Obrazy na stronie
PDF
ePub

7) JAN Dr. RYMARKIEWICZ, professor przy gimnazium św. Maryi Magdaleny w Poznaniu. Wydał: 1) Naukę prozy, czyli zbiór prawideł potrzebnych do układania logicznie rozpraw i wypracowań. 2) Wzory prozy zastosowane do szkół, podzielone na trzy części, w miarę rozwijania się pojęć młodzieży, tak że są bardzo przydatne po szkolach wyższych i gimnaziach. Nakladem J. K. Żupańskiego, Poznań 1:56. Drugie wydanie pierwszej części pomnożone wyborem poczyi, Poznań 1860.

$142. Bibliografia.

Zapał jaki Fel. Bentkowski rozniecił dziełem swojém do zbierania zabytków dawnego piśmiennictwa, dotychczas nie ostygł, lubo trudniej coraz o tego rodzaju dzieła i broszury. Wistocie wielka zmiana od czasu prac Bentkowskiego, Bandkiego i Lelewela zaszła. Teraz nie poprzestajemy na prostém przepisaniu tytułu, policzeniu kartek i oznaczeniu signatur i formatu, zrozumiano, że potrzeba każde dzieło przeczytać, podać treść jego, z uwagą na piękniejsze i ważniejsze ustępy, a nadto nie pominąć zalet i wad co do ojczystego języka. - W tym przedmiocie pisali:

1) ADAM BENEDYKT JOCHER, Ur. 1791, nauki pobierał w gimnazium wileńskiem, w r. 1807 wstąpil do tamecznego uniwersytetu, w r. 1811 został magistrem filozofii. Odtąd poświęcił się nauczycielstwu, pełnił obowiązki w Kownie, w r. 1827 został pomocnikiem bibliotekarza w Wilnie, w 1830 powołany do wykładu nauk języka łacińskiego w uniwersytecie wileńskim. Prace jego literackie są liczne. Najważniejszą z nich jest: Obraz bibliograficzno – historyczny literatury i nauk w Polsce od wprowadzenia do niej druku po rok 1830 włącznie. Tom I zawiera: Literaturę i filologią starożytną. 2) Nauki razem wzięte, Zbiory, Polygrafie. Tom II składający się ze sześciu zeszytów, zawiera: oddział nauk teologicznych ozdobiony facsimiliami pierwszych biblii słowiańskich. Tom III dalszy ciąg nauk teologicznych i przedmowę do całego oddziału, 8ka wielka. Wilno 1839 -43. Trzy te tomy wyszłe dotąd, stanowią tylko cząstkę

zamierzonego dzieła, które najlepiej wskazuje niesłychaną pracowitość i głęboką wiedzę Jochera. Umarł w Wilnie dnia

3 kwietnia 1860 mąż wielkiej zasługi.

2) SEBASTYAN CIAMPI profes. uniw. warsz. kanon, sand. pełen gorliwości o sławę Polski, przybranéj, jak mówi, ojczyzny, trudnił się od r. 1823 głównie z rzadką a niekorzystną dla niego wytrwałością, przeglądaniem bibliotek i archiwów włoskich, dla odkrycia tego, cokolwiek z Polską ma związek, jakoż udowodnil to ciekawemi zabytkami. W r. 1830 wydał 2 dziela tyczące się Polski. 1) ma tytuł: Notizie di medici maestri di musica e Cantori, pittori, architteti, scaltori ed altari artisti Italiani in Polonia e Polacchi in Italia. Lucca 1830. 2) Lettere militari con un piano di reforma dell' Exercito Polacco del Re Giovanni Sobieski ed altre de' suoi segretari italiani. Firenze 1830. Ten. zbiór jest jawnym dowodem nikczemności cudzoziemców, któ-rych Polacy dostojnościami i ufuością zaszczycali. Spis licznych dzieł wydanych we Włoszech z powodu Sobieskiego i wojen na których dowodził, umieszczony przy końcu książki, jest istotnie wzbogaceniem naszéj bibliografii.

3) JÓZEF MUCZKOWSKI uг. 1795 w Lubelskiém: 1812 wyższe nauki pobierał w uniwersytecie krak., r. 1813-15 służył wojskowo; od 1815-17 kończył uniw. krak.; odtąd do 1819 adjunktem biblioteki, następnie nauczycielem w gimnazium poznań. do r. 1829; potém w gimnaz. krakow. Sty Anny do r. 1833. 1834 kustoszem a 1837 bibliotekarzem przy książnicy Jagiellońskiej. Dnia 31 lipca 1858 z rana po godzinie 8 uzupełniając w kaplicy Jagiell. notaty do jej opisu, który dla Tow. Nauk. Krak. wykończył, zmarł nagle dotknięty apoplexyą u stóp grobowca Wladyslawa Jagielly. Przysłużył się napisaniem kilku dziel i monografii: Pauli Paulirini viginti artium manuscriptum librum. Kraków 1837. Rękopisma Radymińskiego. Kraków 1840. Mieszkania i postępowania uczniów. Krak. 1842. O bractwach Jezuickich i Akademickich. Krak. 1845. Rozmaitości historyczne i bibliograficzne. Krak. 1845. Zeszyt I. Zeszyt II.

Wiadomości o rękopismach Dlugosza i jego Banderia Prutenorum, tudzież insygnia seu clenodia regni Poloniae z 16 tablicami rycin częścią kolor. i podobizną. Krak. 1851. Zeszyt III. Wiadomości o założeniu uniwersytetu i kollegium Wladyslawsko-Nowodworskiego w Krakowie. Dodana wspominka o Mateuszu z Krakowa z 1 podobizną. Krak. 1851. Jego Historya akad, krakow. nad którą ciągle pracował, dotąd w rękopiśmie, będzie bardzo znakomitą pomocą ogólnych dziejów piśmiennictwa.

4). D. ŻUBRZYCKI: Historyczne badania o drukarniach rusko - słowiańskich w Galicyi. Lwów 1836. Tenże wydał Kronika miasta Lwowa. Lwów 1844.

5) ALEXANDER hr. PazRZDZIECKI wydał: Wiadomość bibliograficzna o rękopismach, zawierających w sobie rzeczy polskie, przejrzanych po niektórych bibliotekach i archiwach zagranicznych w latach 1846 1849. Warszawa r. 1850.

[ocr errors]

6) ŁUKASZ GOŁĘBIOWSKI wydal: 1. Treść 200 z okladem rękopismów. 2. Spis rękopismów biblioteki Pulawskiej. 3. Rejestr biblioteki polskiej. 4. Obrona oddziału biblioteki polskiej od dzieł obcych. 5. Treść lub opisanie rękopismów biblioteki publicznej. 6. Spis biblioteki Alexan. Chodkiewicza.

C. PROZA DYDAKTYCZNA.

§ 143. Wzrost naukowości z jednej strony, a z drugiej przekonanie się, że cokolwiek się zrobi, na wspólny idzie pożytek, zachęciły wielu do pracowania piśmiennie na czém się kto zna. Żeśmy zaś przecie wybrnęli z przesądu, jakoby nie o wszystkiem dało się mówić i pisać po polsku więc, mimo kilku dzieł i w obcych językach napisanych przez Polaków, już prawie nie ma przedmiotu, o którymby nie pisano po polsku.

§ 144. Filozofia. Długo dręczyła nas scholastyka, a potém niestety! powątpiewano nawet o potrzebie filozofii, przestraszywszy się tak zwanej niemieckiej. Nakoniec przy

szliśmy do przekonania, że jak pływać nikt się nie nauczy na piasku ale we wodę wleść musi, tak do tej umiejętności żaden naród nie przyjdzie póki nie dowie się, co już jest gdzie indziej i póki sam nie zacznie prze- i rozmyślać. Niedawno wzięliśmy się do tego, a już możemy się cieszyć niepospolitém powodzeniem. Można powiedzieć, że tylko mimo uszu brzęczały ojcom naszym nazwiska Kanta, Szelinga i Fichtego; lecz o Heglu już z nas wielu i coś powiedzieć umie, nawet pojawiają się pisma i dzieła wedle zasad nowej filozofii. Wyżej zaś nad innych stanęli pośród nas:

[ocr errors]

1) JÓZEF GOŁUCHOWSKI. Ur. we wsi Łączki w Galicyi d. 11 kwietnia 1798. Odbywał nauki w rycerskiej akademii' Terezyańskiej w Wiedniu. W r. 1816 wydrukował tamże w niem. języku rozprawę pod tyt. Ansicht des Einflusses der Mathematik auf die Bildung des Menschen. Rozprawę tę o wpływie matematyki na wykształcenie człowieka przełożył na język polski Mauryey Mochnacki w r. 1828 w Dzienniku Warszawskim przez siebie wydawanym, a w kalendarzu Ungra w r. 1854 przedrukowaną jeszcze została. Po koniec r. 1817 przeniósł się z Wiednia do Warszawy, a ukończywszy, w uniwersytecie tutejszym cały kurs prawa i administracyi, otrzymał r. 1820 stopień, magistra prawa i adıninistracyi. Będąc na Uniw. oddawał się najróżnorodniejszym naukom, to się sam ucząc, to nauczając innych. W Liceum' warsz. wykładał matematykę i język grecki; dla kilkunastu przyjaciół i zwolenników filozofii miewał w mieszkaniu swojem prelekcye filozoficzne. Jako uczeń wydziału prawnego posuwał swoje zapędy naukowe i w inne wydziały prawnemu zupelnie obce, dało się to widzieć, gdy w r. 1820 uniw. warsz. podał temata dla ubiegających się o medale złote. Józef Goluchowski konkurował w trzech wydziałach, napisawszy z prawa rzymskiego obszerną rozprawę po łacinie, dla wydziału teologicznego po polsku, dla wydziału filozoficznego po łacinie. W wydziale prawnym otrzymał medal 1 złoty, w wydziale teologicznym medal 2 złoty, a w wydziale filozoficznym gdyby się zawczasu nie postrzeżono, że ktoś obcy po nagrodę sięga,

nie wiele brakowało, by i ten medal uzyskał. Za upoważnieniem rządu wykładał z własnej chęci w uniwers. prawo natury, lecz podupadłszy przez tyle wysileń naukowych na zdrowiu, zmuszony był w ciągu pólroku tego zamiaru zaniechać i 1821 r. częścią dla odpoczynku, częścią dla kształcenia się udal się naprzód do Paryża a potém do Niemiec. W tym czasie Uniw. wileński ogłosił konkurs na katedrę filozofii. Goluchowski napisał obszerną rozprawę po polsku na zadany temat: Zasady loiki, matematyki i filozofii moralnéj i takową przesłał Uniwersytetowi. Rozprawę tę fakultet filozoficzny jednomyślnemi glosami uwieńczył i wskutek tego obranym zostal professorem. Nim potwierdzenie od ministra. oświęcenia z Petersburga nadesłano, przepędził resztę r. 1821 i 1822 w mieście Erlangen pod Norymbergiem, gdzie wówczas Szelling przebywał, z którym go nieprzerwana przyjaźń aż do ostatnich dni życia tego mędrca łączyła. Przy tej sposobności wszedł w bliższe stosunki z zawołańszymi filozofami nienieckimi. Tu wydał w niemieckim języku dziełko: Die philosophie in ihrem Verhaeltnisse zum Leben ganzer Völker. und einzelner Menschen. Erlangen 1822, Bardzo było ono dobrze przez krytykę niemiecką przyjęte i otworzyło autorowi wstęp do uczonego zawodu w Niemczech. W Polsce dal tę pracę poznać uczony hr. Skarbek przychylnym arty-. kulem w Pamiętniku Warszawskim." W październiku r. 1823 objął katedrę w Uniw. wileń. i rozpoczął kurs wstępną mową, która w Bibliot. Warsz. w r. 1842 wydrukowaną zostala. Kurs ten filozofii nader licznie przez młodzież Uniw. i przez publiczność odwiedziany, wziął jednak swój koniec z r. 1824. i odtąd zniknął zupelnie z horyzontu naukowego W r. 1826 w skutku stosunków rodzinnych i niemożności odebrania spadku, zmienil Goluchowski zawód uczonego na ziemnianina, i w r. 1830 ożeniwszy się osiadł we wsi dziedzicznej Garbacz w powiecie opatowskim, gdzie potrafil gospo

stwem postępowem uzyskać rozglos chlubny jako znakomity agronom. Przecież oddany roli nie wypuścił pióra z ręki. Bibli. Warsz., w r. 1842 ogłosila list jego do tronu Moraw

« PoprzedniaDalej »