Si

ornamentum est, pars corporis non est.

deres, possis et erubescere (1). Commemorasti enim A pore, inter dotes esse non potest quod membrum est. lectum esse in Evangelio, va vobis, hypocritæ, qui circuitis maria et terras, ut faciatis unum proselytum, hoc est, ut mutetis alicujus sectam. Tu quidem cujus sectæ fueris nescio: tamen importune a te hoc dictum est a (2): æstimo quod te jam forte b hujus dicti poeniteat. Numquid nos aliquas peragravimus c terras? numquid nos aliqua circumivimus maria? numquid nos ad peregrinos accessimus portus? numquid nos aliquem adduximus Hispanum et Gallum? au! nos ordinavimus (3) ignorantibus peregrinum?

IX. Dotes Ecclesiæ esse apud Catholicos, neutiquam apud Donatistas. Restat jam ut dotes quinque esse videantur (8): quæ dotes, cum sint Ecclesia catholicæ (quæ est in tot provinciis supra memoratis), etiam apud nos hic in Africa deesse non possunt. Intelligite vel sero vos esse filios impios, vos esse ramos fractos ab arbore, vos esse abscisos palmites a vite, vos rivum concisum a fonte. Non enim potest esse 38 origo rivus, qui parvus est, et (9) non de se nascitur: aut arbor ramus concisus 8, cum arbor fundata suis radicibus gaudeat, et ramus, si fuerit exsectus, arescat. Jamne vides, frater Parmeniane, jamne sentis, jamne intelligis te argumentis tuis contra te militasse? cum probatum est nosse in Ecclesia sancta catholica, apud quos et (10) symbolum Trinitatis est h, et (11) per cathedram Petri, quæ nostra est, per ipsam, et cæteras dotes apud nos esse. Etiam (12) sacerdotium, quod in nobis anVARIANTES.

VIII. De fonte, sigillo et umbilico, notis Ecclesiæ.(4) Nam et fontem (5) constat unam esse de dotibus, unde hæretici non possunt vel ipsi bibere, vel alios potare; quia soli sigillum integrum (id est symbolum catholicum) non habentes, ad fontem verum B aperire non possunt. (6) Nam cum in Canticis Canticorum scriptum sit: Umbilicus tuus, ut crater tornalilis (Cant. vii, 2): (7) umbilicum altare affirmare conatus es. Si umbilicus membrum est in cor

d

LECTIONES

Circuitis maria et terras ut faciatis unum proselytum ; quia cum peregrinus esset, Donatista circuierant terras, ut eum ex Hispania in Africam transportarent, nam hæc verba Numquid nos aliquem adduximus Hispanum et Gallum, aut nos ordinavimus ignorantibus peregrinum? hanc explicationem confirmare videntur. ALBASP.

(1) Si ordinationem tuam consideres, possis et erubescere. Quia Parmenianus peregrinus a Donatistis circumeuntibus maria et terras in eorum sectam inductus et ordinatus episcopus Africa, in quem proinde cadebat id quod Catholicis exprobrabat.

DU PIN.

(2) Importune a te hoc dictum est. Quia in nos istud non cadit, qui nullas peragravimus terras, etc., sed in vos recidit, qui hæc omnia fecistis. Ingeniose admodum hic Parmenianum deridiculo habet. Du PIN.

(3) Ignorantibus. Peregrinus et alibi natus non erat ordinandus episcopus, quia ejus mores non erant ignorandi a plebe cui præficiebatur. ALBASP.

(4) Nam et fontem. Deesse hoc loco videtur aliquid, nam cum cæteris hæc verba non cohærent. ALBASP.

(5) Nam et fontem. Cæteras Ecclesiæ dotes quas enumeraverat Parmenianus tam leviter hic attingit Optatus, ut crediderim aliquid deesse. Umbilicus erat ultima, quam repudiat Optatus; haud magni sane ponderis argumento, sed levius erat id quod Parmenianus allegarat umbilicum esse altare. Revera satis ipse Optatus innuit se fusius de cathedra quam de aliis notis dixisse, cum ait per cathedram Petri cateras etiam dotes Ecclesiæ apud Catholicos esse, hoc est ex illa fluere. Du PIN.

(6) Nam cum in canticis. Non cohærent cum præcedentibus. Tota haec de dotibus tractatio, duabus potissimum constabat partibus. Prima parte quinque dotes a Parmeniano tractatas Oplatus agnoscit quidem, sed ita ut veræ Catholicæ asserat, et quæ super iis a Parmeniano male, arguat ipse ac retexat. Postea confutabat ejus errorem super carum numero, quod sex ille numerasset, quas quinque dumtaxat

D

ctoris.

6 In ms. S. T. et in editis, a ramo concidi, sed minus ad mentem scriptoris.

h Hic locus integer diverso prorsus modo habetur in ms. S. G. hoc pacto: cum probatum est non esse in Ecclesia sancta catholica, apud quos el symbolum Trinitatis non est; sed nihil immutandum.

NOTÆ.

esse Optatus contendebat. Adhuc in priore parte versabatur, et de fonte præcedente sententia disputabat; et ecce nova jam res hic agitur, novum affertur argumentum, sine ulla conclusione præcedentium, aut aditu qui viam faciat ad novam disputationem. Hic igitur asterisci, hiatus indices, erant ponendi: non mox (quod vult Balduinus) ante to restat. Postquam enim ostendit ac vicit umbilicum de sexta dote non debere accipi, quod Parmenianus affirmaverat, recte tum concludit (siquidem nulla erat alia de numero controversia): Restat jamul dotes quinque esse videantur, etc. M. CASAUB.

(7) Umbilicum altare. Parmenianus umbilicum sextam Ecclesiæ dotem faciebat. ALBASP.

(8) Dotes quinque esse videantur. Conclusio hæc erat disputationis, qua probaverat umbilicum dotem esse Ecclesiæ non posse. Du PIN.

(9) Non de se nascitur. Hoc est, qui non oritur ex alio fonte noto, et conspicuo. Vide not. ad lib. 1 ubi exprobrat Optatus Donatistis quod de se nati essent. CLERICUS.

(10) Symbolum Trinitatis. An symbolum vocat hic mysterium, ut aliquando symbolica et mystica confunduntur? an potiùs synecdochice, aut xar' iox, ita vocat symbolum Apostolorum; quia Trinitatis mysterium, præcipuum ejus argumentum? Malo tamen simpliciter accipere, pro fide ac professione; nt symbolum Trinitatis nihil aliud sit quam quod Victor Uticensis, lib. n, Fides integra Trinitatis. Ratio cuivis obvia, quia nimirum symbolum, fidei nostræ summa. Unde et illa conjunguntur interdum, ut synonyma. De fide et symbolo presbyterum se disputasse scribit Augustinus, Retract. lib. 1, 17, et eo nomine liber est ab eo editus : quemadmodum et alii loquuntur. M. CASAUB.

(11) Et per cathedram Petri. Per communionem quam habebat cum D. Petro et cum Siricio probat apud se cæteras esse dotes: hoc est, qui cum summo Pontifice non communicat, nullam secundum Optatum potest habere Ecclesiæ dotem. ALBASP.

(12) Sacerdotium quod in nobis annullare visus es.

nullare visus es in excusatione a erroris et livoris A bus ratio baptismatis agnosceretur: ubi nihil sibi vestri, dum post nos rebaptizatis b, et post socios vestros in peccato detectos, hoc non facitis. Dixisti enim quod si sacerdos in peccato sit, sola possint dotes operari. Igitur, quia docuimus et quid sit hæresis, et quid sit schisma, et quid sit sancta Ecclesia: et hujus sancte Ecclesiæ est (13) constituta persona, et hanc esse catholicam, quæ sit in toto orbe terrarum diffusa cujus membra et nos inter alios sumus : cujus dotes apud illam ubique sunt. Deinde in primo libro probavimus, ad nos non pertinere traditionis invidiam, et hoc crimen etiam a nobis esse dam

natum.

X. Apud Catholicos esse vera Ecclesiæ sacramenta.

Jam illud mihi volo respondeas, cum de solis Ecclesiæ dotibus loqui voluisti, et de sanctis ejus mem- B bris ac visceribus tacuisti: quæ sunt procul dubio in sacramentis et (14) in nominibus Trinitatis (15). Cui concurrit fides credentium, et professio, quæ (16) apud acta conficitur angelorum (17), ubi miscentur coelestia et spiritalia semina, ut sancto germine nova possit renascentium indoles procreari : ut dum Trinitas cum fide concordat, qui natus fuerat sæculo, renascatur spiritaliter Deo. Sic fit hominum pater Deus, sancta sic fit mater Ecclesia. Hæc omnia intelligo a te ideo non esse nominata, ne in iis omni

a In ms. P. S. exsecutione. b In ms. S. G. baptizatis.

operarius, qui homo est, vindicet, (18) quod vos facitis. Ideoque ad solas dotes te conferre voluisti, quas velut manu apprehensas, ant (19) arca conclusas, Catholicis denegans, vobis solis eas frustra vindicare conatus es. Cum agatur de regeneratione d, cum agatur de homine innovando, nulla a te credentium fides, nulla professio e nominata est dum vis de solis dotibus loqui, hæc omnia, sine quibus 39 spiritalis illa nativitas reparari non potest, in silentio remisisti et cum dotes ad sponsam, non sponsa ad dotes pertineat, sic ordinasti dotes, quasi ipsæ videantur generare, (20) non viscera; quæ intelliguntur plus posita in sacramentis quam in ornamentis. XI. Ecclesiam paradisum merito dici, sed toti terrarum orbi respondentem. Nec illud prætereo, quod

ore tuo et sensu nostro Ecclesiam paradisum esse dixisti quæ res sine dubio vera est : in quo hòrto Deus plantat arbusculas. Et tamen Deo divitias suas denegastis, cujus hortum in angustias cogitis, dum vobis solis immerito omnia vindicatis. Utique plantationes Dei sunt diversa semina per diversa præcepta. Justi, continentes, misericordes et virgines, spiritalia sunt semina: harum rerum arbusculas (21) in paradiso Deus plantat. Concedite Deo ut hortus ejus sit longe lateque diffusus. Quid illi negatis OrienLECTIONES VARIANTES.

Ita optime in ms. S. G. In mss. S. T. et P. S.

VARIORUM

Qui annullare verbum usurparet, antiquiorem Optato C non vidi. Que phrasis nullius pretii est, licet Jurisconsulti Forenses pro dedicato et tamquam festis diebus uti ament. INCERT.

(13) Constituta persona. Hoc est in persona S. Pontificis Ecclesia est constituta, tamquam in capite, atque illic est ubi et cum quibus communicat. ALBASP.

(14) Et in nominibus Trinitatis, etc. Nomina Trinitatis hic ut apud Tertullianum de Bapt., lib. vit, numerus nominum divinorum, id est, personarum. Noster infra lib. in, nomina pictatis pro personæ vinculo pietatis sibi junctæ, et lib. v, tria nomina, id est, tres persone. De fide ac professione credentium, quæ sequuntur, ut aliis decantata, sciens pr.etereo. Cæterum angelum aquis intervenire, multis probatum Tertulliano de Bapt., cap. 5, 6. Sed non aquis tantum, sed et orationibus. De orat. cap. 12, et matrimonii sacris, ad uxorem lib. 11, c. ult. De baptismo autem etiam August. de symbolo ad cathecum. ubi post quædam de professione: Videte, inquit, dilec lissimi, quia hanc professionem vestram in curiam profertis angelorum, nomina profitentium in libro excipiuntur vitæ, non a quolibet homine, sed a superiore cœlitus potestate, etc., qui locus eximie hunc Optati illustrat. Acta autem hic ut secreta, studia, spectacula, apud alios et istiusmodi innumera pro locis ipsis. actorum, secretorum, etc. Ita centies in collat. Carthag. apud acta et actis, id est, publice, coram officio, sive Notario publico, etc. Mox Trinitas, id est, personæ Trinitatis Pater, Filius, et Spiritus sanctus. Deo nempe cum ipsa fide et professione baptizandorum concordante et concurrente, etc. M. CASAUB.

(15) In sacramentis et in nominibus Trinitatis. In Sacramento baptismi, quod ad Trinitatis invocationem confertur. Du PIN.

Ꭰ

aqua.

'd Omissa sunt hæc in ms. S. G.
e In ms.-S. G. promissio.
NOTÆ.

(16) Quæ apud acta conficitur Angelorum. Tertullianus, obsignatum angeli renuntiant, Pater rato habet, de Matrimonio libro i, ad uxorem. ALBASP.

(17) Quæ apud acta conficitur angelorum. Aquis lustralibus angelum intervenire affirmat Tertull. 1. de Bapt. c. 5 et 6; August. de Symbolo ad catech. post quaedam de professione, hac habet: Videte, inquit, dilectissimi, quia hanc professionem_vestram in curiam profertis angelorum: nomina profilentium in libro excipiuntur vitæ. Quam hæc consona sunt Optati dicto! Du PIN.

(18) Quod vos facitis. Dicebant ex opere operantis baptismum et ejus gratiam conferri. ALBASP.

(19) Aut aqua conclusas. Nescio quorsum hic aquæ mentio, nisi forte ad eluendum quod latet hic mendum; idque tam foedum, ut mirum sit, tandiu fefellisse viros doctos. Nam pro aqua rescribendum est cum Optato arca; quod olim scribebatur arqua, velut arqus pro arcus, teste Prisciano. Quæ tamen a Nonio Marcello distingui non nescimus. Sed plura sunt apud Priscianum aliosque veteris istius scriptionis exempla, et in quibusdam hodieque, ut, quum, sequutus, etc., retinemur. Hoc qui non intellexerunt, quod baptismi paulo ante mentio facta esset, in aquam mutarunt. Atqui jam supra: Nisi forte eum vobis vindicantes, habetis in loculis clausum : angelum intellige. Non ovum ovo similius, quam sunt hæ duæ pacis, in loculis clausum et arca conclusum aliquid habere. M. CASAUB.

(20) Non viscera. In baptisterio tanquam in utero, paires aiunt homines nasci et renasci; quapropter recte vocat sacramenta viscera Ecclesia. ALBASP.

(21) In paradisum Deus plantat. In paradisum, hic et alibi ut apud Ciceronem in potestatem; apud Plautum, in mentem, apud alios in controversiam esse, pro potestate, etc. Quod ideo moneo, non quod valde no

tis et Septentrionis, etiam Occidentis provinciarum A nos, in qua vitio vestro duæ videntur partes effectæ : omnium, et innumerabilium insularum populos christianos contra quos vos soli pauci, rebelles estis, et cum quibus nullum communionis consortium possidetis.

et dum immemor factus es Christi dicentis, unam esse sponsam suam; tu in Africa non dixisti duas esse partes, sed duas Ecclesias. Certe una est, quæ ex voce Christi meruit indicari, qui ait: Una est columba mea, una est sponsa mea.

XIV. Catholicos nihil crudeliter egisse. Et tu hujus vocis oblitus, ad invidiam Catholicis faciendam, his focutus es verbis: Neque enim Ecclesia illa dici potest (26) quæ cruentis morsibus pascitur, et sanctorum sanguine el carnibus opimatur. Certa membra sua habet Ecclesia episcopos, presbyteros, diaconos, ministros, et turbam fidelium : dicite cui generi hominum in Ecclesia nostra hoc possit adscribi quod objicere voluisti ? specialiter nomina aliquem mini

pro tota, qui non es in tota? Si nos vobis displice- B strum; ostende aliquem diaconum nomine suo; in. mus, quid vobis fecit (23) Antiochia civitas? quid Arabia provincia? (24) Unde probamus venientes a vobis esse rebaptizatos.

XIII. Laudes Ecclesiæ commemoratas a Parmeniano Catholicis convenire. In uno tibi solo, Parmeniane frater, ingrati esse non possumus; quod Ecclesiam nostram, id est, catholicam, quæ continetur toto orbe terrarum, quamvis ab ea sis alienus, laudare voluisti, in numerando dotes; in quarum numero satis errasti, et in dicendo, quia ipsa est hortus conclusus, et fons signatus, et unica sponsa. Hoc nos de nostro dicimus; nam tu de alieno locutus es. Quidquid de laudibus Ecclesiæ dicere potuisti, nos b priores cadem loquimur. Traditores vobiscum et ipsi damnamus eos videlicet, quos, si meministi, in primo libro C demonstravimus c. Et cum sit nobis cum universo terrarum orbe communio, ex universis provinciis nobiscum sic jamdudum duas ecclesias comparare voluisti, (25) quasi sola habeat Africa populos Christia

dica hoc ab aliquo factum esse presbytero; proba hoc episcopos admisisse; doce aliquem nostrum cuiquam insidiatum esse. Quis nostrum quemquam persecutus est? quem a nobis persecutum esse aut dicere poteris aut probare? 40 (27) Quia tibi unitas displicet, hoc si crimen putas, argue nos Thessalonicensibus, Corinthiis, Galatis, septem Ecclesiis quæ sunt in Asia communicasse. Si nefas tibi videtur, aut (28) si reatum putas, memoriis apostolorum et sanctorum omnium communicasse: hoc nos fecisse, non solum non negamus, sed etiam gloriamur.

XV. Pax et felicitas Ecclesiæ antequam turbaretur a Donatistis. - Sed ut ostendam partem vestram (ut dixi) cruentis morsibus pastam, Christianorum sanguine et carnibus opimatam, a principio suo vester jam rabidus commemorandus est furor, jam vestrá retexenda impietas, jam stultitia demonstranda. In quo prius est ostendere, erubescendam lætitiam vestram, et gaudia criminosa, (29) quod vobis pristini VARIANTES.

VARIORUM

vum sit aut insolens, sed ne quis tamen, qui minus advertat, suspectum habeat. M. CASAUB.

(22) Quo quotidie a vobis sacrificia condiuntur. Mentiebantur cum rogarent Deum inter sacra ut Ecclesiam suam adunaret; quia eam ipsam suo schismate dividebant: deinde mentiebantur cum eam unam in orationibus sacrificii prædicabant, quia plures faciebant. ALBASP.

(23) Antiochia civitas. Traditionis non accusabant Arabes aut Syros, tamen non minus eos rebaptizabant quam Afros. ALBASP.

(24) Unde probamus. Probamus, vti toũ probare possumus, ut coll. Garth. ii, cum interroganti Nolarii, quando possent in schidis gesta conscribi et edenda compleri, respondissent, hodie schidas complemus, excipiens Tribunus, ita repetit, ut simul explicet, quoniam suggessit officium, hodie se schidas posse complerc, etc., mox meminis pro meministi hactenus mibi non observatum, et fortasse (quamquam nihil non audent hi scriptores) restituendum meministi, meminens autem multis usurpatum.

M. CASAUB.

(25) Quasi sola habeat Africa Christianos, in qua. Quoties Catholici ex Catholici nominis proprietate Donatistis invidiam faciebant, illi sc Christianos esse regerebant, nec tam se de prioris tituli, quam de se

D

In ms. S. G. in primo modo demonstravimus libro. NOTÆ. cundi possessione, quem sibi proprium vindicabant, sollicitos esse palam profitebantur; quamquam néc illum sibi negari paterentur; sed eatenus tamen assererent, quatenus Christiani. Ait igitur Optatus Parmenianum de duabus Ecclesiis ita disseruisse, ut dum sue parti Christianum nomen vindicat, etiam Christianos Africa concluderet, ut in qua sola, divisa nempe, per eos Ecclesia, vigerent, et aliquo loco, et numero essent Donatista. M. CASAUB.

(26) Cruentis morsibus. De expeditione Macarii hæc accipienda sunt. ALBASP.

(27) Sed quia unitas tibi displicet. Unitatem fecerat Macarius, et nonnullos precibus et hortatione, alios vi ad Ecclesiam compulerat : quare dicebant Donatistæ non sine sanguine unitatem factam esse, et Ecclesiam quæ cum Macario communicaret, crudelem esse. ALBASP.

(28) Reatum putas memoriis Apostolorum. Non ita facile est dicere quamobrem de reliquiis sanctorum mentionem faciat hoc loco, cum non agat de reliquiis, sed de communione quæ est inter Ecclesias : etenim de reliquiis mentionem facit, quia communio non potest esse perfecta, quin fiat inter omnia ejus membra, hoc est inter vivos et mortuos. ALBASP.

(29) Quod vobis a pristini erroris libertate. Plane hæc contra mentem Optati, contra rem ipsam factique

XVI. Juliani edictum in gratiam Donutistarum. Deinde, ut nobis notum est, secutus (34) alius imperator (35), vobiscum vota sinistra concipiens, ex famulo Dei factus est minister inimici, apostalam se cdictis suis testatus est: quem precibus rogastis, ut reverti possetis: quas preces, si vos negatis misisse, nos legimus. Nec difficultatem præbuit, quem rogastis: ire præcepit pro voto suo, quos intellexerat ad disturbandam pacem cum furore esse venturos. Erubescite si ullus est pudor : eadem voce vobis libertas est reddita, qua voce idolorum patefieri jussa sunt templa.

XVII. Donalistarum furor et crudelitas. pene momentis vester furor in Africam revertitur, quibus Diabolus de suis carceribus relaxatur. Et non erubescitis, qui uno tempore cum inimico (36) 41 communia gaudia possidetis! Venistis rabidi, venistis irati, membra laniantes Ecclesiæ: subtiles in seductionibus, in cædibus immanes, filios pacis ad bella provocantes. De sedibus suis multos fecistis extorres, cum conducta manu venientes basilicas invasistis: multi ex numero vestro per loca plurima (quæ sub nominibus dicere longum est) (37) cruentas operati sunt cædes, et tam atroces, ut de talibus factis, ab VARIANTES.

tis, eo quod Julianus Imperator vobis-libertatem reddiderit, quam Constantinus abstulerat.

VARIORUM

D

Nini, urgentibus et præsentibus ccepiscopis vestris supra memoratis: ut sine dubio de vobis dictum sit : Veloces pedes eorum ad effundendum sanguinem (Ps. XIII, 3). De qua re Primosus episcopus catholicus loci supra memorati, in concilio vestro apud Thenestinam (44) civitatem questus est, et querelas ejus dissimulanter audistis. Ecce a vobis factum est quod dixisti: Ecclesiam non esse quæ cruentis morsibus pasci · tur ; et (45) aliud sunt milites 42 missi, aliud episcopi ordinati. Quod contra nos invidiose loquimini, ab aliis factum est, non a nobis: quod dicitis non debuisse fieri, vos fecistis. Commemorasti et beatissimum apostolum Paulum dixisse, sine ruga et sine sorde Ecclesiam esse debere. Episcopis vestris juben

illius temporis judicibus (38) relatio mitteretur. A sunt (45), Primus filius Januarii, et Donatus filius Sed intervenit et occurrit judicium Dei, ut ille, qui vos jamdudum redire jusserat, imperator profanus et sacrilegus moreretur, qui persecutionem vobis provocantibus jam miserat aut mittere disponebat. XVIII. Donatistarum cædes et facinora.-Operata est apud loca supradicta in Catholicos trucidatio, memoramini per loca singula, qui fuerint vestri discursus. Nonne de numero vestro fuerunt Felix Zabensis b (39) et (40) Januarius Flumenpiscensis (41), et cæteri, qui tota celeritate concurrerunt ad castellum Lemellense (42): ubi cum contra importunitatem suam viderent basilicam clausam, præsentes jusserunt comites suos, ut ascenderent culmina, nudarent tecta, jactarent tegulas: imperia eorum sine mora completa sunt; et cum altare defenderent diaconi B tibus et præsentibus, supra altare catholici diaconi catholici, tegulis plurimi cruentati sunt, duo occisi

occisi sunt; similiter et apud Carpos (46). Non tibi

LECTIONES VARIANTES.

a Ita legendum, ut habetur in ms. S. G. non judicibus, ut in mss. S. T. P. S. et in editis, namn relatio mittitur a judicibus ad imperatorem, non ad judices.

b Ita in ms. S. G. In mss. S. Th. et Ph. S. Diabensis.

Prior lectio retinenda vide nostram ad hunc locum observationem.

Ita legendum ut in mss. S. T. et S. G. non flamen Piscensis, aut flamen Pistensis, ut in editis.

VARIORUM NOTÆ.

in aula imperatoria præpotentibus paganismo devotissimis. BARTH.

Ibid. Cruentas operati sunt cædes. Mendum fefellit in ultima voce, quod projectum in malam rem, clarere locum faciet universum. Legendum, judicibus relatio timeretur. Quod quin Optati genuinum sit, nemo, arbitror, dubitare se putaverit. Hæc Barthius : Ego vero non sine causa dubito, aioque controversiam status huic loco minime movendam, confirmante utique hunc altero ejusdem auctoris loco, lib. 1: lisdem temporibus Felix quidam diaconus, qui per famosam C nescio quam de tyranno imperatore tunc factam epistolam appellatum est, periculum timens, apud Mensurium episcopum delituisse dicitur. Quem cum postulatum Mensurius publice denegaret, relatio missa est: Rescriptum venit, ut si Mensurius Felicem diaconum non reddidisset, ad palatium dirigeretur. Quare abstine emendandi pruriginem, lector, atque istinc lucem obscuro tibi loco fœnerare. INCERT.

(38) Relatio mitteretur. Elogia, epistola et relationes ad imperatorem de illa cæde mitterentur: quidam reponunt timeretur, sed nullo sensu. ALBA P.

(39) Zabensis. In notitia Africæ est episcopus Zabensis in Numidia, et hujus etiam nominis Numidiæ episcopus in collat. Carth., sed alia est Zabe in Sitifensi, cujus hic Felix erat episcopus, ut docet vicinia Lemellensis castelli. Du PIN.

(40) Januarius Flamen Pistensis. Recte, quidam Januarius episcopus Flamen Pistensis. ALBASP.

Ibid. Januarius Flamen Pistensis. Probabili conjectura nixus vir doctus in notis ad Optatum, pro Flamen Pistensis aut Flumen Pistensis, quod alii repræsentant, ipse Flumenpiscensis ex collat. Carthag. restituendum censet. Ego non renitor, et in tanta locorum istorum (quæ in Carthag. collat. paginam utramque implent) caligine, aliquid certo definire arduum puto. Mox cum contra importunitatem suam, etc. Moneo minus cautos, ne tò importunitatem vulgari notione accipiant, sed quomodo Virgilius, Cicero, Terentius, optimi latinitatis auctores, accipiunt sæpe: nempe pro immanitate ipsa, et ultima flagitiorum linea. Neque tamen puto, nostrum tam hos imitari, quam scripturæ φράσιν, qua ἄτοποι absurdi proprie pro scelestis et impiis. Vide Luc. xxII, 41 et 11; Thess. m, 2, ab vulg. importunis malis, etc. An et importuna peccata lib. vi, ita quoque interpretabimur? Nisi tamen ibi peccata vocet importuna, quæ PATROL. XI.

non proprio sed alieno loco et tempore seminata sint. Loquitur enim de zizaniis, quæ a diabolo furtiva superseminatione per tenebras bonis frugibus immiscentur. M. CASAUB.

Ibid. Januarius Flamen Pistensis. Januarii luminis mentio merito hoc loco offendit Barthium, sed qui mutari in melius possit, profitetur candide se nescire. Balduini editio secunda: Januarius Flamen Pistensis: unde legerim, Flumenpiscensis. Flumenpiscensis loci sic dicti in Africa meminit collatio Carthaginensis cum Donatistis a Papirio juris publici primum facta, editionis Commeliniane p. 195, ubi nominatur, Restitutus episcopus Flumenpiscensis. Sic Flumenzeritani episcopalem locum Africa habet; Victor Uticensis de persecutione Vandalica. INCERT.

(41) Flumenpiscensis. In collatione Carthag. inter episcopos Donatistas recensetur Victor episcopus Flumenpiscensis. Est ejusdem nominis episcopus in notitia Mauritania Sitifensis. Du PIN.

(42) Lemellense. Oppidum etiam Mauritania Sitifensis, cujus mentio est in notitia. Du Pin.

(43) Duo occisi sunt. Primus et Donatus dicuntur in martyrologio Romano ad diem 1x Februarii, in qua eorum memoria recolitur. Du PIN.

(44) Thenestinam. Then urbs in provincia Byzacena, cujus mentio apud Plinium et in Antonini iti nerario. Du PIN.

(45) Aliud sunt milites missi. Multum differunt quæ fecistis et quae nobis objicitis; nam etsi Macarius D unitatem fecerit, et a nobis postulatus sit ut eam faceret; tamen, si quid minus humani in illa expeditione accidit, id neque ju-simus, neque fecimus: sed episcopi vestri tempore Juliani multas cædes propria manu perpetrarunt. ALBASP.

(46) Apud Carpos. Carpis urbs Africa proconsularis a Ptolemæo memoratur 1. iv, c. u. Hanc urbem Plinius appellat Carpi. Secundinus a Carpis interfuit concilio Carthaginensi sub Cypriano. In collatione Carthaginensi comparent duo episcopi Carpitani, unus catholicus, alter ex parte Donati concilio Carth. sub Aurelio anni 419, et sæculo sequenti, concilio sub Bonifacio adfuere episcopi Carpitani. Est in notitia episcoporum provinciæ procons. Carpitanus episcopus: denique in concilio Lateranensi sub Martino II, act. 2, memoratur Bassus episcopus Ecclesix Carpi. tana. Du PIN.

31