: mentum, qui Testamento non servis, in quo descripta est disciplina, quam servare non vultis? Non enim potestis dicere, vos eam servare a, contra quam militatis. Deus dicit: Quære pucem, et consequeris eam (Ps. xxxi, 15): (15) tu repudiasti pacem: non est b contemnere disciplinam? secundo diapsalmate, Spiritum Sanctum dixisse: A enim contempta est disciplina: ut quid recitas TestaPeccatori autem dixit Deus (Ps. XLIX, 16). Hoc loco advertenda est tota mentis intentio, et videndum, quis sit peccator. (11) Si enim post quod lectum est, peccatori autem dixit Deus: verba hujusmodi sequerentur, et diceret tulisti arma, processisti castris, stetisti contra hostes in acie timendum erat militi, quia potuit ipse videri peccator. Aut si diceret : comparasti merces, peregrinatus es, egisti nundinas, lucri causa quod emeras vendidisti: timendum erat negociatori, quia potuit ipse videri peccator. Aut si diceret fabricasti navem, struxisti funibus, ornasti velis, opportunos ut navigares captasti ventos: (12) timendum erat nautæ, quia potuit ipse videri peccator. Aut post quod lectum est: Peccatori autem dixit Deus: si sequerentur hæc verba : dissensio et schisma B tibi displicuit, concordasti cum fratre tuo, et cum una Ecclesia quæ est in toto orbe terrarum, (13) communicasti septem Ecclesiis et (14) memoriis apostolorum, amplexus es unitatem: si haec subsequens lectio contineret, nobis timendum erat, nos esse potuimus peccatores. Cum autem dicit Deus: Ad quid exponis justitias meas, et assumis testamentum meum per os luum? tu autem contempsisti disciplinam, et abjecisti sermones meos retro: sedens adversum fratrem tuum, detrahebas, et adversus filium matris tuæ ponebas scandalum. Videbas furem, et currebas cum eo, el cum adulteris portionem tuam ponebas (Ps. XLIX, 16). Hæc ad vos dicta sunt omnia. Excusate vos ab his omnibus, si potestis. IV. Donatista disciplinæ contemptores. a In mss. S. T. et P. S. servasse. 73 In Evangelio legitur (16): pax hominibus in terra bonæ voluntatis (Luc. 11, 14): tu nec voluntatem bonam vis habere nec pacem : non est contemnere disciplinam? Item in psalmo cxxxi legitur: Ecce quam bonum est, et jucundum, habitare in unum : in unum habitare cum fratribus non vis non est contemnere disciplinam? Christus dicit in Evangelio: qui semel lotus est, non habet necessitatem iterum lavandi (Joan. xi, 10): tu rebaptizando iterum lavas : non est contemnere disciplinam? Deus dicit: ne teligeritis Christos meos, neque in prophetas meos manum miseritis (Ps. civ, 15): vos tot sacerdotes Dei (17) honoribus exspoliastis: non est contemnere disciplinam? Christus dicit: inde scio quia discipuli mei estis, si vos invicem diligatis (Joan. xm, 34): odio nos habetis, fratres utique vestros: nec apostolos imitari voluistis, a quibus etiam negator dilectus est Petrus : non est contemnere disciplinam ? Exponis justificationes Dei, et assumis Testamentum ejus per os tuum Testamentum recitas, et Testamento non servis, in quo descripta est disciplina: quomodo dicis : quære pacem, cum non habeas pacem? V. Donatista calumniatores, detractores, scandaloA vobis C rum auctores.- (18) Electi estis, qui sedentes poLECTIONES VARIANTES. b In ms. S. G. utique hoc est : et ita deinceps. VARIORUM NOTÆ. testantur viri docti. Alterum autem cum jam versu 6, (non enim sequendi qui tollunt, cum sit et in Hebr.) præcesserit. Ideo fortasse dictum ab Optato, hic est, sub sec. etc. M. CASAUB. (11) Si enim post electum est. Pro electum mavult Barthius delectum. Interest enim militem deligi atque eligi dicas. Cum delectus ei rei sit familiare verbum : illud alterum temere de militibus non reperias. Fr. Balduinus edidit, si enim postquam lectum est. Incert. (12) Timendum erat nautæ. Lege exigente sensu et fide jubente eodem libro, naturæ. Si quidem naturæ hic prodigiose editum. INCERT. (13) Communicasti septem Ecclesiis. Christianis Asiæ. ALBASP. (14) Et memoriis Apostolorum. Et reliquiis B. Petri D et Pauli quæ communio necessaria est ut quis sit in unitate Christiana. ALBASP. (15)Tu repudiasti pacem, etc. Auctiores hic priores editiones integra periodo: In Evangelio legitur, pax hominibus in terra bonæ voluntatis. Tu nec voluntatem bonam vis habere, nec pacem : non est contemnere disciplinam? Item in Psalm., etc. Haud dubium quin sit Optati, neque difficile est conjicere, quæ causa fuerit omittendi. M. CASAUB. (16) In Evangelio legitur. Hæc ex editione Germamanica addimus; et bene, ni fallor. ALBASP. (17) Honoribus exspoliastis. Sine causa et absque crimine episcopos deponitis: quod non minus crimen erat, quain innocentem ad pœnitentiam cogere; utrique enim tollitur gradus et pars quem habebat in corpore Christi. Adde ex D. Cypriano episcopatum divinum honorem esse. Epist. 5 lib. IV. Divini honoris societate conjunctas. ALBASP. (18) Electi estis qui sedentes, etc. Scribe lecti estis : quod valet, scriptum porro est de vobis, aut aliquid simile lectum enim pro scriptum cum de sacris scriptoribus loca proferuntur, et lectio zatěžov pro quavis sacrae Scripture περιοχῇ, sive περικοπῇ (capitulum vocant Tertull. et alii) tam freque.is est in his et similibus libris, ut nihil frequentius esse possit. Notum ac tritum est, quid Nehem. va, 8, non pauci mikra exponant, vel quid ea voce Hebræi doctores vulgo designent. Eadem ratione et Alcoranum dici multi autumarunt. Sed Thomas Erpenius, in cujus excellentissimi viri immatura morte tantam fecerunt jacturam litteræ Orientales, quantam ulla umquam in unius hominis morte littere, doctissimos quosque Arabes dissentire, et ab alia quamvis ejusdem radicis significatione derivare, notavit in notis ad histor. Josephi Patriarch. Hanc sententiam doctissimus Salmasius in admirando Plinianarum exercitationum opere, non laudat modo, sed et Græcorum testimoniis ita confirmat, ut res jam minime controverti debeat. Sed quia admirandi illius operis mentionem me contigit hic facere, ingratus sum nisi hoc ipso loco ejus auctori, viro humanissimo et de tota republica litteraria meritissimo, gratissimas agam gratias, cujus munere tanti thesauri compos sum factus. Sed ut ad Optatum redeamus, ut hic electi pro lecti, etiam in hac optima, ita in prioribus editionibus, eodem errore electum pro lectum legebatur. Ubi enim ante unam aut alteram paginain: Si enim postquam lectum est, priores ultima Baldui pulum doceatis (19), et detrahitis nobis, utique fra- A explicet. (26) Lectiones dominicas incipitis, et trac tribus vestris. Quoniam (sicut supra dixi) una nos mater Ecclesia genuit, únus nos Deus pater excepit; et tamen scandala contra nos ponitis, mandando singulis, (20) ne nos salutent: ne a nobis (21) dignationem accipiant (22). Considerate verba superbiæ vestræ considerate tractatus: considerate mandata: actus quoque vestros revolvite a. Nullus vestrum 74 est, qui non convicia nostra suis (23) tractatibus misceat: (24) qui non aliud (25) initiel, aliud LECTIONES a Hic in mss. et in editis habentur hæc verba : Invenietis oleum vestrum timuisse, qui rogabat; sed non suo loco: nec enim cohærent cum præcedentibus et sequentibus, tatus vestros ad nostras injurias explicatis : (27) profertis Evangelium, et facitis absenti fratri convicium (28) auditorum animis infunditis hodia, inimicitias (29) docendo suadetis; hæc omnia dicendo, contra nos scandala ponitis. Ergo unicuique vestrum dictum est: sedens adversus fratrem tuum detrahebas, et adversus filium matris tuæ ponebas scandalum. Dum peccatorem arguit, et sedentem increpat Deus, spccialiter ad vos dictum esse constat, (30) non ad poVARIANTES. iisque omissis series orationis optime se habet. VARIORUM NOTÆ. niana exhibebant, si enim post electum est. Et quia B (19) Electiestis qui sedentes populum doceatis. Nam, (20) Ne nos salulent. Christiani olim et domi, et per vicos, et in Ecclesia osculo sese salutabant. ALBASP. Ibid. Ne nos salulent : ne a nobis dignationem accipiant. Dignatio quid olim fuerit non opus est dicere; a posterioris avi et cum ævo declinantis latinitatis Scriptoribus, pro humanitate seu facilitate solet accipi. Unde quod a Veteris et germanæ eloquentiæ Principe dictum est: qui dignitate Principibus excellit, facilitate par infimis videtur. A Sidonio Apoll. ita expressum est, dignitate clarus, dignatione communis. Lib. 1 epist. 1x, et in lib. vII, ad Fontelum Papam sive episcopum Cum sitis opinione magni, gradu maximi, non tamen estis vos amplius dignitate, quam dignatione laudandi. Hinc et de quovis officio, quod PATROL. XI. D testandæ humanitatis invicem præstamus et exhibe- ubi (21) Dignationem accipiant. Dignatio apud antiquos pro gratia accipitur. Cyp. lib. 1, epist. 6. Cum igiiur aliquem oscularentur, vocabant hoc gratiam et communionem facere, quam cum orthodoxi habere nollent cum Donatistis, osculi officium repudiabatur. ALBASP. (22) Dignationem accipiant. Dignatio hic humanitatis officium. Symm. 1. ix, ep. 63, sed licet me officii ordine et dignatione præverteris, etc. Du PIN. (23) Tractatibus. Episcoporum sunt in Ecclesia sermones et Evangelii explicationes. Cypr. epist. XLVI, lib. IV: Nec tractantes Episcopos audiat. ALBASP. Ibid. Nullus vestrum est, qui non convicia nostra suis tractatibus misceat. Convicia nostra, pro iis dixit quæ in nos jactata debebat proferre. INCERT. (24) Qui non aut aliud initiet, aut aliud explicet. Initiare est incipere. Sic infra: ministeria initianda et ordinanda. INCERT. (25) Initiet. Incipiat. ALBASP. (26) Lectiones dominicas. Per Evangelii lectionem incipitis, sed mox ea omissa ad convicia transitis. ALBASP. (27) Profertis Evangelium. Sensus: Evangelium pacis profertis, et odia seminatis. ALBASP. (28) Auditorum animis infigitis odia, etc. Putavi aliquando legendum inimicitias suadendo docetis. Barthius excidisse vocem docetis censet, quæ necessario sit reponenda hoc modo, inimicitias suadendo docelis, docendo suadetis. Fr. Balduinus edidit: auditorum animis infligitis odia, inimicitias docendo súadetis. INCERT. (29) Docendo. Prædicationes fiebant ut populus doceretur. ALBASP. (30) Non ad populum qui in Ecclesia, etc. Aliquandiu, fateor, torsit me hic locus. Nam si quis hinc andas iret conclusum, populo olim, sive laicis in Ecclesia non licuisse sedere, multa in mentem veniebant, quæ possent opponi. Tandem commode Occurrit Augustini locus, qui ut mihi, ita spero, lectori abunde satisfaciet, et omnes ex Optato tenebras dispellet. Augustinus igitur de Catech. rud. c. 13, ubi oblata sessione tædio audientis succurrendum suasit, addit mox: Quamquam sine dubitatione melius fiat, ubi decenter fieri potest, ut a principio sedens uu 33 b pulum, qui in Ecclesia non habet (31) sedendi licen- A tos; ut Praxeas, qui argumentabatur Patrem pastiam. Vides ergo procul dubio vobis imputari debere cum dicit Deus: sedens adversus filium matris tuæ, ponebas scandala. (32) Unam matrem nos habere jam toties comprobavi: nec vos negare potestis, qui contra nos scandala ponitis, dum aliqui vestrum et (53) non intellectas proferunt lectiones: ut auferant etiam illud, quod inter omnes solet esse commune, salutationis videlicet officium. Nam et vos ipsi aliqui (34) in perfunctoria salutatione oscula denegatis solita et docentur multi, (35) ne ave dicant cuiquam nostrum et videntur sibi hoc de lectione, sed non intellecta, mandari, ignorantes de quibus apostolus hoc dixerit cum his nec cibum capere : ave illi ne dixeritis: serpit enim eorum sermo velut cancer (1 Cor. v, 11; II Joan. 10; II Tim. 11, 17). B Filium Dei ausus est dicere, tantummodo hominem : Dixit hoc de hæreticis, quorum cœperat illis temporibus vitiosa esse doctrina: qui subtili seductione verborum, morbis obscure serpentibus corrumperent fidei sanitatem; ut Marcion, qui ex episcopo apostata factus, inducebat duos Deos et (36) duos ChrisLECTIONES a la mss. omnibus et in editis hic habetur Ebion pro Praxea. Sed erroris istius, Patrem passum esse, auctor fuit Praxeas non Ebion. Praxeas etiam nominatur ab Optato, 1. 1. Et l. v in mss. S. T. et P. S. pro Ebione legitur Praxeas: apud Praxeam Patripassianum, qui ex toto Filium negal, et Patrem passum esse contendit. Ex his restituimus Praxeam pro Ebione, quamquam hoc loco mss. co sum esse, non Filium; ut Valentinus, qui conabatur carnem Christo subducere. Ilorum est sermo, qui habuit cancer ↳ ad fidei membra vexanda. (37) Talis sermo est et (58) Scorpianie hæretici (39), qui 75 negabat debere esse martyria: scilicet venena sua sibi servent, nec eorum relatio auditorum intellectus simplices vel leviter vexet. Hujus igitur sermo est, qui vitandus est, ne serpat sicut cancer. Dictum est hoc et de Ario, qui conabatur docere Filium Dei ex nullis substantiis factum esse, non ex Deo natum : cujus doctrina, nisi in Nicæno concilio a trecentis decem et octo episcopis dissiparetur, pectora multorum sicuti cancer intraverat. Dictum est hoc de Photino præsentis temporis hæretico, qui fuisse, non Deum. Potuit hoc et de vobis dici, quia vester sermo animis et auribus aliquorum non leve intulit cancer. Vester enim sermo est, quem ad pacis filios habetis; dum dicitis: periistis, attendite post vos; peribit anima vestra; quamdiu (40) vos tenetis ? VARIANTES. VARIORUM diat. Longeque consultius in quibusdam Ecclesiis trans- C marinis, non solum antistites sedentes loquuntur ad populum, sed ipsi etiam populo sedilia subjacent, etc. Tam clare luci non est quod addam. Illud modo ne quis hæreat, transmarinas Ecclesias appellari ab Augustino Afro, quæcumque tum erant Occidentis Ecclesie. Optatus, lib. II, universi orbis populos, in Africanos, Orientales ac Transmarinos dividit. Plura de hujus vocis usu congessit eruditissimus Justellus ad Can. Eccl. Afr. M. CASAUB. (31) Sedendi licentiam. Episcopi et presbyteri jus sedendi in Ecclesia habebaut; nonautem plebs, quæ stando, aut genibus flexis orabat: unde apud antiquos sacerdotium vocatur, honor consessus. ALBASP. (52) Unam matrem nos habere jam toties comprobavi, etc. Scribe: Unam matrem nos habere jam toties comprobavi, nisi tamen melius, Unam matrem nos habere jam toties comprobavi, nec vos negare potestis, qui contra nos sc., etc. M. CASAUB, Ita restitutum. (55) Non intellectas. Loca Scripturæ quæ perperam explicant. ALBASP. : (34) In perfunctoria. In civili salutatione non solum Christianam salutem, sed etiam civilem nobis denegatis. ALBASP. (35) Ne ave.Osculum et bona verba dabant. ALBASP. (36) Duos Christos. Hunc locum restituit Balduinus: quomodo autem: duos Christos et duos Deos rent Marcionit, lege I. C. Perronium ad D. Augustini locum ad Adimantum. ALBASP. spone (37) Talis sermo est, et Corpiani hæretici, etc. Qui fuerint hæretici qui martyria negabant, præter alios docet Tertullianos, qui adversus Guosticos eo nomine infames librum conscripsit de Bono martyrii. Sed illi hæretici cur Optato Corpiani, non æque in promptu est. In codice manuscripto Scorpiani non Corpiani se reperisse testatur Balduinus. Quod si hæreticos simul plures ita vocaret Optatus, vel Scorpiaci eum scripsisse putarem (Scorpiacum enim li D dicum auctoritate'destituti. Forte in his omissa est ́una aut altera linea, et legendum, ut Ebion qui Christum dicebat esse merum hominem : u Praxeas quí argumentabatur Patrem pussum esse. cancrum. In ms. S. G. quem habuil cancer. In editis, qui habuit cIu mss. S. T. et P. S. Corpiani. NOTE. brum suum vocat Tertullianus, quem contra Gnosticos, scorpiis, ut interpretatur ipse, similes, scripsit); vel Copriani a κόπρος aut κοπρία formasse, cum qui Gnostici, eosdem Borboritas, ob obscoenitatem tam morum quam doctrinæ nuncupatos constet; vel denique Coddiani, quod fuit et illorum nomen, ut antiqui tradidere. Sed cum Corpiani hæretici, ut unius ac certi cujusdam, cujus hoc proprium nomen fuerit, Optatus meminerit, haud temere quidquam asseverem; nisi sit fortasse singularis pro plurali ; aut ipse Optatus in nomine minus noto impegerit. Ait autem Augustinus, Gnosticos quosdam a Nicolaitis, quosdam vero a Carpocrate hæretico derivare. Verum hoc nihil ad Corpianum de quo quærimus, cuique proprium hoc dogma adscribit Optatus noster, quod martyria negaret. Mox de Ario qui conabatur docere filium Dei ex nullis substantiis factum esse, id est, quasi ex tuv oùx övtov. Unde et Exoucontii dicti. M. CASAUB. (38) Capiani. Ex Tiliano codice legendum Scepiani: qui a Tertulliano vocantur Guostici, quod martyrium subeundum esse negarent. ALBASP. (39) Scorpiani hæretici. Delusus videtur hoc in loco Optatus inscriptione libri Tertull. adversus hæretic. qui martyriis obtrectabant, quem Scorpiace Tertullianus inscripsit. Hinc forte putavit Optatus, hæreticum illum quem aggreditur, vocitatum fuisse Scorpianum. Cum tamen Tertullianus initio libri Scorpios vocet hæreticos, et profiteatur se Gnosticos, Valentinianos, aliosque martyriorum refragatores, qui tempore persecutionis ebulliebant, non autem privatum ullum hæreticum insectari, atque ut adversus bestiolas istas suis mederctur Theriacam promptam styló temperare. Nullus ergo fuit Scorpianus neqne Corpianus hæreticus Tertulliano; sed merito dicti sunt ab illo Scorpiones, hæretici illi qui martytio refragabantur. Du PIN. (40) Vos tenelis. Quamdiu apud Orthodoxos manetis. ALBASP. Sic fecistis de fidelibus pœnitentes, sic mortifieastis A foras: ut compleatur quod a Deo dictum est per pro in sacerdotibus honores. Ecce et vester sermo est, qui serpit velut cancer hodie, ut salutatio et convicLus prohibeatur. Noster sermo quid tale facere potuit? qui simplici doctrina filios pacis retinemus : non alienos seducimus, nec quemquam exterminamus. Manifestum est igitur, vos contra nos quotidie scandala ponere: et longum est percurrere omnes modos, quibus nobis detrahitis, et omnia quibus scandala ponitis. phetam Ezechielem et maledicebant mihi in populo meo, propter plenam manum hordei et buccellam, ut occiderent animas quas non oportuit mori, dum annuntiant populo meo vanas seductiones ( Ezech. x1, 19). Audit ergo Deus injurias non sibi debitas, et hujus modi habitaculum deserit : et homo qui Deo plenus in Ecclesiam intraverat, egreditur (46) vas inane. Diabolus qui volebat quasi fur aliquid involares, adjutus operibus vestris, videt (47) totum suum factum esse, unde volebat paululum aliquid tollere : ergo de vobis dixit Deus: videbas furem, el concurrebas cum eo (Ps. XLIX, 18): denique in Evangelio sic scriptum est: cum autem Deus deseruerit hominem, remanet vas inane; spiritus autem immundus errans per loca VI. Donatista fures et qua ratione. Nam et cum dicit: videbas furem et concurrebas cum eo; de qua re hoc putatis dictum esse? numquid de subducto vestimento aut de involato b gremio, aut de aliquibus rebus quæ ablatæ vel lucra vel damna inter homines faciunt? equidem sunt et ista prohibita : sed in hac B deserta, jejunus dicit, domus mea vacua est (Matth. XII, lectione illa furta increpat Deus, quæ sibi sunt facta. Quæritis quæ furta sunt Deo facta? apud vos inveniuntur. Possessio Dei, est turba fidelium, ex qua, quotidie fur diabolus cupit aliquid involare: Christiani aut Christianæ vult vel mores ex aliqua parte corrumpere, et si non totum hominem, sed quodcumque de homine rapere. Talem furem cum videatis contra nos vim facere, vestris operibus adjuvistis; nam neminem fugit, quod omuis homo qui nascitur, quamvis de parentibus Christianis nascatur, (41) sine spiritu immundo desse non possit, quem necesse sit ante salutare lavacrum, (42) ab homine excludi et separari. (43) lloc exorcismus operatur, per quem spíritus immundus depellitur e, et (44) in loca deserta fugatur. Fit (45) domus vacua in pectore cre- C dentis, lit domus munda : intrat Deus et habitat. Apostolo dicente: vos estis templum Dei, et in vobis Deus habitat (I Cor. 1, 16). Et cum Deo unusquisque plenus sit, de quo f fur diabolus aliquid involare contendit: vos rebaptizando exorcizatis hominem fidelem, et dicitis Deo habitanti: Maledicte, exi a In ms. S. G. conventus. b In ms. S. G. inviolato; sed perperam. 43) hoc est dicere, Qui me excluserat, exclusus est revertar illuc et habitabo : et adducit secum alios septem sæviores, et habitabit illic; et erunt hominis illius pejora novissima, quam quod fuerunt prima: (48) hoc est: videbas furem, et concurrebas76cum eo, et cum machis particulam tuam ponebas. Hæreticos dicit moechos, et moechas Ecclesias illorum ; quas aspernatur et repudiat Christus in Canticis Canticorum quasi dicat, (49) Quid mihi colligitis non necessarias? una est dilecta mea, una est sponsa mea, una est columba mea ( Cant. vi, 8 ), id est, Catholica: in qua et vos cum esse possetis, rebaptizando inter mochos particulam babere voluistis. Et quoniam vos esse peccatores, divino testimonio manifestissime comprobatum est etiam illud ostensum est, tua auxilia contra te militasse in auxilium enim adduxerasi Prophetam, in quo lectum est: sacrificium peccatoris, quasi qui victimet canem (Esai. LXVI, 5) (50). Jam peccatores vos esse, si pudor est ullus, cum dolore recognosce j. VII. Quo sensu dictum illud : oleum peccatoris non LECTIONES VARIANTES. In ms. S. G. qui in quovis in Christiano aut christiana. d In ms. S. T. mundi: minus bene. e In ms. S. G. repellitur. f In ms. S. G. unde. 8 In ms. S. G. additur, de homine. h In ms. S. G. additur hæreticos. i In mss. S. T. et Ph. S. addideras. j 'In ms. S. G. si ullus est pavor, cum pudoré cognosce. VARIORUM NOTÆ. (41) Sine spiritu mundi. Sine spiritu immundo. ALBASP. (42) Ab homine excludi. De exorcismo loquitur. : ALBASP. (43) Hoc exorcismus operatur. D. August. ad Sixtum Presb. epistola 105 Quid ad hoc respondeant, quod exorcizantur et exsufflantur infantes? hoc enim procul dubio fallaciter fit si diabolus eis non dominatur. ALBASP. (44) In loca deserta. Alludit ad Tobia historiam. ALBASP. (45) Fit domus vacua. Baptismo domus purgabatur confirmatione ornabatur. Christus demum in Eucharistia in eam intrabat et habitabat: Origenes, sed non statim domus hæc habitatorem habere Christum meretur, nisi sit vita ejus et conversatio ita sancta, ita pura. ALBASP. (46) Vas inane. Habebat Christum quando eum rebaptizastis: quem quidem per exorcismos fugastis; ideo qui rebaptizatur egreditur vacuus ex aquis; non D enim amplius habet Christum, neque Spiritum sanctum. ALBASP. (47) Totum suum. In antiquam suam possessionem restituitur. ALBASP. (48) Hoc est: videbas furem, etc. Scribe, hoc est : videbas furem et concurrebas cum eo; et aliquantulo spatio interposito, et cum machis, etc. Ita enim sæpe solet Optatus testimoniorum, sive, ut ipse appellat, lectionum singula verba percurrere ac persequi, solo spatio ad indicium transitus ac novæ quasi materia: interjecto. Horum intervallorum omissio et neglecta observatio in Optati editionibus multum caliginis multis locis offudit. Dixisset alioquin Optatus, sequitur et cum machis, etc. M. CASAUB. (49) Quid mihi colligitis. Quid mihi facitis Ecclesiam. ALBASP. (50) Victimet canem. Canis ita vile Hebræis animal, ut ne pretium quidem ejus in templo recipi posset. DU PIN. ungat caput meum. Etiam illud disce, cujus vox A Jordane : quo cum veniret Filius Dei, Salvator noster, d - sit oleum peccatoris non impinguet cupul meum (Ps. ad Joannem ostensus est his verbis: ecce agnus Dei: hic est qui tollit peccata mundi (Joan. 1, 30). Descendit in aquam, non quia erat quod in Deo mundaretur, sed superventurum oleum (53) aqua debuit antecedere, ad mysteria h initianda et ordinanda, et implenda baptismatis: lotus, cum in Joannis manibus haberetur, secutus est' ordo mysterii, et complevit Pater quod rogaverat Filius et quod nuntiaverat Spiritus sanctus. Apertum est coelum Deo patre ungente, spiritale (54) oleum statim in imagine columbæ descendit, et insedit capiti ejus, et perfudit oleo i, (55) unde cœpit dici Christus, quando unctus est a Deo Patre; cui ne (56) manus impositio i defuisse videretur, vox audita est Dei de nube dicentis: hic est Filius meus, de quo bene sensi, hunc audite ( Matth. m, 17 ). Hoc est igitur quod lectum 77 est: oleum peccatoris non ungat caput meum (57). Rationem veritatis, frater Parmeniane, vel sero addisce, quoniam nunc tempus invenisti discendi k. Et VIII. (58) Hæretici proprie filii adulterorum. illud quod in Salomone propheta lectum esse dixisti: filios adulterorum inconsummatos (59), et spuria (60) vitulamina (61) allas radices dare non posse (Sap. m, 16; IV, 3): hoc et simpliciter dictum esse intelligi potest. Unde si figuram facias, veros adulteros excusasti (62). Sed fac, ut figuraliter dicVARIANTES. C VARIORUM (51) Quia Propheta timuit oleum peccatoris, etc. Distingue: Hæc tu non intelligens dixisti, quia Propheta imuil oleum peccatoris. A Samuele jamdudum puer unctus fuerat, quæ cantabat (id est auódos). Non fuit ratio ut iterum ungeretur; ergo, etc. M. CASAUB. Restitutus est a nobis iste locus. (52) Ut Deus ab homine. Unctio est species communionis, ut habetur apud Dionysium, cap. ult. Hier. Eccles. Qui autem communionem alicui impertit, is superior esse videtur; unde nemo olim Episcopo sacramentum impertiri poterat. Ait igitur Optatus indignum fuisse ut Christus per hominem perliceretur. ALBASP. (53) Aqua debuit. Baptismus ante confirmationem conferebatur. ALBASP. (54) Oleum statim. Confirmabantur ubi erant baptizati. ALBASF. (55) Unde cœpit Christus. Baptismus faciebat filios: Confirmatio Christianos, Ecclesia fideles. ALBASP. (56) Manus impositio. Et ne deesset oratio qua confirmatio illa perficeretur; non solum manus extentio vocabatur manus impositio, sed etiam orationes, quæ cuni manum admoverent, pronuntiabantur. ALBASP. (57) Rationem veritatis, frater Parmeniane, etc. Alia editiones, quoniam nunc tempus est invenire discendi. Ego scribo, quoniam non est tempus, vel, nunc non tempus est juvenile discendi. Prius enimi, vel sero: quasi diceret, præstat sero, quam numquam. M. CaSAUB. Restitutus est hic locus a nobis. (58) Et illud quod in Salomone Propheta lectum D 5 In ms. S. G. precatur. h In ms. S. T. ministeria: et infra ministerii pro mysterii. i In mss. S. T. et P. S. perfudit eum. Ia ms. S. G. perfudit oleum: legendum oleo. In ms. S. T. post hæc additur, el digesta est; in ms. S. G. et digestum est. Istud utpote superfluum omisimus. j In mss. S. T. et P. S. manus imposita. k In mss. S. T. et P. S. tempus est invenire discendi. NOTÆ. esse dixisti, filios adulterorum consummatos. Insignis locus et animadversione si quis alius in Optato dignissimus. Vox consummatos plane contra mentem auctoris pugnat; et Sapient. cap. 111, hæc sunt verba, Τέκνα δὲ μοιχῶν ἀτέλεστα ἔσται, καὶ ἐκ παρανόμου κοίτης σπέρμα ἀφανισθήσεται. Εx quorum postremo perpenso non dubitant quidam corrigere, filios adulterorum seu somno natos. Quas tres voces inscitia librarii turpissime in unam redegit scilicet. Sed hoc correctio aliis fortasse seu somno nata videbitur. Diu est cum legendum suspicabar, filios adullerorum inconsummatos. Nam sic vulgata Latina editio libri Sapientiæ sonat. Filii adulterorum in consummatione (alias non initiati, vel imperfecti) erunt, et ab iniquo ihoro semen exterminabitur. INCERT. (59) Inconsummatos. Ita restituimus ex niss. Male in editis, consummatos. In Græco Sapientiæ, téxa δὲ μοιχῶν ἀτέλεστα ἔσται. Vox Græca ἀτέλεστα, sicut Latina, inconsummatos significare potest, aut imperfectos, aut profanos, ac sine sacrificio. Du PIN. (CO) Vitulamina. Vocat stolones et suboles arborum. INCERT. (61) Vitulamina. Ita Latinus Interpres cap. IV, v. 3, deceptus ambiguitate vocis Græcæ porxsúμaтa, que vitulos significat et stolones seu propagines, ut videre est apud Theophrastum aliosque rei rusticæ Scriptores. Du PIN. (62) Veros adulteros excusasti. Trahens scilicet in sensum spiritualem quod in ipsos dictum est. DU PIN. |