Obrazy na stronie
PDF
ePub

lius, qui ne (55) thurificasse a suis civibus probaretur, oculorum dolorem fingens, (56) ad consessum suorum procedere trepidavit.

(45) in secundo sacerdotio constitutos? Ipsi apices A sed et quicumque contra me fecerit. Et (54) Menaet principes omnium, aliqui episcopi (46) illis temporibus, ut damno æternæ vitæ, istius incert lucis moras brevissimas compararent, instrumenta divine legis impie tradiderunt. (47) Ex quibus erant Donatus Masculitanus (48), Victor Rusiccadensis (49), Marinus ab aquis Tibilitanis (50), Donatus Calamensis (51), et homicida (52) Purpurius Limatensis (55) b qui interrogatus de filiis sororis suæ, quod eos in carcere Milei necasse diceretur, confessus est dicens: Et occidi, et occido non eos solos, LECTIONES

a In ms. S. G. illius temporis.

b In ms. S. G. Liniatensis. In actis Cirtensis concilii apud Aug., lib. In contra Cresc. c. 26. Limata hujus episcopi sedes appellatur, sed in codice Corbeiensi etiam legi

XIV. Concilii Cirtensis acta. Hi, et cæteri, quos principes tuos fuisse paulo post docebimus, post (57) persecutionem (58) (59) apud Cirtam c civitatem, (quia (60) Basilica necdum fuerant restitute) in domum d Urbani Carisi e (61) consederunt die Iduum Maiarum (62), sicut scripta VARIANTES.

tur Liniata, et in nonnullis codicibus ep. xxxiv Aug.
In ms. S. Th. circumcirtam.

d In ms. S. G. in domo.

In ms. S. T. Garisi.

[blocks in formation]

(45) In secundo sacerdotio. Sacerdotii duo tantum B tio 2. Limatensis. Recte, nam Limala urbs Africa, sunt gradus; episcopatus, et presbyterium : diaconi D. Augustino, qui quoque episcopi Limatensis meenim sacerdotii vim et consecrationem non conse- minit. INCERT. quuntur, ut aiunt patres concilii Carthaginensis, neque illis manus ab omnibus clericis imponebatur in Consecratione diaconus cum ordinatur, solus episcopus qui eum benedicit, manum super caput ejus ponit, quia non ad sacerdotium, sed ad ministerium consecratur. ALBASP.

(46) Apices et principes omnium, aliqui Episcopi. Ex his quanta tunc fuerit Episcoporum dignitas et supra presbyteros úπɛpozǹ satis intelligitur. Du Pin.

(47) Ex quibus erani Donatus Masculitanus. Hi omnes cum primate Secundo schisma fecerunt et pecunia Lucillæ corrupti, Majorinum alio episcopo sedente ordinarunt. Lege Augustinum contra Cresconium libro tertio, capite vigesimo septimo. ALBASP.

(48) Masculitanus. Mascula Numidia urbs Antonino et Augustino. In concil. Carth. Cypriani: Confessor clarus a Mascula. In notitia Episcoporum Africa, Marculitanus. In collat. Car h. Masculitanus. In concil. Carth. anni 525, suscribit Donatus Masculitanus. Archinimum Masculanum memorat Victor Vitensis 1. 1, n. 15. Du PIN.

(49) Rusiccadensis. Rusicca urbs Numidia maritima a Plinio memorata. In itinerario Antonini fit mentio Rusicado haud longe ab Hippone regio. In anonymo Ravennate commemoratur etiam inter urbes Numidia. Nunc Estora in regno Tunetano. In notitia episcoporum Africa extat inter Numidas Episcopos Russiniacensis. DU PIN.

(50) Ab aquis Tibilitanis. Locus Mediterraneus ubi Tibilis urbs Antonino, haud procul a Cirta. Tibilitanus Episcopus est inter episcopos in notitia Episcop. Africe. In collat. Carth. adfuit etiam episcopus Tibilitanus, diversus a Tisilitano. Augustinus mentionem facit aquarum Tibilitanarum, 1. xxn de Civitate Dei, c. 8, referens miraculum quod apud aquas Tibilitanas in memoria S. Stephani contigerat sub Proculo hujus loci episcopo. Tibili habet anonymus Raven- D nas. Non videntur diversa oppida Tibilis et aquæ Tibilitanæ, quamquam in Tabulis Peutingerianis seorsim ponantur, Tibilis et aquæ Tibilitana. Du PIN.

(51) Calamensis. Calama oppidum nonnullis Africa propriæ, sed potius Numidiæ. Quippe inter episcopos Numide in notitia Calamensis reperitur. Hujus urbis sæpe meminit Aug. et Megalii episcopi Calamensis Numidia Primatis: hujus successor Possidius Calamensis Episcopus collationi Carthaginensi interfuit, et vitam Augustini conscripsit. Sæculo nono exeunte in notitia edita a Gorio, Carolo a sancto Paulo et Beveregio, que imperante Leone sapiente conscripta est, urbs Calamensis, inter oppida Numidia, prima recensetur. Du Pin,

(52) Homicida Purpurjus Limalensis. Balduini edi

(55) Limatensis. Limatensis Episcopi quoque meminit Augustinus: forte is est qui Lamiggizensis in notitia. Du PIN.

(54) Menalus. Oculorum dolorem finxit Menalus cum a militibus a quibus interceptus fuerat rediret, ne in Ecclesia et in consessu suorum pudore suffunderetur, et se thurificasse et principis edicto satisfecisse fateretur. ALBASP.

(55) Thurificare. Est thure Deastros venerari. Et sic lib. 1, persecutionis tempore episcopos aliquos inertia a confessione nominis Dei delapsos, thurificasse. BARTHIUS.

(56) Ad consensum suorum procedere trepidavit. Lege consessum: quemadmodum diserte Fr. Balduini editio secunda. INCERT.

(57) Persecutionem. Maxentii. ALBASP.

(58) Post persecutionem. Ita etiam Augustinus lib. II, contra Cresc. cap. 26, deferbuerat tum temporis in Africa Diocletiani persecutio, ac ca præcipue qua fiebat ob traditionem codicum sacrorum. De ea enim id specialiter habet Augustinus, post persecutionem codicum tradendorum. Contenderunt Donatistæ in collat. Carthag. tunc tempus fuisse persecutionis, ac propterea cogi non potuisse concilium, idque ex martyrum gestis probare conati sunt, sed re accuratius perpensa innotuit postea Cirtense concilium tredecim mensibus actis illis posterius fuisse. Du PIN.

(59) Apud Cirtam. Ut in illa civitate episcopum ordinarent. ALBASP.

(60) Basilica. In basilicis episcopi ordinabantur; sed quia nondum erant restitutæ, in privatam domum convenerant: Augustinus in breviculo post collationem cap. 17. ALBASP.

(61) Urbani Carisi. In actis ab Augustino relatis. Urbani Donati. Du PIN.

(62) Die m. Iduum Maiarum. Acta Cirtensis concilii apud Augustinum, lib. I. contra Cresc. c. 27, ita inscribuntur: Diocletiano octies et Maximiano septies Coss. IV nonas Martii. At vitiosam esse hanc consulum notam observat Augustinus in Breviculo collationis. Cum enim Donatistæ prolatis actis martyrum in collatione contendissent iis Coss. quibus habitum dicebatur concilium Cirtense, persecutionem nondum finitam, responsum est a catholicis post illorum martyrum quorum acta proferebantur, passionem prope annum consecutum fuisse ad consulem et diem concilii Cirtensis. Responsio computantis officii fuit, men-em tantum interfuisse : sed postea deprehensum est erratum fuisse ab officio: Nam, inquit Augustinus, gesta martyrum quibus ostendebatur tempus persecutionis, Consulibus facta sunt

15 (63) Nundinarii tunc diaconi testantur, et vetus- A increparetur, quod et ipse diu apud (67) stationarios b tas membranarum testimonium perhibet, quas dubitantibus proferre poterimus. Harum namque plenitudinem reruma, in novissima parte istorum libellorum, ad implendam fidem adjunximus. Hi episcopi, (64) interrogante Secundo Tigisitano (65), tradidisse confessi sunt (66). Et cum ipse Secundus a Purpurio

fuerit, et non fugerit, sed dimissus sit; non sine causa dimissum fuisse, nisi quia tradiderat : (68) jam omnes erecti (69) cœperant murmurare. Quorum spiritum Secundus metuens, consilium accepit a filio fratris sui Secundo minore, ut (70) talem causam Deo servaret (71). Consulti sunt (72) qui remanse

LECTIONES VARIANTES.

a Deest in mss. S. G.
b In ms. S. G. stationarium.
c Hanc emendationem debemus codici S. G. In aliis co-

VARIORUM

Diocletiano novies, et Maximiano octies pridie idus Februarias. Gesta autem episcopalia decreti Cirtensis post eorumdem consulatum tertio nonas Martias, ac per hoc tredecim menses interesse inveniuntur plures utique quam undecim, quos prius catholici minus diligenter computando responderant, sed officium ut falleretur et mensem interesse responderet, eumdem consulatum putavit: post consulatum autem non advertit, ubi annus jam alius agebatur. Hæc est igitur vera concilii Cirtensis epocha post consulatum Diocletiani movies et Maximiani octies, hoc est anno 305, tertio nonas Martias. De mense constitit semper in collatione, nam gesta martyrum erant pridie idus Februarii, et mensem tantum inter passionem martyrum et concilii diem interesse dixit officium. Tredecim menses interfuisse ait Augustinus. Ergo mense Martio habitum constabat non Maio; alioquin tres aut quindecim menses inter passionem martyrum et concilii diem interfuissent. Ita ergo emendandus Optati locus, et pro tertio iduum Maiarum, legendum in nonas Martii. DU PIN.

(63) NUNDINARII. De hoc nundinario multa reperiuntur in gestis purgationis Cæciliani et Felicis. ALBASP.

B

(64) Interrogante Secundo. Qui tunc temporis erat C Numidia primas, Augustinus ibidem, episcopum primæ cathedræ, et libro primo contra Parmenianum, capite tertio, qui venientes cum primate suo tunc Secundo Tigisitano. Cæterum nota primatum in Africa certis locis aut personis non fuisse addictum, sed in unaquaque provincia præterquam in Cathaginensi seniores hanc occupasse dignitatem, ut patet ex capite decimo tertio breviculi. ALBASP.

(65) Secundo Tigisitano. Episcopo Tigiseos in Numidia qui tum metropolitani munere fungebatur inter episcopos Numidiæ, quia senior erat. Duæ erant hujus nominis urbes in Africa; altera in Numidia, de qua Procopius, 1. n de Bello Vandalico, cujus episcopus erat is Secundus; altera in Mauritania Casariensi. Utraque reperitur in notitia episcoporum Africæ. Du PIN.

(66) Tradidisse confessi sunt. Vide acta ipsa inferius. Du PIN.

(67) Apud Stationarios. Apud milites in statione positos. ALBASP.

(68) Jam omnes hæretici cœperunt murmurare. Quos hæreticos intelligit Optatus; qua quidem ratione Donatista, vel ut Cresconio placebat, Donatiani dici et appeilri potuerint hæretici, multis disputat Augustinus, lib. 11, contra Crescon. Idem in lib. de hæresibus schisma eos in hæresim vertisse docet, et raro aliter quam hæreticos nuncupat. Olim quoque vulgus hæreticum pro schismatico promiscue usurpasse persuasum habeo, hodieque in epistolis Constantini, hæretici vel schismatici, quasi perinde esset, de Donatistis leges. Jam ut et illud concedamus, eos qui ad hoc concilium convenerunt, nam hujus quidem occasione concilii, sed eosdem tamen omnes aut plerosque saltem, in posteriori quodam concilio congregatos schismatis auctores extitisse; quis tamen credat Optatum, dum narrat illa quæ schisma præ

D

dicibus et in editis perperam omnino hæretici, quod criti

cos torsit.

NOTÆ.

cesserant, de ipsis tanquam jam notis ac convictis hæreticis locutum fuisse ? Optatum, qui id modo disputabat, et a Parmeniano factum vehementer improbabat, quod schismaticos hæreticis inconsulte miscuisset; quos ipse nimirum magno discrimine separari invicem statuit, nec statuit tantum, sed discrimen ipse non perfunctorie docet vel ista expendantur: sed miror quod tibi visum est: eliam vos ipsos hæreticis adjungere, quos esse schismaticos constat, etc. Mox iterum: Satis te miror, frater Parmeniane, cum schismaticus sis, schismaticos hæreticis adjungere voluisse, etc., ac rursus: Volebam ut soli damnarentur hæretici; quantum in te est, et vos ipsos cum eis una sententia ferire voluisti, etc. Ego non dubito Optatum scripsisse, jam omnes hæretici cœperunt murmurare. Ita mox eorum verba interserit, ne quis hic factum miretur. Jam ut eis qui ita premuntur sive verbis, sive rebus ipsis, ut nequeant evadere, aut certe non facile se queant expedire; ut eis, inquam, aqua dicatur hærere vel iis notum, qui nondum ære lavantur. Dativum autem, si non exprimatur, subaudiendum tamen esse, eosque falli qui exponunt in aqua hæret, uno Ciceronis exemplo potest abunde confirmari; cujus ad Q. fratrem verba lib. 1, epis. VII: Quod Idibus et postridie dictum fuerat, de agro Campano actum iri, non est actum. In hac causa mihi aqua hæret. Cum autem breviter scripsisset Optatus, et fortasse tum solerent et loqui, hæret ei, quod plenius ante dicebant, aqua ei hæret; ex duobus illis vocibus hæret ei ab imperito scriba, cui aqua hic hærebat, quod Optatum ipsis eorum verbis uti non intelligeret, et veteris verbi non veniebat in mentem, hæretici una voce factum est. Quod sane hic locum adeo non habet, ut una hac vocula, superior omnis disputatio de hæreticis et schismaticis evertatur; quam qui expenderit, de necessitate hujus correctionis minime dubitabit. M. CASAUB.

Ibid. Hæretici. Vocat hos episcopos hæreticos, qui paulo post schisma fecerunt; eodem nomine ab Augustino vocantur, et in actis illius concilii, paratus schisma facere, et quia dimittere te habent et dare in te sententiam, et remanebis solus hæreticus. Contra Cresconium libro tertio, schismatici pro hæreticis habentur, et apud judices laicos hoc nomine compellantur, instructi sunt advocati ad ista judicia, et lanquam in hæreticos excitata: vel eos vocat hæreticos, quia ex Parmeniani sententia schismatici erant hæretici. ALBASP.

(69) Erecti. Statim atque accusabantur surgebant, et in alteram partem transibant, ut ex actis constat. DU PIN.

(70) Talem causam Deo servaret. Cum aliquam olim causam aut delictum nollent judicare, ad Deum rem deferebant et remittebant: Cyprianus pluribus in locis, ubi agit de lapsorum pœnitentia et Augustinus contra Cresconium libro tertio, capite vigesimo octavo, illa omnia divino judicio dimisisse. ALBASP. (71) Talem causam Deo servaret. Relinqueret Dei judició. Du PIN.

(72) Qui remanserunt. Aderant in illo concilio duodecim episcopi, ut patet in breviculo, capite de

rant (73), id est, Victor Garbensis, Felix a Rota- A derint judices; ubi sit (78) actum concilium; que rio b, et Nabor a Centurionis . Ii dixerunt talem causam Domino debere reservari d ́: et dixit Secundus, (74) sedete omnes (75) 16 tunc dictum est ab omnibus, Deo gratias, et sederunt. Habes ergo, frater Parmeniane, qui manifesto fuerint traditores.

XV. Ex ordinatione Majorini schisma ortum. Deinde non post longum tempus (76), (77) iidem ipsi, tot et tales, ad Carthaginem profecti traditores, thuratie homicide, Majorinum (cujus tu cathedram sedes) post ordinationem Cæciliani ordinaverunt, schisma facientes. Et quoniam traditionis reos, principes vestros fuisse monstratum est, consequens erit, eosdem fuisse auctores f schismatis. Quæ res, ut clara et manifesta esse omnibus possit, ostendendum est, ex qua radice sese usque in hodiernum, erroris protenderint rami, et ex quo fonte rivulus iste maligni liquoris, occulte serpens, usque in tempora nostra manaverit. Dicendum est, unde et ubi et a quibus ortum constet hoc alterum malum; quæ convenerint causæ ; quæ fuerint operatæ personæ; qui auctores hujus mali; qui nutritores; a quibus sint inter partes ab Imperatore postulata judicia; qui seLECTIONES

a In mss. S. T. et P. S.Gardensis; sed postea 1. 2 Garbensis. In ms. S. G. Gabrensis. In editis Garbiensis. Apud Aug. in collat. Carth, et in notitia episcop. Africæ. Garbensis.

bin mss. S. T. et P. S. a Ratorio. Apud Aug. Rotaria. c Ita etiam in coll. Carth. Januarius episcopus Centu rionensis. Ia mss. notitiæ African, Centurianensis male.

B

sint prolata sententiæ. De divisione agitur: et in Africa, sicut et in cæteris provinciis, una erat Ecclesia, antequam divideretur ab ordinatoribus Majorini, (79) cujus tu hæreditariam cathedram sedes. Videndum est quis (80) in radice cum toto orbe manserit; quis foras exierit; quis cathedram sederit alteram, quæ ante non fuerat; quis contra altare altare erexerit; quis ordinationem fecerit, salvo altero ordinato; quis jaceat sub sententia Joannis Apostoli, qui dixit multos Antichristos foras exituros: quia non erant, inquit, nostri, nam si nostri essent, mansissent nobiscum (I Joan. 11, 19). Ergo qui in uno cum fratribus manere noluit, hæreticos secutus, quasi Antichristus foras exivit.

XVI. Lucillæ adversus Cæcilianum rixæ. Hoc apud Carthaginem post ordinationem Cæciliani factum esse, nemo est qui nesciat : per Lucillam scilicet, nescio quam fœminam factiosam quæ ante concussam persecutionis turbinibus pacem, dum adhuc in tranquillo esset Ecclesia, cum (81) correptionem archidiaconi Cæciliani ferre non posset : (82) quæ ante spiritalem cibum et potum, os nescio cujus marVARIANTES.

VARIORUM

cimo septimo, quorum sex accusarentur. Cæteri con- C sulti sunt, qui responderunt hanc causam pro bono pacis Deo reservandam esse, eosque qui accusabantur Deum judicem habituros, eique rationem reddituros. ALBASP.

(73) Consulti sunt qui remanserant. In Breviculo collationis c. 17. dicuntur undecim vel duodecim Episcopi ad hoc concilium convenisse. Ex hac narratione Optati constat undecim tantum fuisse, e quibus sex accusati. Secundus Tigisitanus præses sententiam dicere non poterat. Secundus minor filius fratris ejus jam mentem suam aperuerat. Itaque tres tantum erant superstites qui considerentur, quorum sententiam secutus est Secundus, et ita sex Episcopi a quinque sunt absoluti. Du PIN.

(74) Sedete omnes. Ex gestis purgationis Cæciliani, et ex breviculo, et contra Cresconium libro tertio, constat hos episcopos interrogante Secundo assurrexisse, et in aliam partem transiisse, moxque absolutos, ad locum suum post hæc verba rediisse, quæ quidem verba aliquam absolutionis vim et formam habere videntur cum his acceptis, et sederunt et responderunt, Deo gratias. ALBASP.

Ibid. Sedete omnes. Ad ea quæ Balduinus hic notat, addo locum ex collatione Carthagin. collat. 1. Cum enim partes seu auctores sedere vellet cognitor Marcellinus, ita inter alia respondent ac excusant Donatistæ. Id autem nobis expedit, id necesse est, ul cum causa peroratur, cum prius incipitur, ut etiam persona constent, stare singulos deceat, quibus subire contigit disputationis examen. M. CASAUB.

(75) Sedete omues. Ut judices. Quisque locum suum accipiat. Du Pin,

(76) Non post longum tempus. Aliquos tamen annos intercessisse oportuit. Nam Maxentius post cujus ndulgentiam facta est ordinatio Cæciliani, ut infra dicitur, Africam non obtinuit nisi anno 311, devicto

D

d In ms. S. G. Deo debere servari.

h

[blocks in formation]

8 In mss. S. T. et P. S. nemo qui nesciat. In ms. S. G. quis nesciat?

h In ms. S. T. Lucilla ferre non posset. NOTÆ.

Alexandro, qui tyrannidem in ea regione exerce bat. Non est autem devictus Alexander, nisi post Herculii obitum qui anno 310 contigit teste Zozimo. DU PIN.

(77) Iidem ipsi. Cum Sylvano qui fuerat ordinatus episcopus Cirtensis illo concilio. ÁLBASP.

(78) Actum concilium. Romanum sub Melchiade

ALBASP.

(79) Cujus tu hæreditatem. Episcopi non solum sunt hæredes decessorum suorum, sed etiam filii; quare talem habuit cathedram qualem decessores ejus ba buerunt. ALBASP.

(80) In Radice. Videndum est quis in Cathedra mansit, cum qua cæteræ Cathedræ consortium babeant, et quæ cum Romana quæ est radix communicat, per quam toto orbe pax, et unio Christiana nutritur. ALBASP.

(81) Correptionem. Diaconi per Ecclesiam discurrebant, ut fideles in officio continerent et animadverterent, et corrigerent eos qui contra Ecclesiæ disciplinam aliquid agerent. ALBASP.

(82) Quæ ante spiritalem cibum et potum, si tamen martyris, libare dicebatur. Hæc religio erat tum temporis. Paula et Eustochium ad Marcellam, inter epistolas Hieronymianas: Et martyrum ubique sepulchra veneramur, et sanctam favillam oculis apponentes, si liceat, etiam ore contingimus. Martyrem hoc loco vocat Optatus qui declaratus sit commiuni piorum sententia, in eam summam dignitatem. BARTH.

Ibid. Quæ ante spiritalem cibum et potum, etc. Præter Balsamonem a Balduino citatum, vide et Damascenum. In Balsamone jure quis miretur, hujus ossis ita illum meminisse, quasi hoc præcipuum hujus secta esset, et hoc potissimum superstitione constaret. Nisi tamen magis hoc mirum esset, Græcos plerosque Donatistarum non omnino meminisse quasi ne fando quidem notos habuissent. De vindi

tyris, si tamen martyris, (83) libare (84) dicebatur: A denegaret, relatio missa est: rescriptum venit, ut si

[blocks in formation]

Mensurius Felicem diaconum non reddidisset, ad palatium dirigeretur. (94) Conventus non leves patiebatur angustias erant enim Ecclesiæ ex auro et argento quam plurima ornamenta, quæ nec defodere terræ, nec secum portare poterat. Quæ d (95) quasi fidelibus, senioribus commendavit, (96) commemoratorio facto, quod cuidam aniculæ dedisse dicitur: ita ut si ipse non rediret, reddita pace Christianis, anicula illi daret, quem in episcopali cathedra sedentem inveniret. Profectus causam dixit : jussus est reverti : ad Carthaginem pervenire non potuit.

XVIII. Ordinatio Cæciliani in episcopum Carthagi nensem, necnon causa atque origo schismatis.

LECTIONES VARIANTES.

b In mss. S. T. et S. G. per; sed legendum propter. In mss. S. T. et S. G. epistolarius, quasi is diaconus propter famosam illam epistolam, epistolarius fuerit appellatus; sed longe rectius appellatus ibi idem ac citatus ad

B curiam, ut sequentia ostendunt.

VARIORUM

cato martyre quod sequitur, Baronio plane assentior,
in martyrologio, non recepto nec probato, interpre-
tanti, quod alii sanctitatis designatum, nescio quam
bene. Neque enim omnes martyres, sive mortem et
tormenta pro fide passi, sanctitatis designati, quando
inter illos aliquando etiam qui facinorosi, schismati-
ci, et hæretici, (ut pluribus ibi Baronius) quos opi-
nor pro beatis, sive sanctitatis designatis Ecclesia non
habuit. Cæterum de martyre, quod hæret hic Opta-
tus et dubitat. non sine causa factum, cum jam olim
reperti non pauci, quibus hoc studium, et ars ea vi-
vendi unica, ut martyrum etiam falsorum reliquias
circumferrent, et simplicioribus venditarent. Testem C
appello Augustinum, de opere monach., c. 28: Alii
membra martyrum, si tamen martyrum venditant, alii
fimbrias et phylacteria sua magnificant, alii parentes vel
consanguineos suos, etc., et omnes petunt, omnes exigunt,
aut sumptus lucrosæ egestatis, aut simulatæ pretium
sanctitatis. M. CASAUB.

(83) Libare dicebatur. Deosculari dicebatur: paulo
antequam Eucharistiam sumerent Christiani, mutuis
sese olim osculis ad pacem faciendam salutabant,
sacerdosque nomine totius Ecclesiæ martyrum reli-
quias, si quæ laterent in altari deosculabatur: quem
ritum imitata mulier illa, cum privatis quibusdam
reliquiis quas gestabat, pacem et communionem an-
tequam ad Eucharistiam accederet, faciebat ; sed
quia martyr ille non esset vindicatus et approbatus
ab Ecclesia, correpta fuit a Cæciliano. ALBASP.
(84) Libare. Deosculari. Du Pin.

(85) Præponeret) Libaret et tangeret ante calicem.

ALBASP.

(86) Nescio cujus hominis mortui. De cujus martyrio non constabat. ALBASP.

(87) Necdum vindicati. Nondum ab Ecclesia in numerum martyrum relati, nondum in canon, et in dypticha transcripti. ALBASP.

Ibidem. Vindicatum martyrem. Vocat Optatus, qui declaratus sit communi piorum sententia in eam summam dignitatem, relatus inter cœli indigetes. INCERT.

(88) Necdum vindicati. Nondum in numerum martyrum ab Ecclesia relati. Du PIN.

(89) Ne disciplinæ succumberet. Ne carperetur ab episcopo et castigaretur, quod non solum contra Ecclesiæ disciplinam, communionem cum martyre incerto et ab Ecclesia nondum approbato, faceret, sed quod cæteros etiam fideles eadem inficeret communione: nam quemadmodum in sacris nullius ad

D

- Tem

d Suppleta est hæc particula omnino necessaria ex ms. S. G. e In ms. S. G. redderet.

NOTÆ.

mitterent consortium nisi sancti et fidelis; ita in iisdem sacris nolebant communicari cum reliquiis martyrum, quos Ecclesia non agnoscebat, ne illa communione fideles inficerentur. ALBASP.

(90) Ne disciplinæ succumberet. Ne propterea puniretur ab Episcopo. Du PIN.

(91) Tisdem temporibus. Sub Maxentio. ALBASP.

(92) De tyranno. Maxentio. Contra hunc Felix scripserat famosum illum libellum dum Alexander Maxentio infensissimus Africae potiretur. Eo mortuo, Maxentius vindictam de Felice sumere voluit. Zozimus testis est Maxentium in fautores Alexandri potissimum sæviisse. Du PIN.

(93) Delituisse dicitur. Ad episcoporum domos tanquam ad aram confugiebant, quas violare ne quidem in persecutionibus fas erat. ALBASP.

(94) Conventus non leves patiebatur angustias. Convenerant Mensurium milites, ut Felicem diaconum ad principem mitterent : conventus hoc loco pro adjectivo ponitur, ut apud Augustinum pluribus locis, et in canone duodecimo primi concilii Carthaginensis, et canone vigesimo octavo tertii concilii, modeste conventus, ut in concilio Agrippinensi; non autem pro substantivo et pro conventibus Africa, quidam interpretantur. ALBASP.

ut

(95) Quasi fidelibus senioribus commendavit. Erant olim seniores laici, puri puti seculares; erant et alii, laici quidem et ipsi, sed qui tamen quadamtenus Ecclesiastici quoque dici potuerunt: haud secus ac illi qui hodie apud nos templorum, vel ecclesiarum gardiani, vulgo vocitantur. Illi locorum seu urbium eniores vulgo dicti; isti, Ecclesiæ vel Ecclesiastici. sed de istis multa congessit vir doctissimus, et de his litteris adeo meritus Christou. Justellus, ad can. ecclesiæ Africane, ut dignus sit qui diligentia et eruditionis suæ fructum ferat ab omnibus. Illum igitur adeat qui plura de istis cupit. M. CASAUB.

Ibidem. Senioribus commendavit. Præter Ecclesiasticos et clericos quidam ex plebe seniores, et probatæ vitæ res Ecclesia curabant, de quibus hic locus accipiendus est. In gestis, adhibete conclericos et seniores plebis ecclesiasticos viros. Item, clericis et senioribus Cirtensium: item, vos seniores clamabatis. ALBASP.

(96) Commemoratorio. Ita vecat brevem, ut postea loquitur, cui inscriptæ res omnes, quæ in bonis erant Ecclesiæ, quo scilicet testaretur depositor, se in fidem suscipientis res deposuisse, hic autem se accepisse. BARTH.

personis, factum est, ut malignitas haberet effectum.

pestas persecutionis peracta, et (97) definita est. A misceri noluit. Sic tribus convenientibus causis et Jubente Deo, indulgentiam mittente Maxentio (98), Christianis libertas est restituta. Botrus et Celestius a ut dicitur, apud Carthaginem ordinari cupientes, operam dederunt, ut (99) absentibus Numidis (1), soli vicini Episcopi peterentur, qui ordinationem apud Carthaginem celebrarent. Tunc suffragio (2) totius populi Cæcilianus eligitur et manus imponente Felice Autumnitano b (3), episcopus ordinatur. Botrus et Celestius de spe sua dejecti sunt. Brevis dauri et argenti sedenti 18 Cæciliano, sicuti delegatum a Mensurio fuerat, traditur, adhibitis testibus. Convocantur supra memorati seniores, qui faucibus avaritiæ commendatam ebiberant prædam. Cum reddere cogerentur, (4) subduxerunt communioni pedem . Non minus et ambitores, quibus et ordinari non contigit: necnon et Lucilla, quæ jamdudum (5) ferre non potuit disciplinam (6) cum omnibus suis potens et factiosa fœmina, communioni

B

XIX. Illicita ordinatio Majorini contra Cæcilianum, ab episcopis Numidiæ. Schisma igitur illo tempore confusæ mulieris iracundia peperit, ambitus f nutrivit, avaritia roboravit. Ab his tribus personis contra Cæcilianum causæ confictæ sunt, ut vitio di ceretur. (7) Ad secundum Tigisitanum missum est *, ut Carthaginem veniretur: proficiscuntur omnes (8) supra memorati traditores (9), suscepti (10) hospitio ab avaris (11), ab ambitoribus, ab iratis : non a catholicis, quorum petitione Cæcilianus fuerat ordinatus. Interea (12) ad Basilicam, ubi cum Cæciliano tota civica frequentia fuerat, nullus de supradictis accessit. Tunc a Caeciliano mandatum est: Si est quod in me probetur, exeat accusator et probet. Illo tempore a tot inimicis nihil in eum potuit confingi : sed de (13) ordinatore suo, quob ab iis falso traditor diceretur, (14) meruit in

[blocks in formation]

(97) Peracta et definita. Prius deferbuerat anno 305, sed subinde recruduerat, nec pax omnino reddita, nisi postquam Maxentius rerum in Africa potitus est anno 311. DU PIN.

(98) Indulgentiam millente Maxentio. Qui licet crudelis ac savus fuerit, visus est tamen favere Christianis. Du PIN.

(99) Ut absentibus Numidis. Donatista objiciebant Caeciliano, quod cum esset primas, a primate viciniori non esset ordinatus; quibus respondit. Augustinus in breviculo, Romanæ Ecclesiæ episcopum non ordinari a quodam metropolitano, sed ab Ostiensi episcopo. ALBASP.

(1) Absentibus Numidis. Donatista objiciebant Caciliano, quod cum esset primas, a primate viciniori non esset ordinatus. Optatus observat ipsosmet Botrum et Celestium ambitores episcopatus, qui postea a Cæciliano desciverant, auctores fuisse, ut absentibus Numidis fieret ordinatio. Augustinus respondit non esse necessarium ut primas ordinaretur a metro. politano, et in exemplum attulit episcopum Romanum qui ordinabatur ab Ostiensi. Du PIN.

(2) Totius populi. Electiones fiebant a populo et a clero, eorumque omnium consensus requirebatur, quod postea sublatum fuit. ALBASP.

(3) Autumnitano. Ita in omnibus mss. et in actis purgationis Felicis. Apud Aug. ubique Aptugnensi : in editis Optati Aptungitano. Ex hoc loco colligitur Carthaginis vicinam fuisse hanc urbem et provincia proconsularis. Miror urbis tunc adeo celebris nullam esse mentionem in notitia episcoporum Africæ, nec alibi. Du FIN.

(4) Subduxerunt communioni plebem. A Cæciliani communione plebem subtraxerunt. ALBASP.

Ibid. Subduxerunt communioni plebem. Melius quod jam olim fuerat editum, subduxerunt_communionipedem. Idem mox aliis verbis repetit. Non minus et ambitores, etc, necnon et Lucilla communioni misceri noluit. M. CASAUB.

(5) Ferre non potuit. Ne acrius ab eodem tum

C

D

d In ms. S. G. Tunc brevis.

e Male in recentioribus editionibus plebem, nam plebis pars multo major cum Cæciliano remansit. f In ms. S. G. ambitio.

6 In ms. S. G. scriptum est.

h Ita in ms. S. G. In aliis et in editis, tota civitas in frequentia fuerat.

i Deest in ms. S. G.

NOTÆ.

episcopo corriperetur, timebat, quod ab eo, cum esset diaconus, correpta fuisset. ALBASP.

(6) Cum omnibus suis. Ampla illi et magna domus erat, et familia, quam omnem cum amicis, clientibus, et servis a communione Cæciliani subduxit, ALBASP.

(7) Ad secundum Tigisitanum. Quia erat primas Numidiæ, quæ provinciæ Carthaginensi adjacet. AL

BASP.

(8) Supra memorati traditores. Duodecim illi in concilio Cirtensi Sylvanum ordinarant. ALBASP.

(9) Supra memorati traditores. Episcopi qui concilio Cirtensi interfuerant, adjuncto Silvano qui in eo concilio ordinatus fuerat Cirta Episcopus. Non alios videtur Optatus agnoscere quam istos. At in actis hujus Conventiculi septuaginta fuisse ferebantur, ut legere est in brevicul. collat. Carth. c. 14, n. 26. Du PIN.

(10) Suscepti hospitio. Episcopi qui olim ad episcopum in locum defuncti ordinandum vocabantur, hospitio clericorum et seniorum laicorum utebantur; sed Secundus contra disciplinam Ecclesiæ cum suis Numidis exceptus fuit hospitio, a Lucilla irata, Botro et Celesio ambitiosis et senioribus avaris, qui depositum Ecclesiæ denegabant; quod notavit Optatus, ut Majorini electionem contra Ecclesiæ ordinem incoepisse ostenderet. ALBASP.

(11) Suscepti hospitio ab avaris, etc. A Lucilla irata, Botro et Celestio ambitoribus, et senioribus illis avaris ac furibus. Du PIN.

(12) Ad Basilicam. Electiones olim episcoporum et ordinationes fiebant in ecclesiis, ut ex his quæ supra dixi de electione Sylvani Cirtensis episcopi licet colligere; sed Majorini electio, quæ fiebat contra leges, non fuit facta in majori basilica. ALBASP.

(13) Ordinatore suo. Felice Aptungitano. ALBASP. (14) Meruit infamari. Hoc est cum in Cæcilianum nihil possent fingere, Felicem ordinatorem ejus traditionis et idololatriae insimularunt, ut hac ratione Cæciliani ordinationem rescinderent tanquam ab ido

« PoprzedniaDalej »