230 PRÆFATIO (1) MARCELLI MEMORIALIS AD SEVERIANUM ET JULIANUM. cuta brevitatem, ad id quod deprehendere velit in paginis actionis, non absque commoditate compendii, numeris ducibus directa perveniat. Abusi videamur fortassis otio, dum ad laborem superflua revocamus. Quod nos vere superflue fecisse fateremur, si in tota voluminum serie perlegenda, habiles esse vellent homines ad laborem. Sed periniquum est eos de istius diligentiæ velut quadam inanitate causari, a quibus si in perlegendis jugiter paginis disputa. tionis hujusce non inanis diligentia flagitetur, eam non esse diligentiam, sed molestiam confitentur. Unde, quantum ego arbitror, non opus irritum lusimus qui fastidia lectionis remedio brevitatis exclu. simus. Certe, si ex ipsius operationis atque utilitatis effectu, absolutum esse non poterit, quod vanus labor iste non fuerit, idcirco tamen non ineptum est quicquid hic egi, quia in hoc vobis jubentibus parui. Nunc oraverim, ut in vicissitudinem meriti pro me orare dignemini. Ita enim fiet, ut quod sponte facitis, mihi tamen cedat in remunerationem. Omnipotentia Trinitatis, id est, omnipotentia Dei nostri, charitatem vestram jugiter nostri memorem perpetua pietate custodiat, Domini merito dilectissimi, et in Christi nomine venerabiles Fratres. Dilectissimis Fratribus et in Christi nomine vene- A tibus familiares, ut inquirentis intentio indicem serandis, Severiano et Juliano Marcellus Memorialis. Amplector alacriter jussionem qua mihi amanter alque in Domino fiducialiter imperastis, ut totius membra negotii, et articulos actionis, quod per istud volumen actorum, prosecutiones partium per longos explicuere conflictus, modulata per me brevitas distinguat et colligat atque huic operi sola charitate me sentio fateorque sufficere. Ad omnem quippe delegati muneris obsequelam, efficaciores vires habet qui præceptis amore jubentium, quam qui fiducia sui paret. Ac jam quidem in hanc operationem qua in Ecclesiæ negotio pro singulorum viribus laboratum est, quantum mea mediocritas potuit, officii mei symbolam dedi : quod a viro spectabili, et in quo plurimum insigne probitatis est, tribuno et Notario B Marcellino curarum ascitus in partem, non tam merito meo, quam dignatione censentis, communicavi cum judice librandæ disceptationis laborem. Sed hoc quoque quod me facere voluistis, peculiariter adhibere non piguit. Quandoquidem mihi non minor in eadem re voluptas et gloria est solvisse nunc fratribus votum, quam cognitori tunc præbuisse consilium. Quicquid igitur laxius a partibus peroratum est, et quicquid interfatibus judicantis utrobique signatum est, sedula breviatione succinxi, consequenter affigens etiam per ordinem, notas calculan Explicit epistola capitulorum. non sunt breviarium ab hoc auctore confectum, ut viris alioquin doctissimis visum est, sed ipsamet acta Notariorum publicorum, ut legenti patet. INCIPIUNT CAPITULA 1 22. Donatistarum prosecutio de tempore exempto, A ut jam nihil ageretur instantium. 23. Interlocutio qua excluduntur de tempore constituto et certo numero constituendo Donatistæ. 24. Ubi Donatista de tempore vel de die collationis inquirunt. 25. Interlocutio excludens supradictam prosecutionem. 26. Prosecutio iterum Donatistarum de die collationis exempto. 27. Interlocutio ut ad quæsita respondeat officium et responsio quando quartus mensis impletus sit. 28. Interlocutio de adventu partis utriusque Carthaginem. 29. Prosecutio Donatistarum de adventu suo Carthaginem, et quod jam die transacto fieri non debeat ipsa collatio, sed in contumaces pronuntiari debere. 30. Interlocutio refellens superiorem prosecutio nem. 31. Prosecutio Donatistarum ut divinis tantum testimoniis causa tractetur. 32. Interlocutio ut numerus constituatur, et sic causa dicatur. 53. Responsio Donatistarum, ut omnes episcopi ipsorum adsint in judicio. 34. Interlocutio multitudinem non habere perso nam. 35. Responsio Donatistarum ut non juris lege agatur. 36. Interlocutio, non jus, sed contentionem cessare debere. 37. Ubi Donatiste laudant judicis integritatem. 58. Ubi offerunt Catholicorum mandatum. 39. Ut, ubi prosequantur, petunt. 40. Interlocutio, ut profiteantur Catholici utrum divinis tantum [testimoniis] agere velint. 41. Responsio Catholicorum, ex mandato cognosci voluntatem suam. 42. Interlocutio cognitoris quid haberet manda tum. 43. Responsio Catholicorum, ex ejus recitatione posse cognosci. 44. Ubi dicunt Donatista: Legem Dei repudiat qui dubitat quid debeat profiteri. 45. Interlocutio ad supradicta. 46. Responsio Catholicorum ad supradicta. 47. Ubi dicunt Donatistæ, non debere esse mandatum; sed jus publicum aut legem Dei eligere debere. 48. Prosecutio Catholicorum per dicta divina Ecclesiam se demonstrare, per scripta publica hominum crimina purgari. 49. Interlocutio approbans dicta Catholicorum. 50. Prosecutio Catholicorum, per mandatum omnia intimari. 51. Interlocutio approbans supradicta. 52. Ubi Catholicis volentibus legere mandatum, dicit cognitor, ut officium recitet. 53. Prosecutio Donastistarum permittens recitari mandatum, accusans genus accusationis. 54. Interlocutio, se aliter audire non posse quod imperialibus legibus constitutum est. 55. Ubi recitatur mandatum Catholicorum, omnem causam complexi sunt. in quo 56. Interlocutio approbans mandatum Catholicorum divinis constare testimoniis. 57. Recitatio subscriptionum Primatuum Catholi B C D 62. Interlocutio contra istam prosecutionem. 63. Ubi petunt Donatistæ, ut sigillatim omnes Catholicos episcopos permittantur agnoscere. 64. Ubi requirit judex si bini ubique possunt esse episcopi. 232 65. Ubi Donatistæ laudant judicem de ipsa inquisitione, et [de] Catholicorum numerositate incongrua conqueruntur. 66. Ubi Catholici multiloquium reprehendunt. 67. Ubi dicunt Donatista: Plus scripsisti quam dixi. 68. Prosecutio Catholicorum ut personæ constituantur actorum. 69. Interlocutio [ cognitoris ] quod [de] incompetenter ordinatis mandatum sibi non sit. 70. Ubi iterum Donatista prosequuntur judicari debere de numero partis utriusque. 71. Interlocutio, quod multitudo opus non sit. 72. Responsio Catholicorum ubi excusant absentiam suorum. 73. Interlocutio ut venirent omnes. 74. Ubi rursus Catholici turbas non opus esse respondent. 75. Interlocutio cognitoris, utrum loco uno essent episcopi Catholici qui dicebantur absentes. 76. Responsio Catholicorum, nescire ubi sint, nec debere venire ad collationis locum, nisi eos de quibus dubitatur. 77. Ubi dicunt Donatiste, quod impugnet se actio Catholicorum et instant ut omnes Catholici veniant qui subscripserunt. 78. Ubi Catholici tumultum vel strepitum cavent. 79. Interlocutio confirmans superius dicta. 80. Ubi dicunt Donatistæ frustra conqueri Catholicos de tumultu. 81. Responsio Catholicorum, quod causa cito peragetur, si Donatistæ voluerint respondere. 82. Ubi dicunt Donatistæ confiteri illos cum tumultu venturos. 83. Ubi respondetur a Catholicis quare tumultum formident. 84. Ubi dicunt Donatistæ, si in paucos tumultus fieri non potest, in multos quemadmodum fieri potest? et respondent Catholici, Judica. 85. Interlocutio, quod multitudo sacerdotum possit præstare silentium. 86. Ubi iterum Donatistæ dicunt, omnes debere venire. 87. Interlocutio, ut de quo dubitatur, veniat. 88. Ubi dicitur a Donatistis causa tumultus, ubi, vel quomodo episcopi recitati exeant. 89. Ubi consentiunt Catholici quod petebatur, ut omnes veniant. 90. Ubi sibi volunt Donatistæ mandatum ostendi Catholicorum. 91. Interlocutio, ut fiat quod petierunt. 92. Ubi dicunt Donatista: Omneş adsint, aut causa differatur. 93. Ubi respondetur a Catholicis, quia non differtur: et petunt, ut actis offeratur mandatum. 94. Ubi ad hoc respondent Donatistæ. 95. Interlocutio ad eam rem. 96. Ubi dicunt Donatistæ præsentiam eorum non mandatum se velle. 97. Ubi dicunt [Catholici] ut ii qui inventi sunt, intromittantur, et jubetur fieri. 98. Interlocutio, satisfactum esse petitionibus Donatistarum. 99. Ubi recitari incipiunt singuli episcopi Catholicorum, et jubetur ut exeat qui non suscepit negotium. 100. Ubi dicitur a Catholicis ut et illorum episcopi procedant. 101. Ubi interrogat cognitor, utrum et Donatistæ consentiant. 102. Ubi suggeritur a Catholicis, ut et Donatistæ mandent. 103. Ubi inquirit cognitor, utrum cum mandave- A rint, exeant et dent locum acturis. 104. Ubi ad hoc consentiunt Donatistæ. 105. Interlocutio de subscriptionibus etiam Donatistarum judiciis intimandis. 106. Übi respondent Donatista, apud acta se velle mandare. 107. Ubi cognitor quærit apud que acta. 108. Ubi respondent Donatistæ, apud eum se velle mandare, sed ei permittere quid jubeat. 109. Ubi quæritur a Donatistis quid eligant de maudato Catholicorum. 110. Ubi respondent Donatista, ut mandatores potius cognoscantur. 111. Ubi jubetur ut fiat. 112. Recitatio et interlocutio de ipsis. 113. Prosecutio de ipsis. 114. Interlocutio et responsio de episcopo Zummensi. 115. Ubi dicitur a Catholicis, ut videantur præ sentes et absentes et jussio cognitoris ut fiat. 116. Interlocutio de præsentibus, et recitatio de invicem agnoscentibus. 117. Responsio Donatistarum de diœcesibus. 120. Interlocutio, quod non pertineat ad actionem præsentem. 124. De episcopo ad Catholicam converso, et sequentium nominum recitatio. 122. Ubi Catholici inquirunt de Feliciano Musti. tano. 123. Responsio Donatistarum inde. 124, herum Catholici inde. 125. Iterum Donatistæ inde. 126. Interlocutio ut cœptus ordo teneatur: et recitatur. 127. Responsio Catholicorum de Habetdeo diacono Primiani. 128. Interlocutio de ipso. 129. Responsio Donatistarum de episcopo Cufrutensi cum deesset. 130. De alio episcopo Donatistarum, de adulterio damnato. 131. Interlocutio, si fuit ibi Catholica et respondent Donatistæ, Non. 132. De mutatis exceptoribus et custodibus datis. 133. Interlocutio judicis, ut tabulæ a custodibus signarentur : et recitatio episcoporum. 134. De episcopo et Ecclesia Ceramussense. 135. Recitatio sequentium nominum, 136. Responsio Catholicorum de unitate Tagastensis Ecclesiæ. 137. Et responsio Donatistarum ad ea. 138. Recitatio subscriptionum actorum. 159. Objectiones Donatistarum et responsiones Catholicorum, cum actores Catholici recitarentur. 140. Objectio Donatistarum, quod iidem sint actores qui mandatores. 141. Interlocutio ad eam rem, et recitatio subscriptionum contra objectionem Donatistarum, 142. Interlocutio ad eam rem. 143. Interlocutio contra objecta Victoris episcopi Hipponensium Diarrhytorum. 144. Ubi consessum episcopis offeret judex. 145. Ubi recusantes Donatistæ sessionem, judicem laudant. 146. Interlocutio ut soli remanerent actores. 147. Ubi mandatum offerunt Donalista. 148. Interlocutio, ut recitetur. Et recitat officium. 149. Interlocutio, ut subscriptiones recitet officium. 150. Ubi Catholici petunt præsentiam Donati starum. 151. Interlocutio de mandate et subscriptionibus Donatistarum. B C D 163. Responsio Donatistarum de transmarinis, et sequentium nominum recitatio. 164. Interlocutio, ut decem sufficerent ad subscribentium fidem. etiam ipsorum, propter suam multitudinem commen 165. Prosecutio Donatistarum ut singuli transirent dandam. 166. Interlocutio quod non sit de numero mandatum. 167. Responsio Donatistarum unde supra. 468. Ubi Catholici agunt de numerositate coepiscoporum suorum vanum dicentes præjudicium Donalistarum. 169. Ubi dicunt Donatistæ : Injuriam facis vane. 170. Ubi Catholici prosecutionem quam Donatistæ interruperant peragunt, asserentes quod numquam causæ agendæ defuerint. 171. Interlocutio, ut causa tractetur. 172. Prosecutio Catholicorum, ut multitudo exiret episcoporum. 173. Interlocutio, ut singuli transirent recitati. 174. Ubi Catholici quærunt professionem Donatistarum. 175. Responsio Donatistarum de subscribentibus. 176. Interlocutio, ut singuli etiam Donatistæ reci, tentur. 177. De episcopo Vagense de quo dubitabatur. 178. Interrogatio cognitoris de ipso. 179. Responsio Donatistarum de ipso. 180. Interlocutio approbans quæsita; et sequitur recitatio nominum. 181. Suggestio Catholicorum, quod ii qui recitati fuerant, fundorum erant episcopi non civitatum. 182. Et responsio Donatistarum inde. 183. Ubi agitur de episcopo pro quo subscripsit presbyter cum ipse Carthaginem non venisset, quia cæcus erat. 187. Et Catholicorum inde responsio : et sequitur nominum recitatio. 188. De episcopo Catholico et rebaptizato, et nominum recitatione. 189. Ubi multa mala in Catholicos commemorantur, et ad hæc responsio Donatistarum. 190. Interlocutio, hoc sibi non esse mandatum, 191. Responsio Catholicorum contra negationem Donatistarum. 192. Ubi dicunt Donatistæ injuriam sibi fieri. 193. Interlocutio contra supradicta. 194. Inquisitio Catholicorum de absente pro quo alius subscripsit. 195. Responsio Donatistarum de eo. 196. Interlocutio inde. 197. Responsio Catholicorum unde supra, et sequitur recitatio nominum. 198. Responsio Donatistarum de episcopo rebaptizato. Sequitur nominum recitatio, 199. Responsio Donatistarum de episcopo rebaptizato et rebaptizante. 200. Ubi quærit cognitor de absente Felice Sum- A mense propter falsitatem subscriptionis. 201. Responsio Donatistarum de rebaptizato et in adulterio deprehenso, et recitatio nominum. 202. De presbytero Catholico interventore ubi episcopum haberent Donatistæ, et nominum recitatio. 203. De diacono Catholico rebaptizato et facto episcopo a Donatistis. 204. Ubi Catholici dicunt non esse Donatistarum episcopum in eo loco unde esse dicebatur; qui recitatus respondit, et ad hoc responsio Donatistarum, et interlocutio cognitoris. 205. Ubi Donatistæ mandatum suum volunt conslare. 206. Interlocutio ad supradicta, et recitatio nomi rent. 217. De his qui non venerant, vel de plebibus viduatis, quod ab utrisque suggestum est. 218. Interrogatio cognitoris, utrum hi remanse. runt qui causam agent. 219. Interrogatio cognitoris de hora diei et responsio officii. 220. Interlocutio cognitoris de die pene jam consumpto, et utrum ex communi consensu negotium differatur. Ab utrisque, placere, responsum est. 221. Ubi ab utrisque responsum est interjecto die causam debere finiri. 222. Interlocutio ut custodes dentur exceptoribus atque codicibus. 223. Ubi offerunt Catholici custodes, similiter et Donatistæ. 224. Interlocutio judicis de conclusione gestorum. Expliciunt Capitula gestorum primæ Cognitionis. INCIPIUNT CAPItula secundæ COGNITIONIS. 1. De adstante officio. 2. De ingressu partium. 3. De consessu oblato. 234 4. Ubi recusatur a parte Donati consessus. 5. Interlocutio, quod stans cognosceret. 6. Responsio Donatistarum inde. 7. Interlocutio inde. 8. Suggestio officii de notaria Donatistarum, ubi petunt sibi edi Catholicorum mandatum. 9. Jussio ut recitetur. 10. Prosecutio Donatistarum contra id quod ab officio dicti sunt partis esse Donati. 14. Responsio Catholicorum ad ea. 12. Interlocutio ut notaria recitetur: et recitat officium. 13. Interlocutio de subscriptionibus gestorum. 16. Responsio Donatistarum recusantium supra scripta. B 17. Ubi dicunt Catholici illos non consentire edicto. 18. Et respondent Donatista de basilicis non redditis. 19. Interrogatio cognitoris, si contenti essent tide gestorum. 20. Ubi petunt Donatistæ sibi edi gesta, et propter hoc causam differri. 21. Responsio Catholicorum ad hoc. 22. Interlocutio ad hoc. 23. Iterata petitio Donatistarum de hoc. 24. Interlocutio ut officium recitet eorum con sensum. 25. Item, ubi gesta a se legenda postulant Donatistæ. 26. Responsio Catholicorum ad eam rem. 29. Responsio Catholicorum in qua multiloquium accusant. 30. Ubi Donatista multiloquium excusant. 31. Ad hoc responsio Catholicorum. 32. Recitatio gestorum de consensu partium. 33. Iterum ubi petunt Donatistæ dilationem. 34. Interlocutio resistens petitioni dilationis. 35. Iterum Donatista inde, quod sibi gesta edita non sint. 56. Interlocutio contra hæc. 37. Ubi excusant per exceptores Donatista. 38. Interlocutio qua interrogantur exceptores de conscriptione gestorum, eorumque responsio. 39. Causatio Donatistarum, quod pars gestorum in codicibus habeatur. 40. Prosecutio Catholicorum ne causa differatur. 41. Interlocutio, ut iterum consensus partium legatur. Recusatio Donatistarum. 42. Interlocutio iterum inde. 43. Responsio inde Donatistarum. 44. Recitatio iterum de consensu partium. 45. Interlocutio non licere contra proprios venire consensus; et ut notarii Ecclesiæ recitent si de fide dubitant exceptorum. 46. Prosecutio Donatistarum, ubi sibi gesta primi. tus edi volunt. 47. Interlocutio, ut ab Ecclesiasticis notariis, sicut ab exceptoribus, consensus partium recitetur. 48. Prosecutio Donatistarum de dilatione accipienda. 49. Interlocutio, quod priore judicio id quod nunc flagitant petere debuerunt. 50. Prosecutio Catholicorum qua demonstratur, quo die ad collationem pars quæque convenerit. 51. Interlocutio confirmans superius judicatum. 52. Prosecutio Donatistarum, ubi nuper actum de die refragantur. 53. Professio partium pro susceptis tabulis, propria signa cognoscunt. 54. Ubi dicunt Donatista, sic solere testamenta D aperiri. 55. Interlocutio cohibens proprias professiones reprehendi. 56. Prosecutio Catholicorum, ubi permittunt judici, petentibus Donatistis, inducias prorogare. 57. Interlocutio quærens ab exceptoribus ad quem articulum sit dilata cognitio, licet ad dilationem utriusque partis consensus accesserit. 58. Responsio Donatistarum, ubi dicunt cognitionem non suo vitio prorogari. 59. Interlocutio cognitoris, ubi præcipit recitari quod nuper exactum est: el recitatur. 60. Post recitationem interlocutio, qua clarescit in præsentem diem consensu partium dilatum fuisse judicium. 61. Prosecutio Donatistarum, ubi agere velle dicunt, si exceptores habent gesta parata præ manibus. 68. Indicatio cognitoris qua futuri examinis dies percepta gestorum editione definitur. 69. Prosecutio Catholicorum qua conditio ista proponitur, ut editis gestis de corum susceptione et de tempore caveatur à partibus. 70. Prosecutio Donatistarum, ubi id se facturos esse promittunt. 71. Interlocutio judicis, ubi etiam præsentia gesta una cum superioribus edere jubetur officium. 72. Prosecutio Catholicorum ubi edictum a judice flagitant proponendum, ut Donatistae dilationem petisse noscantur. 73. Decisio cognitoris, ubi prædictam gestorum propositionem se facturum esse promittit. Expliciunt Capitula gestorum secundi conflictus. INCIPIUNT CAPITULA TERTIE COGNITIONIS. 1. De adstante officio. 2. De ingressis episcopis. 3. Interlocutio de die examinis constituto, qui dies etiam officii responsione signatur. 4. Recitatio cautionis, ubi Catholici gesta receperunt. 5. Recitatio similis cautionis partis alterius. 6. Interlocutio, qua statuitur ut principalis causa dicatur. 7. Prosecutio Catholicorum, ubi principale nego. tium olim se agere velle testantur. 8. Ubi Donatista a Catholicis exigunt ut propo nant. B 9. Ubi respondetur, propositionem ex mandato C suo posse cognosci. 10. Prosecutio Catholicorum, qua prædicunt ne morarum impedimenta nectantur. 11. Prosecutio, ut quod intenditur, proponatur. 235 12. Responsio Catholicorum, qua dicunt propositionem Donatistarum ex ipsorum colligi posse mandato. 13. Interlocutio, qua poscitur ut principalis causa dicatur. 14. Prosecutio Catholicorum, qua provocant ut Ecclesiæ principale negotium peragatur. 15. Prosecutio Donatistarum, discutiendas esse personas. 16. Responsio Catholicorum, jam confirmatas esse personas. 17. Interlocutio, quod prosecutionem Donatista rum Catholici non diligenter adverterint. 18. Responsio Catholicorum, qua dicunt utrumque recitandum esse mandatum. 19. Interlocutio qua Donatistarum prosecutio Catholicis asseritur. 20. Prosecutio Catholicorum, quid ab Imperatore petierint, a se directa legatione, ex qua flagitant ut jam causa dicatur. 21. Interlocutio ut recitetur Imperiale præcep tum. Ꭰ 30. Prosecutio Donatistarum de proprii ac paterni nominis ratione. 31. Catholicorum ad ista responsio. 32. Professio Donatistarum, sibi Principem fuisse Donatum. 35. Ubi a Catholicis ad condemnandum Donati vocabulum provocantur. 34. Ubi id ipsum de Mensurii nomine a Donatistis in Catholicos retorquetur. 35. Catholicorum ad ista responsio. 36. Interlocutio de lege recitata, et discutienda totius erroris origine. 37. Ubi preces Catholicorum legi sibi postulant Donatistæ. 38. Interlocutio de rescripto pragmatico. 39. Prosecutio Donatistarum de legatorum discutienda persona. 40. Ubi Catholici contestantur multa agendo nihil velle agere Donatistas. 41. Item Catholicorum prosecutio de his quæ suiper legatorum persona Donatista fuerant prosecuti. 42. Interlocutio de superfluis amovendis et negotio proponendo. 43. Prosecutio Donatistarum de Imperiali rescripto Catholicoruinque mandato inter se pariter conferendo. 44. Ubi asserunt Catholici, prosecutioni suæ Donatistas minime respondisse. 45. Interlocutio de lege qua datus est cognitor, in qua parte sit superstitio constituta. 46. Ubi asserunt Donatista, moras potius per Catholicos fieri. 47. Catholicorum ad ista contentio. 48. Interlocutio, quidnam petatur a partibus. 49. Prosecutio Donatistarum debere Catholicos aut mandati sui aut Imperialis præcepti subire jac turam. 50. Responsio Catholicorum, quod mandatum suum universa contineat. 51. Interlocutio qua exponitur a Donatistis forma pragmatici, et Catholicorum professio probabilis judicatur. 52. Ubi dicunt Donatista Catholicos Imperatori esse mentitos. 53. Ubi ad hæc Catholici ex ipsa lege respondent. 54. Ubi Donatistæ dicunt actionem non se differre. 55. Prosecutio Catholicorum de ipso Imperiali rescripto, et de collatione sua, et de testimoniis scriplurarum quibus confirmatur Ecclesia. 56. Prosecutio Donatistarum unde superius, id est, de legatorum suscipienda persona. 57. Responsio Catholicorum, quod ideo aliud quæritur ut causa fugiatur; et inde contentio. 58. Interlocutio discutiendas legatorum personas non necessario postulari. 59. Prosecutio Catholicorum, quid ab Imperatore petitum sit, quidve concessuin. 60. Prosecutio Donatistarum de persona iterum legatorum. 61. Catholicorum ad ista responsio. 62. Iterum Donatistarum contentio de legatorum discutienda persona. 63. Contestatio Donatistarum, quod moras Catholici innectant qui personas nolunt prodere legato |