Obrazy na stronie
PDF
ePub
[blocks in formation]

CAPUT PRIMUM.

Confiteor ad Dominum Deum, satis temere me, si non etiam impudenter, de patientia componere ausum, cui præstanda idoneus omnino non sin (1), ut homo nullius boni (a), quando oporteat demonstrationem et commendationem alicujus rei adortos, ipsos prius in administratione ejus rei deprehendi, et constantiam commonendi (2) propria conversationis auctoritate dirigere, ne dicta factis deficientibus erubescant. Atque utinam erubescere istud remedium ferat, uti pudor non exhibendi quod aliis suggestum imus, exhibendi fiat magisterium! Nisi quod bonorum quorumdam, sicuti et malorum, intolerabilis magnitudo est, ut, ad capienda et præstanda ea, sola gratia divinæ inspirationis operetur. Nam quod maxime bonum, id

[ocr errors][merged small][merged small]

A maxime penes Deum, nec alius id quam qui possidet dispensat, ut cuique dignatur. Itaque vel ut solatium erit disputare super co quod frui non datur, vice languentium, qui cum vacent a sanitate, de bonis ejus tacere non norunt. Ita miserrimus ego, semper æger caloribus impatientiæ, quam non obtinco patientiæ sanitatem, et suspirem, et invocem, et perorem necesse est, cum recordor, et in meæ imbecillitatis contemplatione digero, bonam fidei valetudinem, et dominicæ disciplinæ sanitatem, non facile cuiquam, nisi patientia assideat, provenire. Ita proposita Dei rebus est, ut nullum præceptum obire quis, nullum opus Domino complacitum perpetrare extraneus patientia possit. Bonum ejus, etiam qui cæci (3) vivunt (b) summæ virtutis appellatione honorant (4). Philo. LECTIONES VARIANTES.

[blocks in formation]

CAP.I. (a) Homo nullius boni. Ubique fere abjectissime de se loquitur. Sic, lib. de Pœnit.: Eam tu peccalor mei similis, imo me minor (ego enim præstantiam in delictis meam agnosco), ita invade. Et lib. II de Cultu

foem. Quod ipsum mihi, utique reprehendendo in omnibus, reprehendere Deus permittat, et eod. : Ulinam miserrimus ego, etc. RIG.

(b) Etiam qui cæci vivunt. Hæc scriptura est codi

[ocr errors]

lucis hujus super justos et injustos æqualiter spargit, qui temporum officia, elementorum servitia, totius genituræ tributa dignis simul et indignis patitur (9) occurrere, sustinens ingratissimas nationes, ludibria artium et opera manuum suarum adorantes, nomen (g) cum familia (10) ipsius persequentes, luxuriam, avaritiam, iniquitatem, malignitatem quotidie insolescentem (11), ut sua sibi patientia detrahat : plures enim Domiftum idcirco non credunt, quia sæculo iratum tamdiu nesciunt.

sophi quidem, qui alicujus sapientiæ animalia (1) A tientiæ exemplum. Jam primum (7) qui rorem (8) (f) deputantur, tantum illi subsignant, ut cum inter sese variis sectarum libidinibus et sententiarum æmulationibus discordent, solius tamen patientiæ in commune memores, huic uni studiorum suorum commiserint pacem. In eam conspirant, in eam fœderantur, illam (2) (a) in (3) affectatione virtutis unanimiter student, omnem sapientiæ ostentationem de patientia præferunt. Grande testimonium ejus est, cum etiam vanas sæculi disciplinas ad laudem et gloriam promovet. Aut numquid potius injuria, cum divina res in sæcularibus artibus volutatur? Sed viderint illi, quos mox sapientiæ suæ cuin sæculo destructæ ac dedecoratæ pudebit.

[blocks in formation]

CAPUT III.

Et hæc quidem (12) divinæ patientiæ species, quasi de longinquo fors, ut de supernis, æstimetur. Quid Billa autem quæ inter homines palam in terris quodammodo manu apprehensa est? Nasci (13) se Deus in utero patitur matris, et exspectat, natus adolescere sustinet, et adultus non gestit agnosci, sed contumeliosus insuper sibi est (), et a servo suo tingitur (14), et VARIANTES.

(10) Familiam Rhen, nomen christianum cum familia Christi Jun.

(11) Inolescentem rouw. M. S. Rig.

(12) Quidem abest Paris.

(13) Christus se patitur concipi, et exspectat naturæ lege in utero dum nascatur et veniat in hanc lucem. Contume. liosus insuper sibi est, fabrili ministerio, ut est apud Marcum, Jun.

(14) Tinguitur Franeq.

COMMENTARIUS.

cis Ful. Ursini. In aliis legitur: Qui cæca vivunt; C Nomen autem dicit christianum, et familiam ipsius, quod magis ad genium Tertulliani jure videatur: quemadmodum apud Juvenalem :

Qui curios simulant, et bacchanalia vivunt. RIG. Sic B. Cyprianus eodem hellenismo usus est, lib. de Bono pat. : Qui non loquimur magna, sed vivimus ; quasi diceret : Οὐ λαμπρὰ μὲν λέγομεν, ἀλλὰ ζῶμεν, pro λαμπρώς. LE PR.

(a) Illum student. Sic habent exemplaria antiqua. RIG. CAP. II. (b) Non affectatio humana. Sic ex 3 Mss. pro affectio; nam haud absimiliter S. Cyprianus, etiam citante Rhenano. PAM.

[ocr errors]

(c) Canina æquanimitatis stupore formatæ. Intelligit cynicam sive diogenicam tolerantiam. Hunc locum, amulator Tertulliani, Cyprianus affert, lib. de Bono pat. RHEN.

(d) Stupore formata. Nam scilicet Diogenis patientia stupori belluino propior, quam humana tolerantiæ. LAC.

(e) Sed vivæ ac cœlestis disciplinæ, etc. Pro diligat, aliquando nobis scribendum esse visum est dirigat; nunc in delegat mutavimus: non male, ut putamus. Est delegare injungere sive committere aliquid sic lib. II adv. Marc. RHEN.

(f) Qui rorem lucis hujus. Et hunc locum suaviter edisserit Cyprianus, lib. cit. de Bon. pat. RHEN. Alii, ut La Cerda, leger. florem.- Florem lucis. Flos de Juce est ignis. Lucr., lib. IV: florentia lumina flammis; et lib. 1: flammai fulserunt flore. Stat., lib. 1 Theb.: -arcano florentes lumine postes. Tertull., Apolog. 2, lumina floruisse. Joan. Chrys., hom. 10 ad pop. ant.: Τὰ ποικίλα τῶν ἄστρῶν ἄνθη; astrorum varii flores. Plura his ego dicebam in lib. VII Æneid. In M. SS. est rorem lucis, fortasse quia spargit; sed nihil muto. LAC.

(g) Nomen cum familia ipsius persequentes. Reddam libens quod Rhenanus edidit, et exemplaria mss. comprobant: Nomen, familiam ipsius persequentes,

D

scilicet Christi, hoc est Christianos. RIG.

CAP. III. (h) Sed contumeliosus insuper sibi est. Facie per deformitatem obnoxia probris et convitiis. Sie, lib. de Palio, oris contumeliam dixit, pro deformitate vultus. Et, lib. adv. Jud., Christum fuisse dicit ne adspeclu quidem honestum. Et, lib. III adversus Marcionem : Quodcumque illud corpusculum sit, quoniam habitum, el quoniam conspectum fuit; si inglorius, si ignobilis, meus erit Christus: talis enim habitu et adspectu an nuntiabatur. Nempe hæc apud Isaiam verba : Vidimus eum, et non habebat speciem, neque decorem, non de tempore tantum passionis, sed de nativa corporis conformatione Septimius accipi voluit, ut præ deformitate factus ad contumelias videretur, adeoque ait ipsum sibi fuisse contumeliosum. Et, lib. de Carne Chr.: Adeo nec humanæ honestatis corpus fuit. Tacentibus apud nos quoque prophetis de ignobili aspectu ejus, ipsa passiones, ipse contumelia loquuntur; passiones quidem, humanam carnem ; contumeliæ vero, inhonestam. An ausus esset aliquis ungue summo perstringere corpus novum? sputaminibus contaminare faciem, nisi merentem? Qui servili supplicio cruciandus pro nobis venerat, formam quoque servi susceperat, non lo žiča Tupavlovs. Origenes, lib. VI contra Celsum : Òμdeyou μένως τοίνυν γέγραπται τὰ περὶ τοῦ δυσειδὲς γεγονέναι τοῦ İnsovoãμa, x. T. 2.Augustinus in Ps.XLIII: Ut homo, non habebat speciem neque decorem; sed speciosus forma, et eo quod est præ filiis hominum. Et Psal. CXVIII: Etipse Sponsus, non carne, sed virtute formosus. In Ps. CXXVII; Sponsus est ille, quo nihil est pulchrius, qui quasi fœdus apparuit inter manus persequentium ; de quo paulo ante dicebat Isaias: Et vidimus eum, et non habebat speciem, neque decorem. Ergo sponsus noster fœdus est? Absit. Quomodo enim illum virgines amarent, quæ in terra maritos non quæsierunt? Ergo persequentibus fœdus apparuit. Et nisi eum fœdum putarent, non insilirent, non flagellis cæderent, non spinis coronarent, non spa

tentatoris congressus solis verbis repellit (a), cum (1) A ne unius quidem discentis (8) gladium ultorem (9) de Domino fit (2) magister, docens hominem evadere ad salutem, (3) (b) scilicet veniam offense patientia (4) eruditus, non contendit, non reclamavit, nec quisquam in plateis vocem ejus audivit, arundinem quassatam non fregit, linum fumigans non restinxit (1s. XLII). Nec enim mentitus fuerat propheta, imo ipsius Dei contestatio, Spiritum suum in Filio cum tota patientia collocantis (Joan., XIII, Matth. IX, Luc. IX, Luc. XVII, Matth. XIV, Matth. XXVI, Is. LIII, Matth. XXIX, Joan. XVIII, Matth. XXVI, Matth. XXVII, Marc. XV, Luc. XXIII, Joan. XIX ). Nullum volentem sibi adhærere non suscepit; nullius mensam tectumve despexit : aquam (5) (c) ipse lavandis discipulorum pedibus ministravit. Non peccatores, non publicanos adspernatus est. Non illi saltim (6) civitati quae eum recipere noluerat, iratus est, B

[blocks in formation]

probavit. Patientia Domini in Malcho vulnerata est. Itaque et gladii opera maledixit in posterum, et sanitatis restitutione ei, quem non ipse vexaverat, satisfecit, per (10) patientiam, misericordiæ matrem. Taceo quod figitur, in hoc enim venerat. Numquid tamen subeundae morti etiam contumeliis opus fuerat? Sed saginari voluptate patientiæ discessurus volebat. Despuitur, verberatur, deridetur, fœdis vestitur, fœdioribus coronatur. Mira æquanimitatis fides. Qui in hominis figura proposuerat latere, nihil de impatientia hominis imitatus est. Hinc vel maxime. pharisæi Dominum agnoscere debuistis: patientiam hujusmodi nemo hominum perpetraret. Talia tantaque documenta, quorum magnitudo penes nationes quidem detrectatio fidei est, penes nos vero ratio et structio (11), satis aperte, non sermonibus modo in præcipiendo, sed etiam passionibus Domini (12) sustinendo, probant his, quibus credere datum est, patientiam Dei esse naturam (d), effectum et præstantiam ingenitæ cujusdam proprietatis.

CAPUT IV.

Igitur si probos quosque servos et bonæ mentis, pro ingenio dominico conversari videmus ( siquidem

LECTIONES VARIANTES.

(3) Cod. Divionensis: docens hominem evadere mortem absolutam (cod. Pithæi: absolutem ), scilicet veniam offense patientiæ eruditus. Cod. Ursini: doc. hom. ev. mortem adsolita scilice veniam, etc. Tres vaticani affirmante ramelio et ed. Franeq.: doc. hom. ev. mortem, ob salutem scilicet venire offensa patientia eruditus. Rhen.: doc. C hom. ev. mortem, absolute scilicet veniam offensæ patientiæ eruditus. Rigalt. et Seml. v. mortem ejecerunt.

[blocks in formation]

COMMENTARIUS.

tis inhonestarent; sed quia fœdus illis apparebat, fece-
runt illi ista; non enim habebant oculos unde Christus
pulcher videretur, etc. Denique Septimius noster,
lib. II advers. Marcionem, Davidicum illud, Specio-
sus forma præ filiis hominum, explicans, ait: Nam, et
si tempestivus decore, apud David, supra filios homi-
num; sed in allegorico illo statu gratiæ spiritalis eum
accingitur ensem sermonis, qui vere species, et decor, et
gloria ipsius est. Cæterum habitu incorporali, apud
eumdem prophetam, vermis etiam, et non homo, ignomi-
nia hominis et nullificamen populi. Virum eximia
pietatis et doctrinæ Jacobum Sirmundum audivi nar-
rantem, se vidisse numisma vetus æreum, cusum (ut D
ipse arbitrabatur) sub Constantino: scalptura faciem
exhibebat sa is deformem et horridam, et in altera
parte, templum cum inscriptione: ANACTACIC quæ
vix alium indicare videatur, quam Christum, qui
templum, hoc est, corpus suum, morte destructum
ac dissolutum, tertia die restituit, vita resumpta. Ita-
que haud mediocriter aberrant qui vultum Christi essé
aiunt, quem Fulvius Ursinus T. Quinctio Flaminio
tribuit (Imag. illust. 126) Qua de re est cap. 1, lib. I,
variar. lectionum Jani Rugersii. Ad dominici vultus
tristitiam pertinere videtur quod, apud Joannem, Ju-
dæi ætatem Christi quasi ad quinquagesimum annum
vergentem denotant in facie nimirum indecora, con-
Tusis ipsa deformitate lineamentis, multo plures quam
haberet annos computabant. RIG.

(a) Tentatoris congressus solis verbis repellit. Corruplum prava distinctione locum sic facile restituemus: El tentatoris congressus solis verbis repellit, cum de

domino fit magister, docens hominem evadere ad salutem scilicet veniam offensæ patientiæ eruditus. Non contendit, non reclamavit, etc. Satanam tentantem Christus repulit solis verbis, et quidem ex Scriptura citatis. Poterat Dominus viribus divinis et nutu ad ima tartari detrudere; sed maluit magistrum agere, et Scripturas calumniose citantem simplici Scriptu rarum veritate confulare. Subinde autem Tertullianus occasionem dicti illius: de domino fit magister, ab Satana ad hominem transtulit, continuoque adjecit, docens hominem evadere ad salutem. Sic ubique solet hujusmodi occasiones captare. RIG.

(b) Docens hominem evadere ad salutem. Hic plurima veterum librorum inter sese discordia. Antiquissimus P. Pithoei Docens hominem evadere mortem absolutem; scilicet veniam offense patientiæ eruditus. Codex Divionensis: Docens hominem evadere mortem absolutam; scilicet veniam offensæ patientiæ eruditus. Ursini: Docens hominem evadere mortem; ad solita scilice veniam offensæ patientiæ eruditus. Tres Vaticani, Pamelio affirmante: Docens hominem evadere mortem, ob salutem scilicet venire offensa patientia eruditus Rhenanus edidit. Docens hominem evadere mortem, absoluté scilicet veniam offense patientiæ eruditus. RIG.

(c) Aquam ipse lavandis discipulorum pedibus ministravit. Placuit hæc scriptura codicis Ursini, quia sic etiam, lib. de Baptismo, Aquam discentibus ministrat. Et tamen possit, nec sine ratione, defendi quod in Pithoeano legitur, Alquin ipse lavandis, etc. Nam hic de ministerio tantum, illic de aqua sermo est. RIG.

(d) Patientiam Dei esse naturam. Nam, ut ait Au

[ocr errors]

artificium promerendi obsequium est, obsequii (1) A Cui item dubium sit omne bonum, quia ad Deum

vero disciplina, morigera subjectio est, quanto magis
nos secundum Dominum moratos (2) inveniri opor-
tet! Servos scilicet Dei vivi, cujus judicium in suos,
non in compede aut pileo vertitur (a), sed in æterni-
tate, aut pœnæ, aut salutis. Cɩ severitati declinan-
dæ, vel liberalitati invitandæ, tanta obsequii diligen-
tia opus est, quanta sunt ipsa, quæ aut severitas com-
minatur, aut liberalitas pollicetur. Et tamen nos non
de hominibus modo servitute subnixis (b), vel quoli-
bet alio jure debitoribus obsequii, verum etiam de
pecudibus, etiam de bestiis obedientiam exprimimus,
intelligentes usibus nostris eas a Domino (c) provisas
traditasque. Meliora ergo nobis erunt in obsequii dis-
ciplina, quæ nobis Deus subdit? Agnoscunt denique, B
quæ obediunt, nos. Cui soli subditi sumus, Domino
scilicet auscultare dubitamus? At quam injustum est,
quam etiam ingratum, quod per alterius indulgen-
tiam de aliis consequaris, idem illi per quem conse-
queris, de temetipso non rependere! Nec pluribus de
obsequii exhibitione, debita a nobis Domino Deo. Sa-
tis enim agnitio Dei, quid sibi incumbat, intelligit.
Ne tamen ut extraneum de obsequio videamur inter-
jecisse, ipsum quoque obsequium de patientia trahi-
tur. Nunquam impatiens obsequitur, aut patiens quis
non (3) oblectatur (4). Quam ergo Dominus ómnium
bonorum et demonstrator et acceptor Deus in semet-
ipso circumtulit, quis de bono ejus late (5) (d) retractet?

(1) Obsequi Rigall.

pertineat, pertinentibus ad Deum tota mente sectandum? Per quæ in expedito (e) et quasi in præscriptionis compendio (f) et commendatio et exhortatio de patientia constituta (6) est.

CAPUT V.

Verumtamen procedere disputationem de necessariis fidei non est otiosum, quia nec infructuosum. Loquacitas in ædificatione nulla turpis, si quando turpis. Itaque si de aliquo bono sermo est, res postulat, contrarium quoque boni recensere. Quid enim sectandum sit, magis inluminabis (g), si quod vitandum sit proinde digesseris. Consideremus igitur de impatientia an sicut patientia in Deo, ita adversaria ejus in adversario nostro nata atque comperta sit; ut ex isto appareat, quam principaliter fidei adversetur. Nam quod ab æmulo Dei conceptum est, utique non est amicum Dei rebus. Eadem discordia est rerum, quæ et auctorum. Porro cum Deus optimus, diabolus e contrario pessimus; ipsa sui diversitate testantur, neutrum alteri facere (7), ut nobis non magis a malo aliquid boni, quam a bono aliquid mali dictum (8) videri possit. Igitur natales impatientiæ (h) in ipso diabolo deprehendo, jam tunc cum Dominum Deum universa opera quæ fecisset, imagini suæ, id est homini subjecisse impatienter tulit (Genes., III). Nec enim doluisset, si sustinuisset; nec invidisset homini, si non doluisset. Adeo (9) decepit eum, quia invideLECTIONES VARIANTES.

(2) Secundum Dominum morigeros Pamelius legit ex 3 Vaticanis.

(3) Non abest Fran. Paris. (4) Obluctatur Rigalt.

(5) Latere Fran. "Paris.

[blocks in formation]

COMMENTARIUS.

gustinus, etiam infirmitas Dei fuit ex potestate. (lib. XIV de Civit. Dei, cap. 9). RIG.

CAP. IV. (a) Non in compede aut pileo. Compedes servitutis nota erant, ut pileus libertatis. Unde Bruti numisma pileo duobusque pugionibus insignitum, quibus restitutam a se patrie libertatem significabat. Mitto hic dicere Anacharsin scytham, adeoque servum, assumpsisse in gymnasiis. LE PR.

(b) Servitute subnixis. Hoc est, servis multo conatu et nisu allaborantibus. Auctor Poematum adversus Marcionem, Poem. 3.

Et,

Maluit afflictus populi portare labores
Subnixa cervice...

Pro patria quæ belligero subnixa labori. RIG.

(c) Usibus nostris a Domino provisas. Alludit ad illud Gen. I: Dominamini piscibus maris, etc.; item quod est Gen. IX: Terror et tremor vester sil super omnia animantia, etc. Pam.

(d) Quis de bono ejus late retractet? Quis de bono ejus satis unquam dixerit! Retractare, apud Tertullianum est, tractare, disputare, disserere. At in omnibus antiquis exemplaribus legitur: Quis de bono ejus latere traciet? Nec debuit mutari. Nam et commode explicari potest: Quis de bono ejus latere aut reticere apud se cogitet? RIG.

(e) Per quæ in expedito. Phrasis jurisconsultorum in expedito esse. Hinc illud Ulpiani 1. si dubitet. ff. de fidejuss.: Cum numeratio totius debiti non sit in expedito. Similiter et illud: In præscriptionis compendio. PAM. (1) In præscriptionis compendio, Præscribo in jure

triplicem habet significationem, et omnes Tertulliano convenire possunt. Prima, præscribere est præfinire, ut præscriptum a testatore tenipus, id est præfinitum. Ergo, cum Deus tanti fecerit hanc virtutem, habes compendiose præscriptum præfinitumque quid sentire de illa debeas. Altera significatio est, qua quis post rei alienæ usucapionem contra omneni litis intentationem, sibi hoc unico verbo consulit; itaque qui præscripsit, elidit, adimitque omnem actionem contra se, et litem quamcumque internecat. Quid ergo hoc verbo compendiosius? Igitur habes compendium, quo impugnantes patientiam elidas, si tantum dicas, Domini est virtus: quo verbo omnem actionem adimes, non aliter atque illi qui præscripsere. Tertia et propria est: nam præscriptio in jure est exceptio, et pra scribere est excipere, aut exceptionem opponere, et actorem excludere; hoc sensu qui se judicio defendit, et crimen in adversarium transfert, cum illud refellit, dicitur adversario suo præscribere. Ergo habes compendium, quo præscribas tuis adversariis. Quod hoc compendium? Virtus est Dei, eam Deus magni habet, Deus in semetipso circumtulit. LAC. CAP. V. (g) Magis illuminabis. Vere spectat ad illuminationes Rhetorum. Itaque non audio illos, qui de baptismo nescio quid fingunt. Scio baptismum illuminationem dici, teste etiam Paulo; sed hic augurari aliquid de baptismo, insulsum est. Lac.

(h) Natales impatientia. Appellat impatientiæ natales, originem sive initium impatientiæ. Sic lib. 1 adv. Marc. natales agnitionis dixit; et lib. de Pallio, natales mundi. RHEN,

rat autem, quia doluerat. Doluerat, quia patien- A ret. Nam statim illa semine diaboli concepta, malitiæ

fœcunditate, iram (14) filium procreavit, editum suis artibus erudiit (15). Quod enim (16) ipsum Adam et Evam morti immerserat, docuit et filium ab homicidio incipere (Gen., IV). Frustra istud impatientiæ adscripserim, si Cain ille primus homicida, et primus fratricida, oblationes suas a Domino (17) recusatas æquanimiter nec impatienter tulit, si iratus fratri suo non est, si neminem denique interemit. Cum ergo, nec occidere potuerit, nisi iratus; nec irasci, nisi impatiens demonstrat quod per iram gessit ad eam referendum,a qua ira suggesta est. Et hæc quidem (18) impatientiæ tunc infantis quodammodo incunabula. Cæterum quanta mox incrementa, nec mirum. Nam, si prima deliquit, consequens est, ut quia prima, B idcirco et sola sit matrix in omne delictum, defundens de suo fonte varias criminum venas. De homicidio quidem dictum est. Sed ira editum a primordio, etiam quascumque postmodum (19) causas sibi invenit, ad impatientiam ut ad originem sui confert. Sive enim quis inimicitiis, sive prædæ gratia id scelus conficit, prius est ut aut odii aut avaritiæ fiat impatiens. Quicquid compellit, sine impatientia sui non est ut perfici possit. Quis adulterium sine libidinis impatientia subiit? Quod et si pretio in fœminis cogitur venditio illa pudicitiæ, utique impatientia contemnendi lucri ordinatur. Ilæc, ut principilia (f) penes Dominum delicta. Nam ut compendio dictum sit, omne peccatum impatientiae adscribendum. Malum impatientia est boni. Nemo impudicus non impatiens pudicitiæ, et improbus probitatis, et impius pietatis et inquietus quietis. Ut malus unusquisque fiat, bonus perseverare non poterit. Talis igitur excetra (20) (g) VARIANTES.

ter utique non tulerat. Quid primum fuerit ille an-
gelus perditionis, malus an (1) impatiens, contemno
quærere; palam cum sit, impatientiam cum malitia,
aut malitiam ab impatientia auspicatam, deinde inter
se conspirasse, et individuas in uno patris sinu ado-
levisse. Atenim quam primus senserat, per quam de-
linquere intraverat (2), de suo experimento quid ad
peccandum adjuvaret (3) structus (4) eamdem impin-
gendo in crimen homini advocavit conventa statim
illi mulier, non temere dixerim per colloquium ipsum
ejus afflata est spiritu impatientia infecto, usque
adeo (5) nunquam omnino peccasset, si in (6) divino
interdicto patientiam perservasset (7). Quid quod non
sustinuit sola conventa; sed apud Adam nondum ma-
ritum, nondum aures sibi debentem (a) impatiens
etiam tacendi est, ac (8) traducem (b) illum ejus,
quod a malo hauserat, facit (9). Perit igitur et alius
homo, per impatientiam alterius; perit mox et ipse
per impatientiam suam utrobique commissam: et
circa Dei præmonitionem, et circa diaboli circum-
scriptionem (c), illam servare, hanc refutare non
sustinens. Hinc prima judicii,unde delicti origo: hinc
Deus irasci exorsus, unde offendere homo inductus. Inde
in Deo prima patientia, unde indignatio prima. Qui tunc
maledictione sola contentus, ab animadversionis impetu
in diabolo temperavit.Aut quod crimeu ante istud (10)
impatientiæ admissum homini imputatur? Innocens
erat, et Deo de proximo amicus, et Paradisi colonus. At
ubi semel succidit(11) impatientiæ desivit(12) Deo sape-c
re, desivit cœlestia sustinere posse. Exinde (d) homo
terræ datus, et ab oculis Dei ejectus, facile usurpari (13)
ab impatientia cœpit (e) in omne quod Deum offende-
LECTIONES

[blocks in formation]

(a) Nondum aures sibi debentem. Alludit ad conjugum inter ipsos debita, quæ bona fide exsolvi etiam Apostolus voluit; ita ut aures debeat conjux conjugi ap- D pellanti poscentique. RIG.

(b) Ac traducem illum ejus quod a malo hauserat, facit. In antiquis exemplaribus legitur, ad traducem ad illum. Quod etsi vitio non caret, tamen ostendit quid sincerum haberi debest: adtraducem illum ejus quod a malo hauserat, facit. Evam, inquit, solam convenerat Satanas; solam afflaverat spiritu impatientia infecto. At illa, impatiens etiam tacendi, pravam Satanæ suggestionem transfudit in suum Adam. Itaque ipsa fuit peccati tradux in Adam, exindeque illum fecit ejusdem peccati adtraducem, hoc est, administrum et collegam traducendo in communem prosapiam pecca10. KIG.

(c) Et circa diaboli circumscriptionem. Deceptionem intelligit, qua diabolus Evam circumvenerat : hanc refutare debebat Adam. Circumscribere decipere significat. Et Ciceroni circumscribere senatum, est auctoritate senatum privare, tracta a fabris aut chirTERTULLIANI. 1.

urgis metaphora, qui quæ præcisuri sunt, prius circumscribunt. Et revera primi parentes nostri a diabolo sunt circumscripti, cujus astu de paradiso sunt ejecti atque exilio damnati, omni jure possessionis sibi adempto. Rhen.

(d) Exinde homo terræ datus. Ipse, lib. de Pallio; Pellitus orbi ceu metallo datur. RIG.

(e) Facile usurpari ab impatientia cœpit. Usurpant proprie, ad quos jus possessionis spectat. Sic impatientia veluti jam possidens hominem, facile eum ad quidvis traxit quod Deum offenderet. RHEN.

(f) Hæc ut principalia. Haud absimiliter S. Cyprianus, lib. de Bono pa. c. 5: Adulterium, fraus, homicidium, mortale crimen est. Hoc interim notandum, quod quum S. Augustinus et alii recentiores delicta accipiant pro peccatis minoribus, Tertullianus in genere accipiat pro omni genere peccatorum; ubi aut tem de gravioribus agit, addit: principalia, capitalia, mortalia, PAM.

(g) Talis igitur excetra. De exhedra interpretatus est locum hunc Rhenanus, nos tamen maluimus alios

(Quarante.)

« PoprzedniaDalej »