Obrazy na stronie
PDF
ePub
[ocr errors]

erat Christus, venenate et amaræ retro naturæ ve-
nas insaluberrimas, aquas Baptismi (5), scilicet, ex
sese remedians (Exod., VII; Num., XX; 1 Cor., X).
Hæc est aqua, quæ de comite petra populo deflue-
bat. Si enim petra Christus, sine dubio aqua (6) in
Christo Baptismum videmus benedici. Quanta aquæ
gratia penes Deum et Christum ejus est ad Baptismi
confirmationem, Nunquam sine aqua Christus, si-
quidem et ipse aqua tinguitur (Matth., III, X, XIV,
XXVII; Joan., III, IV, VII, XIII, XIX). Prima ru-
dimenta potestatis suæ, vocatus ad nuptias, aqua
auspicatur. Cum sermonem facit, sitientes ad aquam
suam invitat sempiternam. Cum de agape docet,
aquæ calicem, fratri (7) oblatum, inter opera dilec-

et innocentiæ (a), quod etiam corporaliter ipso felle A suavitatis Mosei ligno remediatur. Lignum illud
careat columba. Ideoque Estote, inquit, simplices
sicut columbæ (Matth., X, 16), ne hoc quidem sine
argumento præcedentis figuræ. Quemadmodum enim
post aquas diluvii, quibus iniquitas antiqua purgata
est, post Baptismum (ut ita dixerim) mundi pacem
cœlestis iræ præco columba terris adnuntiavit di-
missa ex arca, et cum olea reversa ( Gen. VIII, 11);
quod signum etiam apud nationes paci prætendi-
tur (b) eadem dispositione spiritalis effectus terræ,
id est carni nostræ emergenti de lavacro post ve-
tera delicta, columba sancti Spiritus advolat (Luc.,
III), pacem Dei afferens, emissa de cœlis, ubi Ec-
clesia est arca figurata (c). Sed mundus rursus de-
linquit (1), quo male (d) comparetur Baptismus di-
luvio. Itaque igni destinatur, sicut et homo qui post B tionis probat. Apud puteum vires resumit; super
Baptismum delicta restaurat, ut hoc quoque in sig-
num admonitionis nostræ debeat accipi.

CAPUT IX.

Quot igitur patrocinia naturæ, quot privilegia gratiæ, quot solemnia disciplinæ, figuræ, præstructiones, precationes religionem aquæ ordinaverunt? Primo quidem, cum populus de Ægypto (Exod., XIV) libere (2) expeditus, vim (3) regis Ægypti, per aquam transgressus, evadit, ipsum regem cum totis copiis aqua exstinxit. Quæ figura manifestior in Baptimi sacramento? Liberantur de sæculo nationes per aquam scilicet, et diabolum, dominatorem pristinum, in aqua oppressum derelinquunt. Item aqua de amaritudinis vitio in suum (4) commodum

(1) Deliquit Fran.
(2) Libere abest Fran.

aquam incedit libenter, transfretat; aquam discenti-
bus ministrat; perseverat testimonium Baptismi usque
ad passionem; cum deditur in crucem, aqua inter-
venit, sciunt Pilati manus; cum vulneratur, aqua de
latere prorumpit, scit lancea militis.

CAPUT X.

Diximus, quantum mediocritati nostræ licuit, de universis quæ Baptismi religionem struunt; nunc ad reliquum statum ejus, aque ut potero, progrediar de quæstiunculis quibusdam. Baptismus ab Joanne denuntiatus (e) jam tunc habuit quæstionem ab ipso quidem Domino propositam Pharisaeis, cœlestisne is Baptismus esset, an vero terrenus (Matth. XXI)? De quo illi non valuerunt constanter respondere, utLECTIONES VARIANTES.

(3) De Egypto liber, vim, etc., V. Cod. Wouw. Usum Jun. Lat.

[blocks in formation]

COMMENTARIUS.

Atque in cruce quæ extat Romæ in summa basilica S. Clementis abside, duodecim columbæ cruci insistunt, quæ Apostolos denotant. Ejus autem crucis eclypon extat apud Bosium., lib. VI, de cruce tr.; Greiser. op. de cruce, lib. 1, c. 33; Bottar., tom. I, pag. 118. 5° Demum se ipsos passim veteres Christiani eodem adornarunt symbolo, quo se acrius ad Columbam imitandam excitarent. Illustris est iterum PauJini Nolani in ead epist. locus :

Nos quoque perficies placitas tibi, Christe, columbas.

Et Paulo supra :

Ardua floriferæ crux cingitur orbe coronæ,
Et Domini fuso tincta cruore rubet
Quæque super signum resident cœlesta, Columbæ
Simplicibus produnt regna patere Dei.

Spessissimo si vede, inquit eximius Boldettus, loc. cit. p. 23, la sola colomba dipinta nelle capelle, e sepolcri (de' cimiterj), e scolpita ancora.... e cio faceasi senza alcun dubbio, perchè quei primi fedeli..., raffiguravano in questo innocente volatile la carità, la simplicità, il gemitò, la compunzione, la purità e l'innocenza. Cf. Mamachi Originum et Antiquit. christianar. lib. 1, cap. 1, § 9, pag. 66-69. Edd.

(a) Per animal simplicitatis et innocentiæ. Nemo est adeo rerum ignarus, ut columbam his verbis designari non agnoscat, propter innocentiam et candorem. Nonnulli etiam theologi, columbam quæ advoJavit in caput Christi Domini in Jordane baptizati,

D

candidam affirmant. Sic Nonnus Panop. vocat μinuo
πελείαδος : πέλειας autem est columba candida latine
livia a candore seu livido dicta. LE PR.

(b) Paci prætenditur. Quid notius hoc pacifico hie-
roglyphico; et ideo patres patratos, fæciales, orato-
res pacis, ramum frondentis olivæ gessisse in pacis
symbolum? Maro, Æn. VIII:

Paciferæque manu ramum prætendit olivæ.
Silius, lib. III:

LAC.

Prætendens dextra ramum canentis oliva.
(c) Ubi Ecclesia est arca figurata. Typum Ecclesi.c
fuisse arcam, nemo ferme Patrum non asseruit, Ulic
ronymus, Cyprianus, etc., Augustinus, lib. V de
Baptis., cap extremo. Notanda sunt verba Tertulliani,
ne excludat Ecclesiam visibilem in terris; nam ad
Ecclesiam in terra advenit columba Spiritus sancti,
cum pace suæ gratiæ: quare cum ait, emissa de cœlis,
minime appellat super Ecclesiam, nam Ecclesia in
terris etiam est, sed super vocem figurata. Nam figu-
ram arcæ gerit apud Deum, et beatos in cœlis secura
fruentes tranquillitate, Ecclesia militans in terris
persecutionum diluvio agitata, ut explicat Cyprianus.
LAC.

(d) Quo male comparetur Baptismus, etc. Legen-
dum videtur, quo malo comparetur Baptismus dilu.
vio. RIG.

CAP. X.-(e) Baptismus a Joanne denuntiatus. Dis. crimen esse inter Baptismum Christi et Joannis norunt

[merged small][ocr errors]

sua non esse cœlestia, sed Christi, dicendo : Qui de terra est, de terra loquitur : qui de supernis venit, super omnes est (Joann., III, 31). Item, in sola pœnitentia (2) tinguere; venturum mox, qui tingueret in spiritu et igni (Luc., III, 16). Scilicet, quia vera et stabilis aquæ fides (e) qua tinguitur in salutem; simulata autem el infirma, igni tinguitur (f) in judicium. CAPUT XI.

pote non intelligentes, quia non credentes (Es. VII). A ficit, sed alii perficiendum procurat. Ipse profitetur Nos porro quantula fide sumus, tantulo et intellectu possumus æstimare, divinum quidem eum Baptismum fuisse, mandatu tamen, non et potestate, quod et Joannem a Domino missum legimus in hoc munus cæterum humanum conditione. Nihil enim cœleste præstabat (a), sed cœlestibus præministrabat, pœnitentiæ scilicet præpositus (b), quæ est in hominis potestate (c). Denique legis doctores et Pharisæi, qui credere noluerunt, nec pœnitentiam egere (1). Quod si pœnitentia humanum est, et Baptismus ipsius ejusdem conditionis fuerit necesse est; aut daret et Spiritum Sanctum et remissionem delictorum, si cœlestis fuisset. Sed neque peccatum dimittit, neque Spiritum indulget, nisi Deus solus (Marc., V). Etiam ipse Dominus, nisi ipse prius ascenderet ad Patrem, B aliter negavit (Joan. XVI), Spiritum descensurum. Id quod Dominus nondum conferebat, servus utique præstare non posset. Adeo postea in Actis apostolorum (d) invenimus (Act., XIX), quoniam qui Joannis Baptismum habebant, non accepissent Spiritum sanctum, quem ne auditu quidem noverant : ergo non erat cœleste, quod coelestia non exhibebat (Joan., 1): cum ipsum quod coeleste in Joanne fuerat, spiritus prophetiæ, post totius spiritus in Dominum translationem usque adeo defecerit, út quem prædicaverat, quem advenientem designaverat, postmodum, an ipse esset miserit sciscitatum (Matth., II). Agebatur itaque Baptismus pœnitentiæ, quasi canditatus remissionis et sanctificationis in Christo subsecuturæ. Nam quod prædicabat Baptismum pœnitentiæ in remissionem delictorum, in futuram remissionem enuntiatum est. Siquidem pœnitentia antecedit, remissio subsequitur, et hoc est viam præparare: qui autem præparat, non idem ipse per

(1) Agere Gelen. aliique.

(2) Item sola se poenit. Fran. Corbinian. (3) Inquiunt Paris.

Sed ecce, inquit (3), venit Dominus, et non tinxit. Legimus enim Et tamen is non tinguebat, verum discipuli ejus (Joan., IV), quia (4), revera, ipsum suis manibus tincturum Joannes, prædicasset (Luc. III ). Non utique sic intelligendum est, sed simpliciter dictum more communi. Sicut est, verbi gratia, Imperator proposuit edictum, aut Præfectus fustibus cæcidit; numquid ipse proponit, aut numquid ipse cædit? semper is dicitur facere, cui præministratur. Ita erit accipiendum. Ipse vos tinguet, pro eo quod est, per ipsum tinguemini, vel in ipsum. Sed ne moveat quosdam, quod non ipse tinguebat. In quem enim tingueret? in pœnitentiam? quo ergo illi præcursoren? in peccatorum remissionem, quam verbo dabat? in semetipsum, quem humilitate celabat? in Spiritum sanctum, qui vondum a patre descenderat? in Ecclesiam, quam nondum apostoli struxerant? Itaque tinguebant discipuli ejus, ut ministri, ut Joannes ante præcursor, eodem baptismo Joannis, ne qui alio putet, quia nec exstat alius nisi postea Christi, qui tunc utique a discentibus dari non poterat, utC pote, nondum adimpleta gloria Domini, nec instructa efficacia lavacri per passionem et resurrectionem : quia nec mors nostra dissolvi posset nisi Domini passione (Rom., VI) nec vita restitui sine resurrectione ipsius (5).

LECTIONES VARIANTES.

(4) Quasi Paris. Jun. Corbinian.
(5) Surrectione ipsius Puris.

COMMENTARIUS.

orthodoxi; unde Trid. synodus, sess. 7, can. 1. LE PR.

(a) Nihil enim cœleste præstabat, sed cœlestibus præministrabat. Sic tamen, ut licet aqua Joannis tincti Spiritum sanctum non acciperent, tamen præ- D pararentur in viam salutis in nomine venturi Domini nostri. Ait enim Paulus apud Lucam, Act.XIX, 4: iwávvns μὲν ἐβαπτισε βάπτισμα μετανοίας, τῷ λαῷ λέγων· εἰς τὸν ἐρχομένον μετ' αὐτὸν ἵνα πιστεύσωσι, τουτέστιν εἰς τὸν Χριστὸν Ἰησοῦν. Ακούσαντες δὲ ἐβαπτίσθησαν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου insou. Sic igitur baptizatos perfecit Paulus imposuit iis manus, et continuo supervenit Spiritus sanctus. Sane hunc sensum insinuare videtur Lucas. At latinus interpres sic tradidit, ut denuo tincti fuisse intelligantur, qui jam Baptismum Joannis susceperant. Unde et hos quidem denuo baptizatos fuisse consentiunt Cyprianus et Augustinus. Nobis adhuc suspicari non contigit, cur hoc argumento abstinuerit Sep. timius, proposita: quæstioni omnium utrinque fortissimo. Eo vero utitur Hieronymus adversus Luciferianos, et favet interpreti. RIG.

(b) Pœnitentiæ scilicet præpositus. Prædicandæ pœnitentiæ destinatus, per commissionem Baptismi il

lius, quo homines per poenitentiam impetrarent remissionem criminum. LAC.

(c) In hominis protestate. Et ideo non conducebat Baptismus Joannis ad remissionem peccatorum ; nam in potestate baptizatorum erat impetrare remissionem per pœnitentiam (tametsi ex gratia Dei) licet Baptismum Joannis non suscepissent. LAC.

(d) In actis Apostolorum, etc. Actorum caput XIX intelligit, quod multorum ingenia exercuit. LE PR. V. Cursum Theologiæ, auct. Tournely, de Baptismo, q. 1. art. 5. EDD.

(e) Vera et stabilis aquæ fides, qua tinguitur in salutem. Omnino scribendum, Vera et stabilis fides aqua tinguitur in salutem. Sic enim scripsisse Tertullianum ratio persuadet, sequentia testantur. RIG.

(1) Igni tinguitur in judicium. Sic adsolet Tertullianus quoties fit mentio ignis, confestim occasionem rapit, intenditque in supremum illud Domini judicium. Alii vero dictum illud Joannis, venturum mox qui tingueret in spiritu et igni, accipiunt de Spiritus sancti in Apostolos illapsu ad diem Pentecosles. RIG.

CAPUT XII.

A rebant, testimonio Joannem extulisset, nemo,

dicens

Cum vero præscribitur nemini sine Baptismo com- (Matth., II, 11), major inter natos fœminarum Joanne petere salutem, ex illa maxime pronuntiatione Domi- baptizatore. Alii plane satis coacte injiciunt tunc aponi, qui ait: Nisi natus ex aqua quis erit, non habet vi- stolos Baptismi vicem implesse cum in navicula fluctitam (Joan., Ill), suboriuntur scrupulosi, imo teme- bus aspersi operti sunt (Matth., VIII); ipsum quoque rarii retractatus quorumdam, quomodo ex ista præ- Petrum per mare ingredientem satis mersnn (Matth., scriptione Apostolis salus competat, quos tinctos non XIV). Ut opinor autem, aliud aspergi vel intercipi invenimus in Domino, præter Paulum. Imo cum Pau- violentia maris, aliud tingui disciplina religionis. Cælus solus ex illis Baptismum Christi induerit, aut præ- terum navicula illa figuram Ecclesiæ præferebat, quod judicatum esse de cæterorum periculo, qui careant in mari, id est sæculo, fluctibus, id est persecutioniaqua Christi, ut præscriptio salva sit, aut rescindi bus et tentationibus inquietatur Domino per patienpræscriptionem, si etiam non tinctis salus statuta est. tiam velut dormiente (Matth., VIII), donec orationiAudivi, Domino teste, ejusmodi, ne quis me tam bus Sanctorum (c) in ultimis suscitatus, compescat sæperditum existimet, ut ultro exagitem libidine (1) culum et tranquillitatem suis reddat. Nunc sive tincti styli, quæ aliis scrupulum incutiant (2). Etnunc illis, quoquo modo fuerunt, sive illoti perseveraverunt, ut B ut potero, respondebo, qui negant Apostolos tinctos. et illud dictum Domini (Joan., XIII), de uno Nam si humanum Joannis Baptismum inierant, et do- lavacro sub Petri persona (d) ad nos tantummodo specminicum desiderabant (a) quatenus unum Baptismum tet, de salute tamen Apostolorum satis temerarium est definierat (3) ipse Dominus, dicens Petro perfundi æstimare, quia (6) illis vel primæ allectionis, et exinde nolenti (4): Qui semel lavit, non habet necesse rur- individuæ familiaritatis (e) prerogativa compendium sum (b) (Joan., XIII, 6): quod utique non tincto Baptismi conferre posset (f). Cum illo, opinor (7), senon omnino dixisset et hæc est probatio exserta ad- quebantur illum, qui credenti cuique salutem polliceversus illos, qui adimunt Apostolis etiam Joannis Ba- batur: Fides tua te, aiebat, salvum fecit, et: Remittuntur plismum, ut destruant aquæ sacramentum. An credi- tibi peccata (Marc., X), credenti utique, nec tamen bile videri potest, in his personis viam tunc Domini tincto. Id si Apostolis defuit, nescio quorum fides : præparatam, id est Baptismum Joannis, quæ ad viam uno verbo Domini suscitatus (8) teloneum dereliquit Domini per totum orbem aperiendam destinabantur? (Matth., IX); patrem, et navem, et artem qua viIpse Dominus, nullius pœnitentix debitor, tinctus est, tam sustentabat, deseruit (9); patris exequias depeccatoribus non fuit necesse? Quid ergo? alii tincti spexit: summum illud (10) Domini præceptum: Qui' non sunt (5)? non tamen comites Christi, sed æmuli C patrem aut matrem mihi prætulerit, non est me dignus fidei, legis doctores et Pharisæi. Unde et suggeritur,(Matth., X, 37), ante perfecit quam audivit. cum adversantes Domino tingui noluerint, eos qui Dominum sequebantur, tinctos fuisse, nec cum æmulis suis sapuisse, maxime quando Dominus cui adhæ

[blocks in formation]

CAPUT XII.

Hic ergo scelestissimi illi provocant quæstiones. Adeo, dicunt, Baptismus non est necessarius, quibus VARIANTES.

illo prærogativa comp. Bapt. conf. posset. Opinor, seq., etc. Rig. posset, cum illi, opinor, sequebantur, etc. Leop. Bapt. conf. posset. Opinor, sequebantur.

(8) Suscitata Wouw.

(9) Qui add. Fran.

(10) Illius Fran. Corbinian.

COMMENTARIUS.

CAP. XII.— (a) Et dominicum desiderabant. Ut renati ex aqua et Spiritu sancto, haberent vitam æternam. Nam necessitas illa Joan. III edicta: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei, de Baptismo Christi intelligenda est. Respondet igitur auctor iis, qui eo quod apostolos non baptizatos dicerent, eorum salutem in controversiam vocabant, vel omnino ambigebant, et primum agere cœpit adversus eos, qui signate negabant apostolis Baptismum Christi, idque in hoc cap. non inficiatur Tertull. Sed abstinet hac quæstione, et tantum intendit, non esse dubitandum de illorum salute: licet Christi Baptismo non fuerint initiati, quem Baptismum ante resurrectionem Christi negavit apostolis cap. præcedenti, nam nec Christus baptizavit illos juxta Tertullianum, neque institutum erat sacramentum Baptismi, quod possent ministrare ipsi, idem Tertull. probat; fuerint ne post resurrectionem Christi baptizati, non disputat, nec inclinat alterutro, sed illius tantum scopus in hoc cap. est, apostolis competere omnino salutem, sive tincti fuerint, sive illoti, ubi arrepta occasione Baptisma Joannis accepisse pro

bat: at de dominico caute silet; quare titulus, quem capiti huic præfixit Pamelius, quod apostoli baptizati fuisse videantur, indicat plane minime collimasse auctoris mentem. Unde illustrissimo Baronio, an. 31, num. 4, licet non se explicet omnino, et Bellarmino, lib. I de Bapt. cap. 25 minus illuxit Afri nostri testimonium hoc cap. ut probarent apostolos fuisse Baptismo Christi tinctos. LAG.

(b) Qui semel lavit. De Baptismo non iterando hæc verba loqui videntur. LE PR.

(c) Orationibus sanctorum in ultimis suscitatus compescat sæculum. Petitione ista scilicet, Adveniat regnum tuum. RIG.

(d) De uno lavacro sub Petri persona. Historice illud dictum est Petro, Qui lotus est non indiget, etc. LE PR. (e) Individuæ familiaritatis. Christi Domini socii et contubernales apostoli dicuntur et ὁμωρόφιοι ἑταῖροι Nonno, Panop. in Joan. LE PR.

(f) Familiaritatis prærogativa compendium baptis mi conferre posset. Eo scilicet modo, quod ipsi etia m juris auctores tradunt nonnunquam celeritate conjun

fides satis est, nam et Abraham nullius aquæ nisi fidei A guere. Verum hæc pro conditione tunc temporis ad

sacramento Deo placuit (Gen., XV). Sed in omnibus posteriora concludunt, et sequentia antecedentibus prævalent. Fuerit salus retro per fidem nudam ante Domini passionem et resurrectionem. At ubi fides aucta est credendi in nativitatem, passionem, resurrectionemque ejus, addita est ampliatio sacramen. to, obsignatio Baptismiĝ(a) vestimentum quodammodo fidei, quæ retro erat nuda, nec potentiam habuit sine sua lege. Lex enim tinguendi imposita est, et forma præscripta. Ite, inquit, docete nationes, tinguentes eas in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti (Matth., XXVIII, 19). Huic legi collata definitio illa: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu, non intrabit in regnum cœlorum (Joan., III, 5), obstrinxit fidem ad Baptismi necessitatem. Itaque omnes exinde credentes tinguebantur. Tunc et Paulus ubi credidit, tinctus est (Act., IX, 6). Et hoc est quod Dominus in illa plaga orbationis præceperat : Exsurge, dicens, et introi Damascum (Ibidem), illic tibi demonstrabitur quid debeas agere, scilicet tingui, quod solum ei decrat. Alioquin satis didicerat atque crediderat Nazarenum esse Dominum Dei Filium.

CAPUT XIV.

Corinthios scripta sunt (Ibid.), quoniam schismata et dissensiones inter illos movebantur, dum alius Paulo deputat, alius Apollo. Propter quod pacificus Apostolus, ne sibi omnia defendere videretur, non ad tinguendum ait se missum, sed ad prædicandum. Nam et prius est prædicare, posterius tinguere. Si prius prædicatum : puto (1) autem licuit et tinguere (6) cui licuit prædicare.

CAPUT XV.

Nescio si quid amplius ad controversiam Baptismi ventilatur. Sane retexam, quod supra omísi, ne imminentes sensus videar intercidere. Unus omnino baptismus est nobis, tam ex Domini Evangelio (Joan., III), quam ex Apostoli litteris (Eph., IV); quoniam B unus Dominus et unum Baptismum et una Ecclesia in cœlis. Sed circa hæreticos sane quid custodiendum sit, digne quis retractet ; ad nos enim editum est (c). Hæretici autem nullum habent consortium nostræ disciplinæ, quos extraneos utique testatur ipsa adem. plio communicationis. Non debeo in illis agnoscere (2) quod mihi est præceptum, quia non idem Deus est nobis et illis, nec unus Christus, id est idem. Ideoque nec Baptismus unus (d), quia non idem. Quem cum rite non habeant, sine dubio non habent, nec capit numerari, quod non habetur (e): ita nec possunt accipere, quia non habent (f). Sed de isto plenius jam nobis in græco digestum est (g). Semel ergo lavacrum inimus, semel delicta diluuntur, quia ea iterari

Sed de ipso Apostolo revolvunt, quod dixerit: Non enim me ad tinguendum Christus misit (I Cor., 1, 17 ), quasi hoc argumento Baptismus adimatur. Cur enim tinxit Gaium et Crispum et Stephane domum ( Ibidem)? Quanquam etsi non eum miserat Christus ad tinguendum, tamen aliis Apostolis præceperat tin- C non oportet. Cæterum Israel (Marc., VII) Judæus

LECTIONES VARIANTES.

(1) Tingere. Sed sit prius prædicatum. Puto, etc. Cod. Wouw.

(2) Cognoscere Rig.

COMMENTARIUS.

[blocks in formation]

11

CAP. XV. — (c) Ad nos enim editum est. Obscurissimum videtur Pamelio: tamen non ita nimis; sensus est: In Evangelio et Paulo unum Baptisma præscribitur; sed quis decidet, an hoc custodiendum sit circa hæreticos, cum ad nos catholicos dirigatur, quod sacris litteris editum promulgatum sia? Nec vero est, quod hæreat Pamelius, an velit Tertullianus ab hæreticis non posse conferri, an vero accipi Baptismum, cum ntrumque velle sit opus, cum dicat non habere Baptismum. Ad nos enim editum est. Illud scilicet quod præcedenti commate dixit: Unus omnino Baptismus est nobis, Hæc regula ad nos edita est, tam ex Domini Evangelio, quam ex apostoli litteris non ad hæreticos. Apud nos, hoc est catholicos, editum est, manifestum et apertum quid custodiendum sit nobis in disciplina Baptismi: hæretici autem nullum consortium habent nostræ disciplinæ. Non debemus in illis cognoscere, quod editum est nobis, quod nobis est præceptum. Videatur Baronius, an. Chr. 217 num. 8. LAC.

(d) Ideoque nec Baptismus unus, etc. Hunc errorem,

D

de baptizandis iterum iis qui ab hæreticis baptizati sunt, à discipulo Tertulliani Cypriano ex hoc deductum arbitrantur nonnulli; verum si recte hic auctor explicetur, erroris nulla suspicio forsan relinquetur. Nam defectum in materia, ut vocant, admissum intelligi posse multa persuadent, vel etiam in forma, cum nihil tale S. Cyprianus docuerit. Unde can. 19 Nicæni conc. sancitum est ut de integro repabtizarentur qui e Paulianistis ad Ecclesiam confugerent. Le Pr.

(e) Nec capit numerari quod non habetur. Unum est apud Ecclesiam Baptisma. Unitas autem non est numerus, sed principium numeri. Cum igitur extra Ecclesiam sint hæretici, nullum est apud eos baptisma : quare nec unum, quia quod non est, nequit numerari, nec principium dare numero. Hæc fuit Tertulliani sententia, quam discipulus ejus Cyprianus adversus Stephanum pertinacius asseruit compluribus epistolis. Nisi tamen excusari vel propterea maxime debuerit, quod ea tunc temporis hæreticorum crant crimina ut capite aliquo tenerentur læsæ sanctissimæ Trinitatis; qua penes eos non integra, adeoque nulla, nihil etiam habere aut dare poterant, quod baptismum Christi sapere videretur. RIG.

(f) Ita nec possunt accipere, quia non habent. Apertiora sunt apud Cyprianum: Nos autem dicimus eos qui inde veniunt non rebaptizari apud nos, sed baptizari. Neque enim accipiunt illic aliquid, ubi nihil est. RIG.

(g) In græco digestum est. Vides Tertullianum græce prolusisse in hac materia, ut in aliis, quod multi observarunt. LE PR.

quotidie lavat (a), quia quotidie inquinatur (Hebr., A vatione quoque dandi et accipiendi Baptismum comVI). Quod ne in nobis quoque factitaretur, propterea de uno lavacro definitum est. Felix aqua quæ semel abluit, quæ ludibrio peccatoribus non est, quæ non assiduitate sordium infecta, rursus, quos diluit, in quinat.

CAPUT XVI.

Est quidem nobis etiam secundum lavacrum, unum et ipsum, sanguinis scilicet: de quo Dominus: Habeo, inquit, Baptismo tingui (Luc., XII, 50), cum jam tinctus fuisset. Venerat enim per aquam el sanguinem (I Joan., V, 6), sicut Joannes scripsit, ut aqua tingueretur, sanguine glorificaretur, proinde nos faceret aqua vocatos (Joan., XIX), sanguine electos. Ilos duos baptismos (b) de vulnere perfossi lateris emisit (1), quia qui in sanguinem ejus crederent, B aqua lavarentur: qui aqua lavissent, etiam sanguinem potarent (c). Hic est Baptismus, qui lavacrum et non acceptum repræsentat, et perditum reddit.

CAPUT XVII. Superest ad concludendam materiolam de obserLECTIONES (1) Legitur in codd. proinde nos facere aq. Semler et ed. Frun. : Proinde ut nos faceret - electos, hos - emisit. Quia qui, etc. Recepimus cum Leopoldo a Rigullio probalam wouwerii emendationem. Idem in sqq. Hic est Baptismus, nempe sanguinis, sive martyrium, qui lavacrum reddit.

[ocr errors]

(2) Vocarentur dicentes Latin. Vocantur dicentes Fran.,

monefacere. Dandi quidem habet jus summus sacerdos, qui est episcopus (d). Dehinc presbyteri et diaconi, non tamen sine episcopi auctoritate (e), propter Ecclesiæ honorem. Quo salvo, salva pax est. Alioquin etiam laicis jus est. Quod enim ex æquo accipitur, ex æquo dari potest, nisi episcopi jam aut presbyteri, aut diaconi vocantur, discentes (2), Domini sermo non debet abscondi ab ullo. Proinde et Baptismus æque Dei census ab omnibus exerceri potest (f): sed quanto magis laicis disciplina verecundiæ et modestiæ incumbit, cum ea majoribus competat (g), ne sibi assumant dicatum episcopi (3) officium episcopatus (4). Æmulatio schismatum mater est. Omnia licere, dixit sanctissimus Apostolus, sed non omnia expedire (I Cor., VI et X). Sufficiat scilicet in necessitatibus ut (5) utaris, sicubi aut loci, aut temporis, aut personæ conditio compellit. Tunc enim constantia succurrentis (h) excipitur, cum urget circumstantia periclitantis. Quoniam reus erit perditi hominis si supersederit præstare, quod VARIANTES.

Puris.

(3) Episcopis v. c. Wouw.

(4) Hoc vocabulum a librario quodam margini adscriplum in textum illatum esse arbitrulur Leop. Junius: oflicium. Episcopatus æmulatio, etc.

(5) Ut abest Rig.

COMMENTARIUS.

(a) Israel Judæus quotidie lavat, quia quotidie inquinatur. Sic lib. de Oratione: Omnibus licet membris lavel quotidie Israel, nunquam tamen mundus est. Certe manus ejus semper immundæ sanguine prophetarum, ele. RIG.Israel Judæus. Jam enim est Israel catholicus, quemadmodum et catholica Jerusalem. LE PR.

[ocr errors]

CAP. XVI. (b) Hos duos Baptimos. Ea mens est auctori, ut prius aquæ Baptismate nos indigere dicat, ut sanguinem postea bibamus qui e perfosso latere manavit, hoc est eucharistiæ participes fiamus. Le PR. CAP. XVII.--(c) Qui aqua lavissent, etiam sanguinem potarent. Hoc loco agitur de duplici Baptismo, aquæ et sanguinis. Utrumque autem de vulnere perfossi lateris fluxisse, ait Septimius, ut qui in sanguinem Christi credimus ejus, aqua lavemur: tamque salutaris aquæ beneficio abluti, etiam calicem martyrii pro Christi nomine, quoties occasio inciderit, bibamus intrepide et constanter. Hunc enim esse tam efficacem Baptismum, ut lavacrum et non acceptum repræsentet, et perditum reddat. Quæ haud dubie sunt intelligenda de martyrio. RIG.

--

(d) Summus sacerdos qui est episcopus. Propter Ecclesiæ honorem, quo salvo, salva pax est. Alioquin etiam laicis jus est. Consimilis est locus lib. de Exhort. Castit. Ex utroque autem collegit Hieronymus, quod ait adversus luciferianos, Baptismum esse sacerdotium. Etenim scriptum est: Regnum quippe nos el sacerdotes Déo et Patri suo fecit; et iterum : Gentem sanctam, regale sacerdotium. Eoque etiam spectat quod opusculi hujus initio Septimius notavit, egressos de lavacro ungi benedicta unctione, de prisca disciplina, qua ungi oleo de cornu in sacerdotium solebant. Idem Hieronymus adversus eosdem hærcticos, Septimii quoque nostri verba mutuatus, de episcopi honore ac potestate disserit, quem et nuncupat summum sacerdotem; quod ante Hierony. mum fecerat auctor quaestionum Veteris et Novi Testamenti, quæst. 101: Presbyterum, inquit, intelligi episcopum probat Paulus apostolus, quando Timotheum, quem ordinavit presbyterum, instruit qualem

C

D

debeat creare episcopum. Deinde adjicit: Quid est enim episcopus nisi primus presbyter, hoc est, summus sacerdos? Et sane sequitur, eum esse summum sacerdotem, qui sit præpositus non tantum populo sacerdotum, hoc est, laicis, Baptismi sacerdotio sive sacramento præditis, verum etiam presbyteris et diaconis. Quin et summus sacerdos propterea dicatur, quod præter sacerdotium Baptismi, habeat sacerdotium ordinis, sive honoris, qui sive ordo sive honos est in Ecclesia maximus. Augustinus, lib. XX de Civ. Dei, cap. 10, episcopos et presbyteros ait proprie jam vocari in Ecclesia sacerdotes: Sed sicut omnes Christianos dicimus propter mysticum chrisma: sic omnes sacerdotes, quoniam membra sunt unius sacerdotis. Denique cum omnis Christianus, etiam laicus, passim apud Tertullianum et alios dicatur ara Dei et templum Dei, et immolare, et sacrificare Deo laudes, gratias, jejunia, eleemosynas; cum etiam episcopo et presbytero sacrificiorum orationes concipienti rem faciat adstipulantis, respondendo, Amen, quod est, Fiat, eo sensu Christiani etiam laici dicuntur sacerdotes. RIG.

(e) Non tamen sine episcopi auctoritate. Id est, docet Clemens, Const. VIII, cap. 46; et S. Ignatius, ad Smyrnenses : Οὐκ ἐξόν ἐστι χωρὶς τοῦ ἐπισκόπου οὔτε βαπο τίζειν, οὔτε προσφέρειν. Non licet nisi episcopo aut baptizare, aut sacra facere. LE PR.

(1) Eque Dei census ab omnibus exerceri potest. Consimilis est de episcoporum et præsidentium honore locus, libro de Corona. RIG.

(g) Cum ea majoribus competat. Nempe episcopis, presbyteris, diaconis. RIG.

(h) Constantia succurrentis. Fiduciam significat succurrentis, qui juris sui conscius, sine addubitatione aut hæsitatione succurrit periclitanti, hoc est admittitur, accipitur, laudatur. Constantiam dicit audaciam. Dixisset, Constanter succurrere, eadem forma, qua mox dicct, Constanter discere, et lib. de Patientia, Constanter denotare. RIG.

« PoprzedniaDalej »