conceptum his verbis: Rogamus te, Constantine, optime imperator, quoniam de genere justo es, cujus pater inter cæteros imperatores persecutionem non exercuit, et ab hoc facinore, immunis est Gallia. Nam in Africa inter nos et cæteros episcopos contentiones sunt; pelimus ut de Gallia nobis judices dari præcipiat pietas tua. Date a Luciano, Digno, Nasutio, Capitone, Fidentio et cæteris episcopis partis Donati, aut potius Majo · rini, ut observavimus hoc loco. litteris in Cæcilianum datis : hinc non tantum Car- A judices e Gallia dari postulabant, quem refert Optatus thaginensis, sed et universa Africana Ecclesia in duas partes est divisa; aliis Ceciliani innocentiam defendentibus, et cum eo communionem retinentibus; aliis stantibus a parte Majorini et a Cæciliani communione discedentibus. At cum ad Ecclesias transmarinas causam hanc deferre adversarii Cæciliani tunc temporis ausi non essent, Cæcilianus in communione totius orbis Ecclesiarum permansit, e contra vero Majorinus nullum habuit extra Africam qui cum eo communicaret, aut illum pro episcopo Carthaginensi haberet. Ad Cæcilianum ab omnibus transmarinis Ecclesiis communicatoria mittebantur, non autem ad Majorinum. Constantinus Cæcilianum pro legitimo episcopo agnoscit.-5 Quin etiam Constantinus imperator, qui superato anno 312 Maxentio, Italiam et Africam imperio suo adjunxerat, pecunias quas in sumptus ministrorum Ecclesiæ Catholicæ provinciarum Africa, Numidia et utriusque Mauritaniæ ex fisco largiebatur, Cæciliano tamquam legitimo Carthaginensi episcopo distribuendas commisit; et litteris ad eum datis schismaticos acerbe perstringit, tamquam incompositæ mentis homines, id agentes ut sanctissimæ ac catholicæ Ecclesiæ populum improba atque adulterina falsitate corrumpant; aitque se dedisse in mandatis Anulino proconsuli et patricio vicario præfectorum, ut hujus rei curam gerant; et si quos hujuscemodi homines in hac amentia perseverare contigerit, Cæciliano scribit, ut absque hæsitatione supradictos judices adeat, idque ipsis referat, ut in reos quemadmodum iis coram mandaverat, animad verterent. Constantinus dat judices tres e Gallia episcopos qui Romæ causam definiant una cum Miltiade Rom. episcopo. Constantinus imperator, accepta in Galliis, ubi tum versabatur, relatione Anulini proconsulis, et libellis eidem relationi adjunctis, permoB leste omnino tulit, ut ipse ait in epistola ad Miltiadem In istis provinciis quas divina Providentia suæ devotioni spontanea deditione tradiderat, et in quibus maxima erat populi multitudo, plebem quasi in duas partes divisam ad deteriora deflectere, et episcopos inter se dissentire. Ut igitur dissidio finem imponeret Constantinus, tres episcopos e Gallia judices dedit, Maternum Agrippinensem, Reticium Augustodunensem, et Marinum Arelatensem, qui cum Miltiade Romano episcopo Romæ rem judicarent. Simul Anulino mandavit, ut Cæcilianum cum decem episcopis partis suæ, et adversarios Cæciliani totidem Romam navigare præciperet, intra diem sextum nonas octobris; ut illic episcopali judicio causa eorum disceptaretur. Atque ut judices dati negotii plenissimam haberent cognitionem, exempla libellorum ab Anulino missorum ad singulos eorum transmisit cum litteris quibus eos hortabatur, ut causam hanc accuratissime cognoscerent et ex præscripto justitiæ judicarent. Exstat ejus epistola ad Miltiadem data, quæ ipsum judicem ejus cause esse vult una cum Reticio, Materno et Marino, collegis ejus. C Adversarii Cæciliani libellos dant proconsuli adversus eum. Petunt ab imperatore sibi dari judices. Idem imperator ad Anulinum de immunitate clericorum in Africa scribens, eos tantum a publicis functionibus eximit, qui in Ecclesia catholica cui Cœcilianus præest sanctissimæ religionis ministrant. Acceptis his litteris Anulinus Cæcilianum et clericos Carthaginensis Ecclesiæ accersivit, perlectoque ipsis imperiali præcepto eos hortatus est, ut unitate consensu omnium facta, immunitate sibi concessa fruerentur, et absque impedimento deinceps divinis rebus inservirent. Verum post paucos dies quidam ex adversariis Cæciliani, adjuncta sibi populi multitudine, D proconsulem adiverunt atque duos libellos obtulere, unum in aluta signatum, cujus hæc erat superscriptio: Libellus Ecclesiæ catholicæ criminum Cæciliani traditus a parte Majorini: alterum sine sigillo cohærentem eidem alutæ petieruntque ut eos libellos ad comitatum dirigeret. Ita rem refert ipse Anulinus in relatione ad imperatorem data Carthagini xvII kal. Maias Constantino Augusto Ill Cos., qui consulatus incidit in annum æræ vulgaris 313. Libellos sibi oblatos simul cum relatione ad imperatorem, ut cuncta posset dignoscere, misit Anulinus. Cæcilianum interim in suo statu reliquit. Libellus sine siguo annexus alutæ, non alius erat quam is quo sibi -- Romam ex utraque parte mittuntur. Concilium Romanum sub Miltiade. Cæcilianus innocens pronuntiatus; in Donatum sententia lata. Anulinus juxta mandatum imperatoris Cæciliano et adversariis ejus præcipit ut deni ex utraque parte Romam irent. Cui mandato se parituros cum utrique promisissent, rei certiorem fecit imperatorem. Ergo Cæcilianus una cum decem episcopis partis suæ et totidem ex ejus adversariis (quorum antesiguanus erat Donatus Casensis) Romam venerunt: cumque huc etiam venissent tres episcopi Gallicani judices a Constantino nominati, hi una cum Miltiade et quindecim episcopis Italis, quorum nomina et sedes refert Optatus, lib. 1, § 25, in domo Fauste in Laterano, (hoc est in ea parte Laterani palatii que Fausta imperatrici destinata crat) Constantino III et Licinio iterum Coss. anno 315, sexto nonas octobris die, sexta feria convencrunt. His novemdecim considentibus episcopis causa Cæciliani e Donati cœpit agitari. Res per triduum acta est, assistentibus Notariis qui acta conficerent. Primo die Cæcilianus et accusatores ejus stelerunt se coram judicibus. De accusatorum personis trac tatum est, et quidam eorum, quorum vita maculis A inquinata erat, secundum leges ab actione repulsi sunt. A cæteris quæsitum ut testes et probationes in Cæcilianum producerent, tum illi nihil in eum proferre potuerunt; sed id tantum allegavere Cæcilianum ab universa plebe Carthaginensi accusatum fuisse. At judices hujus accusationis quæ tumultuosis solum clamoribus, nulla documentorum attestatione, nulla testium fide nitebatur, rationem habendam esse nequaquam censuerunt. Requisierunt ab iis, ut certos accusatores et testes inducerent, qui simul cum iis ex Africa venerant, et cum præsentes fuissent, a Donato subtracti dicebantur, quia testificati erant nihil habere se quod in Cæcilianum dicerent. Eos se exhibiturum ille promisit, atque ita mansit in pendulo Ceciliani causa. Donatus autem B Casensis accusatus et convictus est, Cæciliano etiamnum archidiacono, schisma fecisse Carthagine, et confessus se rebaptizasse et episcopis lapsis manum imposuisse. Secunda die a quibusdam novus libellus denuntiationis adversus Cæcilianum datus est; quo facto agitata rursum cognitio, et tamen nihil quidquam in Cæcilianum potuit probari. Eadem die actum videtur de concilio septuaginta episcoporum qui Cæcilianum damnaverant, quorum quasi gravissima opponebatur auctoritas. Adversus illos multa dicta sunt: Traditores eos fuisse Cæciliani inimicos, ambitiosos homines, Lucillæ obnoxios et ejus pecunia corruptos, aliaque ejusmodi: adversus Cæcilianum quod a Felice Aptungitano Traditionis reo ordinatus fuisset. Hæ quæstiones plures et intricatis- C simæ erant, a quibus abstinendum esse sibi duxerunt concilii Romani patres, ac de Cæciliano tantum el Donato judicium ferre voluerunt. Hic iterum pollicitus est se die sequenti idoneos testes criminum Cæciliani exhibiturum : at cum promissis stare non posset, ad judicium accedere amplius noluit. Itaque tertia die Cæcilianus omnium ore innocens pronuntiatus est, et communio cum eo servata e contra a singulis in Donatum propria confessione convictum sententiæ latæ sunt. In cæteros autem episcopos qui Cæcilianum damnaverant, nihil pronuntiatum, nec ullus eorum a communione Ecclesia expulŝus est; sed cunctis episcopis partis Majorini 6 optio data est, ut si ad unitatem redire vellent, in suis honoribus permanerent, etiamsi extra Ecclesiam ordinati fuis- D sent a Majorino; ita ut ubicumque duo essent episcopi, unus a Cæciliano, alter a Majorino ordinatus, is confirmaretur qui prior esset ordinatus, alteri vero plebs alia regenda provideretur. Hæc ex Optato, lib. 1, § 24, et Augustino, ep. XLIII, et Breviculo collationis diei 3 collegimus. His peractis, Miltiades et reliqui episcopi quæcumque in concilio gesta fuerant, una cum actis ipsius concilii ad imperatorem Constantinum direxerunt, verbo etiam affirmantes quod judicium suum fuisset pro rerum æquitate depromplum, eosque potius noxæ obnoxios esse dicentes qui contra Cæcilianum putaverunt quædam commo vcre. Quid post synodum Romanam in Africa gestum. Post istnd judicium contugisse puto, quod narrat Optatus, lib. 1, § 26, his verbis: Eodem tempore idem Donatus petiit, ut ei reverti licuisset, et nec ad Carthaginem accederet. Tunc a Filumino, suffragatore ejus, imperatori suggestum est, ut bono pacis Cæcilianus Brixiæ retineretur: et factum est. Tunc duo episcopi ad Africam missi sunt, Eunomius et Olympius. Venerunt, et apud Carthaginem fuerunt per dies quadraginta, ut pronuntiarent ubi esset Catholica. Hoc seditiosa pars Donati fieri passa non est de studio partium strepitus quotidiani sunt habiti : novissima sententia eorumdem episcoporum Eunomii et Olympii talis legitur; ut dicerent illam esse Catholicam, quæ esset in toto orbe terrarum diffusa, el sententiam decem el novem episcoporum jamdudum datam, dissolvi non posse. Sic communicaverunt clero Cæciliani, et reversi sunt. De iis rebus habemus volumina actorum, quod si quis voluerit, in novissimis partibus legat. Cum hæc fierent, Donatus ultro prior ad Carthaginem redit. Hoc audito, Cæcilianus ad suam plebem properavit. Hoc modo iterum renovellatæ sunt partes. Novi tumultus Donatianæ factionis adversus CæciliaItaque Donatianæ factionis homines in pervicacia sua permanentes, novos etiam tumultus per Africam concitare cœperunt, et ex iis nonnulli imperatorem adire ausi sunt, ac de novo Cæcilianum accusare. Quibus cum respondisset imperator: Frustra id eos jactare cum res fuissent apud urbem Romam ab idoneis ac probatissimis viris episcopis terminatæ, obnixe ac pertinaciter responderunt, quod eorum omnis causa non fuisset audita; sed potius iidem episcopi quodam loco se clausissent, et prout aptum ipsis fueral judicassent. num. Novæ eorum ad imperatorem querelæ. Gesta apud Ælianum Africæ proconsulem de innocentia Felicis Aptungitani.— His permotus Constantinus imperator, ut dissensionibus tandem aliquando finem imponeret, causam Felicis Aptungitani in publico Africa judicio examinari præcepit, et concilium priori longe numerosius indixit in urbemn Arelatensem, ut tota Cæciliani causa iterum ad examen revocaretur. Scripsit igitur ad Verum seu Verinum vicarium Africæ, ut de vita Felicis Aptungitani et de crimine Traditionis cujus insimulabatur, publice inquireretur. Cum autem Verus incommoda valetudine teneretur, Ælianus proconsul quæstionem habuit loco Vicarii, Alfium Cecilianum qui tempore persecutionis curator fuerat municipii Autumuitanorum, accersiri jussit cum Ingentio scriba, Claudio, Saturnino, Calidio, Gratiano, Superio stationario, Solone servo publico, aliisque testibus ad quæstionem necessariis. Lecta sunt acta municipalia, interrogati Saturninus et Calidius junior curatores, Superius stationarius et Cæcilianus Duumvir, Ingentius quæstioni applicitus, iisque omnibus auditis, hanc proconsul sententiam pronuntiavit: Felicem religiosum episcopum liberum esse ab exustione instrumentorum Deificorum manifestum est, cum nemo in eum aliquid probare potuerit quod religiosissimas scripturas tradiderit vel exusserit. A rupto Augustini loco, lib.1 contra Parmenianum, Omnium enim interrogatio suprascripta manifestala est nullas scripturas Deificas vel inventas, vel corruptas, vel incensas fuisse. Hoc actis continetur quod Felix episcopus religiosus illis temporibus neque præsens fuerit, neque conscientiam accommodaverit, neque tale aliquid fieri jusserit. Ingentius e contra convictus quod Alfii Cæciliani epistolæ nonnulla addidisset quibus Felici crimen Traditionis imponebatur, in carcerem conjectus est, et illic detentos donec Constantinus anno sequenti Probiano proconsuli Æliani successori scripsit ut eum ad comitatum mitteret. Acta illa confecta sunt ab Eliano Volusiano et Anniano consulibus xv kalendas martias, hoc est, die decima quinta mensis Februarii anni 314 (a), quatuor mensibus post synodum Romanam. c. 5, ubi mentione facta Romani judicii sub Miltiade, quem Traditionis 7 accusabant Donatista, post sententiam ab eo latam hæc habebantur : Usque adeo dementes sunt homines, ut ducentos judices apud quos victi sunt, victis litigatoribus credant esse postponendos. Existimavit scilicet Baronius, quod de ducentis judicibus hic dicitur, pertinere ad concilium Arelatense; cum tamen de Romano hic agatur, quod novemdecim tantum haud dubie episcoporum fuit. At in genuino Augustini textu de ducentis judicibus nihil habetur; sed ut restitutum est ex veteri codice Vaticano in postrema editione operum Augustini legi debet: usque adeo dementes sunt homines, ut contra judices apud quos victi sunt, victis litigatoribus B credant. Quam lectionem hujus loci genuinam esse patet nam omnes codices manuscripti omittunt postrema verba esse postponendos, que a Lovanien sibus adjecta sunt, ut sensum aliquem efficerent: et cum vox contra forte ab Amanuensi per duplex cc aut ca expressa fuisset, inde exscriptores numerum ducentorum effecerunt. Ruit ergo ex omni capite Baronii conjectura, et aliunde numerum episcoporum concilii Arelatensis colligere oportet. Constantinus in epistola ad Chrestum, ait jussisse se plurimos ex diversis ac prope infinitis locis episcopos in urbem Arelatensem intra Kalendas Augusti convenire; quæ verba concilium istud valde numerosum fuisse videntur innuere. At primum in confesso est apud omnes vocatos tantum fuisse ex Occidentis partibus quæ Constantino parebant, et inter triginta tres, quorum nomina in subscriptionibus leguntur, occurrunt episcopi ex omnibus Occidentis partibus, Italia, Apulia, Dalmatia, Galliis, Britanniis, Sardinia, Sicilia, Hispania et Africa. Nihil autem vetat episcopos tot diversarum regionum dicere ex diversis ac prope infinitis locis congregatos. Deinde utrum omnes episcopi a Constantino vocati adfuerint incertum est. Duplex tantummodo monumentum est ex quo episcoporum, qui ad concilium istud convenere, numerus et nomina possint colligi, nempe superscriptio epistolæ concilii ipsius et subscriptiones concilii. At superscriptionis certior auctoritas, nam variant subscriptiones, suntque non parum perturbatæ atque corruptæ sed par utrobique episcopo Epistolæ Constantini quibus Arelatense concilium indicit. Eodem anno, mense Augusto, habitum est Arelatense concilium. Scripserat Constantinus ad Elafium (b), seu utalii legunt, Ablavium, aut potius Ælianum Africae proconsulem, ut Cæcilianum cum aliis episcopis quos ipse deligeret, necnon aliquos alios ex provinciis Byzacena, Tripolitana, Numidia et Mauritaniis, atque etiam aliquos ex ejus adversariis, data evectione publica per Africam et Maurita niam inde ad Hispanias transportari juberet, ut intra diem kalendarum Augustarum Arelatem pervenirent. Dederat etiam imperator litteras ad episcopos, quos adesse concilio volebat, quibus mandabat eis, ut accepto publico vehiculo, intra kalendas Augusti in urbem Arelatensem convenirent, quo sta- C tuerat ex diversis ac prope infinitis locis episcopos adesse, ut causa Ceciliani et Donatistarum jam judicata auditis iterum partibus finiretur. Exemplum hujus epistolæ ad Chrestum Syracusanum scriptæ retulit Eusebius, cui similia fuisse exempla ad reliquos episcopos missa par est credere. In eo quod ad Chrestum directum est, potestatem illi facit adjungendi sibi duos secundi ordinis, hoc est, ut existimo presbyteros, diaconos, aut alios clericos, et tres servulos itineris sui socios. Idem etiam cæteris episcopis indultum esse ex eo constat, quod simul cum episcopis concilio adfuerint et subscripserint presbyteri, diaconi et alii clerici plures. Nomina el numerus episcoporum concilii Arelaten sis. — De numero episcoporum concilii Arelatensis D rum numerus, qui triginta tres non excedit et ea certatur inter scriptores. Sexcentos fuisse scribit Ado; sed levis admodum fidei scriptor in hoc negotio. Ducentos fuisse suspicatus est Baronius ex cor (a) Die 15 mensis Februarii, anni 314. Docet id Augustinus in libro ad Donatistas post collationem. At in actis dicitur auditus Cæcilianus Duumvir XIV kalendas Septembris Volusiano et Anniano Coss. Quæ ut conciliet Valesius, censet quæstionem inchoatam mense Februario et mense Augusto perfectam. At tamdiu intermissam fuisse, aut sub indice pependisse cognitionem, quam Augustinus vecat diligentissimum examen, vix credibile est, cum pra sertim teste Oplato mandasset imperator, ut remotis necessitatibus publicis, de vita Felicis Aptungitani quæreretur; volens scilicet hoc judicium Arelatensi prævium dem fere nomina, atque unum ex altero illustratur et emendatur. In superscriptione primus occurrit Marinus Arelatensis, sequitur Acratius, qui melius esse. Verisimilius est mendum esse in gestis, cum praesertim in iis Licinius Constantino conjungatur, ut imperii particeps, qui circa finem hujus anni cum Constantino bellum gessit, et victus est in Cibalensi prælio die octava Octobris commisso. (b) Elafium. In manuscripto codice legitur Ælafio; sed nulla hujus apud veteres memoria e contra Ablavii nomen illustre. Potuit Ablavius tunc temporis Vicarius esse Africa. Baluzins legendum cen et Ælianum pro Elafium, qui Elianus tunc proconsul erat Africæ, ut ex gestis, de quibus supra, quod non abhorret a verisimili. teret, aut accusandi modus ullus, aut probatio conveniret. Innocens itaque ab eorum calumniis pronuntiatus est Cæcilianus, ipsi vero, judice Deo et matre Ecclesia, verba sunt epistolæ synodicæ concilii, quæ suos novit et comprobat, aut damnati sunt, aut repulsi : damnati scilicet accusatores præcipui ac schismatis auctores, cæteri a communione pulsi donec ad Ecclesiam catholicam redirent, quo in casu indultum est iis qui clerici erant inter Donatistas, ut in gradu suo manerent, et circa episcopos idem statutum quod prius in concilio Romano, ut in locis ubi unus erat tantum episcopus partis Majorini, is ibi permaneret. Ubi vero, unus communionis Cæciliani, alter Majorini, is ibi confirmaretur qui prior B foret ordinatus, alteri vero plebs alia regenda committeretur, aut servato Episcopi honore et dignitate in eadem Ecclesia permaneret, ac Collega decedente in ejus locum succederet. Ea de causa concilium in epistola synodica ad Sylvestrum innuit se mitius cum schismaticis egisse, sic ad eum scribens : Utinam, frater dilectissime, ad hoc tantum spectaculum interesse tanti fecisses: profecto credimus quia in eos severior fuisset sententia prolata, et te pariter nobiscum judicante, cœtus noster majori lætitia exultassel. Canones concilii Arelatensis. Peracto judicio in subscriptionibus Agrætius Trevirensis, Theodorus A ita respuit, ut nulla in illis aut dicendi ratio subsisAquileiensis, Natalis presbyter civitatis Ursolensium forte Urgelitanæ, Proterius Capuensis episcopus, Voeius Lugdunensis, Verus Viennensis, Probatianus seu Probatius presbyter Tarraconensis, Cæcilianus Carthaginensis, Faustinus presbyter de civitate Arausicorum, Surgentius episcopus civitatis Pocofelts, forte vici Biltensis in Africa, Gregorius Portuensis, Reticius Augustodunensis, Ambitausus seu Imbetausus Remensis, Termatius presbyter de civitate Bastigensium, Merocles Mediolanensis, Pardus Arpitanus, Adelfius de colonia Londinensium, Hibernius forte Eborius Eboracensis, Fortunatus episcopus Cæsariensis in Mauritania, Aristasius forte Anastasius Beneventinus seu Beneventensis, Lampadius Utinensis, Vitalis Verensis in Africa proconsulari, Maternus Coloniensis, Liberius Emeritensis, Gregorius alter cujus nomen et locus non exstant in subscriptionibus, Crescens qui forte idem cum Chresto Syracusano, Avitianus Rotomagensis, Dafnus Vasionensis, Orientalis Burdegalensis, Quintasius Calaritanus, Victor Uticensis, et Epictetus Centumcellensis. Horum omnium nomina, episcoporum esse existimans Valesius, tres ac triginta episcopos synodo Arelatensi adfuisse inde collegit. At cum inter istos triginta tres quatuor presbyteros fuisse constet ex subscriptionibus, nempe Natalem, Probatium, Faustinum, Termatium, residui sunt episcopi tantum vigintinovem, quibus addendi sunt ex subscriptionibus Oresius Massiliensis, Mamertinus Elosatium, Restitutus Londinensium, Faustus C Tuburbitanus, et Victor a civitate Legisvolumini seu Legensis in Numidia, quorum nomina prætermissa sunt in superscriptione epistolæ synodicæ. Inde exurgit numerus episcoporum triginta quatuor, quibus addendi sunt quindecim presbyteri, viginti quinque Diaconi, sex Exorcista, et duo Lectores, quorum nomina in subscriptionibus leguntur. Hæc de numero Patrum qui concilio Arelatensi interfuerunt. Concilii Præses. Decreta Concilii Arelatensis. Præfuit consessui Marinus Arelatensis, cujus nomen primum legitur in superscriptione epistolæ synodice. Adfuere alii duo judices qui in priori, judicio sederant Maternus et Agrætius. Sylvester qui Miltiadi Romano pontifici successerat, cum ab urbe recedere minime potuisset, illuc Claudianum et Vitum presbyteros legatos misit qui vices suas implerent cum duobus diaconis. Porro etsi ex omnibus Occidentis partibus ad hoc concilium episcopi convenerint, major tamen eorum pars ex Galliis; nam sexdecim episcopi Gallicani in subscriptionibus numerantur. Congregati igitur episcopi in civitate Arelatensi kalendis Augusti, Volusiano II, et Anniano Coss. anno 314, causam Cæciliani rursum examinarunt. Præsens erat reus, præsentes accusatores, de quibus hæc ait concilium in epistola Synodica: Graves ac perniciosos legi nostræ atque traditioni effrenatæ mentis homines pertulimus, quos et Dei nostri præsens auctoritas et traditio ac regula veritatis D causæ propter quam convocati erant in urbem Arelatensem episcopi, non hæc tantum sibi tractanda esse existimarunt ad quæ fuerant invitati, sed et præterea ut Ecclesiis suis consulerent, leges in provinciis suis observandas edere decreverunt. Conditi sunt itaque ab ipsis canones viginti duo, et ad Sylvestrum papam transmissi, ut per eum qui primæ ac pracipua orbis Ecclesiæ præerat, cæteris Ecclesiis innotescerent. Canones Concilii adversus traditores et de baptismo hæreticorum. Ex his canonibus duo sunt præcipue qui ad præsentem causam pertinent, decimustertius, quo cavetur : 8 ut qui scripturas sanctas tradidisse dicuntur, vel vasa dominica, vel nomina fratrum suorum, ab ordine cleri amoveantur; sed quia multi sunt qui contra Ecclesiasticam regulam pugnanles per testes redemptos putant se ad accusationem admitti debere, statuitur ut non admittantur, nisi ex actis publicis docuerint, crimen Traditionis ab eis quos accusant fuisse commissum. Eorum vero qui a Traditoribus ordinati fuerant ordinatio irrita non esse pronuntiatur, nec quidquam ordinatis obesse. Quæ duo ad causam Cæciliani pertinent, primum quia Traditionis crimen quod ejus adversarii Felici, Mensurio, aliisque catholicis episcopis intentabant, ex actis publicis probare minime poterant, sed tantum vulgi rumorem aut testes pecunia corruptos ad eos infamandos allegabant. Alterum, quia Cæciliani ordinationem potissimum impugnabant, eo quod esset a Felice Aptungitano Traditionis reo aliisque episcopis Traditoribus ordinatus: quæ ratio nullius erat roboris, statim atque Traditoris ordinatio irrita non erat. Alter canon qui causam Afrorum spectat, est octavus, de Baptismo hæreticorum, cujus hæc verba A rogans ut exemplo Christi patientiam adhiberent sunt: De Afris, quod propria lege sua utuntur ut re- (a) Ad judicium ejus provocantes. Sunt qui existimeni provocationem istam Donatistarum ad imperatorem interpositam fuisse a judicio Miltiadis et concilii Romani. At quoties de judicio Romano et Arelátensi loquitur Augustinus, toties dicit Donatistas conquestos esse apud imperatorem de primo judicio, et a Secundo ad ipsum Imperatorem appellasse. Ipse imperator in epistola ad Elafium referens quid de judicio Romano dixissent sibi Donatista, ait illos respondisse: Quod illic omnis causa non fuisset audita, sed pauci quidam episcopi quodam loco se clausissent, et prout ipsis aptum fuerat, judicassent. At idem Constantinus in epistola ad episcopos, quam D data schismaticis adhuc optione eligendi utrum mallent, ita ut si eos in proposito perseverare animadverterent, protinus ad proprias sedes redirent. Denique in eadem epistola monet eos misisse se Arelatem officiales suos qui pertinaces ad comitatum perducerent, et dedisse litteras ad Vicarium Africæ, ut quotquot ejus insania similes invenerit, statim eos ad comitatum dirigat, ut sic tandem aliquando turbis et dissensioni finis imponeretur." Appellatio Donatistarum ad imperatorem. Cæcilianus et ejus adversarii vocati. — His acceptis nuntiis, multi ex parte Donati imperatoris iram veriti cum Cæciliano in concordiam rediere. Qui vero pertinaciores fuere, ad comitatum perducti sunt: hi partim per se, partim per suffragatores quos in palatio habebant, imperatorem interpellare non destiterunt, ut ipse inter partes judicium ferret. Quod cum primo aversatus esset Constantinus, tandem continuis Donatistarum aditionibus victus cessit, utque ipsis os prorsus occluderet, de Cæciliani innocentia judicium ferre constituit. Ac primum quidem Cæcilianum ex Africa accersere decreverat, sed mutata, ad petitionem Donatistarum episcoporum, sententia, episcopos partis Donati qui in comitatu erant in Africam reverti jussit, ut illic causa omnis quæ ipsis adversus Cæcilianum competebat ab amicis seu judicibus quos elegisset, cognosceretur et finiretur. Verum imperatori paulo post in mentem venit timendum esse, ne si in Africa causæ hujus cognitio institueretur, a turbulentis quibusdam e Donatistarum factione perturbaretur judicium, nec secundum veritatem ferretur, aut si res bene judicata esset, ut erant obstinati animi, judicio acquiescere recusarent; mutato consilio statuit, ut Cæcilianus potius et ejus adversarii accerserentur ad comitatum; ut ipse inter eos judicium ferret. Scripsit igi tur tum ad Cæcilianum, tum ad episcopos ejus adversarios, ut Romam ad se venirent, qua in urbe morabatur mense Augusto anni 315, ut ex codice Theodosiano liquet. Extat hujus epistola ad episcopos Cæciliani adversarios, in qua postquam mutati consilii rationem reddidit, pollicetur ipsis quod si præsente Cæciliano vel unum e criminibus quorum eum accusabant probare potuerint, perinde id apud se futurum ac si universa quæ ei intenderant probata essent. Eodem tempore videtur scripsisse ad Probianum Africæ proconsulem (b), ut Ingentium decurionem Ziquensium9qui Felicis epistolam adulterasse ad Arelatensis synodi Patres datam esse vix quisquam dubitare potest, provocasse eos dicit ad judicium suum, et provocationem hanc verbis illis detestatur: o rabida furoris audacia! etc., quæ verba Opiatus refert tamquam prolata post synodi Romanæ judicium. At cum nullam Arelatensis Concilii mentionem fecerit, haud mirum si verba illa ad synodum Romanam retulerit, quæ ad Arelatense judicium pertinent. (b) Eodem tempore videtur scripsisse ad Probianum Africa Proconsulem. Sunt qui epistolam illam scriptam esse censeant anno superiori ante Concilium Arelatense. At verisimilius est accersitum non esse |