1205

EPISCOPORUM GERMANIÆ CONTRA GRÆCOS RESPONSIO.

1200

autem Dei. Et iterum: Caput mulieris vir, caput viri A nec immerito; in his enim rebus, de quibus nihi!
Christus, capul autem Christi Deus; id est caput
Christi Trinitas, cum in trinitate sit Christus, ut sit
Trinitas. Hinc etiam dicitur de Spiritu sancto, qui
Patri et Filio æqualis accipitur, et utriusque Spiri-
tus dicitur, et charitatis nomine intelligitur, cum
quælibet in Trinitate persona sit charitas. ›

B

Ex libro de Civitate Dei quinto decimo, titulo octavo, idem Augustinus: Sicut ergo unicum Dei Verbum proprie vocamus nomine sapientiæ cum sit universaliter et Spiritus sanctus et Pater ipsa sapientia, ita Spiritus proprie nuncupatur vocabulo charitatis cum sit et Pater et Filius universaliter charitas. Sed Dei Verbum, id est unigenitus Dei Filius aperte dictus est Dei sapientia ore apostolico, ubi ait Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. Spiritus autem sanctus ubi dictus sit charitas invenimus, si diligenter Joannis apostoli scrutemur eloquium, qui cum dixisset: Dilectissimi, diligamus invicem, quia charitas ex Deo est, secutus adjunxit: et omnis qui diligit, ex Deo natus est, et cognoscel Deum; qui non diligit, non cognovit Deum, quia Deus charitas est; statim volens de hac re apertius aliquid eloqui, in hoc, inquit, cognoscimus quia in ipso manemus, et ipse in nobis, quoniam de Spiritu suo dedit nobis. Et apostolus Paulus: Charitas, inquit, Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis. Dilectio igitur, quæ ex Deo est et Deus est, et proprie Spiritus sanctus est, per quem diffunditur in cordibus nostris Dei charitas, per quem nos tota inhabitat Trinitas. Quocirca rectissime Spiritus sanctus, cum sit Deus, vocatur etiam donum Dei. Quod donum proprie quid nisi charitas intelligenda est, quæ perducit ad Deum, et sine qua quodlibet aliud Dei donum non perducit ad Deum. Probandum est ergo Spiritum sanctum donum Dei esse dictum juxta verba Domini dicentis: Si quis sitit, veniat ad me et bibat. Qui credit in me, sicut dicit Scriptura, flumina de ventre ejus fluent aquæ vive. Porro evarit lista secutus adjunxit: Hoc autem dixit de Spiritu sancto quem accepturi erant credentes in eum; et apostolus Paulus: Et omnes uno Spiritu potati sumus. Quod vero ipsa sancta Trinitas inconfusa et inseparata, nec per tempus nec per locum moveatur, idem egregius doctor in libro octavo Geneseos ad litteram exprimit.Diximus itaque summum ipsum verum unum ac solum Deum Patrem et Filium et Spiritum sanctum. Idem verum Deum Verbumque ejus et utriusque Spiritum Trinitatem ipsam neque confusam neque separatam Deum, qui solus habet immortalitatem et lucem habitat inaccessibilem, quem nemo hominum vidit, nec videre potest, nec locorum vel finito vel infinito spatio contineri, nec temporum finito vel infinito volumine variari. Hæc est vera fides catholica, in qua lex et prophetæ ac Christi Evangelium omnesque orthodoxi doctores cunctis modis sub sacra religione concordant, sub qua ab initio usque ad finem vigendo floruit et florebit sancta Dei Ecclesia omni auctoritate cœlitus munita, quæ juste cre- D dentibus perpetuam et spiritualem adhibet medelam, incredulos vero et schismaticos nisi resipiscant absque ullo remedio perpetualiter damnat.

Igitur quia memorati Græci nos irrationabiliter reprehendunt cur non jejunemus Sabbatis, et cur septem hebdomadibus non abstinemus ante Pascha a comestione ovorum et casei, et octo hebdomadibus ab edulio carnium, dignum videtur ut quæ juxta sunt ad satisfactionem respondeamus eis ad Casulanum presbyterum verba Augustini (epist. 36): Quod ergo me consulis, utrum liceat Sabbato jejunare, respondeo: Si nullo modo liceret, profecto quadraginta continuos dies nec Moyses nec Elias nec ipse Dominus jejunasset. Verum ista ratione concluditur etiam Dominico die non illicitum esse jejunium, et tamen quisquis hanc diem jejunio decernendam putaverit, sicut quidam jejunantes sabbatum observant, non parvo scandalo erit Ecclesiæ,

certi statuit Scriptura divina, mos populi Dei vel
instituta majorum pro lege tenenda sunt. De quibus
si disputare voluerimus, et ex aliorum consuetudine
alios improbare, orietur interminata luctatio, quæ
labore sermocinationis cum certa documenta nulla
veritatis insumet, utique cavendum est, ne tempe-
state contentionis serenitatem charitatis obnubilet. ›
Et paulo post: Nunc vero quis ferat per omnes
Orientales et multos etiam Occidentales populos
Christianos de tot tantisque famulis famulabusque
Christi sabbato sobrie juste modesteque prandenti-
bus, ab isto dici, quod in carne sint, et Deo placere
non possint, et quod de illis sit scriptum Recedant
iriqui a me, viam eorum nosse nolo. Et rursum :
Cum vero his opprobriis atque maledictis insectatur
Ecclesiam per totum mundum fructificantem atque
crescentem, die Sabbati pene ubique prandentem,
admoneo ut quisquis est, ut sese cohibeat. Ac dein-
ceps: Si ergo male facimus quando in Sabbato pran-
deinus, nullo die Dominico bene vivimus, quod nefas
est dici. Et post pauca: Lapidare Deus hominem
jussit, qui sabbato ligna collegerat; nusquam autem
legimus lapidatum vel aliquo digno supplicio judicatum
sive jejunantem Sabbato, sive prandentem. Et in
sequentibus Eo ipso sabbati die, quo Christi le-
gimus manducasse di cipulos, vulserunt utique spi-
cas, quod Sabbato non licebat, quia contradictio
veterum prohibcha. Videat igitur ne forte con-
gruentius ei respondeatur, ideo Deum illo die a di-
scipulis hæc duò fieri voluisse, unum de spicis vel-
lendis, alterum de alimentis sumendis, ut illico esset
adversus eos qui sabbato volunt vacare. Hoc autem
adversus eos, qui cogunt Sabbato jejunare, et reli-
qua. Et iterum : Nempe si tunc non erramus
quando jejunamus, et aliorum sex dierum errores
tunc abluimus cum Sabato jejunamus, nullus erit
Dominico die deterior, nullus Sabbato melior; credo,
dilectissime frater, nemo legem sicut iste intelligit,
nisi qui non intelligit. Sequitur: Verumtamen
in hujus Sabbati jejunio sive prandio, nihil mihi
videtur tutius pacatiusque servari, quam ut qui
manducat, non manducantem non spernat; et qui non
manducat manducantem non judicet, quia neque si
non manducaverimus abundabimus, neque si non
manducaverimus egebimus. Custodita scilicet eorum
inter quos vivimus et cum quibus Deo vivimus in
his rebus inoffensa societate. Sicut enim quod ait
Apostolus, si verum est malum esse homini, qui
per
offensionem manducat, ita malum est homini, qui
per offensionem jejunat. Non itaque simus is simi-
les qui, videntes Joannem non manducantem nec
bibentem, dixerunt: Dæmonium habet; sed nec
rursus eis qui, videntes Christum manducantem et
bibentem, dixerunt: Ecce homo vorax et vinosus
amicus publicanorum et peccatorum. Unde quodcun-
que facimus, omnia in gloriam Dei faciamus, et
quantum in nobis est sine offensione simus Judæis et
Græcis et Ecclesiæ Dei. Omnis enim pulchritudo
filiæ regis intrinsecus; illæ autem observationes,
quæ varie celebrantur, in ejus veste intelliguntur;
unde ibi dicitur: In fimbriis aureis circumamicta
varietate. Sed ea quoque vestis ita diversis celebra-
tionibus varietur, ut non adversis contentionibus
Ego in evangelicis et
dissipetur. Et rursum :
apostolicis litteris totoque Instrumento, quod appella.
tür Testamentum Novum, animo id revolvens, video
præceptum esse jejunium; quibus autem diebus non
oporteat jejunare, et quibus oporteat præcepto Do-
mini vel apostolorum, non invenio definitum. Cur
autem quarta et sexta feria aliquando maxime jeju-
net Ecclesia, illa ratio reddi videtur quod conside-
rato Evangelio ipsa quarta sabbati consilium repe-
riuntur ad occidendum Dominum fecisse Judæi ;
intermisso autem uno die, cujus vespera Dominus
pascha cum discipulis manducavit, traditus est ea
nocte, quæ jam ad sextam Sabbati pertinebit. Hæc

1207

AD EPISTOLAS ET DECRETA NICOLAI PAPÆ I APPENDIX.

1203

dies prima Azimorum fuit a vespera incipiens. Qua- A intelligendo disciplina firmetur. Unde et inter alia propter et ipsa sexta Sabbati recte deputatur jejunio. Jejunia quippe humilitatem significant, ut: humiliabam jejunio animam meam. Sequitur Sabbatum, quo die caro Christi in monumento requievit. Sicut in primis operibus mundi requievit Deus illo die ab omnibus operibus suis. Hinc exorta est ista in regia illa veste varietas, ut alii sicut maxime populi Orientis propter requiei significantiam malunt relaxari jejunium, alii propter humilitatem mortis Domini jejunare, sicut Romana et nonnullæ Occidentis Ecclesiæ; quod quidem uno die, quo Pascha celebratur, propter renovandam rei gestæ memoriam, quia discipuli humaniter mortem Domini doluerunt, sic ab omnibus jejunatur, ut etiam illi Sabbati jejunium devotissime celebrent, qui cæteris per totum annum Sabbatis prandent, utrumque videlicet significantes, et in uno anniversario die luctum discipulorum, et cæteris Sabbatis quietis bonum. Nam venerandus Ambrosius, cum de hac causa interrogaretur, Quid possum, inquit, hinc docere amplius quam ipse facio"? Quando Mediolani sum, non jejuno Sabbato, quando Romæ sum, jejuno Sabbato, et ad quamcunque Ecclesiam veneritis, inquit, ejus morem servate, si pati scandalum non vultis aut facere. Sed quomodo contingit ut in una Ecclesia vel unius regionis Ecclesiæ alios habent Sabbato prandentes, alios jejunantes, mos eorum mihi sequendus videtur, quibus eorumdem populorum congregatio regenda commissa est. ›

beatus ait Gregorius (homil. 16 in Evang.): ‹ Ab exordio etenim Quadragesimæ usque ad paschalis solemnitatis gaudia sex hebdomadæ veniunt, quarum videlicet dies quadraginta et duo fiunt, ex quibus dum sex dies Domini abstinentia subtrahuntur, non plus in abstinentia, quam triginta sex dies remanent. Dum vero per trecentos et sexaginta quinque dies annus ducitur, nos per triginta sex dies affligimur, quasi anni nostri decimas Deo damus. › Typice ergo quadraginta et duos dies in Quadragesima habemus, quoniam tot mansiones filii Israel habuerunt, qui baptizati sunt in mari Rubro, quando exierunt de terra Ægypti, de dura servitute, et pervenerunt ad terram repromissionis; tot enim generationes sunt seria Christi cum biethoxia bis computato et eodem Christo. Merito qui ad cœlestem patriam tendunt eodem numero mansionum salagunt, quo filii Israel ad terram repromissionis veneBrunt; et merito qui ad Christum transeunt per baptismum, eodem numero ad eum perveniunt, quo Christus ad nos venire dignatus est, sicut beatus Hieronymus ait in libro Mansionum filiorum Israel (epist. ad Fabiolam): Nec mirum, sed in illo numero sacramenti perveniamus ad regna cœlorum, sub quo Dominus atque salvator a primo patriarcha pervenit ad virginem quasi ad Jordanem quæ pleno gurgite fluens Spiritus sancti gratiis redundabat.

Postremo, ut nil inexpletum remaneat unde in exorta quærela ratio titubare queat, monstrandum est quæ sint tempora jejunii a Christo ex lege et prophetis divinitus Christianis ad observandum sancita, ut in omnibus pro concordia omnes satisfactionem recte et legaliter habeant. Augustinus in libro primo ad quæstiones Januarii : « Quadragesima sane jejuniorum habet auctoritatem et in veteribus libris ex jejunio Moysis et Elia et ex Evangelio, quia totidem diebus Dominus jejunavit, demonstrans Evangelium non dissentire a lege et prophetis, inter quos in monte gloriosus apparuit, ut evidentius emineret, quod de illo dicit Apostolus: Testimonium habens a lege et prophetis. In qua ergo parte anni congruentius observatio Quadragesima constituerelur, nisi confinis atque contigua Dominicæ passionis, quia in ea significatur hæc vita laboriosa, cui opus est continentia, ut ab ipsius mundi amicitia jejunetur, quæ utique fallaciter blandiri et illecebrarum fucos circumspargere atque lactare non cessal. Numero autem quadragenario vitam istam propterea figurari arbitror, quia denarius, in quo est perfectio beatitudinis nostræ, sicutin octonario, quia redit ad primum, ita in hoc mihi videtur exprimi, quia creatura, quæ septenario figuratur adhæret creatori, in quo declaratur unitas Trinitatis per universum mundum temporaliter annuntianda: qui mundus etiam a quatuor ventis delimatur et a quatuor elementis erigitur, et quatuor annus temporum vicibus variatur. Decem autem quater in Quadragesima consumatur. Quadragenarius autem partibus suis computatus addit ipsum denarium et fiunt quinquaginta, tanquam merces laboris et continentiæ. Unde idem Augustinus in libro supra scripto Partes autem equales habet quadragenarius numerus. Primo quadraginta in singulis, deinde viginti in binis, deinde decem in quaternis, octo in quinis, quinque in octonis, quatuor in denis, duos in vicenis. Unum ergo et duo et quatuor et quinque, et octo et decem, et viginti simul ducta efficiunt quinquaginta. Quapropter sicut quadragenarius numerus æqualibus suis partibus computatus pariter per denarium usque ad decem fit decalogus, et sic per decalogum usque ad quinquaginta, et fit quinquagenarius, sic tempus fidei rerum pro nostra salute gestarum et gerendarum cum æqualitate vitæ actum imperat, intellectum stabilis sapientiæ, ut non solum credendo sed etiam

Igitur hoc quadragesimale jejunium a Christo et sanctis apostolis nobis traditum regulariter tenemus, et cætera jejunia, quæ a Septuagesima et quatuor anni exsolvimus tempora sponte et humano arbitrio agimus, non auctoritate evangelica, vel apostolorum doctrina; unde eorum reprehensio nobis videtur frivola, qui nos redarguunt, cur septem hebdomadas a casei et ovorum non abstinemus carne ante Pascha. Siquidem ut non transgrediamur terminos quos posuerunt patres nostri, talem observantiam in hoc tenemus, qualem a sanctis doctoribus et C sequi videmus et docere, ut convenienter totum corpus Ecclesiæ in una sibimet concordet observatione; de talibus enim ait Apostolus, qui extra morem ecclesiasticum judicare præsumunt, non enim amplius invicem judicemus, sed hoc judicate magis, ne ponatis offendiculum fratri vel scandalum ; et licet ipsi reprehensores non intelligant, novem hebdomadibus ante pascha exhibemus nostræ delectationis mortificationem, quarum hebdomadarum primam vocamus Septuagesimam secundum Sacramentariorum et Antiphonarii titulationem, quæ inchoatur die Dominica, et in septima Sabbati finitur post Pascha; populi Dei tempus captivitatis significat, qui in Babylonia detentus est captivus sub numero septuagenario. Unde Jeremias : Perdam ex eis vocem gaudii et lætitiæ, et servient omnes gentes istæ regi Babylonis septuaginta annis. Quapropter illo tempore alleluia non cantatur apud nos, et dulcissimus hymnus angelorum Gloria in excelsis Deo. AlleDluia propter honorem et latitudinem primæ linguæ præclarus est Hieronymus in Isaia libro undecimo. Ad comparationem enim linguæ Hebraicæ tam Græci quam Latini sermonis pauper est. Pauperem linguam in supradictis diebus frequentamus: Laus tibi, Domine, rex æternæ gloriæ. Dicit psalmus : quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena? Alleluia et Gloria in excelsis Deo cantica calestia sunt. Unde Joannes in Apocalypsi: Post hæc audivi vocem magnam in cœlo dicentem, Alleluia. De Gloria in excelsis Deo nulli dubium quin angelorum cantus est: oportet enim nos sedentes id est humiliatos super flumina Babylonis flere dum recordaremur Sion, et hac Septuagesima nos ad quadragesimalem pugnam vitia fugiendo præparare. Dicit Apostolus ad Ephesios: Fornicatio autem et omnis immunditia aut avaritia nec nominetur in vobis sicut decet sanctos. De supradictis septuaginta annis dicit Augustinus in libro de Doctrina Christiana tertio :

1209

EPISCOPORUM GERMANIÆ CONTRA GRÆCOS RESPONSIO.

1210

sermo proteletur, de hac solemnitate plura scripta in sanctorum venerabilium scriptis agnoscimus. Denique in concilio Laudicense titulo quinquagesimo statutum est non debere jejunium solvi in quinta feria; sed quia unusquisque in suo sensu abundat, sive hoc, sive aliud sit, salva fide et religione nihil præjudicamus.

Quinquagesima denique primum diem venerabilis Pascha tangit; sicut enim senarius perfectionem operum demonstrat, ita quinquagenarius omnia opera quæ perficiuntur per quinque sensus corporis. Quinquies enim decem quinquaginta fiunt. Si quis per exteriorem administrationem decem verba legis compleverit in Spiritu sancto, non dubitat ad consortium perveniendum esse beatæ resurrectionis, quæ celebratur in Pascha Domini. Religione vero crescente a Telesphoro pontifice, qui post Petrum principem apostolorum nonus in sancta Ecclesia claruit, hoc tempus in abstinentia dedicatum exstitit; et quo alio nomine rectius vocari, quam quinquagesima in ordine rationabiliter debuit? Ex hinc deinceps collecta ratione, qui octo hebdomadas observare studuerunt, Sexagesimam gradatim nominaverunt; similiter qui novem, Septuagesimam juxta post factam rationem nomen imposuerunt, et non ob numerum hebdomadarum, vel dierum vel tenorem nominis servantes hæc nomina consuerunt, veluti secuti nunc fuissent qui decimam hebdomadem addere pro aliqua justa ratione voluissent, non propter numerum hebdomadarum decagesimam seu quolibet alio nomine, vel propter numerum dierum Septuagesimam, sed octavagesimam ordine conservato vocabulorum recto tramite pergente nuncupare debuissent.

Possunt et septuaginta Jeremiæ pro universo tem- A riosa ascensione cœlos penetravit. Sed ne diutius pore spiritualiter accipi, quod est apud alienos Ecclesia. Et iterum idem in duodecimo libro contra Faustum: Nam quod etiam post septuaginta annos secundum ejusdem Jeremiæ prophetiam reditur ex captivitate, et templum renovatur, quis fidelis Christianus non intelligat, post evoluta tempora, qui septenarii dierum numeri repetitione transcurrunt, etiam nobis, id est Ecclesia Dei, ad illam cœlestem Jerusalem ex hujus sæculi peregrinatione redeundum, per quem nisi per Jesum Christum vere sacerdotem magnum, cujus figuram gerebat ille Jesus sacerdos magnus illius temporis, quo templum Dei ædificatum est post captivitatem. Sexaginta quippe dies sunt a septuagesima usque ad quartam feriam ante Cœnam Domini. Per hunc numerum viduæ, quæ in magna tribulatione sunt, designantur, quam tribulationem et afflictionem monstrat compositus digitorum, qui memoratum numerum exprimit indice supra posito pollice. Tres B dies quae supersunt usque ad resurrectionis Domini triduanum jejunium, quod secundum Septuaginta Interpretes Ninivitæ exercuerunt, designant, ut nostra peccata pro quibus affligimur in clarificatione resurrectionis Domini aboleantur, ut et mysticum septuagenarii tempus sit compassio captivorum, quia si compatimur, et conregnabimus. Sexagesima denique percurrit infra septuaginta ad quartam feriam habet convenientiam cum quarta ætate mundi, in qua David et Salomon regnaverunt. In quarta ætate gens illa cœlesti fide inclyta regno David et Salomonis gloriosa templi etiam sanctissimi altitudine totum nobilitatur in orbem. In nostra vero quarta feria triumphat David, qui vicit leonem, et Salomon æternus pacificus regnat, de quo dicit Apostolus : Christus resurgens a mortuis jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur. Templum ædificat nobilissimo Deo Patri, cui dicturus est in fine: Venite, benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum. Ad id regnum per Sexagesimam nos oportet currere; senarius enim numerus partibus suis computatus primus perfectus est, sexta unum tertia duo, medietas tres, unum enim et duo et tres sex faciunt. Hic numerus perfectionem demonstrat. Beda in libro de temporibus : Ubi notandum, quod non ideo senarius numerus perfectus est, quia Dominus in eo mundi operam perfecerit; sed sicut Augustinus ait: Ideo Dominus, qui simul omnia creare volebat, in eo dignatus est operari, quia numerus est ille perfectus, senarius per denarium ductus sexaginta faciunt, denarius ad mercedem operum respicit. Si quis per senarium, id est perfectionem mercedem operum requirit, ipse recipiet regnum quod nobis promittitur in quarta feria Pascha. A Sexagesima quippe usque ad sanctum diem resurrectionis octo hebdomadæ sunt, ex quibus si de singulis hebdomadibus primam et quintam feriam subtraxeris et ipsum sanctum diem Paschæ, quadraginta tantum dies remanent in abstinentia. Hæc ergo dicimus propter illos qui solvunt jejunium in easdem ferias. Meltiades namque natione Afer, vir per omnia apostolicus, tricesimus quartus post sanctum Petrum, cui successit beatus Sylvester in cathedra apostolicæ dignitatis, hic constituit ut nulla ratione in prima vel quinta feria jejunium quis fidelium agere præsumeret; nam cur in prima feria jejunium ipso tradente solvatur, non est necessitas texendo replicare. Quintam vero arbitrati sumus propter magna mysteria quæ in eo continentur, ab eo esse solutam, quia in ipsa sacrum chrisma conficitur ad abluendam totius mundi primæ originis culpam. In ipsa reconciliatio fit pœnitentium, in ipsa redemptor omnium cœnando cam discipulis panem fregit, et calicem pariter eis dedit in figura corporis et sanguinis sui, nobisque profuturum magnum exhibuit sacramentum, eo videlicet die post multa mysteria Deus et Dominus noster Jesus Christus discipulis suis videntibus glo

His itaque temporibus modum jejunii servamus a sanctis Patribus statutum, juxta quod ait per prophetam Dominus: Nonne hoc est magis jejunium quod elegi; dissolve colligationes impietatis, solve Cliberos et omne onus disrumpe, etc. Primi igitur fasciculos deprimentes, dimitte eos qui confracti sunt mensis jejunium trium dierum quarta et sexta feria et Sabbato ideo etiam celebramus, quia in libro Exodi legitur dicente Domino ad Moysen : Mense enim verni temporis egressus es de Ægypto. Ægyptus tenebræ interpretantur, sive hujus mundi vult errorem intelligi, in quo quandiu quis versatur, in tenebris ignorantiæ vel etiam infidelitate manet. Abnegato autem diabolo ante baptismum et pompis ejus atque operibus ejus per confessionem veræ fidei atque per baptismum, egreditur unusquisque de Ægypto, idem de tenebris ignorantiæ et infidelitatis percepta remissione omnium criminum præteritorum pervenit ad veram lucem Christum Dominum Salvatorem, qui dixit: Ego sum lux mundi: qui sequitur me, non ambulat in tenebris, sed habebit lumen vitæ æternæ. Ipsum quoque primi mensis jejunium Dominus aliorumque trium temporum per Zachariam prophetam præcepit dicens: Jejunium primi, hoc est..... Junii, D hebdomada secunda, jejunium septimi, hoc est Septembris; hebdomada tertia, jejunium decimi hebdomada plena ante nativitatem Domini erit vobis in solemnitates præclaras. Ipsumque jejunium primi mensis, ut supra diximus, trium dierum ideo antiqui Patres sanxerunt celebrandum propter confines dies quadragesimalis jejunii, ut his saltem diebus major congregatio fiat Christiani populi, ut in unum congregati ex conspectu mutuo de fide sancta invicem conferendo major charitas inter eos, et major oriatur lætitia vel etiam ex sancta collatione in invicem facta, unusquisque perfectionem sanctæ quadragesimæ observationis studium provocetur, et ut unusquisque ad sanctum pervenire mereatur Pascha. Porro jejunium quarti mensis quia et eodem tempore a pluribus XL dies jejunio mox Pentecosten celebratur, ideo remotim hic triduo generaliter omnibus indictum est jejunium, quia tunc in quibusdam locis Ecclesiæ mense primitive frugum terræ colliguntur,

1211

AD EPISTOLAS ET DECRETA NICOLAI PAPÆ I APPENDIX.

1212

et hic mensis a quibusdam mensis hordeariæ dicitur, A niunt frontes baptizatorum, quod chrisma ex aqua eo quod tunc hordeum jam tunc messuerant majores nostri, et panes primitiarum Domino offerre consueverunt : Observa mensem novurum frugum et celebrabis dies festos Domino Deo tuo. Quo tempore Dominus supplici prece orandus est, ut nobis fructum terræ usque ad maturitatem perducat, et nobis cum gratiarum actione ad colligendum tribuat.

་

B

Quod vero memorati Græci nos reprehendunt cur nostris presbyteris prohibemus uxores accipere, respondemus quia terminos quos patres nostri posuerunt, pertransire nolumus, sed juxta statuta sanctorum canonum munditiam animæ et corporis Deo serviendo servare gestimus. Unde in decretis papæ Siricii, titulo 12: Feminas vero non esse alias patimur in domibus clericorum, nisi eas tantum quas proprias per solas necessitudinum causas habitare cum iisdem synodus Nicæna permisit. Unde in concilio Nicæno, titulo 3: Interdixit per omnia magna synodus: Non episcopo, non presbytero, non diacono vel alicui omnino qui est in clero, licere subintroductam habere mulierem, nisi forte matrem aut sororem, aut amitam, vel eas tantum personas quæ suspiciones effugiunt. Unde in decretis papæ Leonis, titulo 27: Lex continentiæ eadem est altaris ministris atque presbyteris. Qui cum essent laici sive lectores, licite sibi uxores ducere et filios procreare potuerunt. Sed cum ad prædictos gradus provenerint, cœpit eis non licere quod licuit,> et cætera. Item ex decretis Innocentii, titulo 16: Propterea quod dignum et pudicum et honestum est tenere Ecclesia omnimodo debet, ut sacerdotes et Levitæ cum uxoribus suis non coeant, quia ministerii quotidiani necessitatibus occupantur; scriptum est enim Sancti estote, quoniam et ego sanctus sum Dominus Deus vester. Nam si Paulus ad Corinthios scribit dicens: Abstinete vos ad tempus, ut vacetis orationi, et hoc utique laicis præcepit, multo magis sacerdotes, quibus et orandi et sacrificandi juge officium est semper, debebunt ab hujusmodi consortio C abstinere. Qui si contaminatus fuerit carnali concupiscentia, quo pudore vel sacrificare usurpatur, aut qua conscientia quove merito exaudiri se credit, cum dictum sit: Òmnia munda mundis; coinquinatis autem et infidelibus nihil est mundum; et apertius declamat dicens: Qui autem in carne sunt, Deo placere non possunt; vos autem jam non estis in carne, sed in spiritu. » Unde in concilio Carthaginense, titulo 25, Aurelius episcopus dixit : « Addimus, fratres charissimi, præterea de quorumdam clericorum quamvis lectorum erga uxores proprias incontinentia refertur. Placuit, quod et diversis conciliis firmatum est, subdiaconi, qui sacra mysteria contrectant, et diaconi et presbyteri, sed etiam episcopi secundum priora statuta etiam ab uxoribus se contineant, ut tanquam non habentes videantur esse. Quod nisi fecerint, ab ecclesiastico removeantur officio. › Item in Africano concilio, cap. 37: Præterea cum de quorundam clericorum quamvis (erga) uxores pro- D prias incontinentia referretur: placuit episcopos, presbyteros et diaconos secundum priora statuta etiam ab uxoribus contineri. Quod nisi fecerint, ab ecclesiastico removeantur officio. Hinc in Neocasariense concilio, titulo 1: Presbyter si uxorem acceperit, ab ordine deponatur; si vero fornicatus fuerit ant adulterium perpetraverit, amplius pelli debet, et ad pœnitentiam redigi. Hic unusquisque advertat, si in duorum vel trium testium stat omne verbum, quid possit ant debeat tantorum assertio sanctorum Patrum, qui multa plura de talibus scribunt.

fluminis apud nos confici dicunt, dignum videtur ut veridice illis respondeatur. Nunquam enim apud nos presbyteri hoc agere præsumpserunt, sed ex pinguedine Kilobalsami et olivæ, quam Deus de viride ligno dignatus est producere, unde sanctificando nxit sacerdotes, reges, prophetas, et martyres, nostri episcopi sacrando exorant a Patre et Filio ac Spiritu sancto certo tempore sanctificari, ut ex oleo lætitiæ. Unde Christus exstitit unctus præ consortibus suis, a cujus sancto nomine chrisma accipit nomen, omnibus qui renati sunt ex aqua et Spiritu sancto sit chrisma salutis, eosque vitæ æternæ participes et cœlestis gloriæ Deus faciat esse consortes.

Quod vero jam dicti Græci falso fateutur, apud nos ante de diaconis episcopos quam presbyteros ordinari velut quodam saltu, firmiter respondemus, pone nos hoc nunquam accidisse, sed ordinem et modum consecrationis in omni ordine servari canonice, quod illi solent transgredi absque ulla necessitate. Nuper etenim, ut fertur, de quodam laico tonsuratum monachum statuerunt, ac sine dilatione ad archiepiscopalem ordinem contra omnia decreta promoverunt. Unde in Sardicensi concilio, cap. 13, Osius episcopus dixit: Et hoc necessarium arbitror ut diligentissime tractetis, si forte aut dives, aut scholasticus de foro aut ex ministratore episcopus fuerit postulatus..... perfunctus, et ita per singulos gradus si dignus fuerit ascendat ad culmen episcopatus. Potest enim per has promotiones, qua habebunt utique prolixum tempus, probare qua fide sil, qua modestia, qua gravitate et verecundia, et si dignus fuerit probatus, divino sacerdotio illustretur, quia conveniens non est, nec ratio nec disciplina patitur, ut temere et leviter ordinetur ant episcopus aut presbyter aut diaconus, qui neophytus est, maxime cum et magister gentium beatus Apostolus ne hoc fieret denuntiasse et prohibuisse videatur, sed hi, quorum per longum tempus examinata sit vita et merita fuerint comprobata ex hoc plura sunt exempla. ›

Quod vero cum corpore et sanguine Christi nos more Judæorum prædicti Græci aiunt in Pascha agnum offerre, nunquam ullus nostrum hoc valuit aut voluit excogitare.

De hoc quod reprehendunt cur barbas nostri clerici radunt, respondemus, cum beato Hieronymo, quia si sanctitas est in barba, nullus sanctior est hirco. Hæc igitur contra Græcorum hæresim et illorum frivolam reprehensionem nos in credulitate scilicet nostra reprehendentes et in cæteris causis, que plus ridiculosa sunt quam sapientiæ intellectui ponenda construximus. Nunc inferius fidem nostram, quam firmiter tenemus confiteri, nec non omnibus generaliter pandere curavimus.

Sequitur professio fidei quæ habetur in collectionibus conciliorum.

Tum Hæc est professio fidei episcoporum apud Wormatiensem civitatem xvII Kal. Jun. in synodali conventa consistentium, quorum nomina sunt: Adalwinus archiepiscopus, Liuthtus archiepiscopus Rimbtus archiepiscopus, Anno episcopus, SALOMON episcopus, Gunzo episcopus, Arno episcopus, Witgarius episcopus, Luitbtus episcopus, Ambrico episcopus, Olgarius episcopus, Gebehardus episcopus, Ratolfus episcopus, Ermricus episcopus, Hessi episcopus, Hildegrimus episcopus, Theodricus episcopus, Egibertus episcopus, Erolfus episcopus, Luithardus episcopus, Lantfridus episcopus, Theoto abbas, Adalgarius abbas, HETTO abbas, Brunwardes abbas, Aschiericus abbas, Theotrocus abbas, Egil

Præterea quia memorati Græci falso conantur reprehendere quod presbyteri apud nos chrisma li- bertus abbas.