Obrazy na stronie
PDF
ePub

el docete omnes gentes, (13) intingentes eos in 189 no- A prædicationum medicaminibus curat.
mine Patris et Filii et Spiritus sancti, docentes eos ser-
vare omnia quæcumque præcepi vobis (Matth. xxvin,
19,
20). Dabis autem pro me et pro te, hoc est meam
prædicabis crucem, sed et tu crucis tuæ similiter
dignitate gaudebis.

IV. Quod autem ait Angelos adscendentes et descendentes, (20) aliqui putant adscendentes esse angelos lucis, descendentes vero angelos tenebrarum. Sed hoc satis absurdum esse et inconveniens, fratres carissimi, adverto; quia neque refugæ (21) descendunt, qui post peccatum in cœlum numquam recepti noscuntur, neque lucis adscendunt, quia numquam in terris, sed semper in coelo manserunt. Unde angelos puto recte homines appellatos, quibus Dominus sanctum per Spiritum dicit: Ego dixi, Dii estis, et filii excelsi omnes; vos autem sicut homines moriemini (Ps. LXXXI, 6, 7). Sed et de Joanne Bapista sic dictum esse meminimus: Ecce mittd Angelum meum ante faciem tuam, qui præparabit viam tuam B (Malach. ш; Luc. v, 27; Marc.1, 2; Matth. xx,10). Ergo manifestum est, prophetiæ more angelos homines justos et injustos generaliter dictos. Sed adscendentes et descendentes qui sint, in exemplis agnoscimus. Descendentes sunt qui sæculo renuntiantes, rursus revertuntur ad sæculum, de quibus Dominus ait: Nemo retro attendens, et (22) superponens manum suam super aratrum, aptus est regno Dei (Luc. 1x, 62). Et iterum Mementole uxoris Lot (Luc. xvi, 32). Sed et Apostolus sic: Quemadmodum revertimini rursus ad ea, quæ infirma et egena sunt elementa (Gal. IV, 9). Adscendentes vero sunt jnsti, qui probis mo. ribus per gradus divinorum observantiæ præceptorum quotidie spiritalis itineris gloria feruntur in cœlum, quos Apostolus Paulus exhortatur et monstrat dicens: Si consurrexistis cum Christo, quæ sursum sunt quærite, ubi Christus est ad dexteram Dei sedens (Coloss. 11, 1). Possumus et sic, fratres, intelligere hoc de ministris et de angelis dictum, quos Domino, cum esset in terris, fecisse invenimus officium, ipso dicente (23) Amen, amen dico vobis, videbitis cœlum apertum, 191 et angelos Dei adscendentes et descendentes super filium hominis (Joan. 1, 52): sicut et factum est, Evangelista dicente: Tunc reliquit eum diabolus, et ecce angeli accesserunt, et ministrabant ei (Matth. iv, 11). Unde dubium non est unum esse iter aerei culminis angelis lucis et hominibus justis. V. Hæc igitur omnia (24) combinata unius fructus gravit sic indeminute deatis, indeptus, adeptus, consecutus paterna substantia, elc.

III. Igitur hæc scala cujus esset materiæ, in qua Dominus incumbebat, ex David dicto cognoscimus, qui ait: Virga tua et baculus tuus ipsa me consolata sunt (Ps. xx11, 4). Virga et baculus duo sunt utique Testamenta, quæ ideo materiæ ligni sunt comparata, sive quod in (14) ejus usu, et perpetuo, et totius maneat testatoris voluntas inscripta, seu quod quasi ex transverso in unam fidem concurrentia crucifigi (15)habuisseDei filium nuntiabant: quem confirmant in scala rectissime positum, quia historia totius Scripturæ et propter ipsum et auctorem per ipsum impleta est. Denique sic ad discipulos ait: Omnis scriba doctus de regno cœlorum similis est (16) patrifamilias proferenti de thesauris suis nova et velera (Matth., XIII, 52). Scriba, fratres, est prædicator : paterfamilias Christus: thesauri ejus (17) indeminutæ deitatis paterna substantia paternaque voluntas: nova et vetera duo Testamenta, quæ videtis recte eadem sine ambiguitate a Domino heic quoque duorum denariorum esse figura vestita, hac videlicet ratione, quia in thesauris suis duos denarios intelligi voluit novitate et vetustate, duo Testamenta. Hos duos denarios a Samaritano stabulario pro eo, qui a latronibus (18) aggressuram passus fuerat, Dominus datos esse commemo. C rat (Luc. x, 35), que parabola sublata dubitatione scala sacramentum spiritaliter intuentibus patefecit: homo enim aggressuram passus, Adam esse cognoscitur, latrones diabolus, Eva concupiscentia, Samaritanus Dominus, cui Judæi dicebant: Hic Samaritanus est, et dæmonium habet (Joan., vIII, 48). Stabularius doctor est legis, qui acceptis duobus denariis, id est duorum (19) Testamentorum 190 salutaribus monitis, aggressuram hominem passum latrocinio diaboli angelorumque ejus et hujus mundi, in stabulo, id est in Ecclesia, quo pecora divina succedunt, venerabili sacramento susceptum, quotidianis

(13) Tingere pro baptizare veteres Patres præsertim Africani sæpius dixerunt.

(14) Ligneæ testamentorum tabulæ memorantur item ab Ulpiano, lib. xxxvn D., tit. 14, de honor. possess. D secundum tabulas Leg. 1, et idem esse videntur ac ceratæ tabulæ alibi celebres: inscribebantur enim fere testamenta cera, qua tabulæ ligue circumvestiebantur, ut per illam stylus in scribendo faciles sulcos duceret.

(15) Legeremus debuisse. Num habuisse pro debuisse aliquando dictum fuit? Similiter quidem tract. seq., n. 13, ms. Rem. habere pro debere, at nullum præte rea apud veteres ejusmodi exemplum reperire hactenus licut. Nuntiabant pro nuntiabat correximus ex mss.. Pomp., Vat., Sp., Confirmant pro confirmat emendare sententia jussit.

(16) Ms. Pomp., patrisfamilias.

(17) Ms. Rem., indeptæ scribit in textu; in margine autem antiqua manu, indept., adept., consecut., quæ marginalis notatio in editionis Veneta textum mi

:

:

(18) Aggressuram iterum, tr. 16 1. 1. Vide adnot. 19.

(19) Mss. Rem., Tol., Zen. et Pomp. cum edit. Ven., sacramentorum; sed male: nam semper in superioribus symbolis binarius numerus duo Testamenta significasse traditur, et præterea salutaria monita in duobus Testamentis veteri ac novo apertissime continentur.

(20) Singulare hocce testimonium est, quod interpretationem antiqui ignoti auctoris, cujus, quod sciamus, aliunde non liquet, ad nos transmisit, ad idcirco præcipue notandum visum fuit.

(21) Mss. Pomp., Zen. et Sp., adscendunt: et inferius pro adscendunt iidem codices scribunt descendunt contrario plane sensu.

(22) Editi supponens : emendationem mss. sugges

serunt.

(23)Mss. Pomp., Zen., Sp., unicum amen præferunt. (24) Combinata, id est simul juncta, ut Glosse

TRACTATUS XIV.
(1) De Juda.

I. Judas tres liberos habuit, Her, (2) Aunan, Selon (Gen. XXXVI). Hic mulierem, cujus nomen est Thamar, accepit uxorem majori filio suo. Qui filius cum maligne Domini ante faciem versaretur, Scriptura teste, a Deo perhibetur occisus. Secundo imperat, ut intret ad (3) fratris uxorem, ac semen excitet fratris, qui ingressus semen suum fudit in terram. Quod cum Deo malignum quoque videretur, pari cum morte damnavit. Conjunctionem autem tertii filii apud Burum per ætatem excusat, (4) deterritus, ne etiam ipse similiter moreretur, præcepitque mulieri, ut in domo patris suis vidua permanens, nuptias maturas 193 exspectet. Cum res sic

rediguntur in summam, quoniam universa quamvis A gemina esse noscantur, tamen una de radice funduntur. Testamenta sunt duo, sed testator est unus. Et scribens (25) canna divisa est, sed unus calamus. Et forfex in duos producitur cultros, sed eorum unus est morsus. Et gladius duas acies gerit, sed sunt unius corporis latera. Et denarii sunt duo, sed (26) una moneta signati. Et scala duos (27) scapos habet, et gradus plurimos; sed ejus ascensus est unus. Gradus autem ejus, fratres dilectissimi, si vultis scire, quid vocentur, audite. Conversio, audientia, intellec. tus, credulitas, timor, sapientia, sobrietas, mansuetudo, temperantia, castitas, pietas, charitas, fides, veritas, humilitas, gratia, honestas, verecundia, patientia, perseverantia, consummatio. Scaporum nomina duo Testamenta. Scala autem proprio nomine B se haberet, ejus uxor moritur. Qui consolatus cum crux vocatur, quia per ipsam Dominus Jesus Christus 192 (28) mysteria universa conficiens et concludens, Patri et Adam reportavit, et iter ad cœlum omnibus se sequentibus patefecit.

gracco-latina explicant. Hæc vox apud Diomedem, et combinans apud 'Sidonium Apollinarem, lib. ix, ep. v, invenire licet.

(25) Calami ad scribendum ex arundinibus scu cannis maxime Ægyptiis fiebant, ut ex Plinio discimus, lib. xvi, c. 37: Chartis serviunt calami, Egyptii maxime cognatione quadam papyri. Et Persius de cannis apertius, Sat. 1, vers. 11:

Inque manus chartæ, nodosaque venit arundo, Tum quæritur crassus calamo quod pendeat humor. (26) Moneta proprie apud Romanos Junonis cognomen erat a monendo inditum, ut mythologi probant. C Inde translatum ad numismata, sive quod in Junonis æde Capitolina cuderentur, ut aliqui existimant, sive potius quod numismata nos et auctoris et pretii moneant

notas enim nummis impressas mo.etam esse ex hoc Zenonis loco Basilius Faber collegit, ita ut duo denarii una moneta signati nihil sint aliud quam duo denarii eisdem et signis et notis cusi; quod confirmari potest ex Prudentio, qui similiter numisma pro figura nummis impressa posuit.

En Cæsar agnoscit suum

Numisma nummis inditum.

Verum enimvero cum unum staterem, cujus apud Matthæum est mentio, heic S. Zeno respiciat, ut patet ex adnot. 10, profecto unum nummum, qui duobus denariis penderetur, significare probabilius voluit, id est duo didrachmata, quanti quidem unicus stater æstimabatur, quod ex eadem adnotatione manifestum fiet. Lampridius in Alexandro Sev. p. 127, formas binarias, ternarias, quaternarias, etc. com- D memorat, ut indicaret nummos, qui Salmasio interprete, pag. 218, binis, tribus, vel quatuor aureis valerent. Hac igitur, de qua Zeno loquitur, moneta quodam modo binariæ formæ fuit, qua scilicet duobus denariis seu didrachmatis æstimabatur, ut ex adnot. allegata cognosces.

(27) Scapos scalarum dixit etiam Vitruvius lib. IX, cap. 2, et sunt duo illi asseres, qui scalarum gradus sustinent, ut ex hoc Zenoniano testimonio collegit Casaubonus in Trebellium Pollionem pag. 210, ubi solum in eo errat, quod pro sermone de Somnio Jacob sermonem 3 de Abraham memoria lapsu allegat. Scaphos scribitur in mss. Pomp. et Zen. et in ferius scaphorum legitur cum iisdem in codicibus, tum vero etiam in Rem. et edit. Ven., sed perperam; nam scaphus vasis, aut alterius rei cavitas est Vitruvio teste, quæ in sententiam præsentem non cadit.

ad oves tondendas pergeret suas, atque (5) hoc Thamari nuntiaretur, quæ (6) Selon viderat maturum, ei nec tamen nupserat, vestem viduitatis (7) exponit, (8) æstivalia induit, semet decore componit, loco

(23) Edit. Ven., ministeria; et infra pro concludens scribit conducens, male. Mysteria autem omnia in cruce perfecta atque conclusa eatenus intelliguntur, quatenus ibidem omnia, quæ de Christo præsignificata et prænuntiata fuerant, consummata sunt.

TRACT. XIV.--(1) Hic tractatus quater citatura Ratherio, episcopo Veronensi, et S. Zenoni quidem antecessori suo explorare tribuitur, ut ex adnot. 32 constabit. In edit. Ven. hæc titulus præfigitur: De Juda Patriarcha filio Jacob et Thamar. In inscriptione autem ms. Urbinatis hæc leguntur: Dominica in Quadragesima lectio 1, 2 et 3, Tract. de Juda C. xi, est nimirum in ordine tractatuum ejus codicis tract. 13 libri 1. C. porro littera capitulum significat; ita enim libri tractatuum duo pro numero tractatuum ibidem in capitula totidem dividuntur. Ex hoc autem tractatu de Juda tres sumebantur lectiones, quæ Dominica tertia Quadragesimæ inter Ecclesiastica officia in Veronensi utique Ecclesia recitabantur.

(2) Lectionum codicum et edit. Ven. restituimus, pro qua scriptum erat Onan, Sela. Zenoniana scriptio ex LXX Interpretibus fluit, qui secundum Jude filium Hebraice dictum Onam, Græce scripserunt Avvi, Aunan; quam vocem Philoni item restituendam in libro, quod Deus sit immutabilis paulo post initium, ubi "Avva corrupte impressum est, recte monuit Cotellerius num. 17 in epistolam Barnabæ Apostoli.

(3) Ms. Rem., patris, male.

(4) Sic ex mss. Vat. et Urb. quibus favet Tol. codicis lectio deterritur, s mutato in r. Editi cum aliquot mss. deterretur.

(5) Hoc abest a ms. Rem.

(6) Sic mss. cum edit. Ven. pro Sela.

(7) Expono pro depono et abjicio heic sumitur, cum Gen. cap. XXXVIII, vers. 14, depositæ viduitatis vesles tradantur. Plautus et Terentius apponere eodem sensu usurpant, quorum ille Poen. 4, 2, 35, onus appone, hic autem Heaut. 1, 1, 36, rastros appone, idest depone scripserunt: pro quo recentiores scriptores dixerunt frequentius exponere, ut exponere pondus Cyprianus de Lapsis, num. 28, pag. 38 (col. 488 nostræ editionis), exponere episcopos in interpretatione pseudosynodi Sardicensis, apud Hilarium tom. II, exponere vigorem Arnobius, et alii de aliis similiter.

(8) Theristrum vulgatus Interpres posuit, quod a voce Græca épos æstivam mulierum vestem significat, ut docet Hieronymus in cap. 1 I-aiæ, ac ex

476

tentes sibi, pro quorum actibus, si posset ipsa quoque erubesceret terra; postremo deos esse adversus Deum adserentes : (20) qui sanæ mentis hominibus ne hominum quidem vocabulo digni judicarentur. Pro quibus caussis a Deo non tantum sunt disperditi, sed etiam perpetuo pœnali supplicio destinati.

que constituit, Judas qua fuerat transiturus. At ille A essent habituri sepulchra, nescirent, cœlum promitvisam mulierem (9) fornicariam putat, quæ pudoris integritatem, faciem velando, monstrabat. Interpellat eam poscit ingressum, missurum se promittit hædum. At illa (10) promissi expetit pignus, magis illo contenta, quam præmio. Accepitque ab eo ejus monile, annulum, virgam. (11) Tumque negotio confecto, conceptu signata, quem vera fornicaria habent perosum ac semper vitant, viduitatis vestem rursus accepit. Interea secundum condictum hædus mittitur, fornicaria quæritur, nullaque ibidem umiquam fuisse ab incolis renuntiatur. At Thamaris (12) nostræ cum processu temporis procedit et uterus. Mirum profecto (15) videte mysterium. Qua celaverat faciem, non celat ventrem. Defertur fornicationis rea sine labore accusatoris vidua prægnans. Irasci- B tur socer, eam produci jubet atque incendio concremari. At (14) illa constanter adest, sibi quæ non impudicitiæ, sed (15) futuris in se jam negotium procuraverat, 194 dicitque ei se (16) debere conceptum, cujus monile, anulum teneret, et virgam. Qua re cognita Judas non tantum ab ea se refrenavit; sed insuper eam et justificavit.

II. Judas quantum intelligi datur, ex parte prophetarum, ex parte patriarcharum patrumque typus erat, qui ob justitiam Dei omnes homines filios (17) computabant. Igitur Her primitivus filius, (18) primitivus est populus, id est (19) hemithei, omnes potentissimi, et reges, qui ferocitate virtutis ac libidinis rabie digladiantes, omnem orbem corruperant terrarum, insuper decernentes sibimet ipsis pro domi- C bus templa, erigentes aras nomini suo, qui, quæ

ipso Isidorus lib. xix, cap. 25. Vide Pollucem lib. vi, cap. 3, et Tertullianum de Pallio cap. 5. Hoc exoticum nomen S. Zeno Latine reddidit.'

(9) Meretricem vulgatus Interpres vocat. (10) Mss. Tol., Pomp., et Vai.. promisso. (11) In editis et mss. non nullis Cumque : correximus e ms. Pomp.

(12) Ms. Rem., nostra.

(13) Idem ms. cum Pomp. et Vat., videl.

(14) Ms. Tol., illa metuens constanter, perperam ; nisi legendum sit, illa mhil metuens, etc.

III. (21) Aunan autem secundus frater, Judaicus est populus, cui præcipitur, ut semen excitet fratris, non utique illud, quod a Deo damnatum jure videbatur, sed ut reliquas nationes, quas idololatriæ, de qua diximus, disseminatæ venena (22) confecerant, ad 195 Dei cultum bonæ vitæ exemplis, sacræque legis (23) religiosis exhortationibus excit ret. At ille semen suum fudit in terram. Semen significat non creaturæ, sed cordis. Etenim semen cordis verbum est Dei (24) cata Lucam Domino sic dicente (est autem hæc parabola): Semen est verbum Dei.... Qui autem juxta viam sunt, hi sunt, qui audiunt verbum, et venit diabolus, et tollit de corde verbum illorum, ne credentes salvi fiant (Luc. vin, 11, 12). Terra vero hominem (25) idolumque significat, quia et hominein Deus de terra finxit, et homo idolum de terra composuit. Semen ergo suum fudit in terram, hoc est Dei mandala neglexit, et idolis profudit: propter quod a Deo similiter etiam ipse (26) præsentem sententiam damnationis excepit, quia sicut est detestabilis, (27) qui cum sit homo, Deum se fingit, ita detestabilior, qui Deum colit, quem ipse disposuit.

(15) Mss. Pomp., Zen., futuris licet indicia : Val. et Rem. futuris licet initia; Tol. futuris licet uncia; in textu editorum futuri scilicet indicii; in margine autem edit. Ver. pro indicii notatur judicii, et in Urb. in se jam pro eodem scribitur. Mirifice corruptus hic locus est, et cum sententia patet, Thamaris ea in re D futuræ prolis, ex qua Christus oriri debebat, nego. tium procurasse contra meretricum morem, quæ conceptum habent perosum et semper vitant, ut idem Zeno monuit paulo ante; tum vero germana lectio non satis constat. Retinuimus futuris, idest posteris, quod in plerisque mss. legitur, et in se jam ex ms. Urb., quibus satis congrue significetur, Thamarem eam sui criminis excusationem attulisse, quod non sibi impudicitiæ negotium procurasset, ut meretrices faciunt, sed in se procurasset negotium futuris, seu posteris, qua de re illam Juda se ipso justiorem confessus est (Gen. xxxvIII, vers. 26). Verba autem sciticel initia ex marginali glossemate (quo, ut in codicibus fieri solet, explicatum a quopiam fuerit, cujusmodi negotium Thamar procurasset, scilicet initia posterorum, quæ deerant) in textum irrepsisse putamus, ms. Rem. procuraret scribit pro procuraveral,

IV. Selon (28) autem prædictorum tertius, frater minor, ex Gentibus (29) venientis novelli populi imaginem depingebat: Thamar Ecclesiæ, quæ ei recte

(16) Ms Rem., habere. Similiter superiori tract. num. 15, habuisse pro debuisse scriptum vidimus. (17) Ms. Pomp., filios Dei.

(18) Primitivus desiderabatur in edit. Ver. et seqq. ex mss. et edit. Ven. restituimus.

(19) Ita Latine, non Grece hac vox in inss. scribitur, pro qua ms. Rem. et edit. Ven. henithei. Ilac vox legitur apud Servium in 1. vin Eneidos vers. 314 Sciendum secundum Hesiodi Theogoniam, primo Deos genitos, deinde hemitheos, post heroas. Dein Martianus Capella 2, 40, Hemithei heroesque. Ilos autem Hemitheos, seu, quod idem est, Semideos fuisse homines cum immanibus corporibus et vastis testatur Arnobius, lib. 1 adversus Gentes pag. 97, et sunt qui gigantes in Scripturis appellantur, ac presertim in Gencs. cap. vi, 4, ex quo S. Zeno descriptionem huc tran tulit. Ex his plures Gentium Deos manasse Mythologi fusius docent.

(20) Ms. Rem., quia sane, pro quo melius legas qui a sanæ, etc. Ms. Tol., sane mentis.

(21) Ita in mss. Vide adnot. 2 ms. Pomp. Auna. (22) Ms. Rem., conferant.

(25) Idem codex religionis, male.

(24) Vide adnot. 48 in Tract. vi lib. 11, ms. Rem., cata Lucanuт.

(25) Idem ms., idolaque.

(26) Vox præsentem in eodem ms. desideratur. (27) Ms. Pomp., quicumque sit.

(28) Sela erat in editis. Vide adnot. 2.

(29) Ms. Rem.. venientibus. Mss., Tol., Pomp., Zen., Vat., Urb., Sp. et edit. Ven., veniens. Placuit editionis Ver. et Patav. lectio, cum veniens parti cipium non ad Selon referatur, qui cæteris fratribus

458

A quia publicani et meretrices præcedent vos in regnum Dei (Matth. xx1, 31). Hædum 197 ei promittit, id est, quæ sit peccatori peccati merces, ostendit. Quam accipere devitavit, quia inter agnos venturo tempore, inter hædos deputatur, qui pignus Trinitatis (37) acceperit. Denique expetisse atque accepisse describitur monile, annulum, virgam. Quibus ista significatio coaptatur? Monile, fratres dilectissimi, lex est, quæ salutaribus monitis diversis virtutibus diversoque charismate omnium credentium non colla, sed corda decorare consuevit. Virga per lignum sacramentum passionis Domini annuntiabat, sicut evidens declarat exemplum, quod psalmorum in libro sic habetur : Virga tua et baculus tuus ipsa me consolata sunt. Parasti in conspectu meo mensam adversus cos qui tribulant me. Impinguasti oleo caput meum, et poculum tuum inebrians quam præclarum ( Ps. xxII, 4, 5). Utique, fratres, calix sanguinem, mensa corpus, oleum donum Spiritus sancti significat, virga cum baculo crucem, in qua Deus pro homine pendere dignatus est, ut in Deum, hominem quem induerat, commutaret. Annulus quoque signaculum fidei est, quod est Christus, cujus illustratione majestatis impressi atque signati, qua sincere viventes in custodiam nostræ salutis, per Spiritum sanctum imaginem referimus; quam tenemus. (38) Quod convenit cum ea, fidelium communionis sanctæ significabat sacramentum. Thamar concepit in utero, Ecclesia corde concepit illa semine, hæc verbo. Hædus ei mittitur, tentationis videlicet signum : etenim justitiam qui se

nuptæ non est, quia Christo veniente baptismatis spi-
ritali unda in gremio renatus, Ecclesiæ filius ejus
futurus fuerat, non maritus. Judas amittit uxorem
(Gen. xxviii, 12), id est synagogæ (30) fides moritur.
Quod autem inquit, consolatus est, utique intelligitur
(31) spe Christi venientis, qui non tantum prophetis
synagogæ lapsu desolatis solatium præbuit, sed etiam
nos omnes in aliqua constitutos angustia recreare
consuevit. Ad oves suas tondendas pergit, id est ab
hominibus justis bonorum operum fructus exposcit.
Quo audito, Thamar cum esset in domo patris sui,
id est in templis infamibusque spectaculorum omnium
locis (32) (pater enim omnium corrupte viventium dia-
bolus designatur, Domino Judæos sic increpante :
Vos de diabolo patre estis, et concupiscentias patris
vestri facere 196 vultis [ Joan. IX, 19], vestem vi- B
duitatis deposuit, id est sordidæ religionis sordidos ri-
tus abjecit. Estivalia induit. Estiva vestis, fratres,
el munda est et exacta, cum qua facile et opus fieri
possit, et tolerari ardor æstatis, idest tentationis,
quam esse utique (33) credulitatem non potest dubi-
tari: quia hanc, qui habuerit, necesse est, ut expe-
dite vivat et munde. Igitur ne cognoscatur, faciem
velamine obscurat necessario, quia assertor pudoris
ejus nondum venerat Christus. Non cognoscitur a
socero ad Judæos enim, non ad Gentes propheta
fuerant destinati. (34) Fornicariam putat recte, quia
(55) deorum populo serviebat. Cum ea convenire cu-
pit, quia prophetiæ magis Gentes, quam Judæi fue-
rant credituri, Domino dicente: (36) Amen dico vobis,

:

erat equalis, sed ad novellum populum, qui fere ex C diabolus pater sit. Ex his omnibus liquet hanc unam Gentibus ad Christianam fidem transibat.

(30) Ms. Urb., filius moritur.

(51) Ms. Rem., spem.

(32) Hoc testimonium est illud, quod quater a Ratherio allegatur. Matthæus Larrogue in Historia Eucharistiæ, quam Amstelodami Gallice scriptam edidit an. 1671, pag. 393, ex eodem Ratherio hoc testimonium recitat multo longius, quam in Zenone reperitur, ac proinde in editis aliquid hoc loco deesse subindicat. At manuscripti omnes nihil habent, præter quam quod in editis legitur, concinente ipso ms. Remensi, qui Ratherio ipso antiquior quidem est. Lapsus porro est Heterodoxus ille in recitando Zenonis testimonio, quippe qui tamquam Zenonis verba accepit, quæ Ratherium habent auctorem. Etenim Ratherius eam unam uti Zenonis sententiam recitat, qua pater omnium corrupte viventium diabolus designatur, quod ex quatuor ejusdem Ratherii locorum collatione et concordia patet: id enim unum omnes ex Zenone inculcant, quod in præsenti quidem tractatu continetur. Primo part. I de Contemptu canonum pag. 352, tom. 1 Spicilegii Acheriani novissim. edit: Utar ut hic auctoritate Zenonis beati, in sermone videlicet, quem de Juda Patriarcha et Thamar nuru ipsius more suo luculentissime fecit, dicentis : Omnium corrupte viventium diabolus pater est. Iterum paulo post eadem pagina: Qui filius corrupte vivendo exstat diaboli, ut Zeno sanctus affirmat. Rursum in fine serm. I de Quadragesima pag. 591 Sed omnium corrupte viventium diabolus pater est, Zeno beatus ille e contrario ait. Tandem in Synodica ad Presbyteres pag. 377, col. 2: Et cum specialis noster doctor atque provisor, beatus utique Zeno dicat in sermone utique, quem de Juda filio Jacob et Thamar nuru ipsius ele gantissime composuit, quod omnium corrupte viventium

toties repetitam ex Zenone sententiam uti Zenonis a Ratherio laudari; quæ autem ipse Ratherius primo loco Zenonianis verbis subjecit de su, inquiens: Et ob quam non manducat verendam carnem Domini, nec bibit ejus sanguinem etc.; hæc Matthæus Larrogue discrimen nequaquam advertens, quasi essent Zenonis, uno textu recitavit, quod legenti et omnia diligentius circumspicienti palam fiet. Hinc porro patet eo dem lapsu deceptum Jo. Henricum Ottium, dum in examine adversus Annales Baronii centuria 3, adan. 260, § 7, pag. 204, ea sola tamquam Zenoniana ex Ratherio verba recitat, quae ad Ratherii additionem pertinent. Quam vero frustra Ratherium saltem illis verbis sibi favere iidem heterodoxi contendant, ut Christi præsentiam ab Eucharistiae sacramento excludant, satis convincitur ex epistola ejusdem auctoris ad Patricium tom Spicilegii p. 376, ubi præsentiam Christi exploratissimo testimonio confirmat Sed hæc in Ratherii editione fusius disputanda erunt.

(33) Credulitatem, id est simplicem fidem, quæ rationes nullas quærit, ut Zeno sæpissime intelligit, de quo vide annot. 6 in tract. 1 lib. 1.

(34) Ms. Rem., per fornicarium.
(35) Idem codex, Judæorum populo.

(36) Mss. Pom. et Zen. Amen, amen dico vobis. Iidem codices et edit. Ven. præcedunt pro præcedent. E mss. porro scripsimus in regnum pro eo, quod in editis legebatur, in regno.

(37) Ms. Tol. accepit.

(38) In edit. Ver. Quod cum ea convenit, communitionis sanctæ significat sacramentum. E mss. et edit. Ven. integrum locum restitutuimus. Solum in edit, Ven., significat pro significabat.

439

[ocr errors]

quitur, necesse est ut (39) probetur. Denique forni- A xerunt, ut pars felicitatis sit (2) nosse, quid fecerint.

caria requisita non est inventa; quia renatus per aquam et Spiritum sanctum desinit esse, quod fuerat, et incipit esse, quod non erat. Sequitur quod viduitatis vestem rursus accepit, non utique ut quæ fecerat; faceret, sed ut defleret se fecisse quod fecerat; aliter etenim quis salvus esse non poterit, (40) quamvis sit justus, nisi exomologesin faciens et præsentia sua peccata exstinguat, et futura repellat. 198 Thamar arguitur, quod de fornicatione (41) conceperit. Et Ecclesia qua-i legis adultera, Judæorum est a senioribus accusata, quod sabbatum ruperit, quod eorum traditiones abjecerit. Thamar protulit monile, annulum virgam, seque liberavit (12) sacramento numeri ab imminenti supplicio. Ecclesia ipsa veritate in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti B non tantum diaboli præsentes ignes exstinguit, sed etiam futuri diei judicii incendia superabit. Illa justificata discessit, hæc glorificata (13) veri numeri incrementis, ac fidei cum Christo in æterna sæcula permanebit, per Dominum et conservatorem nostrum Jesum Christum, qui est benedictus cum (44) Patre et Spiritu sancto ante sæcula et in sæculis et in omnia sæcula sæculorum. Amen.

199 TRACTATUS XV.

(1) De Job.

I. Sacra historia, fratres dilectissimi, ad hoc nobis est tradita legenda narratio, ut majorum, si fieri potest, saltem aliqua ex parte mores imitemur, si non possumus imitari virtutes : tanta enim probitate vi

(39) Ms. Tol. probet.

(40) In ms. Remensis textu per saltum et cum errore, quam jussit justus, nisi extinguat, etc. Inferius autem antiqua, secunda tamen manu, emendatum, ut in reliquis et mss. et editis legitur. Exomologesin Latinis litteris scribitur in omnibus codicibus, non autem Græce, ut editio Ver. et seqq. præferunt. Id vero nomen confessionem et pœnitentiam significat peccatorum. Pœnitentiam quidem significare palam est ex Ireneo, qui ea voce pluries utitur: vide lib. I, cap. 9, et lib. 1, cap. 4; quod postremum testimonium Græce relatum ab Eusebio lib. 1y cap. 11, Rufinus ita Latine reddidit, ut pro eo quod antiqua Irenæi versio habet exomologesin faciens, scripserit pœnitens. Eodem sensu Tertullianus de Poenit. cap. 9: Exomologesis, inquit, prosternendi et humilificandi hominis disciplina est: ibidemque præterea id nomen pro confessione item accipit, quæ pœnitentiæ sane pars est; scribit enim: Is actus (pœnitentiæ) qui magis Græco vocabulo exprimitur et frequentatur, exomologesis est, qua delictum Domino nostrum confitemur, non quidem ut ignaro, sed quatenus satisfactio confessione disponitur, confessione pœnitentia nascitur, etc. S. Cyprianus eadem voce passim utitur, nunc quidem pœnitentiam significaturus, nunc autem confessionem, quæ Deo apud Sacerdotes ejus fit; unde in lib. de Lapsis num. 28, pag. 382 (col. 488 nostræ ed.): Apud sacerdotes Dei dolenter et simpliciter confitentes, exomologesin criminum faciunt, animi sui pondus exponunt, etc. Exomologesin criminum faciunt eadem sententia scribit iterum ep. 55 ad Cornelium unde in codice Laetien i observante Baluzio not. 60, supra vocem exomologesin antiqua manu scriptum fuit id est confessionem. Eodem Itbro de Lapsis num. 31. pag. 384 (nost. ed. col, 490) Danielem exomologesin facientem et dicentem inducit, ac statim peccatorum confessionem cap. ix Danielis descriptam

C

D

Igitur Job vir fuit justus et verax, ab universis concupiscentiis hujus mundi secretus, conversatione limpidus, mente limpidior, usque adeo circumspectus atque irreprehensibilis, ut Dei sit testimonio collaudatus (Job. 1, 8). Unde non immerito beatus beata vita fruebatur. Namque erat illi splendidissima domus, dives census; dives quoque numerus liberoram, et (quod est parentibus gratum) utriusque sexus, et invicem se amantium (Ibid. 1, 3) : quorum pro numero Deo diurnas hostias offerebat (Ibid. 4 et 5). Tanto autem puritatis ac fidei erat muro munitus, ut non auderet eum attentare diabolus, nisi a Deo jus sus (lb. 12). Jam his considerate, fratres, quemadmodum sævierit incitatus, qui ferri non potest blaadus. Igitur (5) famigerabile committitur prælium. Illinc diabolus horrendum totis intonans armis, ministrisque insuper suis in auxilium concitatis, terribili increpans tuba, (4) prædonum corda face furiali succensa, impetibus crebris passim tas hominis Dei facultates invadit : subito rapina, igne, ferroque universa uno momento disperdit (v. 15 et seq.). Hinc Job alta fidei radice robustus tot nuntiis lugubribus tunditur, nec movetur: sed tantum benedicit Deum facultates que suas contemnendo custodit. At ubi diabolus aggressuris tantis nihil se profecisse cognoscit, omnem impietatis suæ rabiem in filios ejus effundit. Nam cum solito more unanimes una epularentur in domo, subito concussis toto nixu quatuor angulis ejus, (5) in confusam molem parietibus, tecrecitat. Pacianus Barcinonensis epist. 1, contra Novatianos, et Salvianus in proœmio ad Eccles. idem nomen utroque, vel alterutro sensu usurpant. S. Zeno iterum adhibuit tract. 10 lib. 1, num. 3. Utrobique pœnitentiam certissime innuit et confessionem etiam peccatorum, quatenus in pœnitentiæ seu exomologeseos operibus maxime comprehendebatur.

(41) Ms. Tol. concepit. Post pauca ms. Pomp. senibus pro senioribus.

(42) Ms. Urb., sacrato numero Solemne porro Zenoni est S. Trinitatis, vel alterius rei sacræ symbola sacramenta appellare. Similiter tract. 71, ̊ trium puerorum numerum sacramentum Trinitatis vocat, eosque numeri sacramento munitos tradit. tract. 76. Vide adnot. 12 in tract. 10 lib. 1.

(15) Tres mss., vestri.

(44) In ms. Pomp. desunt Patre, etc. A Spar. et Val. abest in fine Amen.

TRACT. XV.-(1) In ms. Urb. hæc inscriptio legitur: Tractatusde Job. Lectio beati Zenonis hujus sedis episcopi. Incertus est autem hic tractatus a Lippomano

t. II Vit. SS., p. 1.

(2) Ms. Pomp., nostræ, male.

(3) Fumigerabile item legitur in Appuleio lib. 1 Metam. p. 67, et lib. 1, p. 27. Idem autem significat, ac apud eumdem 1. Florid. et apud Melam. 2, 7, famigeratus, id est fama inclytus ei notus; unde famigeratio pro celebritate famæ apud Plautum in Trinum. 3, 2, 6.

(4) Mss. Pomp., Zen. et edit. Ven., prædonumque. (5) Particula in cum accusativo ab antiquis quando que jungitur in eam sententiam, quæ ex vulgaribus regulis ablativum postularet. Plautus Bacch. 1, 5, 53: Ecquid in mentem est tibi? pro eo quod in mente dici solet Cicero similiter pro lege Manil., .,cap. 12, in prædonum potestatem fuisse scripsit pro in potestate quam lectionem egregie vindicat Aulus Gellius lib. iş

« PoprzedniaDalej »