Evangelio fratres Domini legimus appellatos; fratres enim consobrinos dici, omnis Scriptura demonstrat. Ubi alludit tum ad Scripturas de Loth fratre Abrahæ, Gen. XIII, tum ad Matth. c.XVII ubi juxta crucem adstitisse dicitur Maria Jacobi, et Jose seu Joseph mater quod de matre Domini non posse intelligi recte adnotavit Euthymius. Cæterum vide definitionem Ecclesiasticam hac de re apud S. Fulgentium, lib. de Fide ad Petrum inter opera B. Augustini.

patefaction: uteri, quæ claustra virginitatis non vio- A mater Jacobi Minoris, et Joseph, et Judar, quos in laverit, sicuti etiam os adnotavimus ad illud Luc. II, pro se citatum ab Auctore : Omne masculinum adaperiens vulvam, ad dict. lib. de Carne Christi num. 175, adductis ad hoc testimoniis Græci cujusdam interpretis, et S. Hieron. qui agnoscunt Christum nondum apertam vulvam virginalem aperuisse supernaturaliter, et clausulam naturaliter servasse, juxta Ezechielis vaticinium, de porta Orientali clausa, per quam solus Pontifex egreditur, quæ nihilominus semper clausa permanet. Quo pertinet etiam S. Ambros. comparatio, Epist. 81 ubi scribit, Christum sic exisse de utero Virginis, sicut aquæ fluxerunt de petra, denique illud Auctoris loco secundo citato dicti libri: Quid fuerit novitatis in Christo ex Virgine B nascendi palam est, scilicet hoc solummodo quod ex virgine; significans ibidem, et aliis locis hic cittis, se illud usque adco ursisse, ut verum probaret partum Christi ex Virgine, contra Marcionem, qui phantasticum dicebat. Postmodum interim, ubi satis fuit ca hæresis confutata, maluerunt Patres definire, Virginem Deiparam clauso utero incorruptibiliter pepe

risse.

23. De Maria virgine semel nuptura post partum. Tom. II. lib. de Veland. virg. c. 6. n. 48. Tom. III. lib. de Carne Christi c. 23. n. 174. et tom. V. lib. de Monog. cap. 8. nu. 55.

C

Satis quidem obscure in hanc hæresim impingere videtur Auctor, ita ut aliquo modo sanum sensum possint ejus verba recipere; verum quandoquidem S. Hieronym., quum illum pro se citasset hæreticus He!vidius, non neget illum tale quid scripsisse, neque ego ab ea ipsum excusandum putavi. Respondere sufficeret id, quod B. Hieron. de Tertulliano: Non aliud dico, quam hominem Ecclesie non fuisse. Verum quia seductum fuisse verisimile est iisdem, quibus Helvidium, Evangelistarum verbis, Matth. XII. Luc. VIII. Joan. VII. de fratribus Domini, quos vere fratres, uti et vere matrem fuisse Christi, jam diet, lib. de Carne Christi cap. 7. num. 67 asserit, uti carnis Christi veritatem tanto comprobaret magis, aliquid de cjus phrasis intellectu adjiciendum est. Origenes, Hilarius, Euthymius, et Theophyl. in Matthæum, Euseb. lib. II. hist. Eccl. c. 1. S. Epiphan. lib. III. D Panarii adversus Antidicomarianitas, S. Ambros. et Ecum. in Comm. c. 2 ad Galat., fratres Domini putant appellari filios Joseph ex Maria Cleophæ fratris sui vidua, ex qua liberos sex sustulerit, utpote Jacobum Joseph, Simonem, Judam et fratres ejus. Idque (vel teste Origene) juxta Evangelium quod Petri aut Jacobi titulum habebat. Verum rectius S. Hieron., in Comm. Quidam fratres Domini de ala uxore Joseph filios suspicantur, sequentes deliramenta apocryphorum, et a quadam Escha muliercula confingentes. Nos autem, inquit, sicut in libro, quem adversus Ilelvidium scripsimus, continetur, fratres Domini, non filios Joseph, sed consobrinos Salvatoris, intelligimus, Mariæ liberos materteræ Domini, quæ esse dicitur

24. De mille annis post resurrectionem corporum. Lib. de Resurr. carn. cap. 25, num. 203. advers. Marc. lib. I. cap. 29. nu. 203. lib. III. cap. 24. n. 191 et seq. lib. IV. cap. 29. num. 471. et tom. IV. in Fragment. libri de Spe fidelium.

Quid Tertullianus hac de re senserit, satis arbitror deduxisse me t. IV ad Fragmenta lib. de Spe fidelium, ́ ex ipsis ejus verbis, nempe, in terra quidem regnum Christi nobis repromissum ante cœlum post primam re-. surrectionem, sed tamen ita, ut in eo reficiantur sancti omnium spiritalium bonorum copia. Quam etsi erroneam, utcumque tolerabilem tamen fatetur B. August., 1. XX de Civit. Dei, quantum opinor, quod cam etiam sit reperire apud S. Irenæum, I.V. de hæres., c. 32. 33. 34. 35 ac S. Justinum Martyrem, Dialogo adv. Tryphonem et Melitonem, qui in hoc sunt imitati, vel S. Ilier. auctore, Papiam. Quibus assentiuntur etiam Apollinarius, qui frustra libros Dionysii Alexandrini contra Nepotem nisus fuit impugnare; Lactant. 1. Il, c. 13 ac I.VII, c. 24; Victorinus in Apocalypsin, antequam a S. Hieron. emendaretur; et, codem teste, Severus in Gallo Dialogo de Vita S. Martini. Quanquam etiam illis imputet (uti et Tertulliano, sed, quantum apparet, non recte) Gennad. lib. de Dogmat. Eccles., potus et cibi deliciis fruituros sanctos. Alioqui certe, longe diversam patet fuisse Cerinthi,Marci ac Nepotis hæresim, de quibus ipse ibidem, et Euseb., I. III. c. 22 ac 1. VII. c. 20. post eum, et Nicephorus alicubi, aliorumque Chiliastarum seu Milliariorum,adversum quos agit S. Epiph., hær. 76. Utpote qui (sicuti et hodierni quidam Anabaptistæ) in illo etiam nuptiarum copulam, imo Cerinthus et Marcus omnia libidinum genera exspectabant, et uti S. Hier. asserit, juxta Judæorum devrepásees circumcisionis injuriam, instaurationem templi, taurorum et arietum victimas, otium Sabbati, et cunctarum gentium servitutem, atque adeo bella, excrcitus, triumphos, superatorum neces, mortemque centenarii peccatoris. Porro quum omnibus iis imposuerit illud Apocalypseos S. Joannis Apostoli (nam illi adscribunt omnes, illi) c. XX, flæc est resurrectio prima, beatus est sanctus, qui habet partem in resurrectione prima, in his erunt sacerdotes Domini et Christi, et regnabunt cum illo mille annis, de ejus loci intellectu aliquid hic adjiciendum est. B. Ilier. Præf. in 1. XVIII. Isai., Apocalypsin, non juxta litteram, sicuti a Judaizantibus, sed spiritaliter, ut scripta est, edisserendam dicit, quod ipsum disertis verbis facit Comm.

MS. Victorini in Apoca se emendato, Dionysium opi- A quia loqui Christum de hac vita, non illa futura post

B

resurrectionem, initium ejus Christi sermonis manifestum facit: Ideo dico vobis: Nolite curam agere animæ de victu et corpori de vestitu. Cæterum partim ex Platone Dialog. de Rep. et in Phædro, desumptum hunc Millenariorum errorem, annotavimus ad 1. de Anima c. 30. n. 376. ubi quum pro fabulis habeat Auctor, mirum est quod postea in cumdem impegerit: sed, sicuti satis deducit S. Hieron. Papiam, Melitonem, et alios supradictos Auctores, et maxime S. Iræneum sccutus est.

25. De Nuptiis secundis damnatis tanquam stupris. Tom. II. lib. I. ad Uxor. cap. 1. num. 11. et lib. de Veland. Virgin. cap. 10. num. 84. ac cap. 11. num. 98. Tom. III. lib. adv. Hermog. cap. 11. num. 7. Lib. de Resur. carn. cap. 8. num. 82. ac lib. adv. Marc. cap. 15. num. 245. denique tom. V. integris libris de Exhort. castit. et de Monogamia, ac lib. de Pudic. cap. 1. num. 15.

nor Alexandrinum secutus, dictis advers. Nepotem libris S. August. apertius lib. de Civit. Dei II. c. 7.8. 9. primam resurrectionem interpretatur animarum resurrectionem, etiam in Scripturis agnitam, secundam corporum, et mille annos, aut tempus gratiæ, quæ remanebit ad sæculi finem, eo loquendi genere, quo pars significatur a toto, aut pro annis omnibus hujus sæculi, ut perfecto numero notetur ipsa temporis plenitudo. Quem sequuntur Ambrosio adscriptus Commentarius, Primasius, Andreas, ac Beda Comm. in Apocalypsin. Neque etiam pro illis facit quod legitur Apoc. XXI. de Civitate Jerusalem descendente in terram novam. Quia ipse Apostolus Joannes indicat se loqui de Jerusalem non terrena, quum addit: Et templum non vidi in ea (quod tamen aliqui ipsorum, uti supradictum est, etiam restitutum iri sentiebant): Dominus enim Deus omnipotens templum illius est et agnus. Proinde de Ecclesia rectius Patres alii interpretantur, et militante in hoc sæculo, cujus fundamenta duodecim Apostoli, et in cœlis postmodum regnante. Sicuti etiam illud Gal. IV. de Jerusalem libera, quæ est mater nostra; ubi repugnantia est in ipso adjecto: quæ sursum est, quæ etiam est in illo Philipp. III. roditevμ nostrum in cœlis est, proinde non in terris, ut mirum sit hæc pro dicta sententia ab Auctore nostro citari. Magis videbantur pro illo militare quæ habentur Isai. LXV. et LXVI. ac Hierem. XVI. ac XXXI. denique Ezechiel. XX. XXVII. XXVIII. de restitutione Judææ (ad quæ his tantum verbis Auctor alludit), quæ nominatim citantur, partim a Sancto Irenæo, partim a saucto Justino martyre; verum pulchre in Commentariis suis flieronymus allegorice de Ecclesia Christum confitente, ejusque mysteriis illa omnia interpretatur, ubique irridens mille annorum illas fabulas, quo lectorem compendii gratia remittimus. Facilior est responsio ad Scripturas Gen. XIII. ac XV. quas (Irenæum imitatus) pro se citat Auctor, de prima et secunda promissione Abrahæ semini facta, prius in multitudinem arenæ, deinde ad instar quoque s'ellarum, quasi terrenæ et cælestis dispositionis auspicia, quia primam promissionem impletam constat multiplicatione filiorum Israel in terra Chananæorum sive Palestina: secundam vero interpretatur ApostoJus Paulus de gentium Ecclesia, Rom. IX. et Gal. III. D nubentium contagio fœtet. Denique libris de Exhortaquo modo etiam utramque hanc promissionem distinxit Rhabanus noster Comment. in Genes. nec minus facilis ad illud Genes. XXVII. ubi ad Jacob. cujus figuram Christianos ex gentibus gestare novimus, prima pro· missio est cœlestis roris, secunda terræ opimitatis, quia illam benedictionem tanquam terrenam interpretatur vel ipse Jacob verbis suis ad Esau postmodum prclatis, ubi dixit: Frumento, et vino, et oleo, stabilivi éum et, si allegoricos velimus accipere, Procopius in Comment. de cœlesti rore interpretatur, qui instillatur piorum animis, et de terræ pinguedinibus, quas habet accipiens semen, idque centupliciter reddens. Denique facillima ad illud Luc. XII. Quærite primum regnum Dei, et reliqua adjicientur vobis: TERTULLIANI. I.

In hanc hæresim Montanisticam paulatim delapsus est Tertullianus. Primum, castitatis amore, librum scripsit ad Uxorem de unis nuptiis, in quo quidem ab illis dehortatur, sed tanquam stupra non improbat: imo quum lib. II. ad Uxor. si nubere velint, sallem in Domino nubere debere, id est, Christiano, late deducit; non omnino tunc damnasse videtur secundas nuptias. Quanquam interim omni errore non careant hi libri duo. Imprimis quum 1. I. c. 1. n. 11. secundas nuptias confusionem, et cap. 4. n. 25. contumeliam, C et c. 5. n. 34. detestabiles, et alibi quoque spurcas, el, dedecus voluptuosum appellat, quales sunt etiam loci illi jam citati lib. de veland. Virgin. De secundis enim nuptiis, his locis locutum fuisse, non de primis, vel hæc S. August. 1. I. de bono viduitatis convinciunt, quæ etiam antidoti loco hic afferunt: Non quia, inquit, innuptarum bonum honestum dixit Apostolus, ideo putare debemus turpe esse vinculum conjugale, alioquin etiam primas nuptias condemnabimus, quas nec Cataphrygas nec Novatiani, nec disertissimus eorum adstipulator Tertullianus, turpes ausus est dicere. Deinceps 1. adv. Hermog. errorem suum magis aperit his verbis: Legem Dei in libidinem defendi, ac, totus adulter, et prædicationis et carnis;

tione castit. et de Monog. Montanum secutus, non solum stupra et adulteria et mochiam appellat secundas nuptias: sed etiam variis argumentis id probare nititur; sed frustra, sicuti ex antidoto Annotationum nostrarum in utrumque, lectori perspicuum esse poterit, quo, ne hic prolixiores simus, lectorem remittimus. Ubi subinde pro catholica de nuptiis secundis non prohibitis sententia, citavimus B. Hier. Epist. de Monogam. ad Ageruchiam, vulg. Gerontiam, de Viduitate ad Salvinum ac ad Pammachium, S. Aug. 1. de bono Viduitatis, ac l. II. contra adv. legis et Prophetarum, S. Epiphan. adv. Montanum hæres. 59. et adv. Catharos, et Commentarios veterum super Epistolas Pauli Rom. VII. 1. Cor. 7. et I. Cor. V. Qui

(Sept.)

bus licebit addere et illud B. Hieron. 54. Epist. ad A pœnitentiam omnem tollerent Montanus et ejus secMarcel. (qui alioqui videtur subinde iis iniquior), pro secundis nuptiis: Nos secundas nuptias non tam appetimus quam concedimus, Paulo jubente, ut viduæ adolescentulæ nubant, illi (nempe Montani sectatores) in tantum putant scelerata conjugia iterata, ut quicumque hoc fecerit adulter habeatur. Item illud in Epist. ad Titum etiam a nobis alibi citatum Scripsit et Tertullianus librum de Monogamia hæreticum, quem Apostolo contraire, nemo qui Apostolum legérit, ignorabit. Item illud S. August. hæer. 126. lib. de Hares. : Ideo Tertullianus factus hæreticus, quia transiens ad Cataphrygas, quos ante destruxerat, cœpit etiam secundas nuptias contra apostolicam doctrinam tanquam stupra damnare. 26. De Paracleto Montano. Tom. II. Lib. de veland. Virg. cap. 1. num. 6. Tom. III. 1. de Anima, c. 51. num. 613. ac 58. num. 652. Lib. de Resurr. carn. cap. 11. num. 98. et cap. ult. num. ult. Adv. Marc. lib. I. cap. 29. num. 203. ac lib. V. cap. 15. num. 247. et lib. adv. Prax. cap. 1. num. 11. cap. 2. num. 22. cap. 8. num. 59. cap. 13. n. 78. Tom. V. lib. de Monogamia, cap. 2. integro, et non semel in aliis libris sequ. de Fuga in persecutione, de Jejuniis et Pudicitia.

tatores Cataphryges (vel B. Hieronymo teste Epist, non semel citata ad Marcellam, et S. Paciano Tract. adversus Novatianos), in hoc ab iis dissentit Tertul lianus, quod solis machis eam negandam senserit, fortassis primum seductus ab illis suæ ætatis Episcopis, qui, S. Cypriano teste lib. de Lapsis, dandam mochis pœnitentiam non putarunt. Verum præterquam quod ex Scripturis ille ibidem contrariam sententiam comprobet, de omnium peccatorum venia potestate in Ecclesia, Auctor adhuc catholicus Tom. II. lib. de Poenitentia, quem ibidem ille imitatur disertis verbis: Pœnitentiam de omnibus delictis necessariam deducit. Atque hoc est, quod dicit libro de Pudicit. cap. 1. num. 9. adversus meæ quoque B sententiæ retro penes illos societatem, et haud absimiliter verbis etiam alibi non semel citatis S. Pacianus ad Novatianos verba faciens: Tertullianus post hæresim vester est, nam multa inde sumpsistis. Ipsum Epistola sua, et ea quam catholicus edidit, audies confitentem: posse Ecclesiam peccata dimittere. Item et S. Hieronymus dum dicit Tertullianum in libro quem de pudicitia adversus Poenitentiam scripsit, sententiam veterem nova opinione dissolvisse, in hoc sécutum insanas et blasphemas foeminas suas. Quibus addere licebit lectori scripta illa veterum omnia de Pænitentia, quorum a nobis facta est mentio. Tom. II. dict. lib. de Poenitent. cap. 1. et quæ nobis dicta sunt, tum ad illum librum, tum ad alterum illum de Pud. ubi ad singula Auctoris in contrarium argumenta plerumque ex Paciano respondimus, adducta ad id præterea Scripturarum aliquot explicatione sæpe ex ipso Tertulliano. Citavimus etiam ad cap. 9. num. 72 et 73. S. Hieron. Epist. ad Damas, de duobus filiis, ubi ex professo contra Auctorem agit, et inter catera etiam defendit, publicanos fuisse, non ethnicos, quod ille volebat, sed Judæos, idque exemplis, Matth. ex circumcisione Apostoli, publicanorum a Joanne baptizatorum, et publicani orantis in templo, Luc. V. VII. ac XVIII, qui si ethnici fuissent, cum illis Christus non habuisset convivium, ne legem solveret, neque hic in templum admissus fuisset. Et vero quoties id in Christo denotabant, quod cum publicanis cœtum communicaret, fere simul conjunguntur pecD catores et publicani : atque adeo quod cum ethnicis convivaretur, non reprehendebatur, sed quia cum peccatoribus. Quo pertinet Pharisæi murmuratio, Luc. VII. de Peccatrice fœmina, in qua pœnitentiam agnoscit et veniam ipse Tertul. lib. IV. adv. Marc. cap. 18. num. 265. quam tamen ethnicam, nusquam Auctor audet dicere, quia ejus castellum Hierosolymis vicinum fuisse constat, Joan. XI. Neque pro auctore quidquam facit illud: Non erit vectigal pendens ex filiis Israel: quia, etiamsi non deberent pendere vectigal, antequam, Deo sic disponente, Romanis subjecti essent; quanquam odiosum fuisse publicanorum exercitium satis constet et infame, tamen sine peccato etiam potuisse exerceri, videtur ex illis Joannis Baptistæ ad illos verbis (Luc. III.): Nihil amplius

Adversus hanc hæresim longe absurdissimam sufficere possunt ipsa Tertulliani verba ante hæresim, 1. de Præscript. adv. hæret. cap. 52. hæresi 21. n. 327. ubi blasphemiam appellat, eorum qui Cataphryges dicebantur, hæreticorum, quia in Apostolis C quidem dicebant Spiritum Sanctum fuisse, Paracletum non fuisse, et quia dicebant Paracletum in Montano plura dixisse, quam Christum in Evangelium protulisse. Et tamen miser, forte ab illis seductus, quod secundas nuptias detestarentur, tot locis jam citatis Paracletum vocat Montanum, et subinde verba illius Paracleti titulo citat. Imo detorquet ad suam hanc hæresim illud Joan. 16: Adhuc multa habeo loqui vobis; sed non potestis portare modo. Cum venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem, et quæ ventura sunt annuntiabit vobis. Quod ipsum tamen catholice interpretatur dicto lib. de Prescript. adv. hæret. c. 8. n. 62. de Apostolis loquens Consecuturi mox Spiritum Sanctum Paracletum, qui illos deducturus esset in omnem veritatem, et rursum : nationibus destinati Apostoli, ipsi quoque doctorem consecuturi erant Paracletum. Ubi pro eisdem habet, Spiritum Sanctum, et Paracletum, quum perperam illi distinguerent (uti vel ex ipso Tertulliano dictum est) Spiritum sanctum, et Paracletum : et illud ipse contextus Evangelista convincat, atque adeo sic locum illum interpretantur veteres omnes, ex professo vero adv. hanc hæresim S. Aug. tractatibus tribus in Evangelium Joannis: quo lectorem compendii gratia remittimus.

27. De Pœnitentia mochis neganda. Tom. V. integro libro de Pudicitia.

Sicut in Vita Auctoris annotavimus, quum omnino

quam constitutum est vobis faciatis, sive uti ex A die Dominico Paulum Apostolum, et cum eo crc

Græco vertitur, exigatis. De cæteris dictas Annotationes nostras consulat studiosus Lector.

28. De Psychicis, quo nomine Catholicis calumniam fecit. Tom. III. Adv. Marc. lib. IV. c. 22. num. 325. advers. Prax. cap. 1. num. 17. Tom. V. lib. de Monogam. cap. 1. num. 4 et 5. ac cap. 11. num. 86. 87. 88. et cap. 16. nu. 120. lib. de Jejun, adv. Psychicos integro, et lib. de Pudicitia, cap. 1. num. 8. cap. 6. num. 47. cap. 10. num. 83. et cap. 21. num. 190.

Psychicos, animales intelligi, satis comprobavimus, vel ex Apost. 1. Cor. II. ad initium lib. de Jejun, advers. Peychicos. num. 2; quod nomen jam in hæresin lapsus, catholics impingit, suos Montanistas e contrario spiritales, quod spiritum Paracletum Monlanum sequerentur, nuncupans; illis calumniam faciens quasi prorsus animales, passivitatem, id est, licentiam vitæ sequerentur, utpote ad secundas nuptias transeuntes, martyria fuga vitantes, et jejunia Montanistica improbantes. Verum miser non animadvertit, Montanum ánimalem vitam gessisse, utpote quun) scorta essent Priscilla et Maximilla, quæ, relictis maritis, Montanum sequebantur, et earum assecla martyria Christo negato evaserint; et si quid passi sint, ob latrocinia ante aeta id toleraverint ; denique etsi tres Quadragesimas (de quo mox latius) celebrarent, tamen reliquo anni tempore genio indulgebant. Neque tamen novum id hæreticis, ut catholicos Psychicorum nomine appellariat, seque spirituales; nam idipsum ridet auctor in Valentinianis lib. contra Valent. c. 29 et 30. S. Irenæum secutus : quod post hos etiam scripsit B. Epiphan. I. de flæres. 29. De Quadragesimis duabus. Tom. V. lib. de Jejunio advers. Psychicos, in earum defensionem conscripto, maxime cap. 15. num. 90.

В

C

dentes fecisse legimus; item jejunia illa strictissima priscorum monachorum, tam ab illo quam a Theodo. reto et Nicephoro late descripta. Verum hoc pro hæresi in Montanistis damnatum est, quod necessitatem observandi has Quadragesimas, seu tres, seu duas usque adeo urgerent, ut vel eo nomine catho licos Psychicorum, id est, sicuti jam dictum est, animalium hominum appellatione calumniarentur, quod secum eas observare nollent. Atque hoc est quod Epist. 54. ad Marcell. adv. Montanum urget S. Hieron. Nos (inquit) unam Quadragesimam, secundum traditionem Apostolorum, tempore nobis congruo jejunamus, illi tres in anno faciunt Quadragesimas, quasi tres passi sint Salvatores, non quod et per totum annum, excepta Pentecoste, jejunare non liceat, sed quod aliud sit, necessitate, aliud voluntate munus offerre. Ilinc et Eusebius (juxta emendatiorem ex Græco translationem, antea corruptam a quibusdam, uti in universum Jejunia Ecclesiastica tanquam Montanica damnarent) lib. V. Eccl. hist. cap. 17. Theodor. hæret. fabul. lib. III. de Montanistis, et Nicephorus lib. IV. hist. Eccl. c. 22. Montanum novas Jejuniorum leges præter Ecclesiæ consuetudinem introduxisse et sanxisse scribunt.

50. De Repudio christianis licito, ita ut alteram ducant, adultérii caussa. Tom. II. lib. II. ad Uxor. cap. 1: num. 4. Tom. II. lib. IV. adv. Marc. cap. 54. num. 537.

Videtur quidem prima facie tale quid Tertullianus sentire, quum divortium comparat excessui mariti, uti magis probet post hunc non licere alteri nubere, sicuti non licet post divortium nisi adulterii caussa. Verum sese explicat tom. V. lib. de Monog. cap. 9. num. 70, et cap. 11. num. 89. Priori quidem loco, de repudiata uxore sic loquitur: ut in totum sive per nuptias, sive vulgo, alterius viri admissio, adulterium pronuntietur a Deo; et mox clarius, per mortem utique, non per repudium facta solutione, quia repudiatis non permitteret Apostolus nubere adversus pristinum præceptum. Valeant itaque Erasmus et ejus asseclæ qui pro se auctorem perperam citant. Certe contrarium jam definitum est Concilii Trident. sess. 34. can. 9.

n. 316. et lib. advers. Hermogen. c. 3. n. 15. 1. advers. Prax. e. 3. n. 29. c. 3. n. 34. c. 4. n. 39. c. 8. n. 55. 59 et 60. c. 9. n. 62. ac. 63. Item tom. V. Novatian. I. de Trinit. c. 11. n. 56. c. 22. n. 98. c. 24. n. 106. et c. 31. n. 141.

Quum Montanistæ tres observarent quotannis plenas septem septimanarum Quadragesimas, in hoc ab illis dissensisse videtur Tertullianus, quum separata ab illis cœpit habere conventicula, quod duas duntaxat, sic enim ille: Quantula est apud nos interdictio ciborum? duas in anno hebdomadas Xerophagiarum, nec lotas, exceptis scilicet Sabbatis et Dominicis, offe- D 31. Circa Trinitatein. Tom. I. Tertull. Apolog. cap. 21. rimus Deo. Neque tamen propterea illi hæretici censendi sunt. Nam Amalarius lib. I. de divinis Offi. cap. 56. et lib. IV. cap. 37. describit piorum quorumdam Jejunia, qui tres Quadragesimas observarent: unam ante Pascha, juxta traditionem Apostolicam, alteram ex devotione ante S. Joannis aut potius post Pentecosten, tertiam vero ante Nativitatem Domini; nec absimiliter secundam Quadragesimam pro Pœnitentibus recenset Micrologus noster lib. de Observa. Eccles. cap. 35. quæ etiam hodie quibusdam Monachis in usu est. Quo pertinet et illud S. Hieron. Epist. ad Lucin. Beticum, ab Amalario citatum: Utinam omni tempore jejunare possimus, quod in Actibus Apostolorum diebus Pentecostes, et

De Trinitatis fide, id est, trium Personarum, Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, sed unius essentiæ, non dubitasse Tertullianum, ex compluribus ejus locis manifestius est quam ut probatione sit opus, maxime toto libro ejus argumenti, imo et tituli juxta editionem nostram adversus Praxean, ubi adversus illam ejusque sectatores Montanistas, qui secundum Æschinem dicebantur, non modo probat eum

dem non posse dici Patrem et Filium, sed etiam di- A auctor lib. adv. Prax. c. 5. n. 43. et seq. el totius seriis verbis asserit: Regulam fidei quæ ab initio cap. 6. ac 7. Deinceps his verbis cod. lib. adv. Prax. Evangelii decucurrit unitatem in Trinitatem disponere : Filio et Spiritu Sancto secundum et tertium sortis loPatrem, Filium,'et Spiritum Sanctum. Nec aliter Novacum, tam consortibus substantiæ Patris : id vult quod tianus, libro de Trinitate, Regulam fidei proponit, c. 1. dicunt scholastici, duabus emanationibus productos 3. ac 29. qua credamus in Deum Patrem et Dominum Filium et Spiritum Sanctum a Patre improducto; aut omnipotentem, rerum omnium perfectissimum creato- Filium esse secundam personam, et tertiam Spiritum rem, et in Filium Dei Jesum Christum Dominum Deum Sanctum, sicuti postea non semel loquitur. Verum nostrum, el ètiam in Spiritum Sanctum. Verum dum perperam illi impingit ibidem Rhenanus, quasi Fiillis Paradoxa circa Trinitatem ascribimus, hoc so- lium et Spiritum Sanctum appellet membra, priora, lum volumus, subinde ipsos, utpote ante omnem de el instrumenta, quum ea verba referantur potius ad Trinitate hæresim, obscure loqui in hac materia; et angelos, alieños a substantia Patris, qui tamen monar. ut ne quis inde fortassis occasionem sui erroris aut chiam Dei non evertunt. Similiter quum Spiritum hæreseos accipiat, quomodo sano intellectu tales loci Sanctum tertium gradum dicit, gradum intelligit ori explicari possint, adjicimus, omittentes jam primum ginem. Quod rursum lib. adv. Prax. pc non soB Rhenani calumnias in scholasticos theologos, quas lum Spiritui Sancto, sed etiam Filio ex Patre attrihabet illa sua ad lectorem admonitione de quibus- buit, malunt ita distinguere SS. Ililarius ac August. dam Tertulliani dogmatis: maxime quod calumniam libris de Trinit. et alii Patres posteriores, ut generafaciat ipsi quoque Tertulliano, tum in locis quibus- tionem Filio, processionem attribuant Spiritui Sancdam corruptis, aut male intellectis, de quibus mox to. Quod ibidem eam interpretatur prolationem rei latius, tum in co quod falso illi hæresim adscribat alterius ex altera, intelligit personas realiter non essenputantium in Eucharistia corpus Christi tantum esse tialiter disjunctas, sequitur enim quia prolatum diin figura, a qua illum vindicavimus Annot. nostris in cimus Filium a Patre, sed non separatum. Commode lib. IV. adv. Marc. cap. 40. n. 662. tum quod inter etiam sunt interpretanda propositiones illæ : Omnis dogmata sive Paradoxa ponat, quæ ille pulcherrime origo parens est, et omne quod ex origine profertur, non solum de pœnitentia publica, sed etiam de confes- progenies est; item: Trinitas per connexos el consertos sione secreta, vel ipso fatente, late deducit in libro de gradus a Patre decurrens. Jam vero ibi : Pater est lota Pœnitentia, de quo etiam dubitare non est veritus substantia, Filius vero derivatio totius et portio: totum an Tertulliani esset, quum tamen S. Pacianus ex accipit pro pleno seu plenitudine, non aliter atque illo multa descripserit. Quo magis miror, non so scholastici doctores, dum dicunt: Pater plenitudinem Jum retentam fuisse in postrema anni 1580. edi- deitatis possidet, in primo signo originis, quia a se tione parisiensi dictam illam admonitionem inte- eam habet Filius in secundo signo originis, quia gram, sed præterea universos errores Rhenani hæ- ab uno per generationem communicatam a Patre; resim plerumque sapientes, sine addito antidoto: us. Spiritus Sanctus in tertio signo, quia a duobus per que adeo ut catholicus lector mihi monendus sit, spirationem eamdem numero essentiam accipit. Atnon minus illas illi cavendas annotationes, etsi sub · que hoc est quod aliis verbis postea auctor extulit: inde omisso Rhenani uomine, quam eas quæ per Ex uno Patre omnia, quæ in Deo per substantiæ unita Pium IV. et V. romanos pontifices interdictæ sunt tem, et in unitate Trinitas unius substantiæ. Item: uniin editionibus prioribus, donec repurgatæ fuerint. tas in semetipsa derivans Trinitatem, non destruitur ab Verum ad rem veniamus. Primum ubi sic loquitur illa, sed administrans; ut tota substantia sit idem quod Tertullianus in Apolog. et adv. Praxean: Tres sunt una substantia indivisa in tribus. Denique videtur non statu, sed gradu, nec substantia, sed forma; nec Filius ab Auctore appellari portio, quia nec Pater, potestate, sed specie; unius autem substantiæ, et unius nce Spiritus Sanctus est, tametsi, unus Deus sint tres status, el unius potestatis; quia unus Deus, ex quo et personæ, et non Filius, qui Pater, nec Pater qui gradus isti et formæ et species; vacat statum, quod D Spiritus Sanctus. Quum vero dicit ibidem: Patrem scholastici, et ipse quoque substantiam; gradum, quod majorem esse Filio, intelligi debet, non quoad deiilli notionem; formam, quod illi proprietates; speciem, tatem quæ sit minor in eo, sed quatenus (sicuti indiquod illi habendi modum. Deinde illud lib. adv. Her- cant verba sequentia) a Patre generato genitus. Atmog: Fuit tempus, quum delictum et filius non fuit, ex qui quanquam hic satis obscure dicatur : Ipsum quod zelo secundum scientiam dictum est vehementius, ut Pater et Filius dicuntur, nonne aliud pro alio est ? ostenderet materiam non esse æternam; volens per pulchre seipsum explicat postea, ita ut cum schohoc significare duntaxat, quod habet S. Hilarius lasticis in eo consentiat, quod alius dicatur Pater, lib. XII de Trinit., solum Patrem æternum, Filium alius Filius, alius Spiritus Sanctus, sed non aliud, eo autem illi coæternum esse, ut omittam quod ibidem quod non sint idem Pater, Filius et Spiritus Sanctus, ad similia verba, quæ sibi ex persona Ariani pro- et tamen ejusdem substantiæ. Si quæ præterea sunt ponit respondeat: Hoc humanum sensum et intelli- alia dicto lib. adv. Praxean, quæ durius aut obscugentiam excedere mundi, non hoc capere rationem rius dicta sint, meminerit lector totum hunc librum humanæ intelligentiæ, sed prudentiæ fidelis profes- caute legi et commode intelligi deberé. Ad Novatiani sio em esse. Seipsum autem explicat eodem sensu redeamus librum de Trinitate. Imprimis quod habet

C