vationem huius constitutionis sint diligentes et atenti sub pena decem librarum aplicandarum ut supra pro qualibet vice qua culpabiles fuerint in premissis. Quam penam etiam extendi volumus omnibus et singulis presbiteris et clericis nostre diocesis in sacris ordinibus constitutis, qui habeant et teneant servos vel servas prædictas, et permisserint, fecerint seu consenserint, et non prohibuerint fieri opera supra dicta. VII. Item monemus primo, secundo, tertio, et peremptorie omnes et singulas personas, cuiusvis gradus, status vel conditionis existant, habentes vel tenentes servas ad servicium proprium, vel etiam septimanam, quæ de turpi et fedo questu querunt et adquirunt in lupanari vel alibi manifeste lucra turpia atque feda pro solutione septimane huiusmodi, vel alicuius emolumenti, seu lucri dandi eisdem personis, ne de cetero audeant seu præsumant hæc facere sive pati modo aliquo tacite vel expresse, sub pena excommunicationis, quem in tales personas hæc facientes vel sustinentes nunc pro tunc et e converso in hiis scriptis ferimus et etiam promulgamus, absolutionem quarum ad nos et in nostra absentia Vicario nostro specialiter reservamus. Et nichilominus inhibemus expresse omnibus et singulis presbiteris et religiosis, quod tales personas de hiis nullo modo absolvant nisi de expressa licentia a nobis obtenta. Contra tales nichilominus postea processuri gravius secundum quod nobis videbitur expedire.

VIII. Mandamus etiam universis et singulis præsbiteris et clericis beneficiatis in nostra diocesi, ne aliquos servos vel aliquas servas teneant vel habeant ad aliquam talliam seu septimanam. Quinimo si quos vel si quas habuerint, nunc pro tunc dictos servos liberamus a iugo servitutis, et ab onere talliæ seu septimana eorum, et ipsos ac ipsas penitus infranquimus.

IX. Mandamus etiam dictis curatis ut constitutiones et ordinationes et mandata prædicta supra per nos facta præsertim super negotiis servilibus dictorum servorum et servarum, et super turpi quæstu prædictorum servorum, in proxime venienti die dominica, et postea in prima, quarta et ultima diebus dominicis quadragesimæ, ac in festis Ascensionis Dominicæ, Penthecostes, Nativitatis beati Johannis Baptistæ, Assumptionis, et Nativitatis beatæ Mariæ, generaliter publicent în eorum eclesiis populo congregato inibi, et diligen

ter attendant et denuntient eos quos in prædictis reperierint contemptores sub pena decem librarum adquirendarum ut supra.

X. Ceterum ad instar bonæ memoriæ Guidonis, prædecessoris nostri, de voluntate et consensu dicti nostri Capituli, statuimus et ordinamus, ac præcipiendo mandamus, ut universi et singuli præsbiteri curati ecclesiarum parrochialium civitatis et dioc. nostræ Maioric. seu eorum vicarii, vel loca tenentes eorundem, annuatim dum quicumque reliigosi debebunt prædicare in dictis eorum ecclesiis populo verbum Dei, in diebus sequentibus, videlicet, in prima, quarta et ultima diebus dominicis quadragesimæ, et in festis Ascensionis Dominicæ, Penthecostes, Nativitatis beati Johannis Baptistæ, Assumptionis, et Nativitatis beatæ Mariæ semper Virginis gloriosæ, vel debebunt parrochianos suarum ecclesiarum audire de eorum confessionibus, ipsos religiosos, expresse hortentur et requirant ut ipsi ex eorum debito offieio in eorum prædicationibus faciendis et confessionibus audiendis inducant et informent attente dictum populum, et confitentes eosdem, atque ipsis conscientiam faciant ad dandum et solvendum integre et complefe decimas et primitias eorum fructuum quorumcumque, et alia iura ecclesiæ consueta; et nullo modo absolvant illos, nisi prius de ablatis satisfecerint illi et illis quibus inde habeant plenarie respondere. Cominantes eis semper de penis contra dictos religiosos in iure expressatis, si in prædictis fuerint negligentes. Et hæc mandamus fieri per religiosos prædictos, ne dicti curati videantur esse in causa propria inductores.

Publicatæ fuerunt dictæ constitutiones præsente clero Maioricensi in celebratione sanctæ Synodi quæ fiebat in choro ecclesiæ Sedis Maioricen. die veneris XXIII. mensis aprilis anno a Nativitate Domini M.CCC. nonagesimo, per me Johannem de Rieria, notarium publicum Maioricen. auctoritate regia, et scribam communem Reverendissimi Domini Episcopi, approbante hoc et consentiente dicto honorabili Capitulo, et ibi præsente, videlicet, honorabilibus dominis Bartholomeo de Podio Aulucho, Decano, Jasperpo de Tragurano, Guillelmo de Vallibus, Nicholao Roselli, P. de Ladone, P. Rubei, Francisco Negrelli, Guillermo Ferrarii de la Palma, et Dalmacio Gifredi, canonicis ecclesiæ Maforicen. præsentibus et facientibus Capitulum antedietum.

XI.

Lecciones que se rezaban antiguamente en el obispado de Mallorca en la fiesta de los llamados Santos Mártires Cabrit y Basa, segun se hallan en un sermon impreso, cuyo autor dice haberlas copiado de los Breviarios antiguos. (Vid. página 203).

LECTIO 1.a

Anno Incarnationis Verbi millesimo ducentesimo octuagesimo septimo, Amphosius, Rex Aragonum, Cathaloniæ Princeps (qui alias Ildefonsus vocabatur) regnum expugnaturus, Maioricas petiit, hac lacessitus iniuria quod vivente adhuc Pe⚫ tro, Rege Aragonum, patre eius, Jacobus, Maioricarum Rex, frater eiusdem Petri, aditum per Rossilionem Francorum patefecit Regi, magno cum exercitu Cathaloniam petenti. Qui usque Girundam profectus, villas et castella vastavit. Qui quidem Amphosius, patris memor iniuriæ, regnum Maioricarum suæ subiecit ditioni, absente tamen Jacobo, Maioricarum Rege et in Montepesulano degente.

LECTIO 2.a

Capto igitur ab Amphosio Maioricarum regno, castellum quoddam solum erat (quod de Alarono vocant) mandatis eius non obtemperans. Quod cum Amphosio nuntiatum fuisset, ivit ad castellum, et ut illud sibi darent, custodibus mandavit eius. E quibus respondit unus: ¿quis hic iste est qui sibi dari castellum iubet? Ait Rex: sum etenim ego Amphosius, Rex Aragonum et Maioricarum. At ille facete respondens: Amphosius, inquit, cum salsamento comeditur (nam Regis nomen patrio sermone pisci etiam cuidam conveniebat, cuius sapida confectio salsamentum est); sed nos, inquit, Regem præter Jacobum habemus neminem, cui iusiurandum præstitimus, et fidem inviolatam servare intendimus. Et sciscitanti Regi, ¿quisnam esset qui sic loquebatur? respondit: Ego Capellus vocor, et socius meus Bassa. Cui Rex: iuro tibi, Capelle, quod ex quo hædus vocaris, hædorum more igni assari te faciam.

LECTIO 3.a

Paucis igitur post diebus, castello capto Regis industria, iussit Amphosius Rex Capellum et Bassam cum verubus ferreis, carbonibus quam maxime ignitis assari. Quod quidem nephandissimum supplicii genus cum Summo Pontifice Domino Papæ Gregorio duodecimo relatum fuisset (totam per Italiam, Franciam, Castellam et Maioricarum regnum) (sic) ne tam atrox scelus impunitum remansisset, dictum Amphosium tamquam anathema publicari iussit.

LECTIO 9.a

Cum igitur Aragonum Rex se a Domino Papa excommunicatum scivisset, pænitentia ductus, a maximo petiit Pontifice, ut sibi veniam poscenti manum misericordiæ porrigeret, et pœnitentiam postulanti absolutionem largiretur. Quam quidem tali obtinuit pacto, ut Jacobo, Maioricarum Regi, patruo suo regnum et omnia redderet; iniunctaque sibi pœnitentia ut quoddam altare et imaginem construeret ad Dei honorem, et laudem Beatæ Virginis Matris eius, necnon et omnium Sanctorum venerationem, inter quos Capellus et Bassa comprehenderentur, qui pro fide servanda, et iuieiurando non violando, per quod proprio eorum Regi et vero Domino tenebantur astricti, martyrium passi sunt. Et etiam quod anno quolibet in Sede Maioricarum, Dominica prima post omnium Sanctorum festum, omnium Martyrum celebraretur solemnitas; cuius rei faciendæ onus sibi assumpsit Jacobus, Rex Maioricarum, eiusdem Amphosii patruus, qui dictum altare et imaginem construxit, atque anno quolibet dictam fecit celebrari festi sollennitatem. Beneficium autem non tempore illo, sed postea anno millessimo trecentessimo duodecimo per filium dicti Jacobi Sanctium, Maioricarum Regem institutum fuil, pro animabus dictorum Capelli et Bassa; qui sunt equidem laudandi, nam mortui sunt pro Domino Jesu Christo, et pro eorum Rege; ideo percipere meruerunt inmarcescibilem gloriæ coronam.

In fronte.<

XII.

Franquezas de Mallorca. (Vid. pag. 233.)

Ex cod. ap. Ant. Ignac. Pueyo.

En nom de nre. Seyor Jhu Xpist e de la Verge

Sancta Maria mare sua. Aquest es lo libre de les franchees, e dels privilegis de Mayorches, e dels usatges de Barcelona. Lo qual en P. Torreela cavaler feu fer, com fo Veger a honor del Seyor Rey, e a ordenament de la Cort, en layn de nre. Seyor Jhu Xpist de M.CC.XC.I.

Aquest es lo libre de les franchees quel Seyor en Jacme Rey darago dona á Mayorcha.

Sapien tuit que Nos en Jacme per la gracia de Deu Rey darago, de Mayorches, e de Valencia, e Comte de Barcelona, e durgel, Seyor de Monpestler, avens e tenens en nra. presencia la carta dels privilegis e de les franchees les quals a vos, amats nres. e feels universes e sengles pobladors e habitadors de la ciutat del regne de Mayorcha saeureve, so es, layn de nre. Seyor M.CC.XXX. Kal. de mars a Mayorcha donam e otorgam, e la tenor de la cual diligentment entesa; cor nos axi com a molt feels e devots nres. lo Kar fill nre. Infant don Jacme reebes volenterosament, e juras aver apres los dies nres. per Seyor natural, e alcunes coses a instancia dels vres. precs esmenam, alcuns capitols de gracia especial enadim; les quals totes en la dita carta a utilitat e a salvament vre. son. Empero la carta davant dita axi esmenada a vos e als vres. per Nos e per los nres. Ioam e atorgam, e per tots temps confermam. La tenor de la cual paraula a paraula, e aquels capitols qui ara qui enadim, a perpetual memoria de la cosa asi fem notar. La tenor de la carta damunt dita aytal es.

En mom de Jhu Xpist. Manifesta cosa sia a tots axi presents com esdevenidors, que Nos En Jacme per la gracia de Deu Rey Darago, e de Mayorcha, e de Valencia (a), e Comte de

(a) El copiante añadió de Valencia, porque ya era Rey de allí

cuando se hizo el traslado; mas no lo era cuando se hizo esta escritura en 1230.