Can. 232. § 1. Cardinales libere a Romano Pontifice ex toto terrarum orbe eliguntur, viri, saltem in ordine presbyteratus constituti, doctrina, pietate ac rerum agendarum prudentia egregie praestantes.

Can. 233. § 1. Cardinales creantur et publicantur a Romano Pontifice in Consistorio sicque creati et publicati obtinent ius ad electionem Romani Pontificis et privilegia 5 de quibus in can. 239.

Can. 241. Sede Apostolica vacante, Sacrum Cardinalium Collegium et Romana Curia non habent aliam potestatem, quam quae definitur in const. Pii X,,Vacante Sede Apostolica", 25. Dec. 19041.

681. Die römische Kurie 2.

Can. 242. Curia Romana constat Sacris Congregationibus, Tribunalibus et Officiis, prout inferius enumerantur et describuntur.

682. Die Kardinalskongregationen 3.

10

Can. 246. Singulis Congregationibus praeest Cardinalis Praefectus vel, si eisdem praesit ipsemet Romanus Pontifex, eas dirigit Cardinalis Secretarius; quibus adiungun- 15 tur Cardinales quos Pontifex eis adscribendos censuerit, cum aliis necessariis administris. Can. 247. § 1. Congregatio S. Officii, cui ipse Summus Pontifex praeest, tutatur doctrinam fidei et morum.

§ 2. Iudicat de iis delictis quae sibimet secundum propriam eiusdem legem reservantur, cum potestate has criminales causas videndi non solum in gradu appellationis 20 a tribunali Ordinarii loci, sed etiam in prima instantia, si directe ad ipsam delatae fuerint. § 3. Ipsa sola cognoscit ea quae, sive directe sive indirecte, in iure aut in facto, circa privilegium, uti aiunt, Paulinum et matrimonii impedimenta disparitatis cultus et mixtae religionis versantur; itemque ad eam spectat facultas dispensandi in hisce impedimentis. Quare quaelibet huiusmodi quaestio ad hanc Congregationem est deferenda, quae tamen 25 potest, si ita censeat et casus ferat, quaestionem remittere ad aliam Congregationem vel ad Tribunal Sacrae Romanae Rotae.

§ 4. Ad eandem pertinet non solum delatos sibi libros diligenter excutere 6, eos, si oportuerit, prohibere, et dispensationes concedere; sed etiam ex officio inquirere, qua opportuniore licebit via, quae in vulgus edantur scripta cuiuslibet generis damnanda, et 30 in memoriam Ordinariorum reducere, quam religiose teneantur in perniciosa scripta animadvertere eaque Sanctae Sedi denuntiare, ad normam can. 1397.

1 vgl. oben Nr. 649.

2 Pius X. Neuorganisation der röm. Kurie durch d. Konstitution,,Sapienti consilio", 29. Juni 1908, Acta ap. sedis I 7 ff. HILLING, Reformen Pius X., I 55 ff. 157 ff., u. Röm. Kurie, Pad 1906; SÄGMÜLLER I 415 ff.; ERUCK, Organisation d. röm. Kurie, Tü 1913; AVMÜLLER-Rom, Papst u. Kurie, Go 1921; STUTZ, KR 419 ff. Zusammensetzung d. Kurie: Annuario Pontificio.

3 EICHMANN 140 ff. Außerhalb dieser elf Kongregationen stehen: 1. die S.C. reverendae fabricae S. Petri für die Verwaltung des Vermögens von St. Peter; 2. die päpstlichen Kommissionen: a) für die authentische Auslegung des codex i. c.; b) für die biblischen Studien; c) für die Revision der Vulgata vgl. EICHMANN 146.

• Seit Pauls III. Bulle,,Licet ab initio“, v. 21. Juli 1542 (oben Nr. 429), führte sie den Titel: S. Congregatio Romanae et universalis inquisitionis seu S. Officii; HINSCHIUS I 448; AVMÜLLER-Rom, Papst und Kurie 119 ff.

5

can. 1120. Das Paulinische Privileg I Ko 7, 12-16: SÄGMÜLLER II 162f.; SCHERER II 561; EICHMANN, KR 335. 368.

• Bis 1917 bestand für die Ueberwachung der Literatur die 1571 durch Pius V. errichtete S. Congr. Indicis. HREUSCH, Index d. verbotenen Bücher, 2 Bde., Bonn 1883. 1885; JHILGERS, Index d. verbot. Bücher, Fr 1904.

Can. 248. § 1. Congregationis Consistorialis1 Praefectus est ipse Romanus Pontifex.

§ 2. Ad hanc Congregationem spectat non modo parare agenda in Consistoriis, sed praeterea, in locis Congregationi de Prop. Fide non obnoxiis, novas dioeceses ac provincias 5 et capitula tum cathedralia tum collegialia constituere; dioeceses iam constitutas dividere; Episcopos, Administratores Apostolicos, coadiutores et Auxiliares Episcoporum constituendos proponere, canonicas inquisitiones seu processus super promovendis indicere actosque diligenter expendere, ipsorum periclitari doctrinam, salvo praescripto can. 255.

10

§ 3. Ab hac Congregatione dependent ea omnia quae pertinent ad constitutionem, conservationem et statum dieoecesium.

Can. 249. § 1. Congregationi de disciplina Sacramentorum2 proposita est universa legislatio circa disciplinam septem Sacramentorum, incolumi iure Congregationis S. Officii circa ea quae in can. 247 statuta sunt, et Sacrorum Rituum Con15 gregationis circa ritus et caeremonias quae in Sacramentis conficiendis, ministrandis et recipiendis servari debent.

20

§ 2. Ad illam itaque spectant ea omnia, quae decerni concedique solent tum in disciplina matrimonii, tum in disciplina aliorum Sacramentorum nec non in celebratione Sacrificii Eucharistici, iis tantum exceptis quae aliis Congregationibus reservata sunt. Can. 250. § 1. Congregationi Concilii3 ea pars negotiorum est commissa, quae ad universam disciplinam cleri saecularis populique christiani refertur.

Can. 251. § 1. Congregatio negotiis religiosorum sodalium' praeposita ea sibi exclusive vindicat quae respiciunt regimen, disciplinam, studia, bona et privilegia religiosorum sodalium utriusque sexus tum sollemnibus tum simplicibus votis 25 adstrictorum, eorumque qui, quamvis sine votis, in communi tamen vitam agunt more religiosorum, itemque tertiorum Ordinum saecularium, incolumi iure Congregationis de Propaganda Fide.

Can. 252. § 1. Congregatio de Propaganda Fide missionibus ad praedicandum Evangelium et catholicam doctrinam praeest, ministros necessarios con30 stituit et mutat, facultatemque habet tractandi, agendi et exsequendi omnia hac in re necessaria et opportuna.

1 AVMÜLLER-Rom, Rom, Papst und Kurie 136 ff.

2 AVMÜLLER-Rom, Rom, Papst und Kurie 144 ff.

3 Bisher führte sie den Titel: Congregatio concilii Tridentini interpretum; SÄGMÜLLER AKR 80, 1900; HINSCHIUS I 456. Collectio omnium conclusionum et resolutionum S. Congr. concilii (1564-1800), Rom 1868 ff.; MÜHLBAUER, Thesaurus resolutionum, M 1872; AVMÜLLER-Rom, Papst und Kurie 155 ff.

AVMÜLLER-Rom, Papst und Kurie 167 ff.

5 Ius Pontificium de propaganda fide Leonis XIII. iussu recognitum, 8 vol., Rom 1888 ff.; Collectanea S.C. de Prop. Fide, Rom 1907. Zu den terrae missionis gehören in Deutschland noch die in Personalunion mit dem Bistum Osnabrück verbundene Apostolische Präfektur Schleswig-Holstein und das Apostolische Vikariat der Norddeutschen Missionen (Hamburg, Bremen, Lübeck, Eutin, beide Mecklenburg u. Schaumburg-Lippe), Missiones catholicae cura s. congr. de prop. fide descriptae anno 1922, Florenz 1922, 6 ff. — JFREISEN, Verf. G. d. kath. K Deutschlands i. d. Neuzeit, L 1916, 38; OMEJER, Propaganda II, 1853, 248 ff. 507 ff.; FWWOKER, G. d. norddt. Franziskaner Miss., 1880; aus norddt. Missionen d. 17. u. 18. Jahrh., Köln 1884; A. PIEPER, Propaganda-Congregation u. d. nordd. Missionen i. 17. Jahrh. Köln, 1886; HVSAUERLAND, Katholizismus u. Prots. i. d. norddt. Diözesen 1607, RQ 14,1900; PWITTICHEN, Ap. Vikariat d. Nordens zu Beginn des 18. Jahrh.. Rom 1903; JoнMetzler, Ap. Vikariate d. Nordens, Pad 1919, 273 ff.; HILLING, ZMW 1, 1911, 147 ff.; KPIEPER, Propaganda, Aachen 1922; AVMÜLLER-Rom 178 ff.

Can. 253. § 1. Congregatio Sacrorum Rituum1 ius habet videndi et statuendi omnia ea quae sacros ritus et caeremonias Ecclesiae Latinae proxime spectant, non autem quae latius ad sacros ritus referuntur, cuiusmodi sunt praecedentiae iura aliaque id genus, de quibus sive servato ordine iudiciario sive in linea disciplinari disceptetur.

§ 2. Eius proinde est praesertim advigilare, ut sacri ritus et caeremoniae diligenter 5 serventur in Sacro celebrando, in Sacramentis administrandis, in divinis Officiis persolvendis, in iis denique omnibus quae Ecclesiae Latinae cultum respiciunt; dispensationes concedere opportunas; insignia et honoris privilegia, tam personalia et ad tempus, quam localia et perpetua, quae ad sacros ritus vel caeremonias pertineant, elargiri, et cavere ne in haec abusus irrepant.

§ 3. Denique ea omnia agit, quae ad beatificationem et canonizationem Servorum Dei vel ad sacras reliquias quoquo modo referuntur.

Can. 254. Ad Congregationem Caeremonialem pertinet moderatio caeremoniarum in Sacello Aulaque Pontificali servandarum et sacrarum functionum quas Patres Cardinales extra pontificale sacellum peragunt.

10

15

Can. 255. Ad Congregationem pro negotiis ecclesiasticis extraordinariis3 spectat dioeceses constituere vel dividere et ad vacantes dioeceses idoneos viros promovere, quoties hisce de rebus cum civilibus Guberniis agendum est; insuper Congregatio in ea negotia incumbit, quae eius examini subiiciuntur a Summo Pontifice per Cardinalem Secretarium Status, praesertim ex illis quae cum legibus civi- 20 libus coniunctum aliquid habent, et ad pacta conventa cum variis Nationibus referuntur.

Can. 256. §1. Congregatio de Seminariis et Universitatibus4 studiorum vigilat super omnibus quae ad regimen, disciplinam, temporalem administrationem et studia Seminariorum pertinent, incolumi iure Congregationis de Prop. Fide. Eidem pariter commissa est moderatio regiminis ac studiorum, in quibus versari debent 25 athenaea seu quas vocant Universitates vel Facultates quae ab Ecclesiae auctoritate dependent, comprehensis iis quae a religiosae alicuius familiae sodalibus diriguntur. Novas institutiones perpendit approbatque; facultatem concedit academicos gradus conferendi normasque tradit quibus ii conferre debeant, et, ubi agitur de viro singulari doctrina commendato, potest eos ipsa conferre.

Can. 257. § 1. Congregationi pro Ecclesia Orientali praeest ipse Romanus Pontifex. Huic Congregationi reservantur omnia cuiusque generis negotia quae sive ad personas, sive ad disciplinam, sive ad ritus Ecclesiarum orientalium referuntur, etiamsi sint mixta, quae scilicet sive rei sive personarum ratione latinos quoque attingant.

30

35

683. Die römischen Gerichtshöfe (De Tribunalibus Curiae Romane). Can. 258. § 1. Sacrae Poenitentiariae praeficitur Cardinalis Poenitentiarius Maior. Huius tribunalis iurisdictio coarctatur ad ea quae forum internum, etiam non sacramentale, respiciunt; quare hoc tribunal pro solo foro interno gratias largitur, absolutiones, dispensationes, commutationes, sanationes, condonationes; excutit prae- 40 terea quaestiones conscientiae easque dirimit.

1 Decreta authentica Congr. S. Rituum, promulg. sub auspiciis Leonis XIII., Rom 1898 ff.; AVMÜLLER-Rom 184 ff.

2 AVMÜLLER-Rom 198 ff.

3 AWYNEN, Päpstl. Diplomatie, Fr 1922, 72 ff.; AVMÜLLER-Rom 202 ff.

4 AVMÜLLER-Rom 213 ff.

5 AVMÜLLER-Rom 220 ff.

EGÖLLER, Päpstl. Poenitentiarie, 2 Bde., Rom 1911 (Bibl. Preuß. Hist. Inst. zu Rom, 7. und 8. Bd.); AVMÜLLER-Rom 227 ff.

§ 2. Eiusdem insuper est de iis omnibus iudicare quae spectant ad usum et concessionem indulgentiarum, salvo iure S. Officii videndi ea quae doctrinam dogmaticam circa easdem indulgentias vel circa novas orationes et devotiones respiciunt.

Can. 259. Causae ordinem iudiciarium requirentes aguntur apud Sacram Romanam 5 Rotam et apud Supremum Tribunal Signaturae Apostolicae intra fines et secundum normas traditas in can. 1598-1605, salvo iure Congregationis S. Officii et Congregationis Sacrorum Rituum in causas sibi proprias.

684. Die Aemter der römischen Kurie (De Officiis Curiae Romanae).

Can. 260. § 1. Cancellariae Apostolicae1, cui praeest Cardinalis Can10 cellarius Sanctae Romanae Ecclesiae, hoc est proprium munus, apostolicas expedire litteras seu bullas pro beneficiorum et officiorum consistorialium provisione, novarum provinciarum et dioecesium ac capitulorum institutione et pro aliis maioribus Ecclesiae negotiis conficiendis.

Can. 261. Datariae Apostolicae, quam moderatur Cardinalis Datarius 15 Sanctae Romanae Ecclesiae, commissum est cognoscere de idoneitate promovendorum ad beneficia non consistorialia Apostolicae Sedi reservata.

Can. 262. Camerae Apostolicae, cui praesidet Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalis Camerarius, cura est atque administratio bonorum ac iurium temporalium Sanctae Sedis.

20 Can. 263. Officium Secretariae Status, cuius moderator est Cardinalis Secretarius Status ...3.

25

Can. 264. Ad Secretarias Brevium ad Principes et Epistolarum latinarum spectat munus latine scribendi acta Summi Pontificis, ab eodem illis commissa.

Can. 265. Romano Pontifici ius est, a civili potestate independens, in quamlibet mundi partem Legatos cum vel sine ecclesiastica iurisdictione mittendi.

Can. 266. Dicitur Legatus a latere Cardinalis qui a Summo Pontifice tanquam alter ego cum hoc titulo mittitur, et tantum potest, quantum ei a Summo Pontifice demandatum est.

30 Can. 267. § 1. Legati qui mittuntur cum titulo Nuntii aut Internuntii:

35

40

1o. Fovent, secundum normas a Sancta Sede receptas relationes inter Sedem Apostolicam et civilia Gubernia apud quae legatione stabili funguntur;

2o. In territorio sibi assignato advigilare debent in Ecclesiarum statum et Romanum Pontificem de eodem certiorem reddere;

3o. Praeter has duas ordinarias potestates, alias plerumque facultates obtinent quae tamen sunt omnes delegatae.

§ 2. Qui vero mittuntur cum titulo Delegati apostolici unam habent ordinariam potestatem de qua in § 1 n. 2, praeter alias facultates delegatas ipsis a Sancta Sede commissas.

Can. 269 § 1 Legati ordinariis locorum liberum suae iurisdictionis exercitium relinquant.

1 HBRESSLAU, Handb. d. Urkundenlehre I, II 12, L 1912. 1913; EGÖLLER, Päpstl. Register- u. Kanzleiwesen im 14. Jahrh. (Qu. u. Forsch. d. Preuß. Hist. Inst. i. Rom VI), 272 ff.

2 AVMÜLLER-Rom 239 ff.

3 WYNEN, Päpstl. Diplomatie 64 ff.; AVMÜLLER-Rom 202 ff.

EICHMANN 148 ff.; AWYNEN, Päpstl. Diplomatie 54 ff. 76 ff. 109 ff.; STUTZ, KR § 70

§ 2. Licet forte charactere episcopali careant, praecedunt tamen omnibus Ordinariis qui non sint cardinalitia dignitate insigniti.

§ 3. Si charactere episcopali sint aucti, possunt sine Ordinariorum licentia in omnibus eorum ecclesiis, excepta cathedrali, populo benedicere et officia divina etiam in pontificalibus, adhibito quoque throno et baldachino, peragere.

686. Patriarchen, Primaten, Metropoliten 1.

Can. 271. Patriarchae aut Primatis titulus, praeter praerogativam honoris et ius praecedentiae ad normam can. 280, nullam secum fert specialem iurisdictionem, nisi iure particulari de aliquibus aliud constet.

5

Can. 272. Provinciae ecclesiasticae praeest Metropolita seu Archiepiscopus; quae 10 dignitas coniuncta est cum sede episcopali a Romano Pontifice determinata vel probata. Can. 275. Metropolita obligatione tenetur, intra tres menses a consecratione vel, si iam consecratus fuerit, a provisione canonica in Consistorio, per se vel per procuratorem a Romano Pontifice pallium2 petendi, quod significat potestatem archiepiscopalem.

Can. 276. Quare ante pallii impositionem, excluso speciali indulto apostolico, ipse 15 illicite poneret actus sive iurisdictionis metropolitanae, sive ordinis episcopalis in quibus, ad normam legum liturgicarum, usus pallii requiritur.

687. Plenar- und Provinzialsynoden3.

Can. 281. Ordinarii plurium provinciarum ecclesiasticarum in Concilium plenarium convenire possunt, petita tamen venia a Romano Pontifice, qui suum Legatum designat 20 ad Concilium convocandum eique praesidendum.

Can. 283. In singulis provinciis ecclesiasticis celebretur provinciale Concilium vicesimo saltem quoque anno.

Can. 291. § 1. Absoluto Concilio plenario aut provinciali, praeses acta et decreta omnia ad Sanctam Sedem transmittat, nec eadem antea promulgentur, quam a Sacra 25 Congregatione Concilii expensa et recognita fuerint; ipsimet autem Concilii Patres designent et modum promulgationis decretorum et tempus quo decreta promulgata obligare incipiant.

§ 2. Decreta Concilii plenarii et provincialis promulgata obligant in suo cuiusque territorio universo, nec Ordinarii locorum ab iisdem dispensare possunt, nisi in casibus 30 particularibus et iusta de causa.

688. Apostolische Vikare und Präfekten ‘.

Can. 293. § 1. Territoria quae erecta non sunt in dioeceses reguntur per Vicarios aut Praefectos Apostolicos; qui omnes ab una Apostolica Sede nominantur.

Can. 294. § 1. Vicarii et Praefecti Apostolici iisdem iuribus et facultatibus in suo 35 territorio gaudent, quae in propriis dioecesibus competunt Episcopis residentialibus, nisi quid Apostolica Sedes reservaverit.

Can. 295. § 1. Vicarii et Praefecti Apostolici ab omnibus missionariis, etiam religiosis, possunt ac debent exigere ut suas patentes seu alias quasvis eorum missionis, destinationis, constitutionis ac deputationis litteras exhibeant, easque exhibere recusantibus exercitium 40 cuiusvis ministerii ecclesiastici prohibere.

§ 2. Omnes missionarii, etiam regulares, licentiam sacri ministerii exercendi petant a Vicariis et Praefectis Apostolicis, qui tamen eam ne denegent, nisi singulis et gravem

ob causam.

1 EICHMANN 150 ff.

2 THALHOFER-EISENHOFER, I 566 ff.; SÄGMÜLLER I 438 ff.

3 EICHMANN 153 ff.

4 EICHMANN 156 ff.