et Helisæus altaribus schismatis Samarie numquam A Unus ex vobis me tradet (Matth. xxvi), atque respon communicaverint, neque consenserint, qui magis in solitudine morabantur. Osee quoque propheta ostenditur non interfuisse mysteriis eorum quorum sacrificia detestatur et damnat, dicens: Sacrificia eorum tamquam panis luctus. Omnis qui tetigerit ex eis, inquinabitur (Osee 1x). Amos denique quando potuit Samariæ mysteriis misceri, de quo pseudopropheta ita regi invidiam facit; dicens: Conglobationes facit adversum te Amos in medio domus Israel. Non potest terra supportare sermones ejus, et ob hoc insuper expellitur (Amos, vII). Jam vero in ipsa Hierusalem quomodo poterant prophetæ sacrificiis peccantium hominum communicare, quæ ipsi divino spiritu pleni damnabant Esaia dicente: Quo mihi multitudinem sacrificiorum vestrorum? dicit Dominus. Plenus sum. B Holocaustomata arietum, et adipem agnorum, et sunguinem taurorum et hircorum nolo, nec sic veniatis in conspectu meo. Quis enim exquisivit ista de manibus vestris? Calcare aulam meam non adjicietis : si attuleritis similaginem, vanum. Incensum abominatio est mihi. Neomenias vestras, et sabbata el diem ́magnum non sustineo. Jejunium et ferias, et dies festos vestros odil anima mea. Facti enim estis mihi in abundantia mulia.Jam non parcam peccatis vestris. Cum extende ritis manus, avertam oculos meos a vobis: el si multiplicaveritis preces, non exaudiam vos. Manus enim vestræ sanguine plenæ sunt (Isa. 1). Et iterum: Facinorosus autem qui sacrificat mihi vitulum, quasi qui canem occidal; et qui similam offert, quasi sanguinem porcinum; et qui thus in memoriam, quasi blasphe- C mus (Isa. Lxvi). Aggæus etiam non modo sacrificia, sed ipsam gentem peccatricem penitus exsecratur, dicens: Sic et populus iste, et sic gens ista : et si quis illuc accesserit, inquinabitur (Agga. 11). Et Malachiel: Vos o sacerdotes qui profanatis nomen meum, et dixislis: In quo profanavimus nomen tuum? et ponentes in allari meo panes pollutos, et dixistis : In quo polluimus illos? in eo ut diceretis : Mensa Domini benedicta est, et quæ superponebantur annullastis (Malach. 1). Et ita in omnibus Prophetis invenies, quoniam si communicassent eis quos tantis vocibus condemnabant, prævaricationis crimen incurrerent. Quod ergo inter eos erant commorationis fuit, non communionis. In defensionem deinde sceleris sui auctoritatem sibi dente eodem Juda : Numquid ego sum, Domine? et ab eodem Domino audiret, Tu dixisti (Marc. xiv), detectum se protinus videns, confusus abscessit, sed cum ipsa postmodum turba ad tradendum Dominum venit. 315 Vadant ergo cum suo Juda patrono inimici dominicæ veritatis, qui suo more defendere reos manifestissimos elaborant. Item ad defensionem pollutæ permixtionis suæ verba Apostoli objiciunt, quibus ait: Sive per occasionem, sive per veritatem miserebor, quoniam filii fornicationis sunt, quia fornicata est mater ipsorum, dedecoravit eos quæ peperit eos (Philip. 1). Et in Isaia : Quomodo vestimentum conspersum in sanguine non erit mundum, ita nec tu eris mundus, quia terram meam perdidisti, et plebem meam occidisti : non manebis in æternum tempus, semen nequam. Para filios tuos interfici peccatis patris sui, ut non exsurgant (Isa. 14). Et in Regnorum libro tertio : Et deposuit Salomon Abiathar de sacerdotio Domini, ut impleatur verbum Domini, quod locutus est de domo Heli in Selom (III Reg. n).Jam vero quod dicunt baptismum Christi ita defendi sicut ipsa Catholica defenditur ubique, et apud omnes esse, decretis Patrum nostrorum martyrum beatissimorum compendio brevitatis excluditur. Illud autem quam incaute, immemores sui, inimici veritatis oppugnant, apud fures et raptores quoslibet extraneos datum baptisma suscipi debere, adhibito incompetenti ad hine rem testimonio Pauli apostoli quod scriptum est : Qui veritatem Dei in injustitia detinent (Rom. 1), hoc in loco furtum furtivo voluerunt defendere testimonio. Apostolus enim de gentilibus agens, et incredulos increpans, ita locutus est dicens : Revelabitur enim ira Dei de cœlo super omnem impietatem et injustitiam hominum eorum qui veritatem Dei in injustitia detinent; quoniam quod cognoscibile est Dei, manifestum est illis. Deus enim illis manifestavit. Etenim quæ invisibilia sunt ejus a constitutione mundi, per ea quie facta sunt intellecta conspiciuntur. Sempiterna quoque virtus ejus et divinitas, ita ut sint inexcusabiles : quia cum cognovissent Deum, non ut Deum honorificaverunt, aut gratias egerunt, sed evanuerunt in cogitationibus suis, et intenebratum est insipiens cor illorum. Dicentes enim se esse sapientes, infatuati sunt, et immutaverunt claritatem incorrupti Dei in similitudine exemplo Judæ traditoris assumunt, quo eum dicunt D imaginis corruptibilis hominis et volucrum et quadru a Domino et præcognitum assumptum et cognitum toleratum, cum utique sine præjudicio præscienti suæ Dominus Christus Judam in apostolorum numerum assumpserit, cognitum autem sibi, non homini bus, hac ratione pertulerit, qua et hodie perferre videtur occultos. Scriptum est enim : Quæ occulta sunt mihi, quæ manifesta vobis et filiis vestris (Deut. XXIX). In Psalmis : Nonne Deus inquiret ista? Ipse enim scit latentia cordis (Psal. XLIII). In Regnorum: Homo videt in facie, Deus autem videt in corde (I Reg. xvi). Et in Apocalypsi: Et scient omnes Ecclesiæ quoniam ego sum scrutator renum et cordis (Apoc. xvi). Denique Domino cum discipulis recumbente et dicente: pedum et serpentum. Propter quod tradidit illos Deus in concupiscentia cordis illorum in immunditiam (Rom. 1). Unde secundum hunc sensum etiam gentilium inquinata mysteria se suscipere profitentur. Secuti autem sunt errorem suum evidentissimis accumulare blasphemis, quo dicant eos qui hæreticorum baptisma reprobant, posse Christum reprobare, quod eum dæmonia confessa sunt. Hoc loco non solum sanctorum martyrum decretis insultant, sed magis parati sunt dæmoniorum quia Christum confessi sunt, communioni misceri. Quod autem subtili brevitate ista dixerunt, eum, qui foris baptizatus fuerit suscipi debere, non ut quod deest adsit sed cumenta subnectere, cum talia nec mundanis legibus permittantur, satis sit eorum nos errori respondisse, et quæ superfluo responderunt, divinis testimoniis eluisse. Et alia manu. Dominus te incolumem conservet, quod optamus. Recitavi. 259. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit. Id quod lectum est gestis præsentibus adhærebit. Et adjecit. Et quoniam in hoc præbitam patientiam constat, ea quæ dudum sunt oblata recitentur; et ad hæc omnia pars e diverso sistens respondere cogatur. 260. Emeritus episcopus dixit. Prius testimoniis testimonia revincant. Tune ad ea quæ sublimitas tua judicaverit veniendum est. Et alia manu. Emeritus 261. Augustinus episcopus Ecclesiæ catholicæ dixit. Permitte nos, vir sublimis, pro causa Ecclesiæ non diutius superfluis immorari. Atque utinam fratres nostri e diverso sistentes hanc epistolam ante illos omnes moratorios sermones suos protulissent, ut jam de Ecclesia, unde causa vertitur, aliquid ageremus. Animadvertit ergo nobilitas tua in hac epistola duo quædam genera vel objectionum vel rerum inserta quibus respondere debeamus, unum de divinis scripturis et sanctæ legis eloquiis, alterum de criminationibus humanis, quæ objicienda nescio qui invidiosius potius quam verius putaverunt. Ad hæc duo paucis si Dominus adjuverit, respondebimus, 316 ne prolixum sermonem tantæ prolixitati reddamus. Quæstio est de Ecclesia utrum permixtos malos usque in finem habitura prædicta est, an omnino omnes bonos, omnes sanctos atque immaculatos in hoc sæculo, isto etiam tempore usque in finem ultimum sæculi. Utraque testimonia divina sunt; et utique repugnantia esse non debent, nec omnino possunt, si intellectorem inveniant. Aream esse Ecclesiam non ego dixi. Non quisquam nostrum, sed Evangelium loquitur, ubi scriptum est venturum. qui ventilabrum ferat in manu sua et mundaturum aream suam, frumenta recondet in horrco. Et cum diceret (Et alia manu. Recognovi), ut quod inest prosit, in utroque se ipsos circumve- A quibus ista flagitia prohibentur, superfluum sit donisse monstrantur. Omnia enim hæc, ut supra dictum est, sanctorum martyrum sententiis evacuantur. Unde enim fieri potest, si una est Ecclesia et indivisus est Christus, ut foris positus baptismum consequatur? Quod vero sibi a nobis objici dicunt, Manus cito nemini imposueris, neque communicaveris peccatis alienis (1 Tim. v), et quasi respondentes occurrunt moribus potius debere homines quam corpore separari, ad hoc non modo moribus, sed etiam corpore a malis debere disjungi multis admodom testimoniis legalibus approbamus. In Numeris: Discedite a tabernaculis hominum istorum durissimorum, et ne tetigeritis ab omnibus quæ sunt eis, ne simul perealis et vos in omnibus peccatis eorum (Num. xvi). Item Esaias: Discedite, exite inde, et immundum no- B episcopus salva appellatione recognovi. lile langere: Discedite de medio eorum qui fertis vasa Domini (Isa. LII). Item Apostolus: Vos enim estis templum Dei vivi. Dicit enim ipse : Quoniam habitabo in eis, et in eis ambulabo, et ero illorum Deus, et ipsi erunt mihi populus meus. Propter quod discedite de medio eorum et separamini, et immundum ne tetigeritis, et ego recipiam vos et ero vobis in patrem, el vos eritis mihi in filios et filias, dicit Dominus omnipotens (II Cor. vi). Illud vero quale est, ut cum nos eis objiciamus persecutiones et immanes crudelitates quibus ipsi et majores eorum nos patresque nostros per annos centum vel amplius sine cessatione afflixerint atque vexaverint, illi isto non erubescant suffragio, quod dicant ab aliquibus nostrorum Maximianistis fuisse persecutiones illatas, cum utique C longe aliud sit usurpata Ecclesiastica et compauperum civiliter repetere voluisse, nec ullum ad communionem nostram nolentem invitumque coegisse, et aliud sit aperto furore per universum populum Christianum omnia mala crudeliter exercere. Quis enim nesciat istos traditores persecutoresque nostros ab ipso exordio condemnatæ traditionis commentitiis precibus cunctis in nostram necem hujus sæculi principibus supplicasse, atque ad suam communionem contra Dei præcepta minis et proscriptionibus coarctasse? Nam ut omittamus quantus sanguis Christianus effusus sit per Leontium, Ursatium, Macarium, Paulum, Taurinum, Romanum, cæterosque exsecutores quos in sanctorum necem a principibus sæculi meruerunt, quando plurimi venera- D dixit : Mundabit aream suam, frumenta recondet in rabiles sacerdotes occisi, alii in exsilium relegati, Christianitas late vexata, sacrata stuprata virginitas, proscripti divites, spoliati pauperes, ablate basilicæ, atque acti in fugam profugi sacerdotes, nostro nunc tempore quanta commiserint nullus ignorat. Episcopis ingesserunt exsilia, Christianis fugientibus præcipitia, oppresserunt populos, prædati sunt clericos, invaserunt basilicas, intulerunt consentire nolentibus plagas; postremo in uno tantum oppido Bagaiensi eorum causa multorum Christianorum sanguis effusus est, et nec sic satiati in hodiernum cessare contenti sunt. Unde quia ad hoc tantæ immanitatis eorum acerbissimos titulos de scripturis divinis, 262. Emeritus episcopus dixit. Non legit aream. Et alia manu. Emeritus episcopus recognovi. Augustinus episcopus Ecclesiæ catholicæ dixit. Joannes horreo (Matth. II, 12; et Luc. пI, 17). Et cum diceret (Et alia manu. Recognovi), Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit. Hoc quod postulat relegatur. 263. Petilianus (Aut potius Emeritus) episcopus dixit. De occultis reis hoc dixit Evangelista, non de evidentibus, quod tu vis tecum esse permixtos. Et alia manu. Petilianus episcopus recognovi. 264. Augustinus episcopus Ecclesiæ catholicæ dixit: Prosecutio nostra pro ipsorum epistola habeatur. Legi cœpit, nullus a nobis relatus est strepitus, nulla interturbatio, nulla interruptio. Permittat ut finiam quod cœpi eloqui, et sic respondeat. Quare non nobis rependitur quod prærogavimus. Animad- A tus episcopus recognovi), Augustinus episcopus Ecvertit nobilitas tua patientiam nostram cum tam longa recitaretur epistola. Et cum diceret (Et alia manu. Recognovi), Emeritus episcopus dixit. Nos gravat cum se dicit esse patientem ; et non debet de se ferre sententiam de quo alius judicat. Et alia manu. Emeritus episcopus recognovi. 265. Augustinus episcopus Ecclesiæ catholicæ dixit. O si esses et tu patiens donec finiam quod prosequor! Ergo, ut dicere cœperam, divina sunt testimonia de zizaniis et tritico ea quæ intelligere conati. Verumtamen de retibus aliquando confessi sunt quod malos et bonos habitura est Ecclesia; sed eos dixerunt esse sacerdotibus incognitos, et ideo non præjudicare bonis quoniam ignorarentur. Ego autem possem qualibuscumque facultatulæ meæ assertioni- B bus ostendere illum esse veriorem intellectum, quod Ecclesia habeat et bonos et malos, zizania scilicet et triticum, mundumque ipsum apellatum esse pro Ecclesiæ nomine, quandoquidem Dominus ipse dicit: Non ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum (Joan. 111), cum sciamus Dominum non salvare nisi Ecclesiam. Et alia manu. Recognovi. 266. Emeritus episcopus dixit. Mundus te non cognovit. Ergo Deum Ecclesia non agnovit, si mundus Ecclesia est. Et iterum dixit: Ut reus fial tolus mundus Deo (I Joan. v). Et iterum dixit: Si de mundo esselis, mundus quod suum esset amasset; sed nunc quoniam de mundo non estis, propterea odit et persequitur vos mundus (Joan. xv). Et iterum: Ipsi de mundo sunt, et mundus obaudit eis (I Joan. IV). Et C iterum Si quis dilexerit mundum, non est charitas Patris in illo (Ibid. 2). Et alia manu. Emeritus episcopus salva appellatione recognovi. 267. Augustinus episcopus Ecclesiæ catholicæ dixit. Omnia ista possemus et nos dicere et velut contraria primo proposita solvere. Itaque sine causa interrumpunt isto strepitu, quia epistolæ ipsorum potuissemus talia facere, ne recitaretur. Patienter audiant. Admoneantur a sublimitate tua facere quod sponte facere debuerunt. Patienter audiant. Non est res levis quæ tractatur a nobis. Suscepimus hodie respondere, si Deus adjuverit, prolixe epistolæ eorum. Nec rogamus ut edatur nobis et consideremus et postea respondeamus, sicut ipsi de mandato nostro fecerunt. Præbeant nobis aliquam patientiam per incolumita- D tem tuam. Et alia manu. Recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit. Justa postulantur. Patientiam ejusdem prosecutioni certum est debere commodari. 268. Emeritus episcopus dixit. Ipse sibi obstrepit, dum longa prosequitur. Et alia manu. Emeritus episcopus recognovi. 269. Alypius episcopus Ecclesiæ catholicæ dixit : Si respondere volunt, removeatur epistola, et singuli respondeamus. Sin autem, permittant responsionem. 270. Adeodatus episcopus dixit. Possumus præbere patientiam. Et cum diceret (Et alia manu. Adeoda clesiæ catholicæ dixit. Quando legebatur epistola, sic habebamus tanquam ipsi prosequerentur. Prosecutioni ipsorum præbuimus silentium. Nolo enim dicere patientiam, quia id calumniantur. Præbeant nobis et ipsi silentium. Et alia manu. Recognovi. Adeodatus episcopus dixit. Possumus præbere patientiam; quam quidem præbemus, si ea quæ pars diversa asserit, habeant firmissimam rationem. Nam cum aliter lex interpretetur quam est, quis ferat, quis patiatur silentio adferri pra-judicium? Et alia manu. Adeodatus episcopus recognovi. Vincentius episcopus Ecclesiæ catholicæ dixit. Serva tibi quod reprehendas si aliquid contradicitur. Et alia manu. Recognovi. 271. Marcellinus V. C. tribunus et notarius dixit. Promissa patientia præbeatur. Montanus episcopus dixit. Quando omnia in animo retinentur, si non ad singula respondeamus. Et alia manu. Montanus episcopus recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus el notarius dixit. Tenorem universæ epistolæ patienter constat auditum. Consequens est ut responsiones ad singula patienter audire dignemini. 272. Augustinus episcopus Ecclesiæ catholicæ dixit. Ideo et illa conscripta sunt, et hæc excipiuntur. Si quid memoriam fallit, et ego possum petere ut mihi de epistola recitetur; et ipsi possunt, ut illis ex codicibus recitetur, præbere silentium. Agamus a!iquid. Ut ergo dicere cœperam, ipsis admonentibus, invenimus in scripturis mundi nomen in malo, mundi nomen in bono. Nam mundi nomen in malo, sicut ipsi dixerunt : Et mundus eum non cognovit (Joan. 1). Et Si quis dilexerit mundum, non est charitas Patris in illo (I Joan. 11), et cætera. Mundi autem nomen in bono. Ut credat mundus quoniam tu me misisti (Joan. XVII). Non enim credere malorum est. Mundi nomen in bono. Non venit ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum (Ibid. 3). Non salvabitur nisi Ecclesia in mundo. Cum ergo et in bono mundus, et in malo mundus, unde ista scripturarum rixa? Si intellectore careat, adhibe lumen intelligentiæ. Vide mundum in malo omnes dilectores temporalium per universas gentes: vide mundum in bono omnes fideles et spem gerentes æternæ vitæ per universas gentes. Deus erat in Christo, inquit, mundum reconcilians sibi (II Cor. v). Si reconciliari potest Deo detestatus ille mundus de quo dictum est quia non est charitas Christi in eo qui dilexerit mundum, judicent qui loquuntur. Audiat ergo patienter nobilitas tua. Video scripturam sanctam [per] commixtos bonos et malos, sicut ipsi de retibus jam confessi sunt, præsignasse Ecclesiam. Et cum diceret cumque streperetur, Alypius episcopus Ecclesiæ catholicæ dixit. Scriptum sit, quia perstrepunt. 317 273. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit. Ipsos perstrepere acta contineant. Alypius episcopus Ecclesiæ Catholicæ dixit. Ubi est promissa patientia, quæve vicissitudo rependitur? Nonne in dicant quemadmodum dissidant ? Et alia manu. Re- A rint quibus mali quid in Ecclesia apparuerit. Ipsa cognovi. 274. Petilianus episcopus dixit. Quid sit mundus, quid sit Ecclesia, apertissime definitum est ab ipso auctore mundi atque factore, per quem omnia facta sunt, et sine quo nihil est factum. Ipse enim Dominus dixit: Mundus hic ager. (Matth. x.) Potuisset dicere: Mundus Ecclesia est. Quis igitur hominum audet definire quid mundus sit, cum ipse Dominus hujus factor atque opifex jam dignatus fuerit definire? Et alia manu. Petilianus episcopus recognovi. 275. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit. Quid mundus sit, qui salvandus dicitur, evidenter ostendite. 276. Petilianus epicopus dixit. Homo dictus est mundus, ubi dixit, mundum reconcilians sibi, non enim sibi Deus belluas, sed homines voluit reconciliari. Et alia manu. Petilianus episcopus recognovi. 277. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit. Ex his omnibus qui mundi nomine nuncupantur, dicis Ecclesiam posse constare, postea declaratam, an certe renuis ? 278. Emeritus episcopus dixit. Tollis nos a manifesta præscriptione. Ait Dominus Christus in Evangelio: Ager mundus est. Et cum diceret. Et alia mánu. Emeritus episcopus recognovi. Marcellinus vir cla. rissimus tribunus et notarius dixit. Patimini ergo, ut ad omnia quæ epistolæ textus continet, respondeant, et tunc plenissime de omnibus judicabo. quæstio est. Hoc probamus. Dicimus enim nos non negligendam quidem Ecclesiasticam disciplinam, et ubicumque fuerint proditi mali, coercendos eos esse ut corrigantur, non solum sermone correctionis, verum etiam excommunicationibus et degradationibus, ut humilem locum salutis in Ecclesia quærant ; ad medicinam ipsorum fieri, non odio, sed studio salutis fraternæ sicut quodam loco etiam ipse Apostolus evidentissime declarat dicens: Si quis non obaudivit verbo nostro, per epistolam hunc notate, el nolite commisceri cum eo. N. B. Cætera quæ sequebantur, quia exciderunt in collectione Gestorum, requirenda sunt, si libet, apud S. Augustinum in libro tertio Breviculi collationis DoB natistarum. Vide tom. 1x, cap. 9 hujus tertii libri, col. 652, num. 16, qui incipit his verbis: Flagitantibus itaque patientiam eorum catholicis, etc. 279. Hilarus exceptor dixit. Quoniam a diluculo C partes egerunt, et codices binos implevimus, si jubet præstantia tua, alii nobis exceptores subrogentur ; ut ad conferendum exeamus, datis nobis custodibus. Vitalis Notarius Ecclesiæ Catholicæ dixit. Hoc et ego suggero quod et exceptor nobilitati tux adstans suggessit. 280. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit. Sicut etiam superiore judicio factum est, hi qui se tabulas implesse commemorant, cum custodibus exeant, in eorum loco aliis subrogatis. Cumque id fierel. SENTENTIA COGNITORIS. Flavius Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit. Vellem quidem, quod et omni de votorum intentione nunc cupio, ut quanta ex demonstratione veritatis et tandem proditi erroris orta lætitia est, tanta ex conversione superstitionis antiquæ et in melius mutatæ sententiæ gratulatio nasceretur. Magna enim gaudia esse quis dubitet cum inveteratæ agritudini provenit insperata curatio; causamque exultationis in talibus majorem facit sanitas restitula quam semper retenta. Sed quia obstinatio mentium perditarum, quas pravæ simul persuasionis vincula nexuerant, ad viam salutis ostensæ aut redire dissimulat aut, quod est deterius, impudentia reformidat, exserenda jam legum est et exercenda sententia, ut quos ad bonam valetudinem leniora post apertam cominus veritatem medicamina non revocant, acrior restitual curationis intentio. Cui enim ratio proxima, sicut gestorum series subjecta demonstrat, sicut divinorum quoque voluminum indita exempla testantur, non liquido declaret alieni, etiamsi probari potuisset, sceleris noxa alium fieri reum omnino non posse, et universalis Ecclesiæ statum Cæciliani insimulatione, de quo nihil reprehensibile potuit approbari, non debere subverti, nec etiam eorum qui se a corpore Ecclesiæ separarunt lata adversus eum præ 281. Augustinus episcopus Ecclesiæ catholicæ dixit. Mundus ergo, non enim aliter et nobis videri potuit, in hominibus intelligitur: non utique ita stulti simus ut belluas etiam et quæcumque irrationabilia ani- D judicare valuisse sententia, sicut nec a Maximianistis mantia ad salutem, quam Christus promisit, pertinere dicamus. Prorsus hoc dicimus: Mundus in maligno positus est: homines sunt. Ut credat mundus quia tu me misisti homines sunt. Mundum reconcilians sibi; homines sunt, et cætera quæ in malo dicta sunt, homines illi, homines illi. Per totum enim mundum utrique, mali mixti bonis. Sic et Ecclesia, quam confessi sunt retium nomine declaratam habere malos, sed dixerunt latere peccatores, constat jam quod habeat bonos et malos. De latendo et de non latendo quæstio est utrum pertinuerit ad pietatem bonorum etiam malos cognitos tolerare, ne desererent bonos, an propter malos totum deserere voluePATROL. XI. recenti tempore in absentem Primianum prolata damnatio eidem nocere prævaluit? Cui etiam illud ad correptionis causam non omni ex parte sufficiat tot judiciis patefacta Donato auctore schismatis comprobatio, Ceciliani persolutio atque purgatio, ultimaque sententia triumphabilis memoria Constantini, qua evidentius docetur expressa et Cæciliani innocentia et Donati sociorumque ejus calumniosa criminatio, Felicis quoque Aptugnensis ordinatoris ejus proconsularis sententiæ documentis ostensa purgatio? Unde si hæc tam perspicua atque manifesta inveterato mederi nequeunt morbo, putris est vulneris sanies reprimenda; ut libertate præclusa, sibi tantum no 45 certum est reservari. Unde unusquisque Donati communionis episcopus ad loca propria sine ulla debet inquietudine ac molestia remeare; quatenus in propriis constitutus, aut ad unam veramque Ecclesiam revertatur, aut satis legibus facere sine dissimulatione non differat. Hi autem qui in prædiis suis circumcellionum turbas se habere cognoscunt, sciant, nisi eorum insolentiam omnimodis comprimere et refrænare gestierint, maxime ea loca a fisco mor occupanda. Siquidem tam catholicæ legi quam quieti publicæ, ut eorum conquiescat insania, in hac parte consulitur. Gestorum autem relectio qua profertur superius memoratum à Donatistis errorem schismatis exstitisse, atque Cæcilianum et cæteros, cere, quia hoc potius eligit, incipiat. Per hæc enim A cognoscant. Superioris autem edicti fidem in omnibus fiet ut velit aliquando sanari. Declaratæ igitur veritati detecta falsitas colla submittat. Unde universos ordinis viros, dominos etiam fundorum, actores, conductores tam domus divinæ quam etiam privatarum possessionum, senioresque omnium locorum, hujus edicti auctoritate commoneo quatenus memores legum, dignitatum, æstimationis salutisque propriæ, Donatistarum conventicula in omnibus civitatibus et locis prohibere contendant, ita ut ecclesias quas eis bumanitate mea absque imperiali præcepto usque ad diem sententiæ constat indultas Catholicis tradere sine ulla dilatione festinent, ni malunt tot sanctionum laqueis irretiri: quas quidem, si unitati catholicæ consentire voluerint, eorum esse sat certum est. Majore autem causa atque solertia post de- B quos improbe crediderant accusandos, fuisse purgatectam modis omnibus unitatem superstitionemque convictam a proprii debent facinoris intentione depelli. Hi autem qui post vetita legum eorum se cœtibus miscuerint, indubitanter intelligant pœnam se imperiali arbitrio præstitutam ulterius vitare non posse, quos principe loco post agnitæ catholicæ reverentiam legis ad profanos eorum cœtus communionemque rediisse sat clarum est. Quod ut ante non fieret, patientiæ tantum consideratione et spe correctionis aliqua parte ex parte distuleram. Hactenus igitur inimicos fidei Christianæ legibus insultasse sufficiat, maxime cum eorum notas certum sit esse personas. Quid necesse est tot sanctionum, quoniam nulla emendatio subsecuta est, nexibus subdi? Ipsam vero catholicorum episcoporum, etiam post victo- C riam veritatis, noverint Donatista manere sententiam, ut completis collationibus quas eis et ante oblatas publica conscientia retinetur, et nunc offerri sine dubitatione sat certum est, sese suscipi posse JACOBI GOTHOFREDI XXXIV. Donatistis ad catholicam fidem revocandis, atque resecandis enixe incumbit Honorius imperator hac constitutione, quæ data statim post collationem Carthaginensem anno D. 412. Primo capite Donatistis poenæ seu mulctæ imponuntur, nisi ad catholicam Ecclesiam redierint, non obstante quacumque tandem principis pragmatica vel adnotatione. Eo, inquam, pertinet hujus legis initium, quod ita restituo: Nisi, etc. Catholicæ se a qua sacrilege descivere, reddiderint. De eo quippe quod dixi agi ostendit manifeste vox DESCIVERE, quæ omnino pertinet ad personas, non ad res ablatas. Et totus deinceps legis contextus id evincit, agi de Donatistis a prava religione D revocandis, quod et diserte eodem loco dicitur. De ecclesiis enim demum agitur in fine legis: idque ipsum argumento dictæ legis 54, infr. firmari potest. Pone autem, quod secundum, per singula hominum genera proponuntur, sive in diguitate positorum, sive popularium, sive Circumcellionum (de quibus postea plenius). Tertio proponit pœnam occultantibus eos, etiam conductoribus, procuratoribus et hominibus domus principis, uxoribusque eorum. Quarto, post mulctam inflictam contumacibus bonorum proseriptionem minatur. Quinto, et dominis etiam catholicis eamdem mulctam imponit, nisi servos et colonos a prava religione revocaverint. Sexto, Honorius clericos, ministros sacerdotales Donatistaram in exilium singulos per singulas regiones mitti sub fida prosecutione jubet. Postremo capite, Ecclesiæ, Conventi tos, sanctitatem vestram plenissime poterit edocere. 326 ANNO DOMINI CCCCII. a XXXIV. LEX HONORII IMPERATORIS, QUA MULCTÆ PECUNIARIÆ IMPONUNTUR DONATISTIS. (Ex Cod. Theod., Tit. de Hæreticis, L. 52). Impp. Honorius et Theodosius AA. Seleuco P. F. P. Cassatis, quæ pragmatici, vel adnotatione manus nostræ, potuerint impetrari, et manentibus his, quæ etiam dudum super hoc definita sunt et veterùm principum sanctione servata, nisi ex die prolatæ legis omnes Donatistæ, tam sacerdotes quam clerici, laicique catholicæ se, a qua sacrilege descivere, reddiderint, tunc illustres singillatim pœnæ nomine fisco COMMENTARIUS. cula, prædiaque, hæreticorum largitate in eorum ecclesias collata, catholicis ecclesiis juxta priores constitutiones (id est juxta l. 43,) vindicare juben tur. Et hæ quidem septem rationes sant quibus Donatistas ad fidem catholicam traducere, corumque pertinax institutum frangere, resecare hoc tempore studuit Honorius, quibus validiores fingi rationes non possint. 1° Metus damni pecuniarii. 2o Conductores et procuratores in cos excitati ad eos detegendos. 3o Imo et uxores. 4° Bonorum proscriptionis metus post contumaciam. 5° Domini in servos et colonos concitati. 6o Clerici in exilium missi. 7° Ecclesiæ et donaria catholicæ Ecclesiæ vindicari jussa. Quibus similia jam complura 1. 54, infr. ubi et nonnulla addita. Ut hæc hujusce legis in universum est sententia, ita Augustinus ejus vim sic breviter expressit epist. 50, ad Bonifacium. Jam enim Lex fuerai promulgata, ut tantæ immanitatis hæresis Donatistarum, cui crudelius parci videbatur, quam ipsa sæviebat, non tantum violenta esse, sed OMNINO ESSE NON SINERETUR impune (hæc primum est hujus leg. sententia). Non tamen supplicio capitali, propter servandam etiam circa indignos misericordiam, sed PECUNIARIS DAMNIS propositis (secundum hoc caput hujus legis, ubi pariter vox damna, ut ex l. 54, occurrit). Et in EPISCOPOS, MINISTROS eorum exilio constituto. (Tertium hoc caput est.) Quamquam et si ordinem verborum Augustini specles, |