x, tam denique infruexsaturari possint inju■hominum acquiescens ad ultimas Galliæ partes e nudatus, inde ad vos tis, revertitur. Quocirca exa precibus et culpam etatis gremium ei citius

XVIII.

ASTERIO a SANCTI AMANDI.

us in Domino salutem. pide appetisse nec insɔquod parvitatem meam provehi, facile sentiem in promptu est conjinec alicui eam gerenti em et sine dolore amitonis illecebra possidenPhil. 1), sive ex veritatus annuntietur, et in inde videtur mihi obeecipitur, et ad generale in prædio quodam Parin est, incipiet Kal. Julii 5 obniti, præsertim hoc mo. Exiguitatem vero , absque difficultate in Lardius quam voluissetis erint litteræ, noveritis se allatas, et meas 38 Mei benigue memores

is, in diœcesi Torna

B

C

Donato Candido, qui ex
chorum sancti Amandi
issam. Et patet Lupum
cujuspiam monasterii,
asterium sancti Aman- D
Der eas tempestates fa-
ria tribuebant uni Ab-
plici onere gravabatur,
eum sibi dari abbatem
thibiturus ipsis esset,
am commissum est a
sentiente Lupo donum
ri. Quippe intelligebat
esse, et eum vix sibi
onasterii curam susce-

siensis, quem Bonoialvi, et Hincmarus in ionis Goteschalci. Exiincmarum de eo ipso cujus Acta exstant in

wwm de alio qvo.

guia voɔuum monachus, cui Joannis nomen est,

nobiscum in monasterio nostro versatur, propter quamdam necessitatem a quodam fratre nostro vocatus, a me autem postea retentus, quod et nobis prodest, et in cœnobio ejus, ut audivimus, indigentia laboratur. Quo congregari undique fratres vos præcepisse comperiens, celsitudini vestræ hos direxi apices, postulans ut et hunc mihi aliquandiu concedatis, et quantum audeo suppliciter implorans ut secundum ingenitam vobis benignitatem et impositam officii diligentiam loco illi consulatis; ne forte fratrum penuria non solum bona vestra obscuret, verum etiam Dei nostri, ad cujus quotidie judicium properamus, provocet offensam, et irrevocabilem acceleret vindictam. Res enim ecclesiasticæ et animarum cura quanta cautela tractandæ sint nec admonita vestra videt prudentia. Proinde et vobis et illis fratribus consulite, ut et de vestra indulgentia et de illorum sublevatione glorificetur Deus, qui singulis cito retribuet quod merentur. Valeas, Domine charissime, meique præcipue in sacris orationibus meminisse digneris.

39 EPISTOLA XX.

AD f ALTUINUM.

Charissimo fratri Altuino Lupus plurimam salutem.
Litteræ sanctitatis tuæ in Kal. Maii mihi redditæ

sunt: quarum sententia pronum in me tuum decla-
ravit affectum, haudquaquam sane aliter quam per-
ceperam animo ac firmissime retinebam. Namque
cum tam concorditer, tamque jucunde, ac forsan
tam proficue, aliquandiu peregre vixerimus, qui po-
terat amor tam longo usu concretus labefactari? In-
firmitatem vero quam contigisse mihi audisti cogno-
scas exuberante circa me, ut semper et in omnibus,
divina gratia detrimenti nihil, at emolumenti pluri-

ventus fuerit ad Kalendas Julit, sed Augusto demum mense celebratus. Multa enin persæpe iusidunt, præsertim in republica perturbatissima, quæ tractationem gravium negotiorum differri præcipiunt. Con. ventus porro ille apud Bonoilum habitus est, ut dixi, mense Augusto, anno vero 856, præsente Carolo Calvo rege.

d Sacris regis obniti. Id est, principis jussa spernere, quæ ipse scriptis litteris significaverit; id ætate sua periculosum esse existimabat Lupus, propter suspicionem secessionis et partium. Nam Gallia miserandum in modum scissa erat. Itaque suadet monachis Elnonensibus ut ad conventum Bonogilensem accedant, ne infortunium in se accersant. Timendum namque erat ne suspicacem Caroli Calvi animum percelleret illud facinus, si adesse negligerent.

e Ad Heriboldum. Antissiodorensem, quod præferebat titulus epistolæ in editione Massoni. Nos sedis nomen omissum voluimus in hac nostra, ob studium antiquitatis, et quia deerat in manuscripto. Vir fuit magni nominis per illas tempestates, upote sacri palatii archicapellanus. Vide quæ adnotamus ad epistolam 37.

↑ Altvinum Vido potes ad onistalam Al

pustula impendentem solum minata est mortem.
Tantam autem orationum peperit copiam, quacun-
que meum fama casum dissipaverat, ut opinari au-
deam eum divino mihi beneficio procuratum. Re-
gressus a Transrhenanis partibus, ubi statum loci
nostri deprehendi, morem gerere statui quibus de-
bebam; et, favente Dei clementia, firmissima fruor
quiete, otiumque meum est mihi pergratum condu-
cibili lectionis negotio. Vides igitur nullos me itus
moliri ac reditus. Quocirca si tibi necessarium du-
cis meum colloquium, adultam æstatem propter pa-
buli penuriam præstoleris oportet, quando non im-
pediente cura equorum facere nobiscum dies aliquot
valeas. Interim quæ ex me quæsisti, 40 ea dunta- B
xat quorum videor mihi attigisse notitiam, quam
possum breviter absolvo. Communem syllabam ex
muta et liquida fieri in eis solis quæ per naturam
brevia sunt nequaquam dubitaverim. Primo, quod
natura pene semper arti præjudicat. Deinde, quod
ut sentiam hujusmodi suadent pronuntiationes. Pec-
cator creat ex se femininum peccatrix; amator,
amatrix; venator, venatrix, multaque similia, in
quibus penultima syllaba nullus unquam dubitavit
ponendum accentum. Nam si positionem sequere-
mur, femininum genus acuta antepenultima profer-
remus. Quod quam sit absurdum, imo barbarum,
quis non intelligat? Postremo quæcunque natura
produxi nullius poetæ testimonio usquam correpta
reperio, quanquam diu sit quod id vigilanter quæ- C
sierim. Videtur ergo mihi et quibusdam doctis eis-
demque studiosissimis viris, qui mecum talia pensi-
tarunt, salubris, aratrum, et similia,
penultimo indubitanter moderanda. Bibliothecam
quemadmodum enuntiare debeamus Martialis versu
ostenditur,

accentu

Quem mea non totum bibliotheca capit. In versibus moralibus quos Alcuinus dicitur edidisse, statera sic posita est :

Non tibi sit modius duplex, nec statera duplex. Blasphemus Græcum esse non dubitabit nisi qui id per pet h scribi parum attendit. Itaque Græcus quidam Græcos blasphemus dicere correpta penultima mihi constanter asseruit, et id ipsum Eginhardus noster astruxit. Tamen Aurelius Prudentius, qui apud plerosque vehementissime celebratur, id nomen sic posuit:

a In dextro inguine. Istum morbum Lupo adhuc juveni evenisse in monasterio S. Trudonis eo tempore.quo Franconofurtum proficiscebatur cum Odone abbate suo testatur Hildegarius, episcopus Meldensis in Vita sancti Faronis, cujus verba descripta sunt inter Elogia Lupi.

b Prudent., initio Hamartig.

e Nundinas in Teodulfi, episcopi Aurelianensis, cujus opera exstant, edita a clarissimo viro Jacobo Sirmondo. Versus autem Theodulfi, in quo producit

d

et blasphemo accentum in penultima syllaba sort rentur. Nundinas in Theodulfi carmine legi produc penultima. Quod utrum ejus, an præceptorum a ctoritate, penes illum fides habeatur. 4 Loquelam querelam per unum 1, Capri orthographiam sequente proferimus. Medelam vero, sicut suadelam, absju retractatione diceremus; ni conjugationis similitc nem confunderet diversitas generis, et omnium pe exemplarium non contemnenda repugnaret concor dia. Quamobrem in medio relinquamus, nec temer nostrum permutemus usum, quoad si non sufficia quæ dixi, vel a nobis vel ab obnitentibus aliqui robustius inveniatur. Sistrum musicum est instru mentum, quod Isis, ut scripsisti, manu gestar fingebatur, accessus et recessus Nili fluminis e significans. Unde, Cleopatram Virgilius, ut commen titiam ejus potestatem sibi arrogasse solita subtilita aperiret (Eneid. VIII):

Patrio, inquit, vocat agmina sistro. Fialas correpta penultima ea causa dicimus qu fiala dicuntur, quia fiunt ex vitro, quod Graeci hi appellant. Hialin autem habes in Virgilio (lib. 1 Georg.):

Carpebant bialin saturo fucata colore.
Item apud Martialem :

Quid tibi cum fiala ligulam committere posses.
De cometis qui visi sunt timendum potius qua
disserendum videtur. Et quia de his nil usquas
divina loquitur auctoritas, id opinari, imo metuere
possumus quod gentiles illis apparentibus usu de-
prehenderunt. Hi portendere cometas pestilentiam,
vel famem, vel bella tradiderunt. Hine Mantuani
vates, morte Cæsaris ac bellis civilibus imminentibas,
inter alia quæ ponit monstra (Georg. 1) :

Nec diri (inquit) toties arsere comelæ. 42 Josephus quoque prodit, priusquam everteretur Hierusalem, fuisse stellam in morem gladii per totum annum super eamdem urbem. Sed ut in spem aliquam adducamur clementiora experiendi, refert Pompens Trogus Mithridatis regis futuram excellentiam comela præmonstratam his verbis (Justinus, lib. XXXVI, c. 2): Nam et eo quo genitus est anno, et eo quo Ꭰ regnare primum cœpit, stella cometes per utrumq tempus septuaginta diebus ita luxit ut cœlum o flagrare videretur. Nam et magnitudine sui quarta cœli partem occupaverat, et fulguris sui radīs

Fruge, ope, nundinis, pulchris et rebus abundaus. Ex hoc porro Lupi testimonio recte collegit Sirmon dus falli virum doctum, qui carmen hoc a Theodule compositum negavit, ea videlicet de causa que illius mentio exsiet apud Alcuinum de divinis Officis, cap. 14, et Alcuinum certum sit ad Ludovici Pi imperatoris tempora non pervenisse. Verum, ut ide etiam observat Sirmondus, librum illum de divints Officiis Alcuini non esse jam alii observarunt. d Loquelam per unum 1. Hinc patet fuisse olim qui

persuasionis exstat apud
ro: Inter quæ et sidus
lgi opinio est tanquam
at. Aliud exemplum
Leodegarii Augustodu-
- cap. 7: Adeo enim
ognovimus evenisse ut
O quam astrologi vocant
erunt fame terram tur-
I commotione gentium
re. › Item aliud Rigordus
usti, Francorum regis :
rex Francorum magna-
etes horribilis apparuit
num mortis ejusdem et
- Sic cometa qui anno
visus est mutationem
e IV mortem, ut est
aurentii, cap. 49, et in
da Catello editum est. D
imo de bello civili:

na comelem.

ntinus, de quo hæc haannum 859: ‹ Probus sta conversatio et dotinam illustravit Eccleit. Quæ verba repetit giensi; nisi quod addit monasterio S. Albani esse puto Vitæ sancti -pera Bedæ, tomo III. ui Probum, Vitæ illius uisse scribit. Ejusdem epistola 34 Lupi. Fuere, etiam apud ve

stimo, struens e Ciceronem et Virgilium cæterosque opinione ejus probatissimos viros in electorum collegium admittat, ne frustra Dominus sanguinem fuderit et in inferno otium triverit, si verum sit illud propheticum: Ero mors tua, o mors; morsus tuus ero, inferne (Oseæ x11). Vale, charissime, et in amore nostro benigne persevera. Ex parvitate mea digneris salutare præpositum et congregationem vestram, et precari ut pro me et patre meo atqué matre Dominum exorare dignentur.

EPISTOLA XXI.

d AD JONAM.

Moleste vos tulisse mearum litterarum sententiam

iniquum videlicet arbitrati, si sanguis Christi dieatur frustra propter paganos illos effusus, quibus nihil defuit præter agnitionem fidei. Hujus sententiæ erat Probus. Serione, anjoco, incertum. Dicas et Erasmum ipsum in eam sententiam fuisse pronum; adeo ut in colloquio quodam sub alterius persona dicat vix sibi se posse temperare quin bene ominetur sanctæ animæ Maronis et Flacci, et quin interdum exclamet : Sancte Socrates, ora pro nobis. Zuinglius sane ad Franciseum I Francorum regem scribens ait eum, si rerum summam sibi a Deo creditam moderetur instar Davidis, Ezechia et Josiæ, visurum primum numen ipsum in sua substantia, deinde sanctorum cœtum, et in his, Herculem, Theseum, Socratem, Aristidem, cæteros. Ego, ne eorum opinionibus accedam, Eeclesiæ permoveor auctoritate, quæ negat ei ullam esse spem salutis qui sit extra Ecclesiam; valdeque laudo vocem illam Augustini, omnium ore vulgatam, qui de hujusmodi viris dixit eos laudari ubi non sunt, cruciari vero ubi sunt. Necessarium tamen visum est hæc adnotare ad illustrandum hunc Lupi locum. Vide porro Collium in libro de Animabus paga

norum.

d Ad Jonam. Episcopum Aurelianensem, quod etiam præferebat titulus in editione Papirii Massoni. Sed his carebat vetus codex. Fuit ille magnus vir per eas tempestates, exstantque illustria ingenii ejus monumenta. Editi enim jamdiu sunt libri ejus pro defensione sacrarum imaginum adversus Claudium episcopum Taurinensem. Prima, ut opinor, editio librorum ejus adversus Claudium prodiit Coloniæ anno 1554, sed absque ulla præfatione editoris. Eadem recusa est a Christophoro Plantino anno 1565, ab innumeris, ut in prima pagina legitur, quibus scatebat mendis repurgata. Anno demum 1687 incidit in manus meas vetustissimum et elegantissimum illius operis exemplar, illud ipsum nimirum, ut opinor, quod Carolo Calvo oblatum est a Jona. Initio positum est apologeticum sive rescriptum Claudii episcopi Taurinensis adversus Theodemirum abbatem, idem omnino quod editum est post librum Dungali, et incipit: Epistolam tuam. Animadverti autem editionem Plantinianam esse admodum mendosam et mutilam. Liber quoque Dungali, ut hoc quoque obiter moneam, est admodum imperfectus et mendosus. Cæterum vir optimus et eruditissimus Lucas Dacherius, monachus Benedictinus, ejusdem Jonæ libros tres de Institutione laicali, itemque opusculum de Institutione regia, publicis usibus consecravit, cum diu antea latuissent in angulis bi

nihil derogaverit, verum etiam detulerit plurimum,
quando id quod nos magna cogebat facere necessitas,
ut vestra pace posset fieri exoravit. Tantum enim abest
me vestram cogitasse injuriam ut sincera charitate
optem gradum vestrum prædicationemque vos inte-
gritate vitæ semper æquare, nihilque in ea prorsus
apparere quod sanctitatis vestræ opinionem fuscare
prævaleat. Hinc fuit quod propinqui vestri a Agii
vobis exposui, quæ a multis culparetur, immodicam
rapacitatem; ut quia vestra id fecisse jactabatur
voluntate, cum a vobis deinceps compesceretur,
extra illam ea omnia gessisse inspicere volentibus
emineret. Et quanquam frustra 44 prioris jacturæ
querelam omiserim, et de illa quam postmodum B
intulit, impellentibus his qui maximo affecti fuerant
damno questus fuerim domino nostro, atque ille ut
ea in re lex conservaretur se velle responderit,
persequi negotium reverentiæ vestræ consideratione
destiti, hortantibus id clarissimo viro Eriboldo et
venerabili Fulcone, qui mallent me maximarum
rerum quam amicitiæ vestræ dispendia sustinere. Ut
autem vere vobis confitear quod cupio vos episcopa-
liter accipere, in urbe vestra et in villulis quas
extrinsecus habebamus nec tantum quidem nobis
relictum est unde familia viveret agrique fenus
acciperent. Fuit autem nobis ibi non contemnenda
vini et annonæ copia, salis quoque aliquantulum:
quæ vendita et vestimentorum nobis præbitura erant
solatia, et in expeditionibus quæ hoc reipublicæ
turbulento tempore exiguntur quantulamcunque fa-
cultatem argenti: quarum rerum tantam nunc patior
anxietatem ut illud mihi solum occurrat dicendum :
Tu es refugium meum a tribulatione quæ circumdedit
me (Psal. xxx1). Hinc enim me fratrum vexat inopia,
hinc impendenda itineribus vehementer affligit pecu-
nia, et pene omnibus rebus nostris undique aut
sublatis aut devastatis, nusquam nisi in Dei amico-
rumque suffragio auxilium valeo reperire. Cæterum
de b abbate quondam nostro falsa nescio quæ vobis
relata esse audio; et ne apud vos ea ulterius præva-
leant, quæ super ea gesta sunt quam verissime

a

Agii. Qui dein Aurelianensis episcopus fuit post

C

de eo talia quæ melius reticentur. Id reversus ad monasterium 45 quam mollissime eidem abbati edixi; atque illi hominibus qui eum deducerent deputatis, equis et vestimentis et argento ad viaticum concessis, cum jussu domini regis secundo Kalendas Decembris promoverem, constitui ut intra ur Non. memorati mensis monasterio decederet, quod eo die ante dominum regem me venturum sperarem. Quod cum juxta meam opinionem fecissem, post solemnem exceptionem quæsivit quidnam de præfato abbate fecissem. Ego qui crederem sic eumdem abbatem gessisse ut nobis convenerat, præceptum ejus me super eo complevisse respondi. Accepta igitur licen tia, cum pridie Idus Decembres monasterio propinquassem, comperi sæpedictum abbatem ibi adhuc morari. Hinc vehementer anxius, quod aliter domine nostro dixeram, aliter inveniebam, præmisi nocte qui ei honeste diceret ut primo diluculo egrederetur: non esse honestum ut aut ego meum differrem ingressum, aut illum ibi contra domini nostri præceptum invenirem. Cumque ille mandasset se in crastinum exire disposuisse, ne aliquam inimicis calumniandi ansam relinquerem, remandavi me non ante ingressurum quam ipse egrederetur. Ita ille cœnobium egressus est, permissis sibi omnibus quæ illi ante largitus fueram, et nonnullis insuper attributis. Quam rem aulicis familiaribus meis continuo significavi, et opportune egomet domino nostro exposui, et mendacia quæ inde sererentur declaravi. Non aliter me

facere debuisse eis concorditer visum est. Viderint qui alia inde sparserunt, an perperam fecerint. Ego certe simplicem in hac parte oculum habens, lucidum fore corpus 46 meum divina auctoritate confido. Opto vos valere feliciter et bonis omnibus abun dare.

EPISTOLA XXII.

e AD LUDOVICUM.

Quantum congaudeam successibus vestris prospe rioribus, etiamsi non scriberem, facile possetis er

Nam Odo pronior erat in Lotharium, ut ex epistola 26

Jonam. Recte autem ex canone 10 concilii habiti in D colligi potest. Ob eam causam, ac fortasse alias,

Verno palatio collegit Sirmondus non satis initio probatam Carolo Calvo fuisse ordinationem Agii, ratam tamen postea synodi rogatu eam habuisse quod Agii episcopi deinceps crebra passim sit mentio. Vide quæ nos infra annotamus ad canonem illum Vernensem.

b Abbate quondam nostro. Odone nimirum, abbate Ferrariensi ante Lupum. Reliquit autem regimen monasterii jussu Caroli Calvi; in quo facinore clucet etiam auctoritas regia in dispositione monasteriorum. Tum Carolus abbatem illic instituit Lupum. Vide notas ad epistolam primam.

c Dominus noster. Id est Carolus Calvus rex.
d Ne in monasterio. Hæc est sententia hujus loci.

Odo abbas monasterii Ferrariensis atrocium faci

Carolus eum removit a regimine monasterii Ferra riensis. Per illas quippe tempestates sic existima bant abbatem qui negligens foret circa res princips deponendum esse propter eam negligentiam. Si enim, aiunt episcopi in synodo Vermeriensi, congre gati anno 846, in qua privilegia monasterii Corbeiensis confirmarunt: Quod si aliquando contigerit rector aliquis in eodem loco non digne Deo vival, aut forte minus officiosus circa principem sit, hoe statuimus, ut si ille propter suam negligentiam depositus fuerit, electio illis intemerata permaneat. Vide Capitula Caroli Calvi, tit. 11, cap. 3, et concilium apud Saponarias, cap. 11.

e Ad Ludovicum. Sic vulgo codex manuscriptus, ant Hludoauicum quo etiam modo scriptum est

er præparatum. Cæterum agito liberalitatem ut duos abris, quos peritissimos vos vulgavit, auri et argenti opero beneficio nobis et vicinis uros. Unde ne nostra vota uod petimus obtinere mes dirigere cupimus ea jam avimus. Aurum præterea apud vos deposuit eidem nspecto, quid nobis agens. Opto vos valere feliciter incrementum.

OLA XXIII.

EX ODONIS PARTE.

erito decorato Ludoguico et universa Ferrariensis am salutem.

bationis vel necessitatis evolentiæ vestræ portum nnibus ad benefaciendum t qui sese opem petendo in longum ducamus, meabbatem hoc anno comprudentia in tantum no, sed aliis commendareinum regem adit, quid ei b eo quæsiturus. Habeat cria tenuitatis nostræ conlaborare ut vel ad locum lium quemlibet jam diriuti est simpliciter fatearavant expensæ quæ illius He per vos sublevari dead nos confluentibus hovaleamus.

B

C

ræcepto quodam pro mo-
D
Vir venerabilis ac pro-
abbas monasterii Apo-
entissimorumque Christi
et Eleutherii. › Propin-
t idem Carolus in præ-
lensi, quod exstat apud
ntul., cap. 7. Illius enim
tiste Ludovicus. Fuisse
gis cancellarium collegit
Lupi nostri; in qua de
epistolare in palatio ge-
inter præsides concilii
quamplures Lupi ad eum
- dignitatem et auctorita-

5, ut diximus ad epistoes epistole sequentes. Ut adversum a viris ocula

abbatum ultimus, plurimam in Domino salutem.

Affectum vestræ benevolentiæ pronum in parvitatem meam luce clarius pervidens, ago multiplices gratias Deumque fore pietati vestræ retributorem exopto. Ipse autem paratus sum, si quid jubere vestra dignetur excellentia, fideliter obtemperare. Cæterum impellit me necessitas iterum vestri adjutorii patrocinium suppliciter implorare. Namque postquam vobis auxiliantibus impetrata licentia ab expeditione Aquitanica gravatus infirmitate redii, eadem pene semper attritus, necdum revalui : quæ res ne cum aliis ad condictum occurrerem placitum prohibuit. Misi tamen homines nostros una cum comite pagi, qui expeditionis officia more solito exsequerentur. Vestram igitur supplicamus pietatem ut nos offensæ metu levare dignemini. Siquidem quanquam ad obsequendum cum aliis paratissimam haberem voluntatem, imbecillitati tamen obviare non potui.

EPISTOLA XXV.

ITEM AD QUEM SUPRA.

Omni reverentiæ apice suspiciendo viro clarissimo Ludovico © O., omnium abbatum ultimus et universa Ferrariensis cœnobii 49 societas in Domino salu

tem.

Non sumus nescii multarum maximarumque causarum undique confluentium vos molibus opprimi, eisque componendis vix tempora ipsa sufficere. Sed vestræ pietati eo usque confidimus ut apud vos nostris rebus locum semper patere credamus. Explicari autem vix potest quam simus parati vestræ voJuntati, si quid jubere dignemini, obtemperare et condignis excellentiam vestram obsequiis prosequi. Interim, quod valemus, devotissimas preces Domino Deo nostro pro vestra salute atque prosperitate, quam et nostram ducimus, indesinenter dependimus. Vos autem accipite iterum petitionem nostram,

tissimis Sammarthanis, qui nomen illius prætermiserunt in catalogo abbatum Ferrariensium.

b Zach. abb. commissum. Solemne id vocabulum, quoties dicere volebant datum. alicui monasterium a principe, ut illic abbas esset, ceu dicemus infra. Sed hoc loco non accipitur ea significatione. Agitur enim de abbate quodam exsule ac peregrino, cui cum omnia deficerent, etiam quæ victui necessaria, a Carolo rege missus est Ferrarias; præceptumque est Odoni abbati et monachis illius monasterii ut eum sociosque ejus alerent. Itaque quoniam monasterium, Ferrariense ei oneri ferendo par non erat, eos alio mitti orant.

CO. Id est Odo, idem qui in duabus epistolis superioribus. In editione tamen Massoni Odonis nomen omissum est hoc loco; pro eoque scriptum Lupi nomen hoc modo: Ludovico Lupus, omnium abba