Obrazy na stronie
PDF
ePub

Ingrediente Christi confessore palatium, facto cru- A cis signo per os puellæ dæmon clamavit dicens : Tu Zeno, venisti ad expellendum me, et propter tuam sanctitatem stare non possum. Allel.

Tenens beatus Zeno manum puellæ dicens: In nomine Domini mei Jesu Christi, præcipio tibi, exi ab ea, dæmon. Allel.

Christi namque Sacerdos ab omni dæmoniacæ incursionis ludificatione sanam restituit filiam Regis. Allel.

ỳ. Elegit eum.

In Evangel.

Acceptam beatus Zeno.coronam a rege distribuit pauperibus dicens: Si Dominus operatur excelsa, ipsi perpetuæ laudes referantur et gloria. Allel.

(5) Ant. Sancte confessor Zeno, pastor dominici B gregis, te deprecamur intercede pro nobis, ut mereamur tecum esse in cœlis.Allel., allel., allel.

[blocks in formation]

(Ex ms. capituli Veron.)

Zeno Pontifex inclyte,

Christi athleta splendide,
Adesto nostris vocibus,
Quas pie tibi fundimus.
O gloriose Patrone,
Nostræ salutis opifex,
Ut digne demus cantica,
Nostra dirumpe crimina.
Adesse tuis famulis

Dignare dux amabilis :
Sentiant nostra pectora
Semperque tua numina.
Tu es nostrum refugium,
Tu robur potentissimum,
Tu salus et protectio
Nostraque jubilatio.
O Pastor pie et clare

Nobis benigne succurre (Cor. subveni),
Nosque supplices respice,

Vota servorum suscipe.

Deo Patri sit gloria

Ejusque soli Filio

Cum Spiritu Paraclito

Et nunc et in perpetuum. Amen.

Ad Noct. Hymnus.

Jesu Redemptor omnium, etc.

In Laudibus Lectio.

[blocks in formation]

с

D

Eductum carnis cavea
Locasti super æthers.
Ob ejus alma merita
Nostra relaxa crimina
Hic libera de noxiis
Et in futuris sæculis.
Te cuncta laudant pariter,
Summe cunctorum arbiter,
Est cujus regnum stabile

Per ævum sine tempore. Amen. Tu es sacerdos in æternum.

Hymni tres

(Ex mss. Breviariis Benedictinis monachorum et monialium Veronensium.)

S. Zenonis ad Vesperas, hymnus 1.

Effulget orbis speculum
Zeno præsul mirificus,
Cujus festa solemnia
Anni nobis fert orbita.
Qui Christi fide fervidus

Hoc præsens spernens sæculum,
Flore virtutum præditus
Coeli possedit præmium.
Hic onus carnis bajulans
Plura fecit miracula,

Ut floret lux clarissima,
Cæcas fugavit tenebras.
[cxcn] Nempe piscans in flumine
Vidit plaustro præcipitem
Cum bobus suum rusticum
Ad amnis ima mergere.
Quod hostis hoc nequissimus
Patrasset, cernens vir pius,
Preces fudit ad Dominum,
Ejus poscens auxilium.
Subvenit Christi gratia,

Quid se credentes munerat,
Hunc liberavit hominem,
Reddens salutem pristinam.
Deo Patri sit gloria, etc.

Ad Noctur., Hymnus 11.
Post hæc curavit filiam
Imperatoris unicam,
Quan fecerat hospitium
Dæmon sibi tunc pessimus.
Athesis amnis alveus
Excrescens ultra solitum,
Conscendit ad eximium
Ecclesiæ fastigium.
Confestim fulgent merita
Viri sancti dignissima,
Nam mansit aqua solida,
Cum sit natura fluida.
Precamur ergo supplices,
Zeno præsul sanctissime,
Ut cœli nobis Dominum
Efficias propitium.
Quo post abluta crimina
Fruamur ejus gloria,
Habituri felicia

In æternum solemnia.
Præsta Pater piissime, etc.

[cxcin] Ad Laudes, Hymnus m.

Præsulis sancti redeunt colenda
Festa Zenonis Dominum sequentis,
Qui diem nobis celebrem sacravit
Fine beato.

Magnus Excelsi fuerat sacerdos,
Prædicans, gentes penetrans marinas,
Inde Veronam Deus hunc ad urbem
Mittere curat.

Qua Deo multum populum lucratus,
Instruit verbis, solidavit actis :
Pro Deo tandem patiendo mortem
Vivit in æyum.

Nunc in æternum meritis coruscat]
Clarus, el mundo manifestus omni:
Qui Deo soli studuit placeref
Corpore vivens.

(5) Ex eodem Carpso apparet hane antiphonam in secundis Vesperis recitatam fuisse; in eo enim sic habetur: Ad vesp. a. Sancie Confessor Zeno.

Pastor æterno radians triumpho,

Servulos audi tibi supplicantes,

Præmium justis, (1) veniamque posce Crimine lapsis.

Quo Dei magna miseratione

Ordinem cœli decimum replentes
Ipsius vultum videamus omni
Tempore sæcli.

Gloriam Patri resonemus omnes,
Et tibi Christo genito superne,
Cum quibus Sanctus simul et creator
Spiritus exstat. Amen.

[CXCIV] Hymnus.

(Ex codice Vatic. num. 1235.)

In natale S. Zenonis.

Sancti Zenonis Præsulis Hymnum Christo deferimus, Qui contempsit sæculum, Mercavit Christi præmium. Qui in adolescentia

Dei præcepta tenuit, Stipem larga jugiter Erogavit pauperibus. Piscandi arte usus est,

Dogma sequens orthodoxum, Mersit manum in gurgite, Piscavit Dei gratia. Instar Petri Apostoli Digna sortitus merita, Pastorque Veronensium Summus Sacerdos rutilans. Crebris quoque jejuniis Carnis repulit vitia, Sæpe docendo populum Destruxit Mundi idola. Magnus exsistens medicus, Infirma sanans corpora, Sæpe liberans animas Obsessas a diabolo. Tanta repletus gratia Obiit in Christi requiem, Et nobis semper maxima Ostendit mirabilia. Rogemus ergo populi Confessorem Altissimi, Ut ipse nobis impetret Pacem et indulgentiam.

[blocks in formation]

A

AD PRECES SEU SUFFRAGIA IN VESPERIS ET LAUDIBUS.

(Ex-ms. Capituli Veronensis sæculi x11.)

De Sancto Zenone ad-Vesperas Ant.

Ab utero matris fuit sanctificatus beatus Zeno, et a cunabulis benedictus.

ỳ. Amavit eum Dominus.

Ad Matutinum seu ad Matutinas Laudes antiphona.

Acceptam beatus Zeno coronam a Rege pauperibus distribuit dicens: Si Dominus operatur excelsa, ipsi perpetuæ laudes referantur et gloria. . Tu es Sacerdos.

(1) Antea legebatur veniam poscentes: emendavimus ex ipsis Bagata et Peretto, qui in libro inscrip10: SS. Episcoporum Veronensium antiqua monumenta. pag. 15, eumdem bymnum ex mss. correctius ediderant. Ms. Zenonianus: veniam deposce.

[blocks in formation]

IN FESTO S. ZENONIS EPISCOPI ET CONFESSORIS.

(Ex codice xv sæculi Sodalitii S. Maria de Domo inscripto.)

Benedictiones Pontificales.

Omnipotens Deus et Dominus det vobis copiam benedictionis, qui beatum Zenonem sibi adscivit virLute confessionis. Amen.

Et qui illum fecit coruscare miraculis, vos exornet B bonorum operum incrementis. Amen.

C

D

[blocks in formation]

(Ex mss. Capituli Veronensis.) Cap. LXI, de Festivitatibus Sancti Zenonis, Sanctorum Firmi et Rustici celebratione.

Cupientes devotione congrua, et debitis honoribus gloriosum Confessorem beatum Zenonem, Patrem el Patronum hujus civitatis et diœcesis Veronensis, el beatos Georgium, Firmum et Rusticum martyres a grege nobis credito venerari, ut eorum apud Deum meritis adjuvemur, festum ipsorum per civitatem et dioecesem Veronensem a populo et clero annue præ. cipimus solemniter celebrari, ac per ecclesias ejus dem civitatis et diœcesis universas singulis diebus ferialibus in Matutinis et Vesperis eorum commemorationem fieri cum eorum antiphona et collecta legendis in ecclesiis prælibatis. Itaque pro tribus mar tyribus dicatur una Antiphona communis et oratio : Deus qui nos concedis sanctorum tuorum Georgii, Firmi et Rustici martyrum tuorum memoriam agere, etc.

Eamdem commemorationem subinde præcepit Joannes Matthæus Gibertus episcopus Veronensis Constitutionum tit. 2, lib. 11, cap. 2 et 3, non tam in Laudibus et Vesperis, sed etiam in Missis in collecia A cunctis: quod vel hodie servatur.

(1) Hæc eadem benedictio in Sacramentario S. Gregorii edito per Menardum legitur in Natali unius Confessoris, tom. In Operum ejusdem Sancti, pag. 161, et post præfationem ante orationem ad communioneni describitur.

TESTIMONIA SELECTA DE SANCTO ZENONE

VERONENSI

S. Ambrosius epistola 1, ad Syagrium episcopum Veronensem, num. 1.

Tu autem sine alicujus fratris consilio hoc judi

EPISCOPO.

cium tibi solum vindicandum putaris: in quo tamen ante judicium præjudicium feceris, ut puellam Zenonis sanctæ memoriæ judicio probatam, ejusque sanc

tificatam benedictione post tot annos sine auctore A Ratherius episcopus Veronensis de Contemplu canonum criminationis, sine accusatore, sine professore delationis in periculum reatus deducendam arbitrarere.

S. Gregorius Magnus lib. II Dialogorum cap. 19. Nuper Joannes Tribunus revelatione sua me docuit, quod Pronulphus Comes cum illi adesset, se cum rege Authari eodem tempore in loco eodem, ubi mira res contigit, affuisse, eamque rem cognovisse testatus est. Prædictus enim Tribunus narravit dicens: Quia ante hoc ferme quenquennium, quando apud hanc Romanam urbem alveum suum Tiberis egressus est, tantum crescens, ut ejus unda super muros urbis influeret, atque inde jam maximas regiones occuparet apud Veronensem urbem fluvius Athesis excrescens, ad beati Zenonis martyris atque B pontificis ecclesiam venit; cujus ecclesiæ dum essent januæ apertæ, aqua in eam minime intravit, quæ paulisper crescens usque ad fenestras ecclesiæ, quæ erant lectis proximæ, pervenit, sicquc stans aqua ecclesiæ januam clausit, ac si illud elementum liquidum in soliditatem parietis fuisset mutatum: cumque essent multi inventi interius, sed aquarum multitudine omni ecclesia circumdata, qua possent egredi, non haberent, ibique se siti, ac fame deficere formidarent, ad ecclesiæ januam veniebant, ab bibendum hauriebant aquam, quæ, ut prædixi, usque ad fenestras excreverat, et tamen intra ecclesiam nullo modo diffluebat. Hauriri itaque, ut aqua poterat, sed diffluere, ut aqua non poterat. Stans aulem ante januam ad ostendendum cunctis meritum Martyris, et aqua erat ad adjutorium, et quasi aqua non erat, ad invadendum locum.

[CXCVII] Anonymus Pipinianus in Rhythmo de Veronæ
laudibus.

Octavus Pastor et Confessor Zeno Martyr inclytus,
Qui Veronam prædicando reduxit ad baptismium,
A malo spiritu sanavit (1) Gallieni filiam,
Boves cum homine mergentes reduxit a pelago.
Et quidem multos liberavit ab hoste pestifero,
Mortuum resuscitavit ereptum e fluvio,
Multa Idola destruxit per crebra jejunia.
Non queo multa narrare hujus Sancti opera.
Quæ a Syria veniendo usque in Italiam

Per ipsum omnipotens Deus ostendit mirabilia.

(1) Cum dissertationis tertiæ cap. 4, in quo hoc Anonymi Pipiniani testimonium exhibuimus, editum a nobis fuisset, e Lobio transmissum accepimus accurate descriptum Rhythmum integrum e ms. qui ipsa Ratherii episcopi Veronensis manu exaratus fuit. In hoc autem non Galli, ut Mabillonius ediderat, nec Gallieni Cæsaris, ut nos e duobus posterioris ævi mss. loco laudato scripsimus, sed Gallieni filiam palam legitur, quam lectionem uti vetustioris 'codicis et scriptoris noti præferendam hic duximus, et ex ea illa difficultas simul adimitur, quam unam in anonymo Pipinano inesse putabamus, quasi Gallieni imperatoris fabulam ebibisset. Hinc etiam confirmari posse videtur, quod dissert. 1, cap. 3, § 4, suspicati sumus, eum, cujus filiam S. Zeno sanavit a dæmone fuisse vere Gallienum aliquem, qui per nonnullos in imperatorem migravit. Alia pauca ad fidem ejusdem codicis emendavimus.

(2) Per errorem allegatur tract. super Psalmum 2XXX pro tractat super Psalmum c, qui inter Zeno

C

D

part. 1, pag. 352 tom. 1 Spicilegii Acheriani novissimæ editionis.

Utar ut heic auctoritate Zenonis beati, in sermone videlicet, quem de Juda patriarcha et Thamar nuru ipsius more suo luculentissime fecit dicentis: Omnium corruple viventium Diabolus pater est. Idem Ratherius in Synodica ad Presbyteros pag. 377, col.2.

Et cum specialis noster doctor atque provisor, beatus utique Zeno dicat, in sermone utique, quem de Juda filio Jacob, et Thamar nuru ipsius elegantissime composuit, etc.

Joannes Presbyter, mansionarius Ecclesiæ Veronensis, qui an. 1320 scribebat, Historiarum Imperalium lib. 1 ms.

Floruerunt in Ecclesia Dei illu: tres doctores, inter quos B. Zeno episcopus Veronensis, doctor egregius, octavus ejusdem civitatis episcopus.... [cxcix] Scripsit autem hic doctor egregius Zeno de Pudicitia, Patientia, Fide, Spe, et Charitate tractatus tres de Justitia tractatum unum de Timore unum: de Spiritu et corpore unum de eo quod scriptum est: Cum tradiderit regnum Deo et Patri sermonem unum : de Edificatione domus Dei a Salomone, expositionem pulcherriman: de Continentia tractatum unum : de Baptismo tractatus tres de Nativitate Domini et majestate unum super Danielem in Pascha quos : super Psalmos XL, XLI, CXXVI, CXXVII, GXXVIII, cxxix, Cxxx tractatus septem de Livore et Invidia tractatum unum: de hoc verbo: Attende tibi, ne forte fiat in le sermo absconsus in corde tuo iniquitas, tractatum unum valde prolixum de Jejunio quatuor temporum, super (2) Psalmo LXXX tractatum unum : de Avaro et divite unum: de Avaritia tres de Circumcisione unum super Genesim tractatus (3) novem super Exodum novem : super Isaiam septem : super Danielem tres super Job unum de festo Paschæ octo de Invitatione ad fontes tractatus quinque de Somnio Jacob sermonem unum: de xu siguis cœli ad Neophytos tractatum unum: item ad Neophytos duos de Fide duos: super Jonam unum :

nis tractatus legitur, et in hoc Indice Joannis Veronensis non recensetur.

(3) Pastrengus et Petrus de Natalibus in indice, quem e Joanne Veronensi similiter exscripserunt, referunt super Genesim tract. vII, non vero ix, cum tamen in mss. non nisi sex hoc titulo prænotati inveniantur. Sed non omnino exactum tractatuum indicem ab eodem Joanne ex mss. collectum palam fit ex eo, quod tractatus solum 87 admistis etiam suppositiis, recenseat, cum genuini ipsi plures sint; ac inter cæteros omiserit tractatum de Juda, quem Ratherius quater allegavit. At cum ejusdem tituli tractatus hac illac in mss. dispersos colligere sibi sumpserit, labi in computando facile fuit; et hac de causa sicuti quosdam ejusdem inscriptionis tractatus v. g. de Exodo,etc., pauciores notavit, quam in mss. sunt; ita e contra illos de Genesi plures recensuit, quod forte bis vel ter eumdem tractatum, codicis titulos excurrens, numeravit.

de

Veronæ anno 1482, conscripto ac edito a Baptista Peretto in Scholiis Latinis ad Vitam S. Zenonis

super Historiam Suzannæ tractatum brevem de die A Michael Fossatus Veronensis in Carmine de Laudibus Dominico tractatus duos de Abraham duos Nativitate Domini tractatus duos Epistolam de passione martyris Arcadii, qui eodem tempore passus est Idus januarii apud Mauritaniam... Hæc ipsius scripta el tractatus ipse legi et vidi.

Petrus Calo ord. Prædicatorum in Miscellaneis mss. apud Henschenium, pag. 76, tom. u Aprilis. Scripsit autem S. Zeno tractatus octoginta super Psalinos, et prophetas, et de Nativitate Domini, et diversis aliis materiis, et epistolas, ac expositiones `plures, ac vitam S. Arcadii martyris, qui eodem tempore passus est, quam posui pridie Idus Januarii, quos tractatus, et epistolas, et expositiones [cc] pulchro et subtili stylo editos ego vidi in duobus voluminibus apud S. Zenonem de Verona. Guillelmus Pastrengus Judex Veronensis in libro de Viris illustribus, pag. 77.

Zeno, Veronensis episcopus, Gallieni imperatoris tempore insignis habetur, et martyrium patitur. Scripsit autem hic Dei venerandus Antistes libros de Patientia, Pudicitia. Fide, Spe, Charitate tres, etc. Exscribit enim laudatum Joannem Veronensem; deinde addit:Omnia hæc opuscula memorabilis vir Joannes, presbyter majoris Veronensis Ecclesiæ mansionarius, se vidisse et legisse testatur.

Petrus de Natalibus episcopus Equilinus in Catalogo Sanctorum lib. 1, cap. 43.

B

Zeno Veronensis episcopus et doctor claruit temC pore Gallieni imperatoris..... Scripsit autem hic venerandus Antistes libros de Patientia, et cætera totidem plane verbis ut apud Guillelmum Pastrengum. Jacobus Presbyter in carmine de Miraculis S. Zenonis apud Henschenium num. 4, pag. 76, tom. n Aprilis, de cujus scriptoris ætate vide admonitionem monumentis præmissam.

Sed cum verba Dei tunc primo sancta dedisset
Intrepidus populo, dignus Patronus habetur
Veronæ, fuerit licet ipse octavus in illa
Autistes sacras nam docuit pectora leges
Nostra Pater, florebat enim sermone polito :
Et patriis monitis instabat semper, ut ipsi
Atque uni trinoque Deo conjungeret omnes.
Innumeros Jesu vivo de fonte redemnit
Hic populos, et magna Dei sacravit honori
Fana Pater.

Et numero 17, pag. 77.

O præclara nimis quot quantaque facta relucent
Pontificis, Verona, tui, cui plurima debes!
Nam tibi quis fidei primus fundator habetur?
Quæ tenebris lux prima tuis e cordibus arcet?
In sermone pater quis uatis gratior illo?
Cui decus eloquii magis et facundia luxit.

[cci] Flavius Blondus Ital. Illustrata reg. 9, pag. 376, edit. Basileensis.

Zeno, sicut religionem Christianam, et suam ipsius decet sanctitatem, primus erit, qui Veronæ præsul celebris sanctimoniæ multa scripsit exstantia, sacras utriusque Testamenti litteras declarantia, et Ambrosianam, quam imitatus est, eloquentiam redolentia.

pag. 60.

Zeno sacer, patriæque Pater, tua musa tuorum
Sermonum codex quanta docet fuerit.
Onuphrius Panvinius Antiquitatum Veronensium lib.
Iv, cap. 6.

Vir fuit et in rebus gerendis vehemens valde, el divinis Scripturis explicandis eloquens, quique quamdiu pontifex vixit, in eam assidue curam incubuit, ut civium animos ad amplectendam veram Christi pietatem, simulacrorum cultu rejecto, converteret inflammaretque....... Sermones edidit luculentos ac magna doctrina refertos.

Idem lib. vi, pag. 152.

Ilic cum pietate, fide, et religione clarissimus, tum multiplici doctrina illustrissimus habitus est. Multa enim scripsit Christiano antistite digna, quorum hæc ad nostram pervenere notitiam, de Patientia, Pudicitia, Fide, Spe, et Charitate libros m, et cœ. tera, uti fere apud Joannem Veronensem, cujus Historia manuscripta usus est.

Isaacus Casaubonus in Spartianum pag. 3k. Zeno Veronensis Patrum Latinorum, meo judicio, elegantissimus.

Idem Exercitat. 16, num. 43.

Zeno Veronensis scriptor vetustissimus et elegantissimus.

Gaspar Barthius Adversariorum lib. XLU, cap. 15. Zeno eruditione et pietate admirandus Scriptor. Idem lib. XLIII, cap. 10.

Cum Zenonis Veronensium quondam antistitis sermones lego, Christianum quemdam Appuleium legere mihi videor; adeo eruditus est et densus in significandis per pauca multis is nobilissimus scrip

tor.

Doctissimus Præsul dicitur ab eodem Barthio lib. XLII, cap. 5; Antistes elegantissimus lib. XLII, cap. 18; Scriptor doctissimus lib. XLи, cap. 15; el lib. XLVI, cap. 7; Acutissimus ad п Theb. Papinii ver. 231.

D[ccm] Augustus Buchnerus dissertatione CCCLXXXIX, pag 528.

Est quidem Zenonis dictio erudita, florida, elegans; nam et præstantissimorum auctorum lectionem redolet, ac Virgilii cum primis, et non sine cura coloribus variis picta et interstincta, præterea propriis et valde significantibus vocabulis constat, pluraque ingeniose, atque acute dicta habet sic, ut nihil capitalius dici posse videatur. Et pag. 529: Nemo operam luserit, qui ejus sermones eruditissimos pariter ac sanctissimos legere animum inducat. Præter quam enim quod passim præclaris ac præstantissimis sententiis et ad religionem instruant animos, et ad veram pietatem invitent ac ducant; plura certe ibi

elegantissime et venustissime dicta observare licet, A di lui, cioè Giovanni Prete Mansionario della Chiesa

quæ mirum in modum augere et cumulare eloquen

tiæ possunt opes.

Claudius Salmasius in Lampridium pag. 193. Elegans ac pius auctor Zeno Veronensis, Emmanuel Schelstratius de Disciplina arcani, cap. 4, art. un., § 5.

Auctor antiquissimus ac doctissimus Zeno Veronensis episcopus.

Marchio Scipio Maffeius lib. u de Scriptoribus Vero

nensibus.

Parte Veronæ Illustratæ.

SANTO ZENONE.

Cattedrale, il quale attestava (pag. 77) d'avergli letti tutti. Coetaneo a questo fu Pier de' Natali, che perlando del nostro Zenone annoverò parimente i Sermoni ed alquanto anteriore fu Pietro Calo, che raccolse, e compendiò in due gran volumi le vite de' Santi. Dagli scritti di lui trassero i Padri Bollandisti una leggenda della traslazione e miracoli, a piè della quale così egli notò (x11 Aprilis): Scripsit autem S. Zeno tractatus ultra octoginta, etc.; e di poi: Quos tractatus et epistolas, ac expositiones pulchro et subtili stylo editas ego vidi in duobus voluminibus apud S. Zenonem de Verona. Non dunque solo fu Guarino, e non primo, e non fu unico il codice trovato poi da lui nella libreria Capitolare, ma altro ve n'era in

Di questo nostro Vescovo molti Sermoni abbiamo, B quella del Monasterio di S. Zenone. Anche Giacopo

per li quali tra i Santi Padri meritamente tien luogo. Citano, ed approvano questi Sermoni non pochi dotti stranieri; Paolo Vescovo di Fossombrone, Bulengero, Salmasio, Valesio, Buenero, Daumio, Barzio, cuí pareva il nostro Autore un Apulejo Cristiano, il gran Casaubono, che lo giudicò tra i Latini elegantissimo sopra tutti, e molt' altri. Il P. Bollando adduce il suo Sermone sopra Sant' Arcadio, come autentica vita di quel Martire: così fa il P. Ruinart ne gli Atti scelti. Ma come di questo Santo il temo, il grado, le azioni, e fin l'essere va in controversia; così più di tutto ci vanno i Sermoni, che da lunga schiera di valenti Critici son rigettati aspramente. Sisto da Siena fu il primo, siccome quello che francanente scrisse, aver Guarino dati fuori come de Zenone Sermoni presi la più parte da varj autori: alcuni esser di Sant' Ilario, e di S. Basilio, gli altri o sian Sermoni, o frammenti, per la diversità dello stile ben palesarsi d'autori diversi. Tutto questo fu puntualmente trascritto prima da Possevino, Bellarmino, Baronio, Molano, e Mireo; indi da Riveto, Coco, Vossio, Cave, Labbe, Oudino, Placcio, Dupino, che dubita se questo Zenone fosse al mondo mai, e da più altri; benchè d'ordinario come sentimenti lor proprj, e senza pur nominare Sisto Sanese. Ricalcasi da gli ultimi singolarmente il punto dell' essere stati messi insieme, e finti, e publicati dal nostro Guarino questi Sermoni, e il non essersene prima avuta mai notizia, o menzione [ccm] alcuna. La qual cosa con tutto il consenso di tanti, quanto sia erronica e falsa, con poche parole faremo conoscere.

Falso è prima, che dal Guarino venisse l'edizione di questi Sermoni, non dati in luce prima del 1508, che vuol dire intorno a cinquant'anni dopo la morte di lui. Bensì per publicargli si dicon trascritti da volume antichissimo trovato in Verona dal Guarino nella Biblioteca del Vescovado (pag. 1). Ma per vedere quanto sia lontano dal vero, che da niuno si mentovassero i Sermioni di Zenone avanti Guarino, basta legger l'operetta di Guglielmo Pastrengo contemporaneo del Petrarca; perch' egli non solamenté l'annovera tra gli Scrittori, ma recita il catalogo de suoi Sermoni, e cita di essi testimonio più vecchio

C

D

Prete, i versi del quale tratti da un ms. Zenoniano sono stati publicati da' Bollandisti, lodò in que' tempi il Santo singolarmente per l'eloquenza. Ora una sua vita abbiam noi di nuovo data fuori a piè dell' Istoria de' Diplomi, l'autor della quale può congetturarsi vivesse nel secolo del 1100, o in quel torno. In questa s'introduce il santo Vescovo parlante al popolo, e gli si fanno dire alcuni pezzi de gli stessi Sermoni suoi. Ma questo non basta. Fiori nel secolo del 900 Ralerio Vescovo nostro, e per gli scritti celebre, e per la vita. Questi in tre delle sue operette cita un passo dal Sermone sopra Giuda Patriarca, e nell' Epistola Sinodica lo cita con premetter queste parole: Et cum specialis noster Doctor atque provisor, beatus utique Zeno dicat in Sermone, quem de Juda filio Jacob, et Thamar nuru ipsius elegantissime composuit, etc. Ci è di meglio ancora. Hincmaro, creato Vescovo di Rems nel 845, fece dono alla libreria di S. Remigio d'un codice contenente questi Sermoni con titolo di Trattati di S. Zenone Vescovo Veronese; il qual prezioso codice conservarsi ancora oggi giorno, fanno fede i dotti Benedittini editori di S. flario, e altresì il P. Ruinart. Non solamente adunque fin nel secolo dell'ottocento i Sermoni di Zenon Ve ronese anche in lontani paesi eran noti, ma non è da credere si sopettassero punto apocrifi, quà e là rapiti, e falsamente denominati, poichè un Prelato di tante lettere, qual fu Hincmaro, gli stimò meri tevoli d'esser da lui donati a un' insigne Biblioteca. Ecco però quante testimonianze, e quanto anteriori a Guarino. Nè io dubito punto, ch'altra ancora non ne avessimo più antica, e più manifesta, se il libro trovato da lui nella biblioteca Capitolare non si fosse miseramente smarrito, poichè afferma il P. Castellani, priino editor de' Sermoni, com' era antichissimo; e fu d'una libreria, [CCIV] nella quale quasi tutti i codici erano in carattere majuscolo, ed anche molti secoli fa riputati antichi.

Io credo però giustificata a bastanza l'autenticità in genere de' Sermoni del nostro Vescovo. Che tra essi ve n'abbia, che suoi non sono, ê destino alle raccolte di Sermoni commune: che alcuni sien pezzi informi, e potè venire dalla confusione, ed arbitrio

« PoprzedniaDalej »