tum sit hoc de hæreticis dictum est, apud quos A nia, ut ad tempora nostra pertineant: excusasti c sunt sacramentorum (63) falsa connubia ; et in quorum choris iniquitas invenitur; ubi in (64) exterminium fidei corrupta sunt semina. Dum Valentinus Filium Dei in phantasmatis, non in carne fuisse contendit, fidem suam suorumque corrupit. Nativitatis eorum semen exterminatum est, qui non crediderunt Filium Dei in carne natum de virgine Maria, et passum in carne. Judæos, de quibus hæc dicta esse constat, qui dimiserunt Deum vivum, Deum verum, Deum qui illis beneficia præstitit: (66) et fecerunt sibi idola, hoc est, lacus detritos, qui non possunt aquam continere. (67) In Deo perennis majestas exundat, sicut in fonte, qui largiter fluentibus venis exuberat : Idola vero si non fiant, non sunt, et lacus si non fodiantur, sinus capaces habere non possunt lacus sine arte et ferramentis cavari non potest: nec Idolum sine artifice fieri potest. (68) In Idolis virtus naturalis nulla est, sed hominum errore adjungitur et applicatur:78 æstimatur in Idolo virtus quæ illic nata non est lacus est iste e detritus, cujus fabrica vitiata est, ut aquam nec de se habeat, et acceptam IX. Prophetiam Jeremia de populo derelinquente fontem vivum et sibi fodiente lacus detritos, de Judæis idola sequentibus, non de aqua baptismatis intelligendam.Nam et illud quod in Jeremia propheta te legisse commemoras, exhorruisse cœlum quod duo maligna fecerit populus Dei, ut derelinquerent fontem aquæ vivæ, et foderent sibi lacus detritos, qui non possent B continere non possit sic et Idolum nec de se est aquam continere (Jer. 11, 13), legisti quidem, sed, ut se res habent, intelligere noluisti, studio criminandi ad convicium Catholicorum cuncta componens, multum ad arbitrium tuum declinare b conatus es. (65) Si enim putas per prophetas sic dicta esse omLECTIONES a In ms. S. G. convivia. b In ms. S. T. destinare. In mss. S. T. et P. S., et in editis, excusa tu. d Locus hic restitutus ex ms. S. G. corruptissimus erat in mss. S. T. P. S. et in editis: sic enim habebant: Ideo perennis male destans exultant; sicul in fonte aqua largiter aliquid, et dum colitur nihil est. Hoc est quod dixit Deus, duo mala fecisse populum suum, quia dereliquerunt fontem aquæ vivæ, et effossos ac detritos sibi fecerunt lacus. Etenim Judæorum populus deseruerat veram aquam non noverat majestatem Dei : VARIANTES. VARIORUM (64) Exterminium fidei, Dixit, ut infra separationem sine exterminio fieri non posse. Incert. (65) Si enim putas per Prophetas, etc. Hoc quidem vere et graviter Optatus: quod utinam sibi dictum putasset. M. CASAUB. (66) Et fecerunt sibi Idola, hoc est, etc. Insignis quidem locus, sed obscurissimis verbis vitio librariorum conceptus. Alludit Optatus ad locum Hieremiæ Prophetæ cap. 11, ubi Deus Sabaoth conqueritur de populo Judæorum, illum se, ut fontem verum, reliquisse, Idola gentium, ut lacus detritos, coluisse. Quare sane feliciter legendum conjicit Barthius in Deo perennes mare detestantes exsultant: perennes pro fontibus dixit, mare pro corum lacubus obscœnis. Ista sententia cum sequentibus aptissime convenit. Sed secunda Fr. Balduini editio : ideo perennis majestas exundat. INCERT. (67) Ideo perennis. Multa hoc loco ex editione Germanica correximus. ALBASP. Ibid. Ideo perennis majestas exundat, etc. Afferunt et hanc hujus editionis scripturam, laudant tamen N. L. Barthii conjecturam, qui emendat, in Deo perennes mare detestantes exsultant: cum legeretur antea ideo perennis male detestans exsultant. Sed ego longe præferendum puto quod hic est, et e melioribus mss. depromptum minime dubito; modo tamen ut pro ideo corrigas in Deo, et ita distinguas in Deo perennis majestas exundat, sicut in fonte, aqua largiter defluentibus venis exuberat. Majestatem iterum post pauca et recte meo judicio el eupatixis verbum inagnitudinis et amplitudinis (quale est illud majestas) idolorum vanitati et inanitati opposuit. M. CASAUB. Hic locus a nobis restitutus est. (68) In Idolis virtus nulla, etc. Corruptissimus est C defluentibus venis exuberant. Qui legendum foret nisi ope codicis, nullus divinare potuisset. e In mss. arte; sed iste legendum esse docet hujus loci sententia. f In ms. S. G. vexationes. In ms. S. T. vexatio est : emendandum vitiata est. Nonnulla etiam alia hoc in loco emendavimus ex collatione mss. et conjecturis. NOTÆ. hic locus; imo usque ad finem libri hujus. Balduini optima editio non est optima, sed prioribus magis depravata ac manca. Describemus igitur totum hunc locum ex prioribus editionibus, tum, quid nobis videatur exponemus. Ita igitur illæ In Idolis virtus naturalis nulla est, sed hominum errore adjunguntur, et applicantur, æstimentur Idola virtus. Vox quæ illic nata non est, lacus est arte detritus cujus fabrica vitiata est, aquam nec habeat, et acceptam continere non possit. Sic et Idolum, nec de se est aliquid, et dum colitur, nihil est. Hoc est quod dixit Deus, etc. Optati scopus hic est, ut verba Prophetæ de lacubus effossis et detritis, de Idolis interpretanda esse vincat. Hoc ut assequatur, singula prophetæ verba more suo percurrit et expendit. Ostenso igitur Deum esse aquam vivam, de qua Hieremias hoc loco; pergit porro et disputat qua ratione Idola lacus primo deinde, detriti ac defossi lacus dici possint. Ad primum quod attinet, Idola, inquit ille, si non fiant, non sunt; et lacus nisi fodiatur, sinus capaces habere non potest. Lacus sine arte et ferramentis cavari non potest, nec idolum sine arte fieri potest. In idolis virtus naturalis nulla est, sed hominum errore adjungitur et applicatur. Estimatur in illo virtus aquæ, quæ illic nata non est. D Hactenus comparatio Idoli et lacus, absolute. Comparat jam Idolum cum lacu detrito ac defosso (sumptis ex Propheta verbis) qui non possit aquam continere. Lacus, inquit, est arte detritus (detritus hic idem quod effos sus); mox conjungit, (effossos ac detritos sibi fecerunt lacus) cujus si fabrica vitiata est aquam nec habeat, et acceptam continere non possit. Sic et Idolum, nec de se est aliquid, et dum colitur nihil est. Possis etiam ita legere, quod cum rodóσe multo melius congruit: lacus est iste detritus cujus fabrica vitiata est, ut aquam nec habeat (cui respondet, Idolum nec de se est aliquid), et acceptam continere non possit: de Idolo pariter, et dum colitur nihil est.Atque ita corruptum ac detritum de detrito lacu locum, non plane infeliciter, spero, reparavimus. M. CASAUB. Hic quoque loc restitutus est. et Idolorum inquinatam sectatus fuerat religionem. A colligeres, et (70) everriculo e quodam malitiæ arHoc est, quod dolet Deus: hoc est quod dicit cœlum exhorruisse. Nam et per Esaiam prophetam idem Dei dolor est, dum in hoc duo testatur elementa, dum ait: audi, cœlum, et percipe auribus, terra : filios generavi et exaltavi: ipsi autem me dereliquerunt (Esai. 1, 2). Quare non de hac lectione aliquid a, frater Parmeniane, dixisti? an quia hic non est aqua nominata? (69) Intelligeris enim studio criminandi sic pulsasse blegem ut ubicumque aquam scriptam legeris, præstigiis quibusdam ad invidiam a Deest in ms. S. G. gumentorum intexto, ad te oninia quæ sunt bona traxisti. Nam qualis est tuus intellectus in hoc capitulo Jeremiæ, cum clamet Deus se desertum esse, et sic effossos lacus pro se irascitur, non pro re sua. (Jerem. 11.) (71) Aqua enim Baptismatis res Dei est, non Deus et si putatis desertos esse, quando apud vos fuerunt, qui apud nos baptizati sunt, merito vestri desertores ad nos venire viderentur. Probatum est ergo, te non contra nos, sed contra vos dixisse, quod a te dictum est de oleo et sacrificio peccatoris. LECTIONES VARIANTES. VARIORUM (69) Intelligeris enim studio criminandi, etc. Locus B mihi suspectus. Nisi tamen ideo dicit eum palpasse legem, quod suis Parmenianus præstigiis et argumentorum calliditate effecerit, ut lex iniquior Catholicis et eorum causæ ; ipsi autem plus æquo favere videretur: dum nimirum, sola promit ex illa, quæ saltem in specie ipsi commodabant; quæ ipsum autem plane jugulabant, et adversarios aperte juvabant, omnia malitiose et subdole reticet. M. CASAUB. (70) Et curriculo quodam malitiæ argumentorum intexto, ad te omnia quæ sunt bona traxisti. Tò curriculo mendi suspectum merito Barthius corrigit, et ceu riticulo: quæ ei ipsa est veritas sed fallitur, et legendum omnino et everriculo. A piscatione trahit simiÏitudinem, non hercle magis veram : In mss. S. T. et P. S. curriculo; sed multo rectius ut in ms. S. G. everriculo. NOTÆ. (71) Aqua enim baptismatis res Dei est, non Deus. Etiam bie integra periodo pleniores veteres editiones, quam cur Optatus pro genuina non agnoscal, aut eur nos agnitam et liberali assertam manu illi non restituamus, causam non video. Ita igitur ille: Aqua enim baptismatis res Dei est, non Deus, Et si-putatis desertos esse, quando (lego desertos vos esse: quando, etc.) apud vos fuerunt, qui apud nos baptizati sunt, ut merito vestri desertores, ad nos venire viderentur. Atque hic debuit desinere liber quartus. Que sequuntur periodi, altera ad finem libri tertii, ut recte in nupera Parisiensi restitutum est; altera ad sequentis libri initium pertinet, ut mox a nobis probabitur. M. CASAUB. 79 LIBER QUINTUS. In hoc quinto libello ostenditur quia in baptismate homines operantur, et quia Deus lavat, et Christus ejus dat quod in baptismate accipitur, et quia rebaptizati regnum Dei possidere non possunt, et quia perdiderunt vestem nuptialem. a 1. Ex principiis Parmeniani sequi unum esse bap-C tores esse indicio divino docuimus. Jam de Baptistisma. Traditores (1) legis qui fuerint et auctores schismatis, in primo libro manifestissimis documentis ostendimus, et apud nos esse unam veram Ecclesiam Catholicam secundo monstravimus: tertio vero probavimus quæ aspere b facta esse dicuntur, ad nos minime pertinere, et vos magis pecca mate hoc loco dicendum est: in qua re, quæ nunc agitur, quæstio tota consistit, quod baptisma vestra violavit audacia, dum id voluistis iterare e, quod semel mandavit Christus esse faciendum d. Quod nee tu negas, frater Parmeniane, qui in principio tractatus tui, multa contra vos pro nobis, quæ sunt nosLECTIONES VARIANTES. a Ita incipit hic liber in ms. S. G. In mss. S. T. et P. S. Nam et qui fuerunt traditores et auctores, etc. In quibusdam editionibus, jam et qui fuerint traditores. b In mss. S. T. et P. S. aspera. e In ms. S. G. iterari. VARIORUM NOTE. (1) Qui fuerint traditores et auctores schismatis, etc. D Satis, ut arbitror, in secundo libello de Ecclesia, etc. Ali editiones sic incipiunt: Jam et qui fuerint Traditores, etc. Quod verum esse et sine causa expunc tas illas voculas quovis pignore contenderim. Expungendi autem hæc causa fuit, quod ridiculum videretur librum ab iis incipere. Sed non viderunt viri docti, verba illa lib. iv et intelligendi tibi aditus clausit; vel potius illa, vestri desertores ad nos venire viderentur, postrema libri verba esse, eumque claudere. Initium libri quinti fecerat Optatus in istis : probatum est ergo te non contra nos, elc. Nam alioquin manca esset que mox sequitur superiorum li brorum recensio eἰ ἀνακεφαλαίωσις, qua cum primi, secundi, tertiique libri meminerit, nullam facit quarti mentionem, nisi his verbis, quæ quinto vindicamus. Sed et confer singulorum librorum initia, ut tertii, Ita et reliquorum, in quibus, ut hoc quinto a proxime præcedentis argumento sumit initium. Erroris, si quæris, hæc, ni fallor, causa fuit. Scripserat Optatus: Probatum est ergo, etc., de oleo et sacrificio peccatoris libro quarto pro libro quarto, male descripse. rat aliquis libro quinto; aut lib. v pro iv, quod postea pro sequentis libri titulo, qui, ut sæpe in MSS. omissus fortasse fuerat, acceptum est. Ita igitur debet hoc initium restitui, Liber quintus. Probatum est ergo, te non contra nos dixisse quod ante dictum est, an potius, a le, ut supra non semel : nisi hoc nimis putidum, te dixisse quod a te dictum est, de oleo et sacrificio peccatoris libro quarto. Jam et qui fuerint Tra ditores, et auctores schismatis, in libro primo, manifestis documentis, etc. M. CASAUB. tra, dixisti. Commemorasti enim in comparatione A corporis electa est, unde peritomen " semel ablatum baptismatis, semel factum esse diluvium, et unam salutare in illis faceret signum, quod non potest circumcisionem fuisse ad populum Judæorum. Et iterum fieri P. (7) Semel enim factum servat salucum hæc initio dictionis tuæ tractaveris a, in pro- tem si iterum fiat, potest a afferre perniciem : sic cessu tractatus tui tamen horum immemor factus et baptisma Christianorum, Trinitate confectum, es, inducendo duas aquas, et de aqua vera et falsa confert gratiam: si repetatur, facit vitæ jacturam. dicturus, 80 (2) principium sermonis tui insipienter Quid tibi igitur placuit, frater Parmeniane, rem sinpræstruens 4 (3) ordinasti : infirmando, confirmas gularem proponere, et contra hanc licet diversa duo sancti baptismatis unionem. De circumcisione Ju- baptismata comparare, unum verum, alterum faldaica, quasi fundamentum jactare voluisti, quod sum? sic enim postea disputasti, duas aquas esse, baptisma Christianorum in Hebræorum circumci cum vobis unam vindicans veram, alteram nobis sione fuerat adumbratum : (4) defendisti Catholi- mendacem adscribere voluisti. Post hoc etiam Catacam dum impugnas. (5) Etenim in progressu b clysmi fecisti mentionem: erat quidem imago baptractatus tui, alterum te inanire professus es, ut al- tismatis, ut inquinatus totus orbis, demersis peccaterum replere videreris. Extra hæreticorum bap- toribus, lavacro interveniente, in faciem pristinam » tisma i, dum dicis alterum et alterum; licet diversa B mundaretur. Sed qui postea dicturus eras, extra ostendere conatus sis, non possis negare, quia duo sunt; ex quibus dum conaris auferre alterum, laborasti ut de secundo quasi primum facere videreris. Circumcisio autem i ante adventum baptismatis in figura præmissa est, et a te tractatum est, apud Christianos duas esse aquas: ergo et apud Judæos duas circumcisiones ostende; alteram meliorem, pejorem alteram. Hoc si quæras, non poteris invenire Abrahæ prosapia 1, qua Judæi censentur, hoc sigillo se insigniri gloriantur : ergo talis debet veritas sequi, qualis ejus imago pramissa est. Nam et Deus, qui voluit ostendere (6) rem singularem m post esse debere insequente veritate; non de auricula, non de digito voluit aliquid tolli; sed ea pars LECTIONES hæreticorum morbidos fontes, esse etiam aliam aquam, id est, mendacem, contra veram : ut quid Cataclysmum (quod semel fuit ") commemorare voluisti? Si ita est, ostende prius duas arcas etsi ▾ non similes, et duas columbas dispares diversos ramos ore suo portantes (Genes. vin), si (8) aquam veram et falsam probaturus es. Aqua igitur sola et vera illa est, quæ non de loco, (9) non de persona, sed de Trinitate condita est: et quia dixisti, et aquam esse mendacem, etiam hoc disce, ubi eam poteris invenire (10) apud Praxeamy, Patripassianum, qui ex toto Filium negat, et Patrem passum esse contendit. Et cum sit Filius Dei veritas, sicut ipse testatur dicens: ego sum janua, et via et veritas VARIANTES. In mss. S. T. et P. S. additur male: in postrema e di C " Ita in ms. S. G. In mss. S. T. et P. S. deperitomen, tione, late. Utrumque videtur superfluum. b Deest in ms. S. G. Hic in muss. inseritur vox argumentis, quæ non cohæ ret cum orationis serie. d Ita in ms. S. G. In ms. P. S. præstringens. In ms. P. (2) Principium sermonis tui insipienter, etc. Alii insipienter præstringens ordinasti. Scio defendi posse quod hic est. Puto tamen Optatum scripsisse insipienter præstruens ordinasti. Cum duas, inquit, aquas D in processu tractatus tui inducturus esses, proposito tuo infeliciter præstruxisti, dum unice circumcisio nis fundamentum jactas, etc. M. CASAUB. (3) Insipienter præstruens. Id est, cum duas aquas in processu tractatus tui inducturus esses, proposito tuo infeliciter præstruxisti, dum dicis unicum esse diluvium et unicam circumcisionem, quæ sunt figuræ baptismatis. Du PIN. (4) Defendisti Catholicam dum impugnas. Dum apud nos baptismum, quamvis falsum, dicas esse probas euni esse verum et legitimum, quia apud Judæos una tantum erat circumcisio. ALBASP. (5) Etenim in progressu tractatus tui, etc. Aliquot bic lineas mendo laborare, res ipsa clamat. Ego ita scribenda hæc ac distinguenda puto : Etenim in pro omissis duabus primis litteris. Hinc vitiose omnino in editis deperire vel deperiri ul. olo mss. S. T. et P. S. faciat. P In ms. S. G. Et sic ut non possit iterum fieri. 1 In ms. S. G. possit. Supplevimus hanc vocem ex ms. S. G. In ms. S. T. in facie pristina. In ms. S. G. quid; male. u In mss. S. T. et P. S. fil. ▾ In mss. S. T. et P. S. el. In mss. S. T. et P. S. hanc. y Nomen Praxea reperitur in mss. S. T. et P. S., sed deest præpositio apud, et ejus loco habetur, aut Flávionem. In ms. S. G. deest nomen Praxea, et habetur apud Ebionem. At non Ebionis, sed Praxeæ fuit error iste. NOTE. gressu tractatus tui, alterum te inanire professus es, ut alterum replere videreris, extra hæreticorum baptismata, dum dicis alterum, et alterum; licet diversa ostendere conatus sis, non possis negare, quia duo sunt: ex quibus dum conaris auferre alterum, laborasti ut de secundo, quasi primum facere videreris. Circumcisio, etc. M. CASAUB. Hic locus a nobis restitutus est. (6) Rem singularem. Figuram esse rei quæ est singularis et quæ repeti non potes!. ALBASP. (7) Semel enim factum servat salutem. Salutare est? sensus requirit, sed verba non ferunt. An salutarem vim retinet? Sed quid hoc? Puto legendum, servis ad salutem. M. CASAUB. (8) Aquam veram, el falsam. Duos baptismos, unum falsum, alterum verum. ALBASP. (9) Non de Persona. Non de sanctitate personæ, sed ex vi sacramenti. ALBASP. (10) Apud Praxeam. Falsam apud Praxeam posses invenire aquam, quia filio non credit. ALBASP. generare potuerunt? numquid non et illic fuerat tota Trinitas? utique et illic fuerat Deus pater, qui jubere dignatus est, qui dixit: educant aquæ natantia, volatilia, etc. (Genes. 1, 20). Quod si sine operante fieret quod factum est, diceret Deus : educite, aqua (Ibid. 11): ibi erat ergo Filius Dei qui operabatur ibi erat Spiritus sanctus, sicuti lectum est et Spiritus Dei superferebatur super aquas. Nihil (23) illic video quartum, nihil minus a tribus; et tamen natum f est quod Trinitas operata est: et non ibi fuistis aut si sine vobis nihil debet licere Trinitati, revocate pisces in originem: jam volantes aves fluctibus mergite, si vobis absentibus nihil debet Trinitas operari 5. (Joan. xiv, 6): ergo Filius Dei est veritas; ubi ipse A vivas animas edidisse: numquid sua sponte eas non est, mendacium 81 est: cum apud Patripassianum a non est Filius, non est veritas b; et ubi veritas non est, ibi est aqua mendax. Quare vel sero desine confingere crimina; et quod in Patripassianos dictum est, in Catholicos noli tranferre. Nunc quoniam manifeste monstratum est, a nobis et pro vobis dici potuisse, quod de diluvio et circumcisione locutus es consequens est ostendere, quomodo laudem baptismatis ita dixeris, ut in ea multa pro nobis et pro vobis, aliquid tamen contra vos (11) pro utrisque illud est, quod et nobis et vobis commune est: (12) ideo et vobis, quia ex nobis existis. Denique et apud vos et apud nos una est ecclesiastica (13) conversatio, (14) communes lectiones, eadem fides, (15) ipsa fidei sacramenta, (16) eadem mysteria. B Bene igitur laudasti baptisma quis enim fidelium nesciat, singulare baptisma, (17) virtutum esse vitam, criminum mortem, nativitatem immortalem, cœlestis regni comparationem, innocentiæ portum, peccatorum (ut et tu dixisti) naufragium. Has res unicuique credenti, non ejusdem rei (18) opera. rius, sed credentis fides et Trinitas præstat. II. In baptismale Trinitatem, non ministri personam operari. Deinde quæris, quid in laude baptismatis contra vos dixeris? audi; sed prius est fatearis, quod omnes negare minime poteritis. Dicitis enim (19) Trinitatem pro nihilo haberi, ubi non interfuerit e vestra præsentia. (20) Si nobis derogatis, vel Dominum reveremini, qui in Trinitate prior est: qui cum Filio et Spiritu sancto omnia operatur et com- C plet, etiam et illic ubi non fuerit humana persona. Tu vero, frater Parmeniane, (21) in laude aquæ de Genesiorum lectione dixisti, (22) aquas primum LECTIONES a In ms. S. G. Patripassianos. b In mss. S. T. et P. S. non est nec veritus, quod cum durius sit, secuti sumus codicem S. G. ubi deest particula nec. c Desunt in mss. S. T. et P. S. d Addita est hæc vox ex ms. S. G. h III. Baptisma non esse iterandum. Cum ergo dixeris et unum fuisse diluvium, et circumcisionem repeti non posse; et nos docuimus cœleste munus unicuique credenti a Trinitate conferri, non ab homine quid i vobis visum est, non post nos, sed post Trinitatem, haptisma geminare? cujus de sacramento non leve certamen innatum est, et dubitatur, an post Trinitatem in eadem Trinitate hoc iterum liceat facere. Vos dicitis, licet nos dicimus, non licet inter licet vestrum, et non licet nostrum, nutant et remigant animæ populorum. Nemo vobis credat, nemo nobis: omnes contentiosi homines sumus. Quærendi sunt judices: si Christiani, de utraque parte dari non possunt ; quia studiis veritas impeditur. De foris quærendus est judex: si paganus, (24) non potest Christiana nosse secreta si Judæus, inimicus est Christiani baptismatis ergo in terris de hac re nullum poterit reperiri judicium; de cœlo quærendus est judex. Sed VARIANTES. e In ms. S. G. fuerit. Deest in ms. S. G. 8 In ms. S. G. licere Trinitati. h In ms. S. G. enim. 1 In mss. S. T. et P. S. et quid. VARIORUM NOTÆ. (11) Pro utrisque illud est, quod et nobis commune est, etc. Possis legere, quod et nobis commune est, ideo et vobis. quia ex nobis. Ego tamen Optatum puto scripsisse: Pro utrisque illud est, quod et nobis commune est et vobis. Ideo et vobis, quia ex nobis existis. Supra, lib. 1: Ut quid a te memorati sunt isti, apud quos non sunt sacramenta, quæ nobis et vobis videntur esse communia? Nusquam autem sæpius a Scribis peccatum esse, quam ubi eædem voces proxime D repetitæ sunt aut geminatæ, jam aliquoties monuimus. M. CASAUB. (12) Ideo et vobis. Quia a vobis ea accepistis. (14) Communes lectiones. Eodem modo Scripturas explicamus. ALBASP. (15) Ipsa fidei sacramenta. Regulam fidei. ALBASP. (16) Eadem mysteria. D. Augustinus distinguit inter aysteria et sacramenta : mysterium est id quod confertur aut significatur; sacramentum res visibilis per quam res spiritualis datur. ALBASP. (47) Virtutum vitam. Quia virtutes sine gratia non possunt perfici. ALBASP. (18) Operantis. Persona operantis nihil confert. ALBASP. (19) Trinitatem pro nihilo. Trinitatem nihil conferre in baptismo. ALBASP. (20) Si nobis derogatis. Cur dicitis personas nostras impedire quominus recte quis baptizetur apud nos; cum Deus in baptismo invocetur, qui omnia perficere potest? ALBASP. (21) In laude aquæ de Genesiorum, etc. Victor Utic., lib. 1: Superferebatur Spiritus Dei super aquas, ulpote Creator virtute potentiæ suæ continens creaturam, ut ex his viva omnia producturus ipse rudibus elementis ignis propria fomenta præstarel, et jam tunc mysterio emicante baptismatis virtutem sanctificationis liquoris natura perciperet, primaque ad vitam corpora animata produceret. M. CASAUB. (22) Aquas vivas. Tertullianus de baptismo: Primus liquor quod viveret edidit: nec mirum sit in baptismo, si aquæ animare noverunt. ALBASP. (23) Non video quantum. Non video personam humanam aliquid illic conferre: tres sufficiunt. ALBASP. (24) Non potest nosse Christiana secreta. Mysteria: Tertullianus sequitur ut extranei : at unde, cxtraneis notitia? ALBASP. : tus (Ibid. 10) : et de eo lavacro pronuntiavit, quod de Trinitate celebrandum esse mandaverat : non de Judæorum aut hæreticorum, qui, dum lavant, sordidant; sed de aqua sancta, quæ de trium nominum fontibus inundat. Sic enim ipse Dominus præcepit dicendo ite, baptizate omnes gentes, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti ( Matth. xxvIII, 29). De hoc lavacro dixit: qui semel lotus est, non habet necessitatem iterum lavandi (Joan. XIII, 10). Qui semel dixit, prohibuit iterum fieri: et de re locutus est, (28) non de persona; (29) nam si esset distantia, diceret: qui semel bene lotus fuerit; sed dum non addidit verbum, bene, indicat quia quidquid in Trinitate factum fuerit, bene est. Inde est, quod simpli ut quid pulsamus ad cœlum, cum habeamus hic in A habet necessitatem iterum lavandi, quia est mundus toEvangelio 82 testamentum a? Quia hoc loco recte possunt terrena cœlestibus comparari: tale est quod quivis hominum habens numerosos filios, quamdiu pater præsens est, ipse imperat singulis; non est adhuc necessarium testamentum: sic et Christus, quamdiu præsens in terris fuit (quamvis nec modo desit), pro tempore quidquid necessariuin erat Apostolis imperavit. Sed quomodo terrenus pater, dum se in confinio senserit mortis, timens ne post mortem suam, rupta pace, litigent fratres, adhibitis testibus, voluntatem suam de pectore morituro transfert in tabulas diu duraturas: et si fuerit inter fratres nata contentio, non itur ad tumulum, sed quæritur testamentum : et (25) qui in tumulo quiescit, tacitus de tabulis loquitur. Vivus, cujus est tes- B citer a vobis venientes excipimus. Cum dicit: non tamentum, in cœlo est: ergo voluntas ejus, velut in testamento, sic in Evangelio requiratur. Etenim de præscientia b, qua modo facitis, jam futura conspexerat Christus. Denique cum lavaret pedes discipulis suis, sic ait Petro Filius Dei quod ego facio, tu nescis; scies autem postea (Joan. xIII, 8). Dicendo, sciés post a, hæc tempora designabat : ergo inter cæteros Testamenti titulos, hunc titulum de aqua constituit. Cum lavaret pedes Discipulis suis, tacentibus cæteris, si taceret et Petrus, solam fecerat (26) formam humilitatis, nihil pronuntiaverat de sacramento baptismatis. Sed cum Petrus recusat, nec pedes sibi lavari permisit, negat illi Christus regnum, nisi accepisset obsequium. Sed cum cœlestis regni mentio fieret, quo pars corporis petebatur ad obsequium, totum corpus obtulit ad Javacrum. Nunc adestote, omnes turbe, et singuli Christiani populi: quid liceat, discite dum provocat Petrus, Christus docet: qui dubitat, discat : (27) Christi enim vox est: qui semel lotus est, non LECTIONES C habet necessitatem iterum lavandi, hæc sententia generalis est, non specialis; nam si Petro & hæc dicerentur, diceret Christus: quia semel lotus es, non habes necessitatem iterum lavandi (Ibid.) e : ideo quoties a vobis baptizatus aliquis, ad nos transitum voluerit facere, venientem hoc magisterio et exemplo (30) tota simplicitate suscipimus. Absit enim, ut umquam exorcizemus sanum fidelem : absit, ut jam lotum revocemus ad fontem : absit, ut (31) in Spiritum sanctum peccemus (Matth. xn); cui facinori-in præsenti et futuro sæculo indulgentia denegatur absit, ut iteremus, quod semel est, aut duplicemus quod unum est: sic enim scriptum est, Apostolo dicente: unus Deus, unus Christus, una fides, una tinctio (Ephes. IV, 5). Denique vos, qui baptisma quasi libenter duplicare contenditis, 83 si datis alterum baptisma, date alteram fidem; si datis alteram fidem, date et alterum Christum; si datis alterum Christum, date alterum Deum. Unum Deum esse negare non potestis, ne in Marcionis VARIANTES. ostendit scopus Optati: male in mss. S. T. et P. S. hæc in tertia persona enuntiantur. f Ita in ms. S. G. In mss. S. T. et P. S. magisterio exemplo, omissa scilicet conjunctione, quæ tamen necessaria, et quam non supplentes editores mutaverunt magisterio in magistri. 8 Hæc habentur in ms. S. G. non in aliis. VARIORUM NOTE. (25) Et qui in tumulo quiescit, etc. Priores editio- D nus, de bapt. cap. 12, plane similiter usus fuerat, nes, et qui tumulo quiescit tacitus de tabulis loquitur, et vivus cujus, etc., scribe, et qui tumulo quiescit tacitus, de tabulis loquitur vivus. Is cujus, etc. Totum hunc locum quomodo S. Augustinus imitatus sit, videbis in Balduini notis, qui locum profert. Quod hic autem Optatus, Qui tumulo quiescit tacitus, Au gustinus, ille sine sensu jacet in monumento, c.c. M. CASAUB. Ibid. Qui in tumulo quiescit, tacitus de tabulis loquitur. Elegantissime, de sepulto cujus testamentum aut codicilli, oborta è re nata contentione, inspiciuntur. INCERT. (26) Formam humilitatis. Si Petrus locutus non fuisset et non recusasset lavari, Christus de baptismo nihil dixisset. ALBASP. (27) Christi enim vox est, qui semel lotus, etc. Non primus Optatus, dubium in re magis an verbis falsus, hoc loco ita abusus est. Jampridem Tertullia nisi quod Tertullianus (quod tamen eodem redit) ita (29) Nam si esset distantia. Si esset differentia inter personas que baptizant. ALBASP. (30) Tola simplicitate. Pro omni dixit, ut alias, totam importunitatem, alias totam sanctitatem, ac totam securitatem. Quomodo et Hieronymus et Vopiscus, notante Isaaco Casaubono excellentissimo Critico. INCERT. (31) In Spiritum sanctum. Exorcismis eum fugando. ALBASP. |