clamarit, catholicam Ecclesiam humanum esse fig- A tæ se cum veteri optima Ecclesia Romana consentire cis apostasiam objecerunt, cujus tamen ipsi potius acres aut acuti. contendebant, et non nisi a degeneri defecisse. Sic jam causæ quædam translatio erat, ut non tam de Africana quam de Romana Ecclesia deinceps quæreretur, et rursus multiplex quæstio facti oboriebatur. Non negabant Donatista Africanas Ecclesias tamquam colonias respicere debere, Romanam tamquam metropolim, ut et Tertullianus Afer de Præscript.: Videamus, inquit, quid Ecclesia Romana didicerit, quid docuerit, cum Africanis quoque Ecclesiis contesserarit. Ergo Donatista astute curarant, ut aliquam Romæ Ecclesiam haberent. Sed non potuerunt efficere, ut jam inde ab apostolorum temporibus viderentur ibi habuisse episcopum suæ sectæ. Ergo revocati ad originem evanescebant. Originem autem, Non potuit hæc controversia melius dijudicari, quam ex successione. Ergo Catholici responderunt legitimam jam inde ab apostolis successionem sibi suffragari Donatistis vero nullam esse. Dico successionem non modo personarum, sed etiam rerum : neque tantum doctrinæ, sed et ordinationis: neque D solum ordinationis, sed etiam religionis. Certe ubi talis successio est, defectio non est, imo vero est continuatio ut neque ii, quibus ita succeditur, decessisse omnino videantur. Usi antea erant hac defensione Irenæus et Origenes adversus sui temporis 358 hæreticos, et ipse quoque Tertullianus Afer de Præscrip. hæretic. Optatus eamdem opponit Donatistis lib. 11, et ejus exemplo Augustinus, qui et Manichæis eumdem veluti arietem objicit quinquies, aut sexies in libris contra Faustum, et in lib. contra epist. Manich., et in lib. de Util. cred., et in lib. 1 con. tra advers. leg. cap. 20. Sed cum adversus Donatistas agitur, difficilior hæc ratio est : quia et DonatisPATROL. XI. ipse quoque Tertullianus præmonuerat in lib. de Præscrip. Sane acta Collationis testantur, Petilianum anticipatione quadam nsum, etiam Augustino et ejus collegis ultro litem novisse de origine et successione. Rogasse enim, quis eos ordinasset? quem patrem et auctorem haberent? unde cœpissent? Augustinum autem respondisse, ab ipso Christo indicari exordium suæ conmunionis et originem suæ Ecclesiæ, quæ ab Hierusalem diffusa est per omnes gentes continuo quodam progressu. Sic se Christum habere caput, Deum, Patrem: matrem, Ecclesiam talem. Rogant Donatiste quis Augustinum ordinasset. Augustinus fatetur fuisse Megalium Primatem Numidiæ. Donatistæ aliquid vitii in ea ordinatione notare et reprehendere volebant. Sed futilis eorum cavillatio fuit, quæ non extorquebat Afris Catholicis defensionem suæ cum Ecclesia Rom. communionis, qua hi exultabant. in Optatus lib. 11, disputans contra Parmenianum Donatistam, enumerat jam inde a Petro continuam successionem episcoporum Rom. cum quibus Afri Catholici communicabant. Tum vero insultans Donatistis, Vos, inquit, vestræ cathedræ originem edite. Respondebant, ut erant insulsi, Donatistæ, se queque in urbe Roma habere antistitem. Optatus repli cat primum, quem ibi habuerunt, vel potius quem eo miserunt, fuisse quemdam Victorem, euinque Afrum, qui ante Donatum non fuerit. Ergo et Augustinus in quodam psalm. contra Donatistas, Numerate, inquit, sacerdotes ab ipsa Petri sede: et in ordine eorum patrum, quis cui successit, videle. Sed et in lib. Quaest. Veteris et Novi Testam. cap. 110 (qui liber Augustino ascribitur), Ordinem, inquit, ab apostolo Petro cœptum, el usque ad hoc tempus per traducem succedentium episcoporum servatum perturbant, ordinem sibi sine origine vindicantes, corpus sine capile. Donatistæ, ut Romanorum episcoporum illam successionem, quam Afri Catholici cum iis communicantes jactabant, interruptam et vitiosam esse os→ tenderent, neque tamen confuse ea de re declamitare viderentur, aliquando dixere, primos aliquos illos quidem inculpate (sic enim loquebantur) Rom. 47 ipsi defecissent ab Ecclesia. Neque Augustinus nunc laborat, ut illum Pauli ad Thessalonicenses de Antichristo locum exponat : quod postea fecit ad Marcellinum nostrum libro xx, capite 19, de Civitate Dei. Tantum nunc diluit, quod ex Hilario Donatista objecerant. Hilarii verba in lib. de Synod. hæc sunt : Audivi et vidi vitia præsentium non laicorum, sed episcoporum. Nam absque episcopo Eleusio et paucis cum eo, ex majori parte Asianæ decem provinciæ Deum nesciunt. Atque utinam eum nescirent. Cum procliviori enim venia ignorarent quam obtrectarent. Si Donatistæ hinc probare volebant Ecclesiam jam tum in 359 orbe periisse, inepte Asiam pro toto orbe accipiebant. Quinimo in eodem libro Hilarius confitetur saltem episcopatum gessisse : sed alios deinde dissimiles A rium Rom. et Ecclesia Christiana maxime florebat, fuisse: quos et incredibilibus calumniis insectati sun!, ut ait Augustinus in libro de unico Baptismo. Denique clamitarunt Marcellinum, Miltiadem, Silvestrum, non minus traditores fuisse quam Cæcilianum. Mirum vero, potius non objecisse Liberii quamdam desertionem, et Damasi qui ei successit, seditiosam ordinationem, quam et Pelagiani propterea exagitarunt. Nam id Augustinus significat, cum libro sexto contra Julian. inquit: De constituendo episcopo dissensionem populi Rom. insultabundus objectas. Notum autem est ex Ammiano, qualis et quam cruenta fuerit ea dissensio, cum Damasus crearetur episcopus. Sed et Julianus Pelagianus, cum sedis Romanæ auctoritate premeretur, etiam ipsum (ut ait eodem loco Augustinus) beatæ memoriæ Zozimum, apostolicae sedis B Galliæ et Britannia Ecclesias in fide sincera perstiepiscopum, prævaricationis accusavit. Verum ubi talia objiciebantur, Catholici respondebant esse calumnias et licet vera crimina essent, tamen privata vitia personarum religioni et Ecclesiæ, quæ et talia peccata damnat non obesse. Plus habuisset coloris, si Donatista objecissent, quod ipse olim Tertullianus Afer in libro contra Praxeam notaverat, ejus temporis antistitem Romanum prope Montanistam fuisse, et reliqua cumulassent, quæ ipse Tertullianus suo schismati obtendit in libro de Pudic. et contra Psych. Sed usi sunt patrono Petiliano, qui tam fuit ineptus, quam fuerat olim acer et vehemens Tertullianus. Si Tertullianum alterum habuissent suarum partium in Collatione, magis sudasset Augustinus. Nune languidos et molles vincere facile fuit. Nam et si quid objiciunt, quid aliud quam, ut ait Poeta, telum imbelle sine ictu contorquent, vel (quod dicitur) plumbeum et obtusum pugionem intentant? Ecce ne vagari in aere viderentur, et agere, sine ullo testimonio, aliquando (inquit Augustinus epist. 48) veluti insidiantes testimoniis divinis, tamquam jam periisset Ecclesia de orbe terrarum, objiciebant Hilarii quandam querimoniam de provinciis Asiaticis, quæ Arium sequebantur. Poterant, si doctiores acrioresque fuissent, talem apostasia exprobrationem exaggerare. Nam ipse Hieronymus contra error. Joan. Hieros Totum (inquit) Orientem, excepto Athanasio et Paulino, Arianorum hæresis possidebat. Imo vero el Occidentem pervaserat, et ipsum episcopum Romanum infregerat. Quid multis ? Basilius epist. 60, fa- D tetur sese cogitasse principia esse illius apostasia cujus meminit Paulus ad Thess. Neque, non in Collatione Donatista objicere poterant, urbem Romam a Barbaris captam esse, et imperium Romanum jam pessumire sicuti eo tempore Hieronymus ipse alludens ad illum Pauli locum ad Thessalon. et ruinam Romani imperii, quæ apostasiæ regnum præcessura credebatur, deplorans in epistola ad Gerontiam de Monog. inquit: Qui tenebat, de medio fit: et non intelligimus Antichristum appropinquare? Sed Donatistæ agunt paulo remissius. Neque sane sui schismatis excusationem probabilem inde poterant repetere, cum quidem jam tempore Constantini, quo et impe C tisse. Neque vero minus Africanæ Ecclesiæ Arianismum rejecerant. Sed Augustinus alia defensione utitur. Quanam? Ait Hilarium decem provinciarum Asianarum zizania arguisse, non ipsum triticum : aut etiam ipsum triticum, quod defectu quodam periclitatur, quanto vehementius, tanto utilius arguendum esse putasse. Ait Donatistas calumniari docto viro, qui graviter increpabat, quo iterum parturiebat et eodem modo potuisse dicere, nec tot Ecclesias Galatiæ tunc fuisse, quando dicebat Apostolus, O stulti Galatæ, etc. Ait Ecclesiam aliquando obscurari, et tamquam obnubilari multitudine scandalorum sed etiam tunc in suis firmissimis eminere: et aliquando multitudinem tranquillitate temporis quieta et libera apparere aliquando tentationum et tribulationum fluctibus operiri atque perturbari. Tale autem tempus fuisse, de quo scripsit Hilarius. Addo, paulo post, tempore Theodosii, Ecclesiam illam utcumque liberatam fuisse, ut rursus esset, qualis fuerat tempore Constantini. Addo, non dissimilem vicissitudinem olim visam esse et in regno Davidis. Sed interruptio, quæ videtur continuitatem abrumpere, non tollit perpetuitatem. Cæterum, ut ad Donatistas redeam, si ex Hilario aliquid proferre volebant, quod Augustino objicerent in hac causa, cur non potius protulerunt quod Hilarius scripsit contra Auxentium de Ecclesia? Cur non urgent quod scripsit Rufinus, Ecclesiae faciem jam eo tempore fœdam admodum fuisse? Imo vero cur non objiciunt graviorem querimoniam Basilii et horribilem, quam edit picturam Ecclesix (ut ita dicam confuse) confuse? Cur non clamant Hieronymum confiteri, Ecclesiæ facem pro Ecclesia superfuisse tempore hujus Collationis? Cur non ipsius Augustini ad ipsum Marcellinum verba ex epistola 5 repetunt, In ista (inquit) colluvie morum pessimorum et veteris disciplinæ deperditæ, etc. Verum simplicem historiam actionis Donatianæ persequamur. Cum Donatiste clamitarent Ecclesiam catholicam apostatasse (ut loquebantur) atque periisse, et hoc clamore eludere vellent prophetarum vaticinia de Ecclesiæ gloria, amplitudine, perpetuitate rogarunt Catholici in Collatione, ubinam scriptum esset et psalmus LXXXVII, de Sione et Hierosolymis: Gloriosa, inquit, de te dicuntur, o urbs divina. tam cito esse perituram: ut et Augustinus in lib. de A præmonstratio quædam erat, valde laudata sit. Unde Unit. quærit a Petiliano, quando, quis, quomodo deleverit Ecclesias apostolico labore fundatas? sicuti et in epist. 161, ad Honoratum, rogat, quomodo Christus perdiderit hæreditatem Gentium sibi promissam? Hæc enim interrogatio fuit, quæ Donatistis minime ut oportebat ad hoc certamen instructis, veluti os obstruxit. Miror non objecisse, quod in Ezechiele vel in Daniele, vel in Apocalypsi scriptum esse dicitur de Antichristo, vel etiam in epist. ad Thessalonic. An suo tempore nondum venisse tempus illius Antichristi sentiebant? Supererat alius locus Pauli ad Timotheum de apostatis, qui novissimis temporibus emergent. Sed ipse Augustinus in lib. de Unitate contra Petilianum, veluti præoccupat, et id pertinere ait ad purgamenta Eccle- В six, et ad eos qui ab Ecclesia defecere: sicuti et in Manichæos locum illum retorquet I. v contra Faustum capite 10, et lib. xxx, et lib. 1 contra Felicem Manichæum, cap. 7, et in libro contra Secundinum, cap. 2. Venio ad id quod Donatistæ in Collatione potissimum urgebant: ut cum catholica Ecclesia prædicaretur, ipsi sanctam quoque esse debere vicissim contenderent, qualem adversariorum, hoc est Catholicorum Ecclesiam, non esse clamitabant. Catholici agnoscebant quid sibi deesset, et qualis illa esse deberet. Sed in hac vita perfectam non fore fatebantur: futuram vero in cœlis et hoc quotidie agi, ut macula deleantur, et rugosa esse desinat. Sed integram reformationem in hac hominum col- C luvione non exstare. Ergo Augustinus ut Fulgentio Donatistæ sic respondit, gloriose garrienti de sua Ecclesiæ perfectione, sic in epist. 50 ad Bonifacium Absit, inquit, ut quisquam nostrum ita se justum dicat, ut sine peccato se esse jactare audeat in hac vita, sicuti Donatista in nostra Collatione dixerunt, in ea se esse Ecclesia quæ non habeat maculam ant rugam, aut tale ejusmodi. Fuit tamen non dissimilis jactatio Pelagianorum, ut indicat Augustinus lib. v ad Bonifacium cap. 7, et lib. 1 de Bono pers. c. 5, et 1. 11 contra Julianum. Sed quam ventosa sit vanitas hæreticorum, non est ignotum. Porro cum Catholici in Collatione distinxissent Ecclesiam quae est in cœlis ab ea quæ est in terris : Donatista calumniati sunt, eos fingere duas esse D Ecclesias, nec meminisse unam modo esse. Catholici talem calumniam facile refutarunt, cum repli carunt et ostenderunt, eamdem ipsam unam et sanctam Ecclesiam, nunc esse aliter, tunc autem aliter esse futuram, ut ait Augustinus Collat. 3, cap. 4. Ego non dubitarim tres gradatim agnoscere formas et species Eeclesiæ: primam Mosaicam sive Judaicam, secundam catholicam, tertiam cœlestem, et quidem secundam priori multo excellentiorem, et tertiam secunda rursus multo meliorem promitti a Prophetis et tamen talis profectus non interrumpit continuationem unius Ecclesiæ: neque obstat, quin et prima illa Ecclesia, quæ et secunda Redeo ad Donatistas, qui repetito ab illius me. moria exemplo, speciose jactabant, sese esse tamquam duas illas tribus, quæ non defecere, cum alia decem tribus Israelis abs Judæ regno desciverant, secute Jeroboamum. Sed Catholici merito inverte bant hanc comparationem: et quamvis faterentur multas esse maculas et labes suæ Ecclesiæ, tamen quamdiu illa Christum habebat caput, schisma Donatistarum esse impium contendebant. Sed et August. in lib. contra Fulgent. cum audiret Catholicos a Donatistis vocari Samaritanos, probat ipsos potius Donatistas esse tamquam Samaritanos. Hinc autem pendebat judicium de exemplo communionis ex veteri Judæorum Ecclesia repetito, de quo in collatione maxime certatum est: tametsi non dissimulem utramque partem in ea contentione parum cavisse videri, cum neutra in exemplo prophetarum, quod allegat, satis observat discrimen, quod prophetæ tamen omnes inculcant. Adeo fervor contentionis interdum confuse miscet, que discernenda erant. Itaque tanto magis excutiendum nunc est hoc caput Collationis, ut cum ventum sit ad præcipuum causæ statum, utriusque partis rationes propius expendamus. Acta Collationis testantur Catholicos suam (ut vocant) Notariam, et Donatistas suam proposuisse atque opposuisse, cum scriptis potius quam verbis agerent et contenderent. Notariam eo sæculo sive etiam Notoriam vocabant scripturam, quæ aliquid notum faciebat vel indicabat: neque alioqui sic appellatur a nobis vel notariis. Ut autem hoc verbo Augustinus quoque in historia hujus Collationis 360 utitur eo modo, quem dixi, sic et alibi magis civiliter in historia Donatistarum, Notoriam sive Notariam vocat scriptum ab Irenarchis elogium de reis Donatistis, ut in epist. 159 et 160. Atque ita etiam usurpatur in Jure civili, ut in 1. Divus. De Custod. reor. 1. ab accusatione, § Accusatores ad Senat. Turpil. 1. Ea quidem, C. De accusat. 1. 31, C. Th. de Episc. et cleric. Apud Vopiscum duobus locis Notoria generaliter dicitur epistola. Sed redeo ad Notariam vel Notoriam Catholicorum in hac Collatione propositam, in qua Acta testantur scriptam et propositam imprimis fuisse hanc thesim. Prophetæ populum peccatorem et Dominum multis execrabilibus abominationibus offendentem, tam severis vocibus arguebant, et flagellis correptionis duros atque indomitos animos, usque ad inimicitias adversum se horribiles excitabant: nec tamen se ab eo populo, in quo utique etiam boni inter malos erant, corporali discrimine dividebant; melius judicantes per patientiam ferre malos, quam per calumniam relinquere bo nos. Donatistarum responsio in illis Actis longior est : sed conclusio est hæc de prophetis, quorum mentio facta erat: Quod inter eos quos damnabant, fuerunt, commorationis fuit, non communionis. Quid deinde replicarint Catholici, breviter expo- A communicare debuisse cum quidem non esset lenit Augustinus in Breviculo Collationis tertia diei, corpo gitimum altare extra templum: tametsi sacerdotum et populi vita fuisset minime vitiosa. Et vero prophetæ aliter reprehendunt sacrificia Judæ, aliter Israelis. In illis enim reprehendunt hypocrisim et impietatem personarum in his vero formam quoque et substantiam ipsorum sacrificiorum. Augustinus in libro post Collat. ait : Quæstionem hanc in Collatione fuisse evidenter solutam. Ego vero (ut nihil dissimulem) cogor dicere fuisse evidentem utriusque partis quemdam errorem, et quidem juris et facti errorem quamdiu non adhibetur distinctio, quam dixi. Itaque miror cum in collatione Carthaginensi adessent tam multi præclari antitistes, neminem observasse discrimen illud, quod toties et tam evidenter prophetæ B inculcant. his verbis. De prophetis, quia dixerant Donatistæ in litteris suis, non eos communicare illis in quos mala lanta dixerunt, responderunt Catholici, quod unum templum fuerit, quo universi utebantur: nec quemquam prophetarum, qui tanta dixerunt in malos constituisse sibi aliud templum, sacrificia, sacerdotes. Idem Augustinus in lib. contra Donatist. post Collat. cap. 20: Adhuc, inquit, audent commemorare prophetica et apostolica testimonia, quibus nos universaliter in illa Collatione respondimus, ostendentes ipsos prophetas sanctos cum iniquis in uno templo, sub iisdem sacerdotibus inter eadem sacramenta versatos, nec tamen a malis fuisse pollutos, quia noverant, inter sanctum et immundum, non sicuti isti sentiunt raliter populum dividendo, sed bene judicando et bene Recte Donatista aiunt Eliam et Eliseum numquam vivendo, discernere. Idem paulo post propius accecommunicasse altaribus Samariæ, et propterea in dens ad Donatistarum objectionem, ait: quod jussus solitudine moratos esse. Itaque miror Augustinum est quidem propheta nec panem manducare, nec vi- respondere, Eliam et Elisæum non fuisse in solitunum bibere in Samaria, quo missus fuerat, ut corridine devitandorum Samaria sacramentorum causa. peret eos qui vaccas constituerant adorandas more idoHabitarunt etiam in Bethel. Sed numquam aut ibi lorum Egyptiorum, hoc omnino facere debuit quod sacrificarunt, aut ejus loci sacrificiis communicapræceperat Dominus, cui tunc eo modo illos corripere runt. Denique et singulare et extraordinarium fuit, placuit ut nihil ibi tangeret propheta quem miserat. quod in monte Carmelo Elias semel sacrificaverit. Numquid enim in Ecclesia non fit quotidie, quando Saltem cum Augustinus ait Eliam aut Elisæum non eos, quos acrius corripimus, etiamsi in eorum posses- devitasse sacramenta Samariæ, distinguendum esset sione sumus, nihil ibi apud eos contingimus, ut seninter sacramenta circumcisionis et sacramenta satiant quantum eorum peccata doleamus? Numquid ta- crificiorum. Sacrificia certe in Samaria omnino vimen ideo plebis discessio facienda est, ut sicut mollis tanda et fugienda erant: quia non nisi in templo herba, indiscrete eradicentur infirmi, qui de pectoribus C Hierosolymitano fas erat sacrificare. Sed circumcisio hominum, et ignotis factis, etiamsi nobis sint cognita, judicare non possunt? Nam in ipsa Samaria et Helias et Helisæus erant, et si ipsi in solitudine, non tamen devitandorum sacramentorum causa, sed quia persecutionem ab impiis regibus patiebantur. Nam illic erant non utique in solitudine, separata, quæ ipse ignorabat Helias, septem millia virorum, qui non curvarunt genu ante Baal. Haec ille. Hic vero necesse est, ut ingenue dicam, quod sentio. Cum diligentius considero quæ jam recitata sunt, videntur mihi tam Catholici quam Donatistæ inconsiderate confundere discrimen quod olim fuit inter Judam et Israelem, interque Hierusalem et Samariam. Nam ut Donatistæ confuse contendunt prophetas propter hominum vitia non communicasse sacrificiis sive Hierosolymitanis D nis fuisse, non communionis, quod Prophetæ fuerint sive Samaritanis sic Catholici non minus confuse contra contendere videntur, tam his quam illis sacrificiis illos communicasse, et tametsi moribus sese separarent, tamen altaribus fuisse conjunctos. Atqui, ut ipse Augustinus lib. xvn de Civit. Dei, cap. 22, recte dixerat, in Israele omnes reges fuisse reprobos, non etiam in Juda: sic dicere debuit de sacrificiis et quidem sacrificiis Hierosolymitanis communicasse prophetas et communicare debuisse, quamdiu illorum legitima erat forma: tametsi sacerdotum et populi magna esset alioqui corruptio, et damnanda hypocrisis. Sed sacrificiis Israelis sive Samariæ, neque prophetas communicasse, neque similiter templo alligata non erat. Recte rursus Donatistæ de prophetis Osea et Amos dixere, quod de Elia et Eliso, quia similiter illi prophetæ agebant cum Israelitis, et tamen clamabant, Ne eatis in Gilgal, ne ascendatis in Bethavem : hoc est, ne communicetis sacrificiis Israelis sive Sa mariæ. At non similiter dixissent, Ne ascendatis in Hierusalem. Ergo male Donatistæ subjiciunt : Jam vero in urbe Hierosolyma quomodo poterant prophetæ sacrificiis peccantium hominum communicare, quæ divino spiritu pleni damnabant. Atque in his Prophetæ damnabant non tam sacrificii formam, quam sacrificantis hypocritæ personam. Sed et ubi Donatistæ concludebant, Commoratio inter eos, quos damnabant: Rursus distinguendum fuit inter Judam et Israelem. Prophetæ quidem etiam oriundi ex Juda, migrarunt in Israelem, ut ibi commorantes, non quidem altaribus Samariæ communicarent; sed ut ea damnarent: sicuti fecere Amos et Oseas. Levitæ autem, qui in Israelis tribubus habitabant, inde omnes fugerunt in urbem Hierosolymam, ubi tantum sacrificare fas erat. Donatistæ, ut refellerent quod Catholici in Collalatione dixerant, moribus, non corporibus bonos a malis separari debere, allegarunt illud Isaiæ: Discedite, discedite, exite de medio eorum. Mundamini, etc., 361 quia et Paulus id repetit in epist. ad Co rinth. Sed quod ad Isaiam attinet, constat prima A quod Nazianzenus de suis temporibus et Arianorum intemperie loquens et suspirans conquerebatur, non modo Ecclesiam distractam esse, ut olim Juda et Israel, sed per domos singulas populum Christianum esse dissectum. Legerat quod ille ad Deum conversus precari solebat, O Domine, sit aliquis finis hujus belli ecclesiastici. Ne sit amplius Juda et Israel: Hierusalem et Samaria: Roboam et Jero boam. Non dubito, quin Augustini similes preces fuerint et similia vota suspiriaque. Ut autem Oseas et Hieremias prædixerant fore, et Juda et Israel rursus aliquando coalescerent sub uno capite (quod quidem ubi Ecclesia Christiana primum coaluit, factum esse dubium non est), vix audebat sperare rursus facile id futurum esse, cum novum in Ecclesia qui vidit quam Theodosius Ecclesiarum vo procurabat, gaudio exultans aliquando exclamavit, Non amplius invicem gépoμer xai yoper, Judas el Israel unum sibi ponunt principatum omnes facti sumus Christiani Sed Augustinus tam felix non fuit, ut id omnino viderit: tametsi Collatio Carthaginensis ad eam unitatem restituendam multum momenti attulerit.] illa ejus verba tantum hoc velle et agere, ut Judæi sint parati ad discedendum ex Babylone statim atque dies liberationis venerit. Interea autem etiam monet ut sint mundi: ne scilicet communicent idolis Chaldæorum: : quod Apostolus ad suos Corinthios repetit, ne et ii communicent idolothytis, etc. Sed alioqui non jubet, ut patriam suam relinquant, et ex idololatrarum urbibus fugiant. Alioqui ex mundo exire eos oporteret, ut alibi ait. Quod autem Judæi ex Babylone discedere jubebantur, peculiarem rationem habet, quæ ad alios trahenda non est. Augustinus in lib. de Unitate capite 12, narrat Petilianum clamitasse, decem tribus divisas esse et traditas servo Salomonis, nempe Jeroboamo: duas vero remansisse filio Salomonis, deinde compara- B schisma invaluisse videbat. Certe idem Nazianzenus, tionem fingendo dictitasse: Sic et nunc totus mundus apostaiavit : nos autem tamquam duæ illæ tribus permansimus in templo Dei, id est, in Ecclesia. Quid ad hæc Augustinus? Ostendant, inquit, scriptum esse, se esse tales, sicut scriptum est, illas duas tribus tales fuisse et tunc nihil resistimus. Sed successio, de qua dixi, ostendebat potius Catholicos esse tales. Schisma vero indicabat Donatistas potius esse similes decem tribubus. Olim quidem decem illæ tribus Israelis penes se es-e Ecclesiam, potius quam in Hierusalem, contendebant. Sed numquam id evicerunt, neque ullus umquam propheta id iis concessit. Cum abductæ in servitutem ex essent et iis successissent Samarita duravit eadem contentio : adeo ut æmulum templum in monte Garisim ædificatum sit, quale Hierosolymis fuerat a Judæis reducibus non multo ante instauratum. Ac quidem quæstio tunc quoque agitata est, utrum esset templum legitimum tandemque est relata ad judicium Ptolomæi Ægyptii regis et quidem terribili conditione, ut qui advocatus causa caderet, morte mulctaretur. Sed audita Mosis lege, et probata pontificum Judæorum continua successione, recte judicatum est pro templo Hierosolymitano. Testis est Josephus lib. x, c. 6. Estque profecto historia illa memorabilis, et idoneum exemplum, quod hic laudetur. Sed simul miremur, Samaritanos tamen sibi nihilominus arrogasse quod solebant: quod etiam fecere cum eorum templum Garizitanum fuisset dirutum adeo ut Christi tempore eam litem etiamnum perdurasse audiamus. Nihil dicam de altero templo apostatico, quod in Ægypto ad exemplum Hierosolymitani conditum ab ipsis Judæis est, connivente rege Ptolomæo. Nunc enim me contineo in exemplo veteris dissensionis inter Samariam et Hierusalem. Neque potest in hoc argumento exemplum illustrius et historia veteris Ecclesix repeti : in quod quidem cum intuemur, tam horribilis etiam schismatis, quod tamdiu duravit, memoria nos percellat, necesse est. Neque dubium est, quin Augustinus multa prospiciens inde colligeret, quod in schismate Donatistarum gemens deploraret, ut tristissimam Ecclesiæ calamitatem defleret. [Legerat C D Redeo ad eum locum, in quo Augustinus negat Donatistas esse, quod dici volunt, hoc est, tamquam tribum Judæ. Adjicit enim per concessionem, etsi id essent, tamen legere debere prophetas, qui dicunt Israelem aversatricem justificatam esse peccatis Juda prævaricatricis. Hoc certe Jeremias, cap, ш, et Ezechiel, cap. xIx, dixere, ut et suos Judæos castigarent, Ecclesia titulo nimis indigne abutentes: neque dubito quin et ipse August. peccatis suorum minime indulgens, sæpius suo populo id exprobrarit. Illud miror quod in eodem suo lib. de Unit. contra Petilianum, cum hanc quæstionem tractat, adjicit partem illam veteris populi, hoc est, Israelem, deputandam non esse, tamquam hæresis fuisset. Deum enim decem illas tribus jussisse separari, non ut religio, sed ut regnum divideretur. Cum hæc lego, fateor (ne quid iterum dissimulem) me hærere et subsistere. Deus quidem juste meritoque decreverat, Jeroboam fore regem, ut puniret peccatum Salomonis. Sed nihilominus Israel peccavit, cum perfidiose talem sibi regem ascivit, ut a regno Davidis et a templo deficeret. Sed et ipse Augustinus libro i contra Cresconium cap. 31, ait Samaritanos fuisse veluti hæreticos Judæorum. Audio, quod contra Petilianum ait, Deum jussisse, ut regnum Juda divideretur, non etiam religio. Non enim jussisse fieri schisma: Sicuti, inquit, sæpe in orbe terrarum regna dividuntur, et tamen Christiana unitas non dividitur, quia in utraque parte inveniatur Ecclesia catholica. Verum (si mihi fas est ingenue dicere quod sentio, ut quod verum esse puto, verecunde quidem, sed tamen libere exponam, nullo Augustini præjudicio impeditus) existimo observandum esse aliam fuisse rationem regni Judaici sive Davidici, aliam esse aliorum regnorum. Nam in regno Davidis sic inclusa fuit |