Obrazy na stronie
PDF
ePub

a

et nolunt se dici fratres vestros (28), vos tamen di- ▲ cite eis, Fratres nostri estis (Esa. LXVI, 5): sunt igitur sine dubio fratres, quamvis non boni. Quare nemo miretur, eos me b appellare fratres, (29) qui non possunt non esse fratres (30). Est quidem nobis et illis spiritalis una nativitas, sed (51) diversi sunt actus. Nam et Cham, qui patris sui risit impie nuditatem (Gen. 1x), frater innocentium fuit: et pro merito suo jugum servitutis incurrit, ut esset fratribus frater addictus. Ergo hoc nomen fraternitatis, nec interveniente peccato deponitur. Sed de istorum fratrum delictis dicam alio loco: qui sedentes adversum nos (32), detrahunt (a), et contra nos scandala ponunt (Ps. XLIX, 20): et (33) cum illo fure concurrunt (Ibid. 19), qui Deo furtum facit e (34): et cum machis, id est, cum hæreticis, partem suam ponunt, B et peccata sua laudant, et convitia contra nos Catholicos meditantur.

[blocks in formation]

8 Deest in ms. S. G.

h Ita in mss. In Cochlai editione germanica, cum nequi

VARIORUM qua Optatus versione. Eadem etiam utitur Aug. in lib. post Collat. c. ult. Du PIN.

(28) Et nolunt se dici fratres vestros. Hæc verba sunt Optati, qui prolatis ex Scriptura testimoniis, so- C let aliqua de suo quasi supplens inserere. Fratrum nomen repudiabant Donatistæ, ut præter Opt. testatur Aug., lib. III, contra Gaudent. et lib. in contra Parm., c. 2. DU PIN.

(29) Qui non possunt non esse fratres. Qui non possunt non esse baptizati, in cujus aquis tanquam in utero sunt concepti. M. CASAUB.

(30) Non possunt non esse fratres. Eumdem agnoscentes Deum Patrem; eamdem habentes fidem; eodem baptismate regenerati. Du PIN.

(31) Diversi actus. In Cypriano, actus pro episcopali functione et pro ea disciplina, quam observare facit in sua diocesi accipitur, uti cum ait unumquemque episcopum de suo actu esse responsurum.

ALBASP.

(32) Qui sedentes adversum nos. Hæc et sequentia pertinent ad Ps. XLIX, 19, et sequentes, et explicantur fuse de Donatistis ab Optato, lib. iv. Du PIN.

(33) Cum illo fure concurrunt qui Deo, etc. Ut verba constent, quæ nunc male cohærent, ita distinguenda sunt: Ponunt, et cum illo fure concurrunt: qui Deo furtum faciunt (Deum deserunt) : et cum mœchis, id est cum hæreticis, partem suam ponunt, etc. psalm. XLIX, 18. M. CASAUB.

(34) Cum illo fure concurrunt, qui Deo furtum facit. Diabolo nempe. Du PIN.

(35) Sed unum vix invenimus cum quo per litteras, etc. Loquamur, hoc est, loqui possimus. Phrasis familiaris jur, consult., lib. x1, § 4; lib. vi, § 11. D. de judic. ubi domum revocant pro revocare possunt, fungitur pro fungi potest : et talia quæ in LL. sæpissime occurrunt. lidem JCti. possum facere pro debeo usurpant, quod huic affine est, et notavit amicus olim noster C. Ritterbusius ad 4 Pauli sententiar. Plin., Valerian., lib. iv, cap. 6, de cucurbita : Ejus aridæ cortices efficaciter possunt combusta sanare, Idem

D

IV. Cur Parmeniani Librum refellendum suscipiat. · Omnes quidem per singula loca maledicis vocibus perstrepunt (quibus ad aliqua de occasione respon dam ; (35) sed unum quidem vix invenimus, cum (36) 5 quo per litteras, vel hoc modo loquamur; Parmenianum scilicet, fratrem nostrum; si tamen se a nobis vel hoc nomine nuncupari permittit. (37) Et quia (38) collegium episcopale (39) nolunt nobiscum habere commune, non sint collega, si nolunt : tamen (ut supra diximus) fratres sunt. Frater meus igitur Parmenianus, (40) ne ventose ac nude 1, ut cæteri, loqueretur, quidquid sentire potuit, non solum dixit, sed etiam in scriptura digessit. Cujus dictis, cum respondere, veritate cogente, compellimur: erit inter nos absentes quoquomodo collatio. Eodem modo satisfiet et desideriis aliquorum. Nam a multis sæpe i desideratum est ut ad eruendam i veritatem, ab aliquibus defensoribus partium conflictus haberetur: VARIANTES.

tiose. In priori Balduuii, cum venenose ac nude. Optime in aliis, ne ventose ac nude, hoc est, ne ut cæteri nudis tantum verbis quæ in ventos abeunt, suas partes tuere

tur.

i Hanc vocem quæ deest in editis, agnoscunt omnes mss. codices.

j In mss. S. T. et P. S. erudiendam, sed errore amanuensis, quem agnoscens exscriptor codicis San-Germanensis, correxit ad exquirendam, felicius restitutum est, ad eruendam.

NOTÆ.

cap. 36: Potest cum melle canceratis mederi, lateris dolores haustum ex vino mitigare, cap. 40. Aliquando magis absoluta. Idem cap. 48, ejus libri: Siliquæ recentes stomachum avertunt, alvum solvunt, eædem siccata in contrarium possunt. BARTH.

(36) Quo per litteras. De eadem re conqueritur D. Augustinus, et cum Augustino de nostris possumus conqueri; sed hoc peculiare est hæreticis fugere orthodoxorum colloquium. ALBASP.

(37) Et quia collegium episcopale nolunt, etc. Collegium episcopale non aliud quam episcoporum universus ordo ac societas, quam late patet. Omnes enim toto orbe episcopi collega, et ita olim vicissim nuncupabant. Hinc aliquando collegium absolute pro episcopale collegium; et college pro episcopis. Ita apud Sidonium Apoll. turba collegii, pro quantum est episcoporum, epist. 1, lib. vi, et qui college provinciales, epist. v lib. vi, eos sacerdotes provinciales appellat, epist. xxv, lib. VI, quicumque essent ejusdem provincia episcopos, intelligens. M. CA

SAUB.

(38) Collegium episcopale. Societatem, communionem, consortium, fraternitatem Ecclesisticam et episcopalem distinguit inter fraternitatem et communionem, aitque Donatistas posse quidem jus communionis tollere et dirimere, sed non fraternitatis, quia hæc a nativitate consequitur, illa vero in consuetudine versatur. ALBASP.

(39) Collegium episcopale. Societatem, communionem, consortium inter episcopos catholicos et episcopos partis Donati. Distinguit inter fraternitatem et communionem, aitque Donatistas posse quidem a communione excidere, non autem à fraternitatis nomine, quia ad hoc sufficit unitas fidei et eadem nativitas, ad illam vero præterea necessaria sunt externa charitatis et unitatis indicia. Du PIN.

(40) Cum venenose ac nude, ut cæteri, loquere tur. Ita primum correxit Fr. Balduinus, cum in Cochlei editione Germanica, omnium prima, legeretur cum nequitiose. Verum iterata editione Optati

et fieri potuit. Sed quoniam et accessum prohibent, A sunt, et contra vos, ut diluvii et circumcisionis comet aditus intercludunt, et consessum vitant, et colloquium denegant: vel tecum mihi, frater Parmeniane, sit isto modo collatio : ut qui tractatus tuos, quos in manibus, et in ore multorum esse voluisti, non aspernatus sum, neque contempsi, sed omnia a te dicta patienter audivi, audias et tu humilitatis nostræ responsa a.

V. Cujus generis sint ea quæ in libro Parmeniani.Nam et ego intelligo, et tu non negas, et quivis sapiens pervidet, te nulla alia ratione tam prolixe tractasse, nisi ut Ecclesiam catholicam tuis tractatibus indigne pulsares. Sed, ut intelligi datur, aliud habet animus,aliud resonat sermo. Denique non omnia b te video dixisse contra catholicam : imo

multa pro catholica, cum catholicus non sis, ut et nobis necesse non fuerit respondere tractatibus tuis ; nisi, quod dum male instructus es, (41) ut quod non vidisti, sed falso audieris, loquereris, (42) cum in epistola Petri (43) Apostoli legeriinus: Nolite per opinionem e judicare fratres vestros (Jacobi IV, 11) (44) ut inter aliqua, quæ ad nos non pertinent (sicuti probaturi sumus) diceres, a nobis contra vos (45) militem fuisse postulatum. Cæterum a te in aliis patribus tractatus tui, aliqua pro nobis dicta LECTIONES

a In ms. S. G. post hæc verba adjectum est, jum posco.

b Ita in mss. In editis pessime et contra mentem Optati deest particula negativa.

In ms. S. G. additur fidem, sed male, agitur enim de

Ecclesia, non de fide.

d In ms. S. G. videris.

e In ms. S. G. pro opinione.

In ms. S. G. provocaturi, minus bene.

Ita in mss. S. G. et P S. In mss. S. T. ut unius Ecclesiæ commemorationem faceres, idem sensus, sed propius accedit ad stylum Optatí et magis cum reliquis concinit lectio aliorum codicum.

h

paratio quædam et (46) pro nobis, et pro vobis, ut ea, quæ in laude dixisti baptismatis, (præter illuḍ quod (47) carnem 6 Christi male tractaveris): ideo et pro vobis, quia quamvis foris sitis, tamen ex nobis existis. Nam et illud pro ambobus, quod demonstrasti hæreticos (48) extraneos esse catholicis sacramentis si tamen vos ipsos non eis adjungeres, quos esse schismaticos constat. Quædam pro nobis solis, ut unius Ecclesiæ commemoratio : quædam contra vos per ignorantiam (quia (49) peregrinus es) ut traditorum et schismaticorum accusatio etiam illud et contra vos, quod dixisti de alco et sacrificio peccatoris. Ac per hoc nihil contra nos a te dictum est, nisi quod ignoranter dixisti, a nobis militem B postulatum : quod calumniose a te dictum esse, probationibus verissimis demonstrabimus. Tolle hanc calumniam, et noster es k. Quid enim magis pro nobis et nostrum est m, quam quod dixisti, (50) in comparationen baptismatis semel factum esse diluvium? Et singularem circumcisionem salubriter profecisse populo Judæorum, magis pro nobis, quasi noster locutus es hæc enim nostra vox est, qui in (51) Trinitate P baptismatis unionem defendiVARIANTES.

h In ms. S. G. additur, tuam.

[ocr errors]

i Ita restituimus ex codice ms. S. G. In aliis vitio exscriptoris legitur, ut in editis, accusationem,

j Male in editis est.

k Ita in mss. longe elegantius quam in editis, et eris C noster. 1 In editis additur hic dici, sed deest in mss. et super fluum videtur.

In editis, et nostrum esse potest.

"Ita in mss. non ut in editis, in comparationem.

• Deest in ms. S. G.

In mss. S. T. et P. S. in Trinitatem.

VARIORUM NOTÆ.

idem vir diligentissimus F. Balduinus ex meliori exemplari ms. emendavit ac in contextum recepit: Frater meus igitur_Parmenianus, ne ventose ac nude, ut cæleri, loquar. INCERT.

(41) Ut quod non vidisti. Vel quia multo ante Parmenianum hæc evenerant, vel quia peregrinus erat, et ita ea non viderat. ALBASP.

(42) Cum in epistola Petri legerimus, Nolite, etc. Immo Jacobi, ní valde fallor, cap. iv, 11. Erroris, ut conjicio, fuit hæc causa; quod in Jacobo, laudata ab Optato verba, quæ proximè præcedunt; eadem in Petri quoque epist. 1, c. v, 6. M. CASAUB.

(43) In epistola Petri. Nihil simile est in epistola Petri, sed in epistola Jacobi c. IV, 11, ubi habetur: Nolite detrahere alterutrum fratres. Qui detrahit ratri, aut qui judicat fratrem suum, detrahit legi, et judicat legem. Forte hunc locum respexit Optatus. Du PIN.

(44) Ut inter aliqua, etc. Non satis cohærent nisi loco, ut, et vel id scribas. Ita tamen Optatum scripsisse non ausim asserere, cum majora sint in hoc genere, quæ peccat non uno loco. M. CASAUB.

45 Militem. Macarius manu armata et imperatoris jussu plebem Donatistarum ad Ecclesiam coegerat, unitatemque fecerat, et quos schisma diviserat societatem coire compulerat, unde contra suam plebem militem a Romanis postulatum conquerebantur Donalista. ALBASP.

(46) Pro vobis et pro nobis. Donatistarum baptis

mus ab orthodoxis probabatur; quare quæcumque in laudem baptismi dicebantur, pro utraque parte dicta videbantur. ALBASP.

(47) Carnem Christi. Quia peccatricem eam esse dixerat. ALBASP.

(48) Extraneos. Vel per sacramenta cætera Religionis, excepto baptismo, intelligit mysteria, vel in Cypriani consilii erat sententia, quo hæreticis baptizandi potestas tollitur. ALBASP.

(49) Quia peregrinus es. Peregrinus is vocatur apud antiquos, qui natus erat in alia diœcesi, qui quamvis multos annos in una moratus esset civitate, vel etiam quamvis ipsius civitatis factus esset episcopus, peregrinus adhuc censebatur, uti alibi probabimus. Cæterum non licebat presbyterum aut episcopum peregrinum ordinare; quo respiciens Optatus tacite carpit Parmenianum, quod cum alibi natus esset, contra Canonum mentem Carthaginis constitutus esset episcopus peregrinus. ALBASP.

(50) In comparationem baptismi. Nihil magis ostendit baptismum non esse repetendum, quam ejus cum diluvio comparatio. ALBASP.

(51) Qui in Trinitate baptismatis. Quin in baptismo facto in nomine Patris, Filii et Spiritus sancti dicimus generationis sacramentum bene et utiliter collatum, quamvis apud bæreticos factum sit. ALBASP.

Ibid. In Trinitate baptismatis. Ordo verborum, quæ alioquin subobscura videantur, hic est: qui unionem baptismatis in Trinitate defendimus id est, baptis

comparationes laudesque baptismatis, et præter carnem Christi a te male tractatam, catera bene dixisti: hoc enim magis pro nobis te dixisse, suo loco mons trabitur. Secundo autem loco, exclusis hæreticis, unam dixisti esse Ecclesiam : sed cam, ubi sit, agnoscere noluisti. Tertio loco, traditores (63) nullis certis personis aut nominibus accusasti. Quarto a te unitatis lacerati sunt operarii (64). Quinto, ut minima prætermittam 4, dixisti (65) de oleo et sacrificio peccatoris.

mus (52): non pro vobis qui baptisma, (55) in cu- A te dicta sunt singula. Tu enim primo loco dixisti jus imaginea sunt illa duo (54) audaciter, et quod contra leges best iteratis (55) quamvis et vos ipsi non negetis, quia non debet iterari, quod semel jussum est fieri. Sed dum tu e subtiliter laudasti, quod omni laudis præconio dignum est, (56) callide vestram supposuisti personam, ut quasi, quia semel licet, vobis liceat (57), aliis denegetur. (58) Si traditoribus non licet, vobis licere non debuit, quorum (59) principes probamus fuisse traditores. Si schismaticis non licet, adæque vobis licere non debuit, apud quos (60) origo schismatis invenitur. Si peccatoribus non licet, etiam peccatores vos esse lestimonio divino convincimus. Et tamen quia semel licet, non per electum hominem, sed per quod semel licet ideo post vos (61) non emendamus, quia et B apud nos et apud vos, unum est (62) sacramentum : cujus sacramenti ratio, tota quinto libro monstrabitur.

:

VII. Divisio operis hujus, et singulorum librorum Argumenta. Sed mihi videtur primo loco traditorum et schismaticorum (66) indicandas esse civitates, personas, et nomina: ut quæ a te de iis dicta sunt, veros auctores et certos reos suos agnoscant. Deinde mihi dicendum est, quæ, vel ubi sit una Ecclesia, quæ est: quia præter unam altera non est. Tertio, a nobis militem non esse petitum, et ad nos non pertinere, quod (67) ab operariis unitatis dicitur esse commissum. Quarto loco, qui sit peccator, cujus sacrificium repudiat Deus, vel cujus (68) oleum

7 VI. Argumenta librorum Parmeniani. · A te quidem, frater Parmeniane, multa tractata sunt. Sed video mihi non eo esse respondendum ordine, quo a LECTIONES VARIANTES.

In ms. S. G. imaginem. In aliis et in editis, imagine.

b In ms. S. G. legem.

c Ita in mss. S. G. et P. S. In ms. S. T. omittitur, tu, ut et in editis. d In nis. S. G. ut minuta mittam, idem sensus.

VARIORUM NOTÆ.

matis in nomine Trinitatis administrati. Non imme-
rito tamen suspicetur aliquis, Optatum hic per Tri-
nitatem baptismatis trinas illas mersiones intelligere,
quas apostolorum uti vocant, can. 50, τpia ßantioμata
nuncupat, et secundum baptisma, aut intelligi aut C
restitui debere in hunc modum, qui in Trinitate bap-
tismatis, ejus, sive baptismatis, unionem defendimus.
Priorem tamen interpretationem magis probo, quan-
do et alii ita quoque loquuntur, in Trinitate bapti-
zare, vti tov in nomine Trinitatis. Optatus ipse 1. v,
baptisma Christianorum Trinitate confectum, etc., eo-
dem lib. Nemo adhuc tinctus fuerat in Trinitate, etc.,
ac deinceps sæpius. M. CASAUB.

(52) Qui in Trinitate Baptismatis unionem defendimus. Qui baptismum invocato Trinitatis nomine collatum unum esse defendimus, nec iterari debere. ALBASP.

(53) In cujus imagine. Diluvium et circumcisio erant imagines baptismi. ALBASP.

(54) In cujus imagine sunt illa duo. Diluvium et circumcisio figuræ baptismi: et sicut unum est diluvium, nec iteratur circumcisio, ita unum est baptisma, quod semel administratur. Du PIN.

(55) Quamvis et vos ipsi. Donatista non docebant baptismum iterandum esse, sed rebaptizabant ortho- D doxos, quod eorum aquis vim ad sordes abluendas incsse negarent. ALBASP.

(56) Callide vestram personam. Sensus est: Per ea quæ de baptismi laudibus prædicatis cum orthodoxis convenire videmini: verum longe aliter est : nam cum unum tantum esse baptisma, et illud ab illis dumtaxat conferendum esse penes quos est Ecclesia, doceatis; tacite, et callide jus baptizandi vobis solis adrogatis, et nobis qui ex vestra sententia, jus Ecclesiæ, traditionis crimine amisimus, tollitis.

ALBASP.

(57) Ut quasi, quia semel licet, vobis liceat. Donatista asserebant equidem baptismum semel conferendum, sed negabant verum esse apud catholicos baptisma, idque ratum ac validum tantum esse aiebaut, quod a suis administrabatur. Du PIN.

(58) Si traditoribus. Cæcilianus, Cæcilianique successores et fideles qui cum eis communicarent, hoc est, omnes Africa fideles, traditionis crimine a Donatistis notabantur, atque ob hanc causam baptizandi potestate carere ab iisdem existimabantur.

ALBASP.

(59) Principes. Majores et auctores, a quibus descendisti. ALBASP.

(60) Origo Schismatis. Majorini ordinatio. AL

BASP.

(61) Non emendamus. Non rebaptizamus. ALBASP. (62) Sacramentum. Unum baptisma. ALBASP. (63) Nullis certis personis. Nullis testibus aut actis : vel nullum ex orthodoxis peculiari nomine aut actione instituta, traditionis accusatis; sed eos omnes hoc crimine damnatis. ALBASP.

(64) Operarii unitatis, Paulus et Macarius, qui ex mandato Constantis Imperatoris unitatem in Africa fecerant, hoc est, qui Donatistas ad Ecclesiam Catholicam adducere voluerant. ALBASP.

(65) De oleo et sacrificio. In his duobus pene omnis sacerdotii vis et operatio consistit; per oleum enim pœne omnia sacramenta intelliguntur, in quibus oleum sanctum adhibetur. ALBASP.

(C6) Indicandas esse civitates. Indicandum in qua civitate tradiderint sacros Codices, ut ex illius civitatis actis publicis manifestum posset fieri, et legi, quinam Diocletiani, aut Maxentii tempore hoc crimine tenerentur. ALBASP.

(67) Ab operariis unitatis. De Paulo et Macario semper conquesti sunt Donatista, ut licet videre apud divum Augustinum; verum Augustinus et Optatus negabant ad Ecclesiam pertinere, si quid alienum a Christiana charitate in illa expeditione factum esset. ALBASP.

(68) Oleum fugiendum. Fugiendum et contemnendum est oleum hæreticorum aut peccatorum, quia ad illius unctionem gratiam suam Deus non infundit. ALBASP.

fugiendum sit. Quinto, de Baptismate. (69) Sexto, A Addo ©, quod ejus caro de Spiritu sancto concepta, de inconsideratis præsumptionibus et erroribus vestris.

VIII. Carnem Christi nec peccatricem, nec aquis demersam dici debuisse a Parmeniano. — Sed priusquam de rebus singulis aliquid dicam, quod carnem Christi male tractaveris, breviter ostendam. Dixisti enim, (70) carnem illam peccatricem, Jordanis demersam diluvio, ab universis sordibus esse mundatam. Merito hoc diceres, si caro Christi pro omnibus baptizata sufficeret, ut nemo pro se baptizaretur. Si ita essel, ibi esset totum genus hominum : illic omne quod corporaliter natum est. Nihil esset inter fideles et unumquemque gentilem, quia in omnibus caro est : et dum nemo non est qui non habeat carnem; si, (71) ut b dixisti, caro Christi diluvio Jordanis de- B mersa est, omnis caro hoc beneficium consequeretur. Aliud est enim caro Christi in Christo; aliud uniuscujusque in se. Quid tibi visum est, carnem Christi dicere peccatricem? Utinam diceres, caro hominum in carne Christi: nec sic probabiliter dixeras c, quia unusquisque credens, in nomine Christi baptizaturd, non in carne Christi, quæ specialiter illius erat. LECTIONES

[blocks in formation]

inter alios (72) non potuit in remissam peccatorum tingi, (73) quæ nullum videbatur admisisse peccatum (74). Addidisti, et Jordanis 8 diluvio f demersam satis inconsiderate hoc usus es verbo: quod verbum soli Pharaoni, et ejus populo debebatur, qui pondere delictorum, tamquam plumbum, ita mersus sit, ut ibi remanserit. Christi autem caro, dum in Jordane descendit et ascendit, mersa a te dici non debuit cujus caro ipso & Jordane sanctior invenitur, ut magis aquam ipsa descensu suo mundaverit, quam ipsa mundata sit i.

IX. Hæreticorum mentionem supervacanee factam a Parmeniano. Etiam illud præterire non possum quod te subtiliter egisse considero : ut ad inducendos vel decipiendos animos auditorum, post circumcisionis et diluvii descriptionem, et post laudem baptismatis, hæreticos cum erroribus suis mortuos i, et oblivione jam sepultos quodammodo resuscitare voluisti : quorum per provincias Africanas, non solum vitia, sed etiam nomina videbantur ignota. Marcion, Praxeas, Sabellius, Valentinus, et cæteri, usque ad Cataphrygas, temporibus suis a (75) Victorino Petavionensi1, VARIANTES.

VARIORUM

(69) Sexto de inconsideratis. De his agitur libro sexto. ALBASP.

(70) Carnem illam peccatricem. De propria Christi carne non de corpore ejus mystico hanc blasphemiam dixerat Parmenianus. ALBASP.

(71) Sicut dixisti caro Christi. Pro sicut lege si ut, duobus verbis; ita enim sententia requirit, quæ alioquin nulla potest elici ex vulgata lectione. Si, inquit, ut tu quidem vis et interpretaris, caro Christi, id est, omnis caro peccatrix, etc. Quod autem hic, nemo non est pro nemo est, etsidurum, non ausim tamen emendare, quia haud dissimile alibi observavi.

M. CASAUB.

(72) Non potuit in remissam peccatorum tingi. Remissam peccatorum dicit pro remissione etiam alibi, quomodo et usurpat Cyprianus, de Bono patientiæ : Dominus, inquit, baptizatur a servo, et remissam peccatorum daturus, ipse non dedignatur lavacro regenerationis corpus abluere. Idem lib. in-epist. 14: Qui autem blasphemaverit in Spiritum sanctum, non habet remissam, sed reus est æterni peccati. Similia alia apud auctores occurrunt. Nec aliter offensa vulgo pro offensione dicitur. INCERT.

(73) Quæ nullum videbatur admisisse peccatum. Minus caute, ne dicam pie locutus cuipiam videri possit Optatus, qui vim locutionis, non ignota quidem, sed antiquis minus usitatæ, non advertat. Quæ nullum videbatur, id est, quæ nullum admiserat. Ita apud Lampridium in Alex. Sev. Fures judicare jussit

D

vianensi. S. Hieronymus Pictavionensem seu Pilabionensem vocat pluribus in locis. In iuscriptione commentarii hujus Victorini, Pictabionensis dicitur, necnon in veteri catalogo librorum apocryphorum Gelasii Papæ, et martyrologiis Usuardi et Adonis, aliisque veteribus monumentis. Pilabio aut Petabio seu Petavio Noricorum est oppidum, cujus mentio fit apud Tacitum lib. Hist. in cosmographia Ethici, in Itinerario Antonini, necnon apud Ammianum Marcellinum lib xiv Hist., et Ptolemæum lib. 11, cap. 15. Hujus urbis episcopus fuit Victorinus ille non Pictavorum in Gallia, ut fuse ostendit eruditus Launoius in Dissertatione de Victorino episcopo et martyre, in qua hunc Optati locum emendat ex conjectura, simulque observat editiones Optati mendosas esse, et emendatiorem fieri in votis habet.

NOTÆ.

in civitatibus ullis nunquam videri. Plura exempla si requiris, adi Casaubonum, ad illa Capitolini, ut octo pedes digito videretur egressus; pag. 399. Quomodo et loquitur Apostolus, ut hic obiter moneam, I Cor. x1, 6: Si quis autem videtur contentiosus esse. Atque iterum proximo capite: quæ videntur membra, etc., necnon et Christus, Luca vi, 18, quod videtur habere, etc. Ac denique scriptor ad Heb. iv, 1, μйTOTE δοκῆ τις ἐξ ὑμῶν, etc, Hujus autem locutionis apud hunc nostrum exempla, cum singulæ prope pagina suppeditent, semel monuisse sufficiat. At lib. 11: Quid mendacem videre vultis Spiritum sanctum, etc., et si ferri possit in Optato, puto tamen eum scripsisse videri. M. CASAUB.

(74) Quæ nullum videbatur admisisse peccatum. Id est quæ nullum admiserat. Vide notam M. Casauboni in bunc locum. Du PIN.

(75) Victorino. Episcopo Pictaviensi, qui sub Diocletiano martyrio coronatus est, quique multa scripsit teste divo Hieronymo, quorum ne quidem paginam habemus. ALBASP.

Ibid. Victorino Pictaviensi, et Zepherino Urbico. Notum loquendi genus jam multis observatum. Ita Victor Uticensis de persecutione Vandalica lib. 1: Cujus exitum ita Urbici captivi planxerunt, ut tunc se putarent magis tradi manibus barbarorum, quando ille perrexit ad cœlum. De captivis eum Romanis agere discas e præcedentibus. Optatus infra, postquam ordinatus in urbe purgatus, id est, Romæ, idemque ali

et (76) Zephirino a Urbico (77), et a (78) Tertulliano A et imbecillis est, auxilia comparare: mendacis est, Carthaginensi, et ab aliis adsertoribus Ecclesiæ catholicæ superati sunt. (79) Ut quid bellum cum mortuis geris, quod ad negotium temporis nostri non pertinet b? Sed quia schismaticus hodie aliquid peccati, quod probare possis in catholicos, non habes e, ideo ad prolixitatem scripturæ tuæ augendam, tot hæreticos cum erroribus suis commemorare voluisti. X. Hæreticorum et schismaticorum discrimen. Nunc alia quæstio est, ut quid a te memorati sunt illi, (80) apud quos non sunt sacramenta, quæ nobis et vobis videntur esse communia? (81) Sanitas non flagital medicinam (82): de se secura virtus, forinsecus non quærit auxilia, veritas non desiderat argumenta: 9 ægroti est, remedia quærere, inertis a

argumenta conquirere. Interea dixisti, apud hæreticos (83) dotes Ecclesiæ esse non posse et recte dixisti, scimus enim hæreticorum Ecclesias singulorum, prostitutas, nullis (84) legalibus sacramentis, et in se (85) jure honesti matrimonii esse: (86) quas non necessarias (87) recusat Christus, qui est sponsus unius Ecclesiæ sicut in Canticis Canticorum ipse restatur (Cant. v): qui cum unam laudat, cæteras damnat, quia e præter unam, quæ est vera Catholica, cæteræ apud hæreticos putantur esse, sed non sunt: secundum quod indicat (ut supra diximus) in Canticis Canticorum, unam esse columbam suam, eamdem sponsam electam eamdem hortum conclusum, et fontem signatum (Cant.Iv): ut hæretici omnes neque claves habeant, (88) quas LECTIONES VARIANTES.

a Ita in mss. S. G. et P. S. In ms. S. T. et in editis, B licos, non habes. Haud dubie præferenda est lectio coZepherino, sed vulgo vocatur, Zephirinus.

In ms. S. G. qui ad negotium temporis nostri non pertinent. In editis necnon in mss. S. T. et P. S. habetur, sed quia schismatis hodie aliquid {quod probare possis in catho

dicis.

d In mss. S. T. et P. S. inertibus, amanuensium `incuria. In ms. S. T. Qui, minus bene.

VARIORUM NOTÆ.

cubi, urbica commemoratio, eadem mente.
MER. CASAUB.
(76) Zepherino Urbico. Romanæ urbis Pontifici,
Urbicus enim in antiquis auctoribus pro Romanis
accipitur, uti in concilio Arelatensi primo. ALBASP.
(77) Urbico. Urbis Romæ Episcopo. Nota locutio.
DU PIN.

(78) Tertulliano. Inter Catholicæ historia asserto. res et vindices Tertullianum adnumeravit, et non immerito; nam nemo unquam acrius in hæreticos vindictam exercuit, eosque persecutus est, quam auctor iste. ALBASP.

(79) Ut quid bellum cum mortuis geris? Ut quid, valet quare: sic statim infra ibid. : Ut quid a te memorati sunt illi? et lib. 1: Ut quid tale infringitis promissum? et lib. III: Ut quid hoc factum est vobis? D. Hieronymus in Vita Hilarionis : Ut quid, respondit, intrarem in eum qui habebat collegam meum? et utitur hoc modo Martialis auctor tersissimus, lib. vi, epig. 33: Ut quid tu Domini Deique nostri præfers muneribus? et alibi. INCERT.

(80) Apud quos non sunt sacramenta. Ego ex hoc et ex multis aliis locis quantum conjicio, Optatus non existimabat hæreticos posse baptizare; quidquid sit, magnum inter hæreticos et schismaticos ponit

discrimen. ALBASP.

C

Ibid. Apud quos non sunt sacramenta, etc. Ea erat Catholicorum etiam multorum a Cypriani usque temporibus in Africa sententia, de qua non uno loco Balduinus, baptizatos ab hæreticis, esse rebaptizandos. Quare quod postea hoc ipso libro, ab Ecclesia alienum esse, quod Donatus confessus est, se rebapti- D zasse, monet Balduinus, non id in Africa, sed Romæ, ubi contraria sententia semper obtinuit, esse pronuntiatum. Quod quidem verum est, cum pars sit sententiæ a Melchiade Romano in Donatum latæ. Cur tamen idem in Africa quoque a Catholicis Afris pronuntiari non potuerit, nihil obstat. Neque enim de rebaptizatione hæreticorum, sed schismaticorum illis verbis agitur, quam non minus improbant Afri, quam transmarini Catholici. Quod autem in rebaptizandis vel non rebaptizandis hæreticis discrimen a veteri Ecclesia observatum sit, consulendi sunt antiqui canones et Augustinus de Baptismo. M. CASAUB.

(81) Sanitas non flagital. In Africa nullum est illarum sectarum vestigium: quare ergo contra illas declamasti? ALBASP.

(82) Sanitas non flagitat medicinam, etc. His com

parationibus hoc efficere contendit Optatus, Parmeianum causæ suæ diffidere, qui a proposito suo excurrat et hæreticos aggrediatur, cum ipsi res sit adversum catholicos. Du PIN.

(85) Dotes. Per dotes intelligit Ecclesiæ proprietates, veluti potestatem, cathedram, annulum, fontem, et similia, que illi a Christo tamquam dotalia assignata sunt. ALBASP.

(84) Legalibus sacramentis. Cum Ecclesia sit Christi sponsa, multa de ca per jura et leges matrimonii ab antiquis explicantur; quare hoc loco ait Optatus hæreticos non posse jure et vi matrimonii uli sacramentis, quæmadmodum orthodoxi utebantur, quia cum Christo non essent matrimonii dignitate conjuncti. ALBASP.

(85) Jure honesti matrimonii. Jus matrimonii quo utitur Ecclesia, est quod omnia confert sacramenta, dotesque quas a Christo accepit auctoritate legitimi matrimonii distribuit et impertitur quibus vult; quo jure uti nequeunt hæretici, quia hisce dotibus carent et quamvis per baptisma cum Christo conjuncti sint, tamen per hæresim subsequentem jus legitimi matrimonii amiserunt. ALBASP.

(86) Quas non necessarias recusat Christus. Id est tamquam extraneas et ignotas. Sic lib. : Illis imputate qui populum Dei diviserunt, et basilicas fecerunt non necessarias, id est, novas et peregrinas cum genuinis ac legitimis nihil habentes commune : qui erexerunt altare contra altare, etc. Qui necessarii dicantur in jure, consule jurisconsultos, verius tamen, ut alludat ad locum Isaia prophetæ, quem postea profert lib. 1, Ideo quoniam ascendistis in templa supervacanea, etc. Proprie de templis videntur usurpasse. Ita Victor Uticensis, postquam narravit gentilium numinum ædes a Vandalis dirutas, ad Christianorum vastationes ita transit, et ut de necessariis loquar, basilicam majorem, ubi corpora SS. Martyrum, etc. M. CASAUB.

Ibid. Non necessarias. Una tantum est conjuncta cum Christo, et est ejus sponsa, quare cæteræ sunt adulteræ, et non necessariæ. ALBASP.

(87) Non necessarias. Extraneas, peregrinas. Du PIN.

(88) Quas solus Petrus accepit, Pluribus in locis docet soli Petro claves datas esse, ut inde consequens sit eos omnes schismaticos habendos esse qui cum Petro et cum ejus cathedra et successore non communicarent. ALBASP.

« PoprzedniaDalej »