Obrazy na stronie
PDF
ePub
[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][graphic][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]
[blocks in formation]

GL 6949393 SLAV 11-20-91

WSTĘP.

§ 1. Piśmiennictwo, zwykle literaturą zwane jest obrazem stanu oświaty w narodzie i objawia się w płodach piśmiennych.

§ 2. Znamiona główne narodu polskiego jak cielesne tak i duchowe były i są po części takie same, jakie i całą rzeszą sławiańską zdobią, a po części powstały ze stosunków spółecznych i obywatelskich. Do pierwszych da się policzyć gościnność i miłość do pieśni, do drugich wojowniczość, tudzież pochop i lgnienie do cudzoziemszczyzny téj warstwy społeczeństwa, która wiedzę swą rozprzestrzeniła nauką i jakiej takiej nabyła ogłady.

§ 3. Polskie piśmiennictwo jako wpływ téj wiedzy i ogłady toż samo nosi na sobie znamię. Długie wieki było naśladowniczém, mianowicie Rzymian i Francuzów; dopiero w nowych czasach wszedł naród w siebie i zaczął kroczyć o własnych siłach, samodzielnie, i odtąd poczęło się rozwijać piśmiennictwo w ścisłém znaczeniu narodowe.

4. Język polski, jako mowa sławiańska posiada przymioty i innym sławiańskim właściwe; do czeskiego najwięcej zbliżony, jednak do śpiewności łączy mężkość, na której zbywa czeskiemu. Wiele ucierpiał i jeszcze cierpi przez języki cudzoziemskie: dawniej dla uczoności w łacinie kryjącej się, a w nowych czasach dla popisywania się znajomością francuzkiego i t. d.

§. 5. Podział naszego piśmiennictwa w języku Polskim ze względu wewnętrzego ruchu na siedm okresów: I. okres Starosławiański. Od niepamiętnych czasów aż do ustalenia się stosunków z Rzymem przez zaprowadzenie biskupstw 1000 r.

II. okres Piastowski. Od zaprowadzenia biskupstw aż do założenia akademii w Krakowie; czyli od 1000 do 1364 r.

III. okres Jagielloński. Od założenia akademii Krakowskiej aż do założenia pierwszej drukarni Polskiej: czyli od 1364 do 1521 r.

IV. okres złotego wieku. Od założenia pierwszej drukarni Polskiej aż do kłótni akademii Krakowskiej z Jezuitami o założenie przez nich swojej uczelni w Krakowie; czyli od 1521 do 1621 r.

V. okres jezuicki. Od kłótni akademii Krakowskiej z Jezuitami aż do Konarskiego; czyli od 1621 do 1750. r. VI. okres Konarskiego. Od wzniesienia się lepszego smaku, aż do wystąpienia Mickiewicza; czyli od 1750 do 1822 r.

VII. okres Mickiewicza dotąd trwający: czyli od 1822 do naszych czasów.

OKRES I.

STAROSŁAWIAŃSKI.

Od niepamiętnych czasów aż do ustalenia się stosunków z Rzymem przez zaprowadzenie biskupstw 1000 roku.

§ 6. Znamie ogólne tego okresu. Sławianie, należący do rodziny indoeuropejskiej zwanej, jako odwieczni tubylcy, posiadali własną cywilizacyę, własną oświatę. Lecz jakie jej było oblicze? dopiero domyślamy się i na drodze badań dochodzimy. Dotąd tyle pewnego wiemy, że mieli własne pojęcie o bóstwie, czczoném pod rozlicznemi postaciami, i wierzyli w nieśmiertelność duszy; że obok sądu przysięgłych i sejmów mieli władzę pospolitą z wyborów, a w domu rodzina ulegała głowie rodu; że rólnictwem jako na równiach siedzący głównie się zajmowali, lecz nadmorscy i kupiectwem się bawili, a nawet górnictwo znano. Co zaś było u wszystkich Sławian, musiało być i u Polaków.

§ 7. Język. Od bardzo dawnych czasów są znane te wszystkie mowy sławiańskie, które dziś jeszcze istnieją. Koniecznością więc jest przyjąć, że się te różnice językowe już w zapadłej starożytności ustaliły pod wpływem przeróżnych okoliczności, i w czasach z dziejów nam znanych mowy te tylko doskonaliły się lub psuły i gasły, ale żadna nowa nie powstała. Za najstarszy dowód o istnieniu języka polskiego możnaby wziąść napis na posągu w Bambergu który podług Kolara jest polskim.

Dochodzenie, kiedy była tylko jedna mowa Sławiańska i jak dawno potworzyły się teraźniejsze mowle czy narzecza (dyalekty), praca to da

« PoprzedniaDalej »