D. his trucibus, A. hos et has truces, et hæc trucia, v. o truces et o trucia, A. ab his trucibus. Ex regula ans, ut præstans: Nominativo hic et hæc et hoc præstans, G. hujus præstantis, D. huic præstanti, A. hunc et hanc præstantem, et hoc præstans, v. o præstans, A. ab hoc et ab hac et ab hoc præstanti, ex sono generis neutri et pluraliter, N. hi et hæ præstantes, et hæc præstantia, G. horum et harum et horum præstantium, D. his præstantibus, A. hoc et has præstantes, et hæc præstantia, v. o præstantes, et o præstantia, A. ab his præstantibus. Ad hanc formam declinatur amans, clamans, cantans, luctans, constans, prostans, regnans, pugnans, mirans, minans, miserans, æstuans, versans, et talia. Ex regula ens, ut amens: N. hic et hæc et hoc amens, G. hujus amentis, D. huic amenti, A. hunc et hanc amentem, et hoc amens, v. o amens, A. ab hoc et ab hac et ab hoc amenti, sono generis neutri similiter: et pluraliter, N. hi et hæ amentens, et hæc amentia, G. horum et harum et horum amentium, D. his amentibus, A. hos et has amentes, et hæc amentia, v. o amentes, et o amentia, A. ab his amentibus. Ad hanc formam declinatur demens, potens, impotens, præpotens, prudens, imprudens puden s, impudens, frequens, infrequens,sedens, hærens, moriens, morens, tenens, egens, ferens, cedens, sæviens, serviens, sapiens, incipiens, decipiens, et talia. Ex regula ons, ut sons quod significat nocens: N. hic et hæc et hoc sons, G. hujus sontis, D. huic sonti, a. hunc et hanc sontem, et hoc sons, v. o sons, A. ab hoc et ab hac et ab hoc sonti, a sono generis neutri : et pluraliter, N. hi et hæ sontes, et hæc sontia, G. horum, et harum et horum sontium, D. his sontibus, A. hos et has sontes, et hæc sontia, v. o sontes et o sontia, A. ab his sontibus. Ad hanc regulam declinatur insons, id est, innocens, Et hæc duo sunt tantum generis omnis. Ex regula ar, ut par: N. hic et hæc et hoc par, G. hujus paris, D. huic pari, A. hunc et hanc parem, et hoc par, v. o par, A. ab hoc et ab hac et ab hoc pari, sono generis neutri: et pluraliter, N. hi et hæ pares, et hæc paria, G. horum et harum et horum parium, D. his paribus, A. hos et has pares, et hæc paria, v. o pares et o paria, A. ab his paribus. Ad hanc formam declinantur impar et suppar, quæ sola tria sunt generis omnis. Ex regula ers, ut iners: N. hic et hæc et hoc iners, G. hujus inertis, D. huic inerti, A. hunc et hanc inertem, et hoc iners, v. o iners, A. ab hoc et ab hac et ab hoc inerti pluraliter, N. hi et hæ inertes, et hæc inertia, G. horum et harum et horum inertium, D. his inertibus, A. hos et has inertes, et hæc inertia, v. o inertes et o inertia, A. ab his inertibus. Ex regula ors, ut vecors: N. hic et hæc et hoc vecors, G. hujus vecordis, D. huic vecordi, A. hunc et hanc vecordem, et hoc vecors, v. o vecors, A. jab hoc et ab hac et ab hoc vecordi, a genere neutro et pluraliter, N. hi et hæ vecordes, et hæc vecordia, G. horum et harum et horum vecordium, D. his vecordibus, A. hos et has vecordes, et hæc vecordia, v. o vecordes et o vecordia, a. ab his vecordibus. Ad hanc regulam declinantur excors, concors, discors, dissors. Sed hæc duo, id est, consors, et dissors, in genitivo singulari tis habent, ut consortis, dissortis. Dissors autem dicitur dissimilis sortis. Ex regula us, ut vetus: declinatur autem sic: N. hic et hæc et hoc vetus, G. hujus veteris, D. huic veteri, A. hunc et hanc veterem, et hoc vetus, v. o vetus, A. ab hoc et ab hac et ab hoc veteri, a sono generis neutri : et pluraliter, N. hi et hæ veteres, et hæc vetera, G. horum et harum et horum veterum, D. his veteribus, a. hos et has veteres, et hæc vetera, v, o veteres et o vetera, A. ab his veteribus. Hoc solum nomen in us, est generis omnis. Es, ut teres, quod est rotundum; declinatur, hic et hæc et hoc teres: teres autem dictum est aterendo. Ex regula autem àntwτóv est, nequam; uno enim sono declinantur omnes casus per omnia genera. CAPUT VII. De nominibus generis epiconi, et differentia ejusdem generis a communi.

et

Est autem genus epiconum, quod sub uno articulo

intelligitur sexus, ut puta hic passer, jam sub uno articulo quo sonat hic, illic est et femina: declinatur N. hic passer, G. hujus passeris, D. huic passeri, A. hunc passerem, v. o passer, A. ab hoc passere: et pluraliter, N. hi passeres, G. horum passerum, D. his passeribus, A. hos passeres, v. o passeres, A. ab his passeribus. Sed et hæc aquila, sub uno articulo quo sonat hæc, ibi et masculinum intelligimus : sic et hæc tigris, sub quo sono intelligitur et masculus. Sic et hæc hirundo, ibi intelligis et masculum: sic et hic struthio, ibi intelligis et feminam, sic sonex, stellio, musca. Ergo hoc interest inter genus commune et epicænum, quia in genere communi et homines sunt et pecora, in epicono pecora tantum : quod in genere communi ambo articuli sunt, id est hic et hac cum nomine communicat, ut hic et hæc canis; epicænum autem cum articulo uno masculino communicat nomen femininum, ut cum dico hic passer, sub ipso articulo qui sonat hic, intelligitur et femina. Sic in articulo generis neutri, quod est hoc pecus: sub articulo qui sonat hoc, intelligitur et femina, ut Virgilius ait, Lenta salix feto pecori (Eclog. 3, v. 83). Et in pecore licet sit genus neutrum, auditur illic et genus femininum, cum dixit, feto pecori, id est gravido. CAPUT VIII. De nominibus aut singularis aut pluralis numeri tantum.

Nunc dicendum de nominibus quæ aut sunt numeri singularis tantum, aut numeri tantum pluralis, ut cancelli, manes, penates. In feminino tantum plurali, ut thermæ, exsequiæ, insidiæ, divitiæ, nundinæ : in nominibus civitatum, Amyclæ, Thenæ, Athenæ, Syracuse, Theba, Tubunæ, Saldæ, Abituræ, Macomades, Cales, Carreasi, Relares, Furnitum, quæ loca turnos dicuntur, et alia similia: in neutro tantum singulari, ut aurum, argentum, plumbum, stannum, piper, triticum, oleum, hordeum, vinum. Quanquam Virgilius vina (Georg. lib. 2, v. 97,) at Cicero rarius, poetica licentia dedit plurali, ut Serite hordea campis (Id. lib. 1, v. 210): declinatur autem nominativus solus. In neutro tantum plurali, castra, moenia, arma, exta, id est viscera : Bactra, quæ est civitas Parthiæ: ergo et hæc civitas generis neutri est numero tantum plurali. Sane sunt nomina sub duplici enuntiatione, ut tribunusmilitum, præfectus urbis, præfectus fundis, præfectusannonæ, præfectus vigilibus, plebiscitum, senatus consultum; quorum nominum una pars declinatur, altera non declinatur: ut puta præfectus vigilibus, nominativus ipse flectitur per casus, præfectus, præfecti, præfecto, præfectum, præfecte, a præfecto: vigilibus sic manet, nec flectitur. Ut senatus consultum, hoc consultum, hujus consulti, huic consulto, hoc consultum, o consultum, ab hoc consulto. Senatus autem genitivus est, hic non flectitur. De nomine quantum rudi conveniebat, plenius exposuimus: nunc de pronomine est dicendum, quod est secunda pars de octo partibus orationis.

De pronomine.

Ideo pronomen dicitur, quia vice fungitur nominis: ut ille, iste, ipse. Nam quomodo dicendo nomen explicamus personam, ut Virgilius; sic pronomina proprie ejusdem potestatis sunt, cum tacito nomine dicimus, Hic fecit, iste fecit. Pronomina aut finita sunt, aut infinita, aut minus quam finita. Finita sunt quæ notant certam personam, ut ego. Infinita, ut quis, quisque, quicumque, quæcumque, qui, aliqui, quæ, aliquæ. Minus quam finita sunt pronomina, quæ non sic definiunt personam, ut non egeant demonstratore, quomodo dicimus, Ego; nam ipsum Tu, non plene finitum est, nisi in personam duxeris digitum. Sic ergo hæc minus quam finita dicenda sunt. Habent enim quamdam designationem non plenæ significationis, quomodo ego: ut puta pone esse turbam, tamen non sic, tu, significanter dicitur in turba, quomodo de turba cum unus dixerit, Ego: sed ut de multis unum significemus quem quærimus, aut nomen addimus, aut digitum intendimus, ut appareat certius quem vocamus. Ergo, tu, ille, et iste, et alia quæ

quasi possunt ex parte aliqua definire personam, minus quam finita vocanda sunt. CAPUT X. De declinatione pronominum 1, 11 et III personæ.

Prima persona dicitur ego: tam in singulari numero quam in plurali cum dicimus, Nos, non habet Vocativum casum: quia nemo vocat se, o ego, o nos. Ergo sic declinatur singulari numero: N. ego, &. mei, D. mihi, A. me, A. a me: et pluraliter, N. nos, G. nostrum, D. nobis, A. nos, A. a nobis. Vocativum enim, ut dixi, non habet, tam in singulari quam in plurali. Nominativo tu, G. tui, D. tibi, A. te, v. o tu, A. a te et pluraliter, N. vos, G. vestrum D. vobis, A. Vos, v. o vos, A. a vobis. Sane prima persona et secunda, id est, ego et tu, generis omnis est: nam et vir dicit ego, et femina ego, et mancipium ego. Sic tu et viro dicimus tu, et feminæ, et mancipio: sic in plurali generis omnis est, ut nos, vos. Ex tertia personna hæc est declinatio masculino genere numero singulari: N. illi, G. illius. D. ille, A. illum, v. o ille, a. ab illo et pluraliter, N. illi, G. illorum, D. illis, A. illos, v. o illi, A. ab illis. Genere feminino, N. illa, G. illius, D. illi, A. illam, v. illa, A. ab illa: et pluraliter, N. illæ, G. illarum, D. illis. A. illas, v. o illæ, A. ab illis. Genere neutro numero singulari, N. illud. G. illius. D. illi, A. illud, v. o illud, A. ab illo: et pluraliter, N. illa, G. illorum, D. illis, A. illa, v. o illa, A. ab illis. Iste, simi. liter et ipse, ad formam superiorem declinabis, tam ad genera quam etiam ad numeros. Sane quæstio est in hoc pronomine ipse, quare cum istud et illud in genere neutro dicimus, dicamus ipsum, ut ait Virgilius. Atque ipsum corpus amici (Æneid. lib. 1, v. 490): non dixit, ipsud. Sed hæc quæstio solvitur hoc modo: Antiqui enim magis ipsus dicebant in nominativo singulari generis masculini quam ipse. Hanc antiquitatis rationem attendentes artis scriptores, pronomen hoc ad formam nominis transtulerunt: ut quomodo in nomine justas, justa, justum dicimus, et perfectus perfecta, perfectum; sic et hoc pronuntiabitur pronomen, ipsus, ipsa, ipsum : non ipsud, quomodo istud et illud.

CAPUT XI. De declinatione infinitorum.

Nominativo quis, G. cujus, D. cui, A. quem, v. o qui, A. a quo: et pluraliter. N. qui, G. quorum, D. quis vel quibus (ut Virgilius, Quis ante ora patrum (Ibid. 99), A. quos, v. o qui, A. a quibus. Feminino genere, N. quæ, G. cujus, D. cui, A. quam, v. o quæ, ▲. a qua: et pluraliter, N. quæ, G. quarum, D. quis, A. quas, v. o quæ, a. a quibus. Genere neutro, N. quod, G. cujus, D. cui, A. quod, o quod, A. a quo, et pluraliter, N. quæ, G. quorum, D. quis (sed jam secundum usum quibus dicimus), a. quæ, v. o quæ, A. quibus. Antiqui quis genere communi dixerunt, N. hic et hæc quis, G. hujus quis. D. huic qui, A. hunc et hanc quem, v. o quis, A. ab hoc et ab hac qui. Inde venit ablativus exiens in bus. A quis autem ablativus pluralis ab ablativo venit qui exit in o, quomodo in regula ablativus cum exierit in o, dativum pluralem in is mittit, ut a justo justis, a docto doctis, a perfecto perfectis, a fortunato fortunatis. Ergo ut superius dixi, antiqui hic et hæc quis dixerunt, et quomodo in nominibus hic et hæc similis, hic et hæc agilis, hic et hæc facilis sic in pronominibus, his et hæc quis, ab hoc et ab hac qui. Inde Virgilius cum de socia Camille diceret, ait: Quicum partiri curas (Eneid. lib. 11, v. 822): id est, cum qua partiri curas. Item sunt alia infinita quæ interrogativa, et declinantur: Nominativo, uter, G. utrius, D. utri, A. utrum, v. o uter. A. ab utro: et pluraliter, N. utri, G. utrorum. D. utris A. utros, v. o utri, A. ab utris. Inde addita in compositione que syllaba, facit uterque, et significat ambos: et tamen singulari sono est, sed significatione duali. Nam cum dixit Virgilius,

Constitit in digitos extemplo arrectus uterque; (Id. lib. 5, v. 426.) duo significati sunt, cum dixerit uterque: cum autem

arrectus, noluit exspectari pluralitatem, ut sit in plurali utrique. Sed hoc interest, quia uterque licet duo significet, tamen solum duo: utrique autem duo significat, sed sic ut in singulis multi sint: si dicas utrique exercitus, quo significo, sed sic in singulis turbam intelligi volo. Hæc quidem distincta sunt, sed item auctoritate confusa sunt. Nam cum ait Virgilius, Super utraque quassat tempora (Ibid., v. 855), confudit: dicere enim debuit. super utrumque tempus: loquebatur enim de duobus temporibus tantum, cui utrumque tempus sufficiebat accusativus; ut diceret, utrumque quassat tempus. Ergo ut declinavimus ma sculinum pronomen, sic femininum declinabimus, utra mulier, utrius mulieris, utri mulieri, utram mulierem, o utra mulier, ab hac utra muliere: et pluraliter. x. utræ mulieres, G. utrarum mulierum, D. utris mulie ribus, A. utras mulieres, v. o utræ mulieres, 1. ab his utris mulieribus. Sic neutro utrum mancipium, utrius mancipii, utri mancipio, utrum mancipium, o utrum mancipium, ab hoc utro mancipio: et plura liter, N. utra mancipia, utrorum mancipiorum, utris mancipiis, utra mancipia, o utra mancipia, ab his utris mancipiis. Sic declinabimus ejus contrarion quod est neuter. Masculino neuter, feminino neutra, neutro genere hoc neutrum mancipium. Unde usus jam arripuit ut dicamus generis neutri, cum dicere debeamus neutrius, quomodo utrius. Addita conjun ctione que syllaba, declinatur pronomen ipsum ad regulam supradictam. In masculinis, uterque; in femininis, utraque; in neutris utrumque. Sic pluraliter: in masculinis, utrique; in femininis utræque; in neutris utraque mancipia. Est et aliud pronomer, ullus, ullius, ulli, ullum, o ullus, ab ullo: pluraliter ulli, ullorum, ullis, ullos, o ulli, ab ullis. Femininom ulla, ullius, ulli, ullam, o ulla, ab ulla: pluraliter ullæ, ullarum, ullis, ullas, o ullæ, ab ullis. Neutrum ullum, ullius, ulli, ullum, o ullum, ab ullo: sic pluraliter ulla, ullorum, ullis, ulla, o ulla, ab ullis. Ad hanc formam declinabis et nullus, nulla, nullum: sic alius, hujus alius, huic alii: sic alter, hujus alterius, huic alteri: sic totus, hujus totius, huic toti: sic solus, hujus solius, huic soli: sic unus, hujus unias, huic uni: unde Virgilius,

CAPUT XII.

Forsitan huic uni potui succumbere culpæ. (Id. lib. 4, v. 19.) Pronomina qualitatis. Sunt et qualitatis pronomina, hic et hæc qualis, hujus qualis, genere communia: a genere autem neutro, hoc quale, hujus qualis: pluraliter hæc qualia, horum qualium. Sunt et quantitatis, ut quantus, tantus; quanti, tanti: declinantur ut justus justi, A feminino, ut quanta, tanta, declinantur ut justa. A neutro, quantum, tantum, declinantur ut justum. Item pronomen a masculino, quotus totus: a feminine quota tota: a neutro, quotum, totum. Pluraliter & masculino, quoti, toti: a feminino, quotæ, tota: i neutro, quota jugera, quotorum jugerum. Sunt rela tiva quæ ad interrogantem referuntur, ut quis est respondetur, is est: et declinantur a masculino, ejus, ei, eum, o is, ab eo: pluraliter ii, eorum, es eos, o ei, ab eis. Ab feminino, ea, ejus, ei, eam, ab ea. A neutro, id, ejus, ei, id, o id, ab eo. Er cum loquimur de itinere, per id iter, dicendum est. non, per eum iter: quia eum, in accusativo casi, masculini generis est: plurali, ea itinera, ab eis neribus. Item per id nostrum, per id tectum, per caput: non per eum, nisi in genere masculino tanto CAPUT XIII. - De verbo.

Verba quatuor modis accipimus: primo modo, c verba pro fallaciis accipimus, cum dicimus, ver illi dedit, fefellit eum: unde' Terentius dixit, ( verba dare difficile est (And. act. 1, scen. 3, t. Secundo modo, verba pro oratione dicimus, ver fecisse Ciceronem in curia. Tertio modo, verba dic mus pro vulgaribus sententiis quæ proverbia dicuntur,

ut Terentius dixit:

Verum illud verbum vulgo est quod dici solet.

(Terent., And. act. 2, scen. 5, v. 15). Quarto modo, verba dicimus hæc quæ decurrimus cum temporibus et personis, ut clamo, clamas, clamat. Hic et personæ sunt tres, ut clamo ego, clamas tu, clamat ille; et tempus est præsens. Deinde pluraliter, clamamus nos, clamatis vos, clamant illi. Tempore præterito imperfecto, clamabam ego, clamabas tu, clamabat ille et pluraliter, clamabamus nos, clamabatis vos, clamabant illi. Tempore præterito perfecto, numero singulari, clamavi ego, clamavisti tu, clamavit ille. Tempore præterito plusquam perfecto, ubi significamus non solum non aliquid fecisse, sed etiam dudum, et dicimus numero singulari, clamaveram ego, clamaveras tu, clamaverat ille et pluraliter, clamaveramus nos, clamaveratis vos, clamaverant illi. Tempore futuro numero singulari, clamabo ego, clamabis tu, clamabit ille: clamabimus nos, clamabitis vos, clamabunt illi. Hucusque modo indicativo totum hoc quod diximus indicantis est. Ideo dicitur imperativus, quia sonum habet imperandi. Sed iste modus non habet primam personam, quia nemo sibi imperat, sed ad secundam loquitur personam et tertiam. Numero singulari, ad secundam clama, et ad tertiam clamet: et pluraliter, ad secundam clamate, ad tertiam clament. Futuro tempore, ad secundam clamato, ad tertiam similiter clamato. Sed quare similiter facit in secunda et tertia, est ratio sed nunc prætermittenda est. Et ne ad alia trancamus, redeamus ad rem pluralem. Ad secundam personam clamatote, ad tertiam clamant. Sic autem optativum dicimus, quia optantis modo loquitur: prima persona tempore præsenti, utinam clamarem, ad secundam utinam clamares, ad tertiam utinam clamaret et pluraliter ad primam personam, utinam clamaremus, ad secundam utinam clamaretis, ad tertiam utinam clamarent. Præterito tempore, ad primam personam, utinam clamassem ego, ad secundam utinam clamasses tu, ad tertiam utinam clamasset ille et pluraliter, utinam clamassemus nos, utinam clamassetis vos, utinam clamassent illi. Futuro tempore, prima persona, utinam clamem ego, utinam clames tu, utinam clamet ille et pluraliter, utinam clamemus, clametis, clament. Ideo autem subjunctivus dicitur,quia eget aliqua re, ut impleat sententiam suam, ut puta cum clamem, clames, clamet; pendet hic sensus, indigetque aliqua re, ut sententia compleatur ac si dicam, cum clamem, quare me tacere dicis? Ideo ergo conjunctivus modus dictus est, quia ei conjungitur aliquid, ut sententia locutionis plena sit. Ergo declinemus hunc modum ut superiores. Declinatur autem per personas tres prima persona præsentis temporis cum clamem, secunda persona cum clames, tertia cum clamet et pluraliter prima persona cum clamemus, secunda cum clametis, tertia cum clament. Præterito tempore imperfecto, prima persona cum clamarem, secunda cum clamares, tertia cum clamaret et pluraliter prima persona cum clamaremus, secunda cum clamaretis, tertia cum clamarent. Tempore præterito perfecto, prima persona cum clamaverim, cum clamaveris, cum clamaverit : et pluraliter prima persona cum clamaverimus, cum clamaveritis, cum clamaverint. Tempore plusquam perfecto, prima persona cum clamavissem, cum clamavisses, cum clamavisset: et pluraliter prima persona cum clamavissemus, cum clamavissetis, cum clamavissent. Tempore futuro, prima persona cum clamavero, cum clamaveris, cum clamaverit : et pluraliter prima persona cum clamaverimus, cum clamaveritis, cum clamaverint. Infinitivus dicitur hic modus, quia superiores definiunt personas, primam secundam et tertiam; hic autem modus sine personis est, et habet solum tempus præfinitum, præsens, præteritum et futurum: ut puta clamare, præsens est: clamasses, præteritum : clamatum ire, futurum. Ecce vides designare tantum tempora, non personas. Clamare enim, et clamasse, et clamatum ire, nescitur

persona, nisi velis jungere et dicere, clamare debet ille tunc quasi fit finitum. Si autem non subjungas ille vel ipse vel iste, fit ut dicitur infinitivus modus : namet numero singulari vel plurali infinitus est. Cum enim dico, clamare, clamasse, nec finitum est utrum de uno an de duobus dicam. Isti ergo sunt modi per quos omnia verba cursantur.

CAPUT XIV. — De prima conjugatione.

Jam ad formam unius verbi quod currimus, percurramus cætera verba: similiter clamo clamas clamat, amo amas amat, canto cantas cantat, pulso pulsas pulsat, freno frenas frenat, armo armas armat, impugno impugnas impugnat, capto captas captat, paro paras parat, separo separas separat, accuso accusas accusat, mando mandas mandat, gravo gravas gravat, lavo lavas lavat, genero generas generat, creo creas creat, ligo ligas ligat, alligo alligas alligat, sanctifico sanctificas sanctificat, cito citas citat, vulnero vulneras vulnerat, macero maceras macerat, lacero laceras lacerat, aro aras arat, calco calcas calcat, lanio lanias laniat, memoro memoras memorat, calceo calceas calceat, investigo investigas investigat, vallo vallas vallat, domo domas domat, circumvallo circumvallas circumvallat, curvo curvas curvat, medico medicas medicat, consulto consultas consultat, intimo intimas intimat, insinuo insinuas insinuat, frequento frequentas frequentat, celebro celebras cclebrat, ministro ministras ministrat, palpo palpas palpat, sono sonas sonat, socio socias sociat, muto mutas mutat, postulo postulas postulat, quasso quassas quassat, eviscero evisceras eviscerat, denso densas densat, enervo enervas enervat, verbero verberas verberat, macto mactas mactat, fugo fugas fugat, elimino eliminas eliminat, cælo cælas cælat, signo signas signat, ventilo ventilas ventilat, contristo contristas contristat, sereno serenas serenat, et talia. Istis omnibus adjicitur r littera, et fiunt passiva, ut clamor clamaris clamatur, amor amaris amatur, pulsor pulsaris pulsatur, secor secaris secatur, curor curaris curatur. Sic omnia percurreris per illos modos quos superius diximus, indicativum, imperativum, optativum, conjunctivum, infinitivum. Sane ex hoc sono quo verba activa ordinavimus, id est quo nos agere aliquid significavimus, sunt similes soni, sed ad verba pertinent neutralia. Sed ne te commoveat quare dicuntur neutralia, hæc ratio est, quia neque agunt aliquid neque patiuntur, ut est sto, jaceo, cubo, sedeo. Hæc in nulla actione, in nulla passione sunt. Alia neutralia abusu dicta, quæ habent actionem, sed passionem nullam ut certo, habet actionem, sed non dicimus certor, ut curro, Ex quo sono multa sunt, quæ cum in o exeunt, or non admittunt, ut hæc verba, pugno pugnas pugnat, bello bellas bellat, cœno cœnas cœnat, nato natas natat, ambulo ambulas ambulat, navigo navigas navigat, commeo commeas commeat, æstuo æstuas æstuat, regno regnas regnat, gelo gelas gelat, dico dicas dicat, exsulo exsulas exsulat, sacrifico sacrificas sacrificat, cachinno cachinnas cachinnat. Hæc omnia primæ conjugationis sunt, quæ secundam personam horum omnium verborum in as syllabam mittunt, ut amo amas, canto cantas, pulso pulsas, freno frenas, armo armas, impugno impugnas, salto saltas, curvo curvas, pugno pugnas. Ergo audisti primam conjugationem, scire debes secundam verbi personam per as syllabam exire. Nam inde dicitur conjugatio, quod sibi ad unum sonum multa conjugat. Hæc conjugationes Græci auuyías dicunt. Sic et similia omnia hac inventa percurris.

teneor teneris, mordeor morderis, arceor arceris, mulceor mulceris, impleor impleris, Declinabis hæc passiva per modos et tempora et personas. Per modos, ut dixi, indicativum, imperativum, optativum, conjunctivum, infinitivum, hoc est quod dixi per modos. Per tempora autem, id est præterita, præsentia vel futura. Personas autem dixi, prima, secunda et tertia, ut teneor teneris tenetur; et pluraliter tenemur tenemini tenentur. Hæc sicut dixi, observabis. Sed quomodo ut superius dixi, prima conjugatio quæ exit in as, ut amo amas, capit et verba neutralia, ut certo certas, nato natas, in quibus r littera non admittitur; nec enim dicimus certor, nator: sic in hac conjugatione secunda, quæ exit in eo, es, ut moneo mones, doceo doces, sunt multa, quæ non admittunt r litteram in prima persona, ut algeo alges, scateo scates; algeor enim non est latinum sic ferveo ferves, torpeo torpes, pendeo pendes, invideo invides: quamvis Horatius poeta invideor dixerit (In Arte Poetica, v. 56), sed nova usurpatione sic emineo emines, nec dicimus emineor. Hæ duæ conjugationes prima et secunda, quas diximus exire in as et in es, ut amo amas, moneo mones, futurum semper tempus in bo syllabam mittunt, ut amabo, monebo.

CAPUT XVI. De tertia et quarta conjugatione. Sic servabis ubicumque futurum tempus in bo syllabam mittas, quia sunt aliæ duæ conjugationes, quæ futurum tempus in am syllabam mittant, non in bo, et vocantur ipsæ conjugationes tertia correpta et tertia producta. Tertia correpta est, quæ imperativum modum in e correptam mittit, ut scribe, tolle, carpe, occide, sere, lege. Ergo vidisti imperativum sic exire. Tertia itaque conjugatio est correpta, quæ semper futurum tempus in am mittit, nunquam in bo, ut scribam, legam, tollam, carpam: quia latinum non est, si díxerit quis, scribebo, legebo, tollebo, carpebo. Tertia similiter conjugatio producta ex eodem imperativo modo colligitur. Cum enim imperativus modus exit in i litteram, tertia conjugatio producta est, ut audi, nutri, senti, muni, sarci, leni, et talia. Similiter etiam hæc futurum tempus in am mittunt, ut muniam, leniam, nutriam, audiam. Sed tertia correpta in infinito modo e correptam habet ante novissimam syllabam, ut scribere, legere, tollere, et talia: tertia autem producta habet in antenovissima syllaba in infinito i, quæ producitur, ut munire, lenire, audire, sarcire, sentire, venire. Unde in omnibus verbis hæ conjugationes observantur, quæ exeunt in as et in es, futurum tempus in bo mittunt, ut sæpius dixi. Quæ autem in is exeunt, futurum tempus in am mittunt, nunquam in bo, nisi auctoritate præsumpta nam ars hoc prohibet. Sed aliqua verba ponimus tertiæ conjugationis correptæ, ex quibus et alia consequaris. Sunt autem hæc lego, tollo, erigo, carpo, cognosco, capio, fugio, mergo, sero, arguo, accipio, pono, sumo, accendo, expono, incipio. Hæc accipiunt r litteram, et faciunt passiva verba legor, carpor, capior, etc. Sub hac forma sunt neutralia, quæ non accipiunt r litteram, ut cado: non enim dicimus cador. Item ruo, neque enim dicimus ruor : facio, neque enim dicimus facior. Item fulgesco, nitesco, fervesco, algesco, torpesco, compesco, nigresco. Hæc omnia r litteram non habent, et dicuntur verba neutralia quæ exeunt in sco. Ergo neutralia memineris semper, nunquam admittere r litteram.

CAPUT XVII. De verbo communi unde dicatur, et de conjugatione ejusdem.

Remanent duo alia verba quæ communia dicuntur et deponentia. Sed communia ideo dicuntur, quia communiter simul tenent sub uno sono activum et passivum. Quomodo in nominibus genus commune dicitur quod et masculinum tenet et femininum subuno sono, ut sacerdos, homo, hic et hæc sacerdos facit, hic et hæc homo; sic et verba communia dicuntur: et nunquam deponunt r litteram, ne non sint latina. Ut osculor, si tollas r litteram et dicas oculo, non est latinum. Et dicimus cum agimus, osculor te; dum au

tem patimur et ab alio afficimur, dicimus osculor a te: sic criminor te, non crimino, cum actionem significamus, id est cum crimen objicimus, criminor te dicimus; cum autem crimen nobis objicitur, criminor a te dicimus, id est crimen a te audio, et est significatio passiva. Declinantur autem verba hæc ut superiora per modos, tempora et personas. Tempora præsenti singulariter criminor criminaris criminatur, et pluraliter criminamur criminamini criminantur. Præterito imperfecto singulariter criminabar criminabaris eriminabatur, et pluraliter criminabamur criminabamini criminabantur. Præterito perfecto singulariter criminatus sum, criminatus es, criminatus est: et pluraliter criminati sumus, criminati estis, criminati sunt. Præterito plusquam perfecto singulariter criminatus eram, eras, erat: et pluraliter criminati eramus, eratis, erant. Futuro singulariter criminabor criminaberis criminabitur et pluraliter criminabimur criminabiminicriminabuntur. Imperativus autem modus semper in verbis in re exit, ut dicas criminare illum, id est crimen illi ingere. Optativo modo sic, utinam crimi narer criminareris criminaretur : et pluraliter utinam criminaremur criminaremini criminarentur. Præterito perfecto singulariter utinam criminatus essem, criminatus esses, criminatus esset et pluraliter criminati essemus, criminati essetis, criminati essent. Futuro singulariter utinam criminer crimineris criminetur:et pluraliter criminemur criminemini criminentur. Conjunctivo modo singulariter cum criminer crimineris criminetur. Præterito imperfecto singulariter cum criminarer criminareris criminaretur. Præterito perfecto singulariter cum criminatus sim, criminatus sis, criminatus sit et pluraliter criminati simus, criminati sitis, criminati sint. Præterito plusquam perfecto singulariter cum criminatus essem, criminatus esses, criminatus esset et pluraliter criminati essemus, criminati essetis, criminati esent. Tempore futuro singu lariter cum criminatus ero, eris, erit et pluraliter cum criminati erimus, eritis, erunt. Modo infinito, quem diximus nulla significare personas, facit in præsenti, criminari; in præterito, criminatum esse; in futuro, criminatum iri. Ad hanc formam communia verba declinabis sic: hortor, jaculor, osculor, nidificor, tutor, consolor, scrutor, moror, feneror amplector, et furor, unde est furor furaris furatur, comitor, recordor, reminiscor, per cunctor, minor, gestor, piscor, odoror, aucupor, venor, comtemplor, speculor, sector, veneror, dignor, precor, miseror, vador, id est fidedico, calumnior, et talia quæ nunquam deponunt r litteram: nam si deponunt, latina non sunt. Quis enim dicat reminisco, aut recordo, vel digno, vel secto? Ergo memineris hæc semper cum r littera enuntiare.

-

CAPUT XVIII. De verbo deponenti. Restat verbum deponens, quod ideo dicitur, quia deponit aliquid de quantitate communis verbi. Nam cum participia quatuor habeat verbum commune : præsens, ut criminans; futurum, criminaturus ; præteritum, criminatus; futurum, criminandus: a passiva significatione criminandus, hoc non habet verbum deponens. Et ideo dicitur deponens, quia deponit unom participium futuri temporis a verbo passivo, quod exit in dus syllabam, ut puta opinor vel minor verba sunt deponentia. Venit a participio præsentis temporis, et facit minans, futuro tempore facit minaturus, præterito facit minatus. Futuro a significatione passivinot facit minandus: sic opinans opinaturus opinatus opinandus non facit: vel si dicas moriens moriturus mortuus, non facit moriendus, quia non est latinum. Ergo et hoc deponens verbum sic percurrit per modos et tempora et personas. Quomodo supra dictum est, commune verbum non deposita r littera latinum est, deposita autem latinum non est; sic etiam deponentia cum perdiderint r litteram, latina non sunt. Subjicio itaque nunc pauca verba deponentia, cætera usus latinus docebit. Sunt autem: opinor, minor, grator, gratulor, arbitror, gratificor, auspicor, misereor, lenoci