ætate requiescens prodit num. 8, in ea basilica, in A populari rumore suscepta et veris immista cognos qua primo post mortem conditum fuerat, et Vita ab centur, simulque palam fiet, quam pusilla auctoritate nitantur, qui ex hoc monumento Gallieno imperatori coavum S. Zenonem inculcant. II. Hæc, quam Coronatus scripsit, S. Zenonis Vita ut primum apparuit in lucem, novitate sua rapuit statim et illexit hominum animos, qui nihil ad id usque tempus de S. Episcopo litteris consignatum legerant, et proinde illam judicarunt dignam, quam non solum in lectionaria referrent, ex eaque antiphonas sacrorum officiorum decerperent, sed quam ctiam quispiam ignotus scriptor exponeret Rhythmo, quem, nullo licet versuum discrimine, in ms. Capitulari sæculi noni repertum communicavit Bartholomæus Campagnola ejusdem capituli cancellarius, a quo alia item e mss. Capitularibus ostensà nobis fuerunt. Hic autem Rhythmus cum eadem repetat, quæ Coronatus, Auctorque eadem sæpe Coronati verba in Rhythmi formam deflectens, parum felici calamo usus sit, amanuenscinque sit sortitus valde negligentem, qui nonnulla corrupisse videtur, et duas fortassis etiam strophas (quot desunt, ut totidem strophæ totidem litteris alphabeti sibi ab Auctore in Rhythmo lucubrando præstituti respondeant); his, inquam, de causis in generis Rhythmus haud imprimendus videbatur. At ut manifestum fiat, quæcumque de Gallieni ævo Zenonem attingente prodita sunt litteris, ea a Coronato excepta fuisse; omittendum hoc antiquum ignotum hactenus documentum non putavimus, cujus auctor Coronatum adamussim secutus apparebit, ut id ipsum de aliis quoque sequioris ævi monumentis sit judicandum. Ignotas Patrias legendum apud Coronatum, ut ex Remensi codice edemus, hic hymnus probat. Juverit etiam quædam Italicæ linguæ semina ibidem deprehendere, uti particulam perque, quam Italice perche efferimus. Notanda præterea erunt quædam præcipua, uti cum imperii, imperium, etc., pro imperatoris, imperator constanter scribitur. JCLVII] II. Sequetur historia Translationis S. Zenonis, quæ nono ineunte sæculo peracta fuit. Hujus historiæ auctor, qui S. Zenonis Vitam præmisit, monachum se prodere videtur, qui aliquamdiu in ipso S. Zenonis monasterio vixerit; inquit enim paulo post initium Vitæ: Neque prætereunda sunt quæ religiosi viri, quibuscum stetimus, fidelibus oculis vide ipsa vulgari traditione prolata, ut ex annotatione 3 D runt ; et hinc etiam peritum se in iis documentis os satis colliges unde paucis vix attactis primo numero de vita Sancti, statim ad miracula fit transitus, his sub ejusdem numeri finem perscriptis: Audiant populi omnes, qui ejus cupiunt miracula; et rursum in fine ex mss. Ilenschenii, Ughellii, et Mombritii: Ecce de multis ejus miraculis ego inutilis Coronatus Notarius quod compertum tenui, etc., quæ tamen, uti a populo conservata et relata, addititis sæpe fabellis infarta esse solent. Dum antiquiora et magis genuina non suppetunt documenta, hoc omittendum nobis non fuerat. Postremo annotationes, quas in prooemio diss. III nos huic Vite apposituros recepimus, paucis dauntur, ex quibus incredibilia quædam, vel falsa eg tendit, quæ non nisi in eodem nionasterio legere potuerat nec alia forte de causa in ejusdem cœnobii laudes eum excurrisse credibile est, quam quod id plurimum ad se pertineret. Solum verba quibuscum stetimus, et locus ille, quibus ipsum S. Zenonis monasterium intelligit, suspicionem ingerunt eum, cum hæc scriberet, eodem in monasterio amplius non fuisse quæ tamen conciliari cum superioribus animadversionibus ea ratione possunt, si dicamus fuisse quidem eum monasterii Zenoniani monachum, at subinde in aliqua eidem monasterio subjecta cœnobiola migrasse, ubi hoc opusculum lucubrarit. Ilis autem argumentis ducti, opusculi mémorati aucto 194 rem, ut distingueremus, Zenonianum monachum A divisa apparet : in ms. autem monialium ordi B nis S. Francisci in lectiones novem Vita, et in totidem Translatio dispertita legitur: ubi tamen advertendum est, in id generis libris omisso auctoris prologo, qui in aliis mss. legitur, Vitæ initium aliud esse in ms. monialium, in ms. Compagnole aliud, illud autem, quod prostat in ms. monialium, idem omnino reperiri in alio lectionario Brixiano, cujus meminit Scipio Maffeius, pag. 516 Hist. Diplomati cæ, appellandum censuimus, ut ne tamen hac de re, si quis contra sentiat, velimus laborare. Ad statuendum vero hujus auctoris tempus, duo characteres manu ducunt. Nostros Imperatores primo appellans, si Veronæ opusculum scripsit, ut probabiliter credimus, vixisse se prodit cum Verona sub imperatorum ditione esset, a qua subducta fuit sub finem sæculi x11. Dein postremum miraculum narrans, mentionem facit inventi Mantuæ sanguinis Christi, qui bis inventus traditur, primum an. 804, et rursus an. 1049. Vide Donesmondi Hist. Eccl. Mant., lib. 1, pag. 139 et seqq., et pag. 195 et seqq. Cum autem ad primum tempus, quo forte S. Zenonis translatio nondum contigerat, illud miraculum post translationem patratum pertinere nequeat, et minus multo Monachi ætas, qui plurium imperatorum dona post Pipinum S. Zenonis monasterio tradita memorat; jam alteram sanguinis inventionem postremum illud miraculum spectat. Equidem idem miraculum auctor narrans, meminit excelsæ turris, quæ ædificabatur: hujus autem turris ædificari cœptæ tempus perspicue docet inscriptio in ejusdem turris calce posita, in qua ea anno 1045 inchoata notatur, quod cum an. 1049, dum adhuc ædificatio procederet, optime congruit. Itaque monachi ætas inter medium xi sæculum, et ante finem x11 collocanda est. Quod si postremum saltem illud miraculum ex illis fuit, quæ religiosi, quibuscum steterat, suismet oculis viderunt; æquius in finem sæculi x1 ipsius etas referenda videtur. Hæc quidem duo monachi opuscula descripta C leguntur ms. lectionario sæculi XII, quod Bartholomæus Compagnola S. Cæcilia archipresbyter possidet. Quod si Zeno ille præpositus monasterii, quem ob religionis et sapientiæ meritum Salomonem agnominabant (ut in uno e miraculis proditur) est ille Salomon, qui memoratur in inscriptione basilice S. Zenonis sculpta an. 1178, ac sita in pariete, ubi insigne vas prophyreticum servatur; sequior aliquanto hujus monachi ætas collocanda esset. At alius a Zenone præposito hic Salomon esse potest; et si in ordinem temporum miracula ab auctore prodita sunt, Zeno Salomon ab hoc memoratus, ante an. 1049, cum Mantuæ Christi sanguis inventus est, postremuinque Zenone intercedente miraculum contigit, vivere debuit. Sed de monachi ætate satis. Transla- D tur, et in aliis etiam aliorum inferioris ætatis quidem tionis historiæ auctor vitam S. Zenonis præmisit, quæ e Coronato Notario in partem maximam sumpta, in mss. S. Zenonis, et in sacris officiis pro Coronati Vita locum fere occupavit. Legitur scilicet multis in mss. post sermones [CLVII] S. Zenonis in Tolentinate, Zenoniano, Pompeiano, ac in duobus item Vaticanis 1233 et 1234, quorum notitiam nuper habuimus, ac præterea in mss. alterius generis Muselliano, Saibanteo, Maffeiano, et, ut mittamus alios codices, in lectionario Bartholomei Campagnolæ, ac in altero monialium S. Maria de campo Martio. In lectionario Campagnolæ, cum ad marginem octo numeri appositi cernantur, Vita in octo lectiones necnon in lectionario Vallicellano signato num. III, quod sæculo x scriptum existimatur, alque in pervetusto lectionario membranaceo, quod in archivio capituli Ecclesiæ Tridentina servatur : quæ tamen tria lectionaria S. Zenonis Vitam a Coronato, non autem a monacho scriptam exhibent. Hanc monachi Vitam eadem e Coronato repetentem recudere nimium esset molestum. Satis itaque erit monere, quæ monachus præter Coronatum adjecit. Non Gallieni imperatoris solum, sed S. Dionysii Romani pontificis etiam temporibus Zenonem florentem prodit, et miraculum referens quo filia Gallieni a dæmone liberata fuit, nonnulla fusiori calamo addit, uti illud trium piscium, quos S. Episcopus e piscando redux, legatis ab imperatore missis dono dedit, et quarti per eosdem sublati, qui cum cæleris coqui non potuit. Mortuum fluvio abreptum vitæ redditum memorat, cujus miraculi, a Coronato licet prætermissi, testimonium profert Anonymus Pipinianus, ut nos ex duobus mss. restituimus. Tum Sanctum inducit loquentem, descripto pro prima concione toto tractatu 52, lib. 11, et fragmento tractatus 42 ejusdem libri, pro secunda autem initio et fine tractatus 6 lib. 1. Tandem multa sub vitæ exitum ab eo ad suos dicta fuse commemorat, eumdemque, quem Gallieno supparem fecit, obiisse prodit ex editione Maffeiana pridie Idus Aprilis anno Domini tercentesimo primo; quæ tamen anni annotatio cum in codice Bartholomæi Compagnolæ necnon in Muselliano desit, in Pompeiani autem margine apposita posteriori manu legatur, eam non ab ipso monacho auctore scriptam, sed ex margine in textum aliquorum mss. irrepsisse satis credibile est, uti legitur in eo quo Maffeius est usus, necnon in Vaticano 1233. Hic vero annotare obiter libet, quod si etiam ab aliis hæc annotatio adjecta fuit, ut probabilius vide auctorum codicibus eam nos legisse meminimus (uti in opere ms. Saibanteo 658, quod Blasius Rossetus de Episcopis Veronensibus ad Petrum Lippomanum inscripsit, ubi in Zenone hæc habet: Obiit egregius pontifex et pater patriæ die sabbati, pridie Idus Aprilis anno a Christo nato ccci, et similiter in antiquiore ms. monasterii S. Zenonis scripto circa medium xv sæculum, in catalogo SS. episcoporum Veronensium hæc alterius posterioris manus annotatio legitur: Moritur an. 301, cujus corpus requiescit in ea, non omnino constans igitur exstitit de ætate S. Zenonis Gallieni imperium attingentis sententia, quin alii aliter senserint. llinc etiam in ms. Bibliothecæ Mu selliance, qui inter cætera Ferreti carmen continet, A Zenonem pertineat, fragmentum illud, quod tria hæc quod exinde in Rerum Italicarum tom. 1x editum est, S. Zeno Veronensis Ecclesiæ episcopus octavus circa C IV. Cum porro post Zenonianum Monachum Mira- D cula S. Zenonis hexametro carmine Jacobus presbyter scripserit, in quibus præter ea, quæ ab eodem Monacho recensentur, adduntur alia tria, quæ subinde evenerunt; ne quid desiderari queat, quod ad (a) Bernardini verba hic apponenda ducimus, cum exemplum nullo alio documento. quod sciamus, indicatum proferant : non quod ei, falsa saltem de discipulatu S. Ambrosii hypothesi innixo, fides habenda sit, sed ne quid, quod ad S. Zenonem pertinet, ab aliis memoratum prætermittamus. S. Zeno episcopus Veronensis, inquit, cum esset B. Ambrosii clericus et adolescentulus sanctus et purus, beatumque Ambrosium sequeretur per civitatem, cum esset morum gravitate maturus, insolita levitate risum fecit. Quod cum adverteret S. Antistes, et miraretur, causam miracula continet, subjiciemus. [CEX] Hunc autem Jacobum presbyterum auctorem esse seculi xv manifestum fit ex secundo, quod afferremus, miraculo, ubi mentionem facit litis, quam quidam Veronensis apud Senatum Venetum prosecutus, in ea victoriam obtinuit: hinc enim Veronam jam id temporis sub Venete Reipublicæ ditione fuisse liquet, quod non nisi sæculo xv accidit. Ex his etiam conjici potest Benedictum et Catharinam Saracenam, quos tertium miraculum memorat, esse parentes, vel consanguineos ejus Antonii Zenonis Saraceni, quem ex Veronensi clerico Sixtus IV archidiaconum elegit an. 1475, ex documento apud Ughellium pag. 945. Jacobi porro integrum carmen constans ex versibus 244, in tabula inscriptum olim fuerat; tum a Patre Cherubino Lazzaronio editum in libro, cui titulus Pastor Veronensis, necnon ab Henschenio tom. 11 Aprilis, pag. 76. V. His monumentis ad vitam et miracula S. Zenonis pertinentibus subjiciemus Missas et alia ad diurnum nocturnumque officium spectantia, quæ S. Zenonis propria in liturgicis libris reperimus, de qui · bus indicare quædam necesse est. Missas sex nacti sumus. Prima legitur in tribus mss. vetustis libris Sacramentorum Veronensis Ecclesiæ in Capitulari bibliotheca custoditis, quorum unus inter cæteros integer et perdiligenter elaboratus, cum in quadam oratione Regem nostrum Othonem nominet, ante undecimum sæculum scriptus agnoscitur, missamque S. Zenonis primo loco, et aureis litteris elegantissime descriptam exhibet. Eadem missa, at sine præfatione et oratione ultima, invenitur etiam in alio libro Sacramentorum cujusdam schola S. Mariæ de Domo nuncupatæ, pag. cn, die x1 Aprilis, qui liber ex nonnullis characteribus exaratus apparet sæculo XI. Etenim pag. n describitur paschalis tabula, quæ cum incipiat ab anno 106, circa eumdem annum scripta conseri potest: ut simili ratione venerabilis cardinalis Thomasius pag. 40 tempus constituit, quo ms. Antiphonarium bibliotheca Angelicæ Augustinianorum lucubratum fuit. Equidem in margine ejusdem paginæ recentiori charactere adnotatio apposita legitur in qua fit mentio Pecorarii, qui fuit Verona potestas anno 1223, his verbis: Anni Domini ducenti mille erant viginti et tres, cum ille regit Veronam. Hæc quoque missa continetur sine præfatione pariter et sine ultima oratione in alio Missali capituli Veronensis scripto sub finem sæculi XII, et ponitur die vin Decembris sub hoc titulo : Dedicatio S. Zenonis, nec in eo Missali aliæ Missæ alibi uspiam de S. Zenone levitatis quæsivit. Cui innocens adolescentulus ait : Vidi, Pater, dæmonem super caudam illius mulieris, quæ nos antecessit, dormientem. Dumque illa, ne in transitu illo lutoso inficeretur, caudam levaret, dæmon dormiens in lutum devolutus est, totumque coinquinatum prospicit eum. Quod considerans S.Ambrosius, munditiam cordis et perspicaciam intellectus in clerico suo cognoscens, Deo gratias egit, seque talem perspicaciam in videndo dæmonem non habuisse humiliter recognovit. Hinc forte S. episcopus Zeno ridenti vultu insculpi et pingi solet. reperiuntur, propterea quod cum hæc dies vi Idus A jicientur reliqua in Missis dicenda, quæ ex ms. toties laudato Zenoniano tribus prioribus Missis subjecta, iisdem videntur fuisse communia. At monachorum apparent propria; Ecclesia enim Veronensis alio introitu, etc., usa cognoscitur ex Carpso pluries memorato, qui ad diem depositionis hæc habet : Ad introitum, a. (id est antiphona) Protexisti me Domine : p. (id est psalmus ) Exaudi or. cum deprecor: all. de resurrectione. all. all. . (responsorium) Sancte confessor Zeno: off. (offertorium) Posuisti Domine. co. (communio) Lætabitur justus. Hac excipiet Missa Ambrosiana, quam excerpsimus ex Missali Ambrosiano edito a Jacobo Pamelio, tom. 1 Liturgicon Ecclesiæ Latina pag. 438, necnon ex aliis tribus Missalibus Ambrosianis editis an. 1522, 1548, et 1560. P. Josephus Blanchinius, qui pro sua eximia in Patronum nostrum pietate in procurandis transmittendisque ad nos variis documentis ex nonnullis sacris codicibus, Romanis præsertim, naviter laboravit, hanc sextam Missam reperiri significavit in ms. Vaticano Palatino 506 scripto circa sæculum xii, cui hic est titulus: Missale yemale et æstivum Ambrosianum ad honorem beati Mauritii, qui natione Mediolanensis, S. Ambrosii discipulus fuisse traditur. Hunc autem codicem pertinuisse ad Ecclesiam Andegavensem duo suadent. Primum in præfixo Calendario die 15 Septembris hæc leguntur: Depositio S. Mauritii episcopi et confessoris. Et jacet in Civitate Andegavensi, quæ est in confinibus inter Franziam et Britaneam, cujus est istud Missale. Dein in calce libri recentiori manu hæc annotatio apposita est: Ego presbyter Gervasius de Bruzano Cappellanus [CLXII] Ecclesiæ S. Mauritii, et Maziconius Sanctæ Mariæ Majoris devovo hoc meum Missale Ecclesiæ Sancti Mauritii pro utilitate canendi Missam, eo tenore, ut officiales presbyteri hujus ecclesiæ semper habeant memoriam hoc parum beneficium factum a me, et non sit licentia alicui episcopo, sacerdoti, nec vicinis donandi, vendendi, pignorare, nec transmutare, etc., ex quibus in usu ejusdem Andegavensis Ecclesix hoc Missale fuisse videtur. Ilić autem illud præterea aunotare libet, duas primas hujus sextæ Missæ orationes legi in Breviario Ambrosiano anni 1549. Addemus tandem orationes tres, quæ in tribus festis S. Zenonis in Collegio Canonicorum Regularium Decembris prima sit ex illis tribus, que S. Zenoni consecrata sunt (Missale enim incipit ab Adventu), hæc eadem missa aliis quoque diebus legebatur. Exstat quoque Missale ms. sæculi xiv circiter, pertinens ad monasterium S. Zenonis majoris, in quo quatuor missæ ejusdem Sancti exhibentur, nimirum tres pro tribus diebus festis, una pro die depositionis, altera pro die translationis, tertia pro die ordinationis, quarta vero nulli festo assignata, communis satis proditur. In hoc autem prima hæc missa diei depositionis attribuitur cum titulo Depositio S. Zenonis. Itaque hæc prima Missa manuscriptis in sex libris Sacramentorum Veronensis Ecclesiæ continetur, ac proinde illa esse cognoscitur, quæ universim in nostra Ecclesia adhibita fuit. Missam secundam in B Translatione S. Zenonis in solo ms. Missali monasterii Zenoniani reperimus. Missa vero tertia in Sacramentario sæculi x, Othone rege, ut antea diximus, scripto, et die quidem vi Idus Decembris legitur, [CLXI] cui præfigitur inscriptio: vi Idus Decembris, Natalis S. Zenonis; cum tamen ea die in Calendario præmisso aunoletur: S. Zenonis confessoris et episcopi dedicatio. Reperitur etiam multo emendatior in laudato Missali monasterii S. Zenonis cum hac inscripTone: In festo S. Zenonis in Adventu Domini nostri Jesu Christi. Hæc eadem Missa per errorem v Idus pro vi Idus Decembris assignata, eodem titulo quo in Capitulari manuscripto, habetur etiam in codice Vaticano 3806, qui auro minioque conscriptus, uti judicatur, sæculo circiter Ix, hanc inscriptionem præ- C fert: Liber Sacramentorum expositus a S. Gregorio papa Romano, editus ex authentico bibliothecæ cubiculi: et hunc codicem eum fuisse credimus quo usus est Angelus Rocca, cum sacramentarium Gregorianum ex antiquissimo, uti vocat, ms. Vaticano in Romana S. Gregorii editione publicavit, ubi sane eodem errore eadem S. Zenonis Missa v Idus Decembris legitur tom. v, pag. 265. Hinc porro colligitur, hanc Missam, erroribus licet nonnullis vitiatam, valde antiquam esse, et ab aliis etiam Ecclesiis, ubi S. Zeno colebatur, fuisse susceptam. In hac autem Missa annotandum præcipue est, quod S. Zenonis pontificatus memoratur, ac si ea die S. Episcopi ordinatio celebraretur. Quartam Missam suppetit idem Mi-sale monasterii S. Zenonis, quæ communis fuisse D S. Augustini Reichenhall nuncupato nunc quoque recognoscitur; tum quod nullo titulo prænotata, nulli diei nullique festo adjudicatur, tum etiam quod prima ejus oratio Propitiare in alio ms. ejusdem monasterii S. Lupicino episcopo Veronensi in S. Zenonis basilica sepulto attribuitur; et in ms. capitulari x sæculi, qui lectiones, orationes, et antiphonas de Sanctis et per annum recitandas exhibet, eadem oratio legitur ante commune Confessorum cum hac inscriptione: S. Zenonis vel alterius oratio. Quinta missa in uno ms. scholæ S. Maria de Domo inter sanctos Decembris descripta, spectare cognoscitur ad diem octavam ejusdem mensis. Antequam a Veronensis Ecclesiæ Missis ad alia transimus, sub citantur, et ex antiquis Missalibus videntur excerptæ, ut dis. I, cap. 4, § 3, monuimus. VI. De Missis hactenus. Ad officium vero quod attinet, primum dabimus antiphonas cuin responsoriis ex ms. Capitulari sæculi circiter x, quæ eædem in ms. sæculi xv Monialium S. Maria de Campo Martio continentur, indicanturque ctiam in Carpso: in quibus, si quid erit diversum, in subjectis adnotationibus innuetur. Dein ex alio ms capitulari sæculi x breves lectiones et hymnos duos S. Zenonis proprios, ac nostra in Ecclesia usitatos subjiciemus. Tum ex ms. monasterii S. Zenonis sæculi xv tres hymnos addemus ; qui Benedictinis Monachis usui fuere, et hi suut, qui paucis mutatis nunc in Veronensi of- A cetur, ex alio tamen ms. Capitulari, qui orationes ficio adhibentur: tertium vero e duobus mss. Breviariis Monialium S. Luciæ jam promulgatum ab Editoribus Veronensibus, codicibus tractatuum S. Zenonis præmissum Barthius perperam credidit lib. 11, Advers. cap. 12, et lib. xiv, cap. 20. Alium subinde edemus hymnum, qui in ms. Vaticano 1235 S. Zenonis tractatibus subjectns legitur. Orationem porro in Veronensis Ecclesiæ officio recitari solitam haud dabimus; hæc enim etsi in laudatis mss. non indi ad horas continet, et ex Martyrologio Monialium de Campo Martio colligitur fuisse oratio Deus qui nos, quæ in prima Missa secundo loco describitur. Monachos vero Zenonianos primam orationem cujusque Missæ pro quoque festo propriam inter officia dixisse cognoscimus ex duobus mss. qui ad officia sacra monasterii Zenoniani spectant. Tandem dabimus antiqua suffragia de S. Zenone, ac alia nonnulla; quæ unde sumpta fuerint, suo loco dicemus. [CLXII SERMO VENERABILIS CORONATI NOTARII DE VITA SANCTI ZENONIS. II Erat enim sedens in (e) monasterio, in secretiori parte, in oppido Veronensi, continuis jejuniis et crebris orationibus a Domino petens, ut sibi dignaretur aditum prædicationis in populos aperire. Denique ad convertendos in Christi amorem animos hominum de die in diem deditus erat. Revera quia in ipso Spiritus sanctus doctor erat, sicut ipsa veritas per se loquitur dicens: «Non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus patris vestri, qui loquitur in vobis. Et illud: Ego sum pastor bonus, et animam meam pono pro ovibus meis. Ita ergo in sermone affabilis erat, et in mansuetudine, et in habitu mitis, ut Deus in ipso collaudaretur ab omnibus venientibus ad se; et ita alacer, ut mox relictis idolis Domino Jesu Christo crederent. I. In diebus illis (a) in provincia (6) Italia, in civi- B et ideo quia in omnem terram exiit sonus conversatate Verona, in qua beati Zenonis acta claruerunt, tionis ejus, et sanctitas emicuit: audiant populi (c) evolvimus tanti viri virtutes. Sic enim est hu- omnes, qui ejus cupiunt miracula, mana mens ad investigandas Sanctorum vitas, tamquam quis ille sitiens ardore solis adustus, concupiscat fontium fluenta, aut quis desideratissimum nuntium audire cupiat, vel etiam quis deliciarum epulis enutritus, in quodam longinquo itinere positus, ad rem pervenire suæ mentis satietatem cupiat. Ita et ego tanti viri, quamvis ad omnia quæque egit vel in conversatione, vel etiam in miraculis, explere non valeo; attamen quantum attingere pro parte possum, enarrare non desisto, ne quis ille lector deroget, aut audiens legentem desidioso animo detrahat, cum scriptum sit: Qui retribuunt mihi mala pro bonis, detrahunt mihi. Et quia ipse Dominus dixit C bona operantibus: Priusquam te formarem in utero novi te, et antequam exires de ventre sanctificavi te. Ille enim a cunabulis [CLXIV] benedictus, et (d) a ventre sanctificatus erat, et ad hoc pertingere meruit, ut per vitam sanctam pastor in populo esse mereretur; (a) Ab hoc discrepat prologus apud Ughellium et Henschenium, qui postremus observat, eumdem in plerisque mss. diversa phrasi, sed absque ullo his'orie detrimento proponi. Lectio prologi apud Mombritium ad ms. Remensem plerumque accedit. (b) Apud Mombritium perperam Tuscia. Cave, ne ex hac voce evolvimus scriptum aliquid ante Coronatum existimes de Zenonis gestis, unde is, que litteris consignavit, ebiberit. Nam præterquam quod incertum est an hic prologus ipsius Coronati sit, cum in aliis mss. et editis nihil tale legatur, evolvimus pro descripsimus ex barbaro quodam loquendi genere positum videtur, ut ex contextu D colligi potest. Cæterum in prooemio apud Ughellium tom. v Italiæ Sacræ, pag. 680, alia prorsus ratione nihil scriptum palam proditur, nisi in populi mentibus, e quibus tantum eruta, seu (ut memorato verbo utamur) evoluta apparent, quæ in hanc Vitam Coronatus conjecit. Integra ejus prooemii verba hic appendimus, cum præterea satis insinuent, confirmentque, quæ alibi diximus, nihil de S. Zenonis virtutibus proditum fuisse, sed de miraculis tintum, de quibus tamen ipsa sola populi memoria supererat. B. "Zenonis Veronensium Præsulis, licet omnia miracula, quibus claruit, idonei non inveniamur posse vobis narratione tradere competenti, magis tamen ut videretur ratum est, ut sermonis offensa serie, aliqua ex eo dica III. Per idem vero tempus cum juxta civitatem Veronam, quæ in propinquo erat itinere, et egrediente eodem viro a monasterio, in fluvio Athesi mus, quam lacitis virtutibus ejus, unde quondam satis micuerat, ignorantiæ tenebris habeatur obscurus. Scimus quippe, eum Sanctorum cœtui jure deberi, sed multo magis humanis obsequiis honorari, cum populorum intellectui ejus fucta scripta fuerint, quæ debeant recitari. (d) Hæc apud Ughellium desunt: similia tamen apud alios leguntur, quæ nemini docto persuasum iri confidimus. (e) Monasterium hoc, de quo pluries inferius mentio fiet, si Coronato credendum sit, multis monachis una cum S. Episcopo degentibus frequens erat. Monasteria autem cum non nisi quarto sæculo cœperint, Gallieni imperio non conveniunt. Neque vero iv sæculo S. Zenonem in monasterio degisse putamus. Licet enim mulierum monasterium Veronæ id temporis per Zenonem fuerit conditum, uti dissertatione III, cap. 1, § 3, ostendimus: nihil tamen de monasterio virorum traditum accepimus: nec Episcopus tamquam monasterii Abbatem se gessisse, sed cum suo clero ad summum exstitisse dici potest. Neque opponat quis, in Actis SS. Firmi et Rustici monasterii esse mentionem, in quo S. Proculus S. Zenonis prædecessor sub ipsam Diocletiani et Maximiani persecutionem latitasse proditur: nam ibi monasterium locum remotum significat, in quo unus solitaria m vitam exigebat: quam antiquam significationem |