Les presents, ordenets e establescats, que daqui avant toles les paylles et tota la leyna e les caves que seran portades a vendre a la ciutat sien tengudes a vendre en la plassa de Sent Andreu e no en altre loc. Encara que en tots los dissabtes en los quals es mercat de la damunt dita ciutat de Mayorches, sien venuts e tenguts a vendre en la dita plassa de Sent Andrcu los draps del li, e el li, e el coto filat. Dada a Perpyna VII dies a la exida de mayg en layn de M.CC.LXXX qualre.

De les sentencies et de les apelacions.

En Jacme per la gracia de Deu Rey de Mayorcha, etc., a baro noble a amat en Pons Saguardia, etc. Vinen a la nostra presencia en Bn. Bertran, un dels jurats de la ciutat de Mayorcha de part dels jurats e dels promens de la ciutat damun dita, a nos soplega que manar deguessen que les senten cies de les apelacions sien donades ab conseyll dels prohomens de la dita ciutat, axi com les sentencies dels plets principals ab conseyl dels se donen. Nos empero, la dita suplicacio entesa, volem e manam que aquestes presens letres manets al batle e al veger de Mayorcha, que fassen quels jutges als quals los plets de les apelacions seran comanats, degen dar les sentencies daquels plets ab conseyll dels promens, los quals dejen apelar e aver a les dites sentencies a donar, et sols la forma les dites coses fets, e manats que daqui avant sien servades.

Que avocat qui dret no aja apres, no men mas I plet.

Aitambe manam a vos que negun advocat qui dret no aja apres, no men ne menar pusca en cort nostra sino un plet tan solament, entro que aquel sia determenat, e axi que daqui avant a I plet tan solament a menar, e no en altra manera, aital avocat en la nostra davant dita cort sia oyt e reebut. Dada a Perpiya II dies a la exida de mag. en layn del M.CC.LXXXIIII.

De la delma del bestiar.

En Jacme, etc., al baro e amat en Pons Saguardia, etc.

TOMO XXII.

21

Com de part del jurats e dels promens de Mayorcha a nos sia estat soplegat que establir degessem alcun temps covinent, en lo qual la delma del bestiar deya esser reebuda cada ayn, cor per trop triga, la qual aquels qui cuylen la dita delma fan en aquela a reebre e a culer, molts dans e greuges sen seguexen, segons que el dien; manam a vos que ab conseyll del honrat bisbe de Mayorcha, e daltres, lo fet tot ordenels, e establescats la dita delma ques deia reebre en temps covinent; e que los culidors de la dita delma en reebre aquela no usen mal, axi com a vos mils parra ques deja fer e conexerels que sia faedora. Sobrel fet empero daquela pena per nos posada en aquela ordenacio, la qual feem sobrel fet dels plets, en los quals son allegats testimonis fora lo regne de Mayorcha en parst luyn, que nos donen nes curen de dar el temps assignat, la qual pena nos ha estat request que dejam lexar; sapiats que quant a nos e a la nostra cort, la dita pena en tot ne en partida no volen que pertangua. Mas per rao desquivar calumpnies, malicies e diffugis, qui en plets sacustumen de fer et proposar, volem que la dita pena e la dita ordenacio posada, la qual la nostra cort aver devia, perianga e sia donada a la part, contra la qual sera impetrada la dilacio damunt dita. E les dites coses servar fels, axi com damunt es dit. Esters manam a vos que manels e manar fassats a tots los notaris de la ciutat e de tota la ila de Mayorcha, que en tots los prestecs que crestians reeben de jueus, no reeben dels dits crestians sagrament, lo qual es acuslumat de reebre dels de donar guayn al dits jueus oltra III diners per liura lo mes. Dada a Perpiyna Il dies a la exida de mayg en lan de M.CC.LXXX quatre.

Hæc sunt statuta et mandata quæ D. Rex Maioricarum fecit in suo recessu (certe Jacobi Regis I.). = Forte edita cum recessit anno 1269.

Memoria sit baiulo, et vicario et assesori ut aponant mentem principaliter circa tria.

Primo circa factum juratorum, ne permittant ipsos assumere aliquam iurisdictionem iudiciariam vel arbitrariam. Item pro aliquibus qui habeant tractare cum ipsis, non vadant ad aulam corum, sed ipsi veniant coram cis. Item cavcant ne permitant ipsos facere quasdam inquisitiones ocultas, quas

facere consueverunt. Item si curia vult aliquid statuere de novo, quod fiat de consilio juratorum, vel aliquorum proborum hominum. Item non permitant juratos nec probos homines aliqua statuta facere pro se, nisi primo dicti officiales fuerint requisiti. Item si forte jurati temptant aliquid facere quod videatur esse preiudicium Domini, inde moneant ex parte Domini Regiş; et nisi desisterent, forte compellantur.

Secundo attendant circa factum Episcopi et ecclesiæ, ne permitant quod aliquis laicus possit aliquid dimittere in ultima voluntate vel inter vivos in perpetuum, vel aliquod stabilimentum facere super aliquibus possessionibus, quantumcumque sint alodia ipsius dimitentis vel stabilientis. Item quod non possint ocupare aliqua loca, plateas vel vias publicas, prætextu cimiterii, nec permitant in talibus locis sepelire denuo. Item non permitant quod curia Episcopi possit exercere aliquam iurisdictionem in laicis, nisi in casibus a iure concessis, et specialiter in causis liberalibus, sicut consuevit facere Episcopus. Item si homines quos ecclesia habet in Incha, vel aliis locis Domini Regis delinquant in territorio ipsius Domini Regis, quod puniantur per curiam Domini Regis; vel saltim, ubi aliud non possint facere per scandalum, forte firmetur; et si forte resisterent, quod de hoc rescribatur Domino Regi, et quod habeant talem securitatem quod voluntas Domini Regis possit iam sequi et compelli, cum Dominus Rex scripserit super hoc voluntatem suam.

Tertio generaliter atendant circa factum baiulorum magnatum, ut moneantur ad faciendam iustitiam, querelantibus suæ iurisdictionis; et si post monitionem inventi fuerint negligentes, baiulus faciat fieri. Item quod aliquis prædictorum baiulorum, vel etiam Episcopi seu ecclesiæ non possit facere remissionem de aliquo crimine; et si fecerit, quod nichilominus baiulus vel vicarius puniat illum cui talem remissionem fecerit, et baiulus affirmancetur, et de hoc scribatur Domino Regi, nisi factum forte esset valde enorme, in quo casu detineretur captus. Item quod si aliquis de iurisdictione magnatum vel ecclesiæ deliquerit infra territorium Domini Regis, et ibi non fuerit deprehensus, quod petatur remitti ad curiam Domini Regis, et etiam compellatur; si vero ibi fuerit deprehensus, puniatur. Item super facto iudiciorum curia Maioricarum, attendant illi qui debent iudicare, quod si probi homines recte iudicant, quod sequatur illud baiulus et

vicarius Sin autem, dicant eis-quod non iudicant bene, nee squantur illud; et iterum vocent alios probos homines; et si aliquis illorum bene iudicaverit secundum iura, baiulus vel vicarius iudicent cum illis qui recte iudicaverint; et caveant semper quod ipse baiulus vel vicarius iudicent, cum consilio tamen predictorum; et ipse baiulus vel vicarius ita dicant ore proprio, scilicet: ego iudico ipsum ad hoc. Et si factum est arduum, et baiulus vel vicarius non possint convenire cum probis hominibus, quod supersedeant, donec significaverint Domino Regi. Ilem sit memor baiulus quod consilio magistrorum aquæ faciat reduci molendina cequia maioris ad antiquum statum; et quod ex tunc, si videat quod ex hoc aqua prædicta sit augmentata, det pro Domino Rege monachis de Regali quantitatem unius Turonensis nigri. Item faciat bene custodiri prædictam cequiam, ne prædicta aqua consumelur, et quod ad civitatem libere currat. Item sit memor baiulus quod ponat scriptorem publicum in villa de Sineu pro Domino Rege, cum P. Ros non possit ad hoc resistere secundum sua instrumenta, ut videre poteris in cisdem. Item aliud apud Manachor, et in aliis villis et locis, in quibus ei videbitur faciendam. Et licet P. Ros habeat ius in dictis scribaniis, nichilominus faciat quod scriptor sufficiens sit ibi, sive per baiulum, sive per P. Ros, ne gentes oporteat venire ad civitatem pro instrumentis faciendis. Tamen constet bene ante quod P. Ros habeat ius ponendi. Item attendat baiulus ne scriptores excedant nimis in mercede instrumentorum et testamentorum, ut consueverunt. Item ponat unun scriptorem sufficientem in curia de Incha, qui sciat bene recipere testes, el facere inquisitiones, cui obtime satisfiat si necesse fuerit unus plerique. Item quod habeat baiulus optimos scriplores in curia sua et vicarii, et faciat ipsis optime de salario provideri, etiamsi tolum quod erit de scribaniis debeat ibi expendi. Ilem generaliter ubique caveat, ne viæ publicæ et itinera et alia loca publica minuantur vel destruantur per aliquem vel aliquos, nec in eis ab aliquo hedificetur.

Ilem quarto attendat baiulus et vicarius quod non admitant apellationem super iuredictione Domini Regis, ubi erit dubium de iuredictione; sed faciat firmare personam illam quæ apellabit, et postmodum scribatur Domino Regi de facto apellationis. Item quod non admitat apellationem super facto homicidii facto ex proposito, nec super aliis criminibus, de

quibus aliquis fuerit condempnatus ad mortem, vel mutilationem membri, nisi ex causa videretur esse deferendum ́apellationi. Item quod super omnibus aliis criminibus, excepto crimine homicidii et aliis gravibus criminibus, baiulus vel vicarius possint facere remissiones et pactiones, satisfaclo prius tamen læso vel dampnum passo, ad cognitioném curiæ suæ ; vel si nollet emendam recipere, quod faciat eidem firmare de stando iuri vel compositioni ad notitiam curiæ illi qui dampnum passus fuerit vel læsionem. Item quod omnibus apellationibus possint delegare aliquem sapientem qui cognoscat de ipsis apellationibus, exceptis apellationibus, quæ fuerint factæ super maximis quantitatibus, vel magnis causis, et generaliter alias ubi videbitur fore deferendum apellationibus.

Hæc sunt statuta facta per D. Jacobum, Regem Maioricarum, idus febroarii anno Domini M.CC.LXX. nono.

Primo quod judex possit assignare terminum ad omnes dilatorias proponendas. Item quod, lite contestata, interrogetur actor si vult proponere de facto; et si dicat quod vult, assignentur sibi duæ dilationes, scilicet, una prima, et postea aliam si petat ad proponendum, et peremptoriè, ita quod ulterius non audiatur. Item lapsis dictis duabus dilationibus, assignentur tres eodem modo reo ad proponendum exceptiones el deffensiones suas; et ultra non audiatur. Item actor, si voluerit replicare, habeat postea unam dilationem tantum, et duas reus ad replicandum. Item hiis peractis, assignentur productiones actori ad probandum. Item reo ad probandum similiter. Item, si litigetur per procuratorem, non possit peti nisi semel quod iuretur de calumpnia per principalem ; et hoe omnibus propositis ab utraque parte. Item quod stetur omnibus instrumentis, quæ habeant subscriptionem tabellionis, qui nominet se publicum, donec contrarium probetur. Item si aliquis petit dilationem ultramarinam, vel aliam magnam longinquam, satisdet sub certa pena arbitrio iudicis quod producat infra dictam dilationem illos testes, quos nominaverit, vel non stet per eum; alias quod dicta pena comittatur. Item quod lite contestata, dies assignata cedat actori vel reo ad proponendum, etiamsi non sit dictum expresse quod dicta dies sit assignata ad proponendum: Idem sit postquam