Obrazy na stronie
PDF
ePub

tum. Atque inter huiusmodi erroris magistros ex constanti et fere communi per Germaniam fama adnumeratur Georgius Hermes, utpote qui audacter a regio, quem universa traditio et s. patres in exponendis ac vindicandis fidei veritatibus tramite stravere deflectens, quin et superbe contemnens et damnans, tenebrosam ad errorem omnigenum viam moliatur in dubio positivo tamquam 5 basi omnis theologicae inquisitionis et in principio, quod statuit, rationem principem normam ac unicum medium esse, quo homo assequi possit supernaturalium veritatum cognitionem. Quae cum ex plurium Germaniae theologorum sacrorumque ecclesiae pastorum denuntiationibus, reclamationibus et expostulationibus ad nostras pervenerunt aures ne credito nobis apostolatus officio ac sacrosancti fidei depositi custodiendi muneri deessemus, 10 statim curavimus, ut Hermesii opera ad s. sedem mitterentur examinanda; quod et factum est. Sunt autem sequentia: Einleitung i. d. Christkatholische Theologie, T. 1 u. 2, Münster 1819. 1829; Christkathol. Dogmatik, T. 1, n. s. Tod hrsg. v. JHACHTERFELDT, ib. 1834 1.

Hos igitur libros tradi iussimus theologis Germanicae linguae peritissimis omni ex parte diligentissime perscrutandos.. Tandem rem totam ex integro discutiendam et examinandam 15 voluimus ad v. fr. nostros s. r. e. cardinales in tota republica christiana inquisitores generales. Hi autem omni studio, prout rei gravitas postulabat, cuncta et singula expendentes, post maturam discussionem in congregatione coram nobis habita diiudicarunt, evanescere auctorem in cogitationibus suis plura que in dictis operibus contexere absurda et a doctrina catholicae ecclesiae aliena; praesertim vero circa naturam fidei et 20 credendorum regula m; circa sacram scripturam, traditionem, revelationem et ecclesiae magisterium; circa motiva credibilitatis; circa argumenta, queis existentia Dei adstrui confirmarique consuevit; circa ipsius Dei essentiam, sanctitatem, iustitiam, libertatem, eiusque finem in operibus, quae a theologis vocantur ad extra; 25 necnon circa gratiae necessitatem, eiusdemque ac donorum distributionem, retributionem praemiorum, et poenarum inflictionem; circa proto parentum statum, peccatum originale, ac hominis lapsi vires; eosdemque libros tamquam continentes doctrinas et propositiones respective falsas, temerarias, captiosas, in scepticismu m et indifferentismum induce n30 tes, erroneas, scandalosas, in catholicas scholas iniuriosas, fidei divinae eversivas, haeresim sapientes ac alias ab ecclesia damnatas, prohibendos et damnandos esse censuerunt.

Nos itaque auditis praefatorum cardinalium suffragiis et omnibus plene perpensis, de eorum consilio ac etiam motu proprio et ex certa scientia ac matura deliberatione nostris deque apostolicae potestatis plenitudine, praedictos libros, ubicunque et quocunque idiomate, 35 seu quavis editione aut versione hucusque impressos, aut in posterum, quod absit, imprimendos, tenore praesentium damnamus et reproba mus ac in indicem librorum prohibitorum referri mandamus; hortantes et obtestantes in Domino v. fr. patriarchas, archiepiscopos et episcopos aliosque locorum ordinarios. . nedum memoratos libros a scholis repellere verum etiam proprias oves ab huiusmodi venenatis pascuis omni cura et sollicitudine avertere satagant.

40

588.

4. Gregor XVI.: Bibelübersetzungen (1836). Dekret der Indexkongregation v. 7. Jan. 1836. Analecta iuris pontificii II, Rom 1857, 2662. OSCHMID, KL II 682; REUSCH, Index II 851 f.

Censuit S. Congregatio, revocanda iterum esse in omnium memoriam, quae alias decreta (sunt)2, vernaculas nimirum bibliorum versiones non esse permittendas, nisi quae 45 fuerint ab apostolica sede approbatae aut editae cum adnotationibus desumptis ex sanctis ecclesiae patribus vel ex doctis catholicisque viris.

50

589. 5. Gregor XVI.: Die Wahl eines Bischofs von Posen-Gnesen (1844). Breve an d. Domkapitel v. Gnesen-Posen, 10. April 1844: E. Friedberg, Staat u. Bischofswahlen 365, Aktenstücke Nr. 59, 163, vgl. Lit. Nr. 584; MIRBT, RE 5, 1898, 61 ff.; BV SELCHOW, Kampf um d. Posener Erzbistum 1865, Marb 1923.

Iuxta haec igitur in Borussiae regno ad capituli cuiusque partes spectat suum eligere archiepiscopum vel episcopum non quidem ex illorum numero, quos regium gubernium 1 Teil 2 u. 3 verdammt durch Dekret der Congregatio Indicis v. 7. Jan. 1836: GFHRHEINWALD, Acta historico-ecclesiastica saec. XIX., Jahrg. 1836, Hamb 1839, 3 f.

2 vgl. Dekret der Congregatio Indicis v. 13. Juni 1757, oben Nr. 568 Anm. 2, S. 427.

590. Gregor XVI.: Ev. Mission.

[ocr errors]

591. Ausstellung des Rockes Jesu Christi in Trier. 443 nominatim eligendos permiserit, sed ex viris ecclesiasticis quos capitula ipsa tum virtutibus reliquis, tum prudentiae etiam laude praestantes inveniant, et regi serenissimo minus gratos non esse censeant, sive ea ipsa scilicet personarum indole et conditione sive ex praecedentibus gubernii factis sive aliis adhibitis modis ad rem cognoscendam idoneis. 590. 6. Gregor XVI. Enzyklika,,Inter praecipuas", 8. Mai 1844: Bibelgesellschaften; 5 evang. Heidenmission; evang. Allianz. Acta Gregorii XVI, 111 332 ff. Acta s. sedis IX 620 ff.; MALOU, Lesen d. Bibel 2, 528 ff. 1. Inter praecipuas machinationes, quibus nostra hac aetate acatholici diversorum nominum insidiari cultoribus catholicae veritatis eorumque animos a sanctitate fidei avertere connituntur, haud ultimum tenent locum societates biblicae, quas 10 in Anglia primum institutas ac longe hinc lateque diffusas facto veluti agmine in id conspirare conspicimus, ut divinarum scripturarum libros vulgaribus quibusque linguis interpretatos permagno edant exemplarium numero eosque inter christianos iuxta atque infideles nullo delectu disseminent, et horum quemlibet ad illos nullo duce legendos alliciant.. si modo legere norint, cuiusque conditionis hominibus communem faciunt artem 15 scripturarum sine magistro intelligendarum: imo quod longe absurdissimum, peneque inauditum est, ne ipsas quidem infidelium plebes ab eiusmodi intelligentia communione excludunt. Es folgt 2. 3. 4. 5. 6. eine längere Verteidigung d. hl. Stuhles gegen den Vorwurf: quasi a pluribus iam saeculis fidelem populum a sacrarum scripturarum cognitione arcere conetur. 7. Est autem cur vobis summopere gratulemur, v. fr., quod.. 20 haudquaquam neglexistis commonere ubi opus fuit catholicas oves, ut ab insidiis caverent, quae sibi a biblicis sociis struebantur. Ex hisce autem episcoporum studiis cum supremae huius Petri sedis sollicitudine conspirantibus, benedicente Domino factum est, ut incauti quidam catholici homines, qui biblicis societatibus imprudenter favebant, perspecta subinde fraude, ab eisdem recesserint, et reliquus fidelium populus immunis 25 ferme a contagione permanserit, quae inde illi imminebat.

[ocr errors]

8. Ea interim spe tenebantur sectarii biblici, ut magnam se consecuturos laudem non ambigerent ex infidelibus ad christiani nominis professionem utcunque inducendis per lectionem sacrorum codicum vulgari ipsorum lingua editorum, quos ingenti plane exemplarium copia missionariis, seu excursoribus a se destinatis per illorum 30 regiones distribui, ac vel nolentibus obtrudi curabant. Sed hominibus christianum nomen praeter regulas a Christo ipso institutas propagare conantibus nihil paene ex sententia contigit, nisi quod potuere interdum nova creare impedimenta catholicis sacerdotibus, qui ad gentes ipsas ex sanctae huius sedis missione pergentes nullis parcebant laboribus, ut praedicatione verbi Dei sacramentorum 35 que administratione novos ecclesiae filios parerent, parati etiam pro illorum salute atque in testimonium fidei sanguinem suum inter exquisita quaeque tormenta profundere.

9. Verdammung der im vergangenen Jahr in New York zusammengetretenen Evangelischen Allianz (foedus christianum), die die Aufgabe verfolgt, in Rom und in Italien zu verbreiten: religiosam libertatem seu potius vesanum i n- 40 differentiae super religione studium.

591. Ausstellung des ungenähten hl. Rockes Jesu Christi in Trier 1844. Rundschreiben des Bischöflich-Trierschen General-Vicariats in Betreff der von dem Hochwürdigsten Bischof von Trier, Herrn Dr. Wilhelm Arnoldi, angeordneten Ausstellung des ungenäheten hl. Rockes Jesu Christi, v. 6. Juli 1844: Heilig-Rock-Album. Zusammen- 45 stellung d. wichtigsten Aktenstücke über d. Ausstellung d. hl. Rockes in Trier, L (1845), 1 ff. JMARX, G. d. hl. Rockes, Tr 1844; Ausstellg. d. hl. Rockes, Tr 1845; JGÖRRES, Wall

fahrt n. Tr., R 1845; HANSEN, Aktenm. Darstellg. wunderb. Heilungen, Tr 1845; JNV WILMOVSKY, Der hl. Rock, e. archäol. Prüfg., Tr 1876; BRÜCK II 512 ff.; STBEISSEL, SJ, G. d. Trierer Kn. II, Tr 1889; JGILDEMEISTER u. ÍVSYBEL, D. hl. Rock zu Trier u. die 20 anderen hl. ungenähten Röcke, Düsseld 1844. 1845, 3 H.; ZIMMERMANN, Worte e. 5 Arztes gegen Hansen, Saarbr 1845. Deutschkatholizismus: MIRBT, RE 4, 1898, 583 ff.; HJCHRISTIANI, Joh. Ronges Werdegang bis zu s. Exkomm., B 1924; PLIEBERKNECHT, G. d. Dt. Katholizismus i. Kurhessen, Marb 1915. Rockausstellung 1891: CWILLEMS, D. hl. Rock zu Trier, Tr 1891; FKORUM, Wunder u. göttl. Gnadenbeweise b. d. Ausstellg. 1891; JASKOWSKI, Der hl. Rock z. Tr., Saarbr 1891; Verlauf u. Fiasko d. Tr. Schau10 spiels, 1891; JRIEKS, Der Tr. Rock, Hadersl 1891; WTHÜMMEL, Anbetung der „,lückenhaften Stoffteile" in Trier, Barmen (1891).

Der hochwürdigen Geistlichkeit und sämmtlichen Gläubigen des Bistums Trier freuen wir uns die erwünschte Kunde zu geben, daß unser Hochwürdigster Herr Bischof dem vielfach ausgesprochenen frommen Verlangen der Bistumsangehörigen, das in der 15 hiesigen Domkirche aufbewahrte unschätzbare Kleinod des ungenähten Rockes unseres Herrn und Heilandes Jesu Christi zu schauen und zu verehren, noch im Laufe dieses Jahres zu entsprechen sich entschlossen hat. Es wird demnach diese heilige Reliquie in der Domkirche dahier vom 18. August d. J. an während eines Zeitraumes von sechs Wochen ausgestellt werden, auf daß den Wünschen aller, welche das fromme Vorhaben gefaßt haben, 20 nach Trier zu reisen, um das heilige Kleid unseres göttlichen Erlösers bei unmittelbarer Anschauung zu verehren, genügt werden und jeder den vom Pabste Leo X. unterm 26. Januar 1514 verliehenen vollkomnen Ablaß gewinnen könne. Der genannte Pabst hat nämlich, nach dem Wortlaute der betreffenden Bulle, in dem Wunsche, daß die Domkirche zu Trier der Würde, die sie durch die Aufbewahrung des ungenäheten Rockes unseres 25 Herrn Jesu Christi und so vieler anderen hh. Reliquien besitzt, entsprechend durch großartige Einrichtungen und prachtvolle Ausschmückung ausgezeichnet werde, auf ewige Zeiten sämmtlichen Gläubigen, welche bei Vorzeigung des h. Rockes nach Trier pilgern, aufrichtig ihre Sünden bereuen und beichten oder doch den festen Vorsatz haben, dies zu thun, und überdies zu der von dem h. Vater so sehr empfohlenen würdigen Ausstattung 30 des Trier'schen Domes, deren derselbe seit dem Ende des vorigen Jahrhunderts noch immer entbehrt, hülfreiche Hand leisten, einen vollkommnen Ablaß bewilligt.

(Es folgen Bestimmungen zur Aufrechterhaltung der Ordnung während der Ausstellung.)

592.

Verfassungsurkunde für den Preußischen Staat v. 31. Jan. 1850. 85 GS 1850 S. 17-35; Deutsche Staatsgrundgesetze hrsg. v. K. Binding, H. IV, L 1893. Die Verf. Urkunde f. d. Pr. St. v. 1850, hrsg. v. Lv RÖNNE3, B 1859; CESCHWARTZ, Verf. Urk. f. d. Pr. St. v. 31. Jan. 18502, Br 1899; RSMEND, D. Preuß. Verf. Urkunde i. Vergleich m. d. Belgischen, Gö 1904; JSEITZ, Entstehung u. Entwicklung d. Preuß. Verf. Urk. i. J. 1848 (mit Urentwurf) Greifsw 1910 (D); GANSCHÜTZ, Verf. Urk. f. d. Preuß. St., Kommentar I, B 1912.

40

Art. 12. Die Freiheit des religiösen Bekenntnisses, der Vereinigung zu Religionsgesellschaften und der gemeinsamen häuslichen und öffentlichen Religionsübung wird gewährleistet. Der Genuss der bürgerlichen und staatsbürgerlichen Rechte ist unabhängig von dem religiösen Bekenntnisse. Den bürgerlichen und staatsbürgerlichen Pflichten 45 darf durch die Ausübung der Religionsfreiheit kein Abbruch geschehen.-13. Die Religionsgesellschaften, sowie die geistlichen Gesellschaften, welche keine Korporationsrechte haben, können diese Rechte nur durch besondere Gesetze erlangen. 14. Die christliche Religion wird bei denjenigen Einrichtungen des Staates, welche mit der Religionsübung im Zusammenhange stehen, unbeschadet der im Art. 12 gewährleisteten Religionsfreiheit, 50 zugrunde gelegt.

-

15. Die evangelische und die römisch-katholische Kirche, sowie jede andere Religionsgesellschaft, ordnet und verwaltet ihre Angelegenheiten selbständig und bleibt im Besitz und Genuß der für ihre Kultus-, Unterrichts- und Wohltätigkeitszwecke bestimmten Anstalten, Stiftungen und Fonds 1. 16. Der Verkehr der Religionsgesellschaften mit ihren Oberen ist unbehindert. Die Bekanntmachung kirchlicher Anordnungen ist nur 5 denjenigen Beschränkungen unterworfen, welchen alle übrigen Veröffentlichungen unterliegen1. 18. Das Ernennungs-, Vorschlags-, Wahl- und Bestätigungsrecht bei Besetzung kirchlicher Stellen ist, soweit es dem Staate zusteht und nicht auf dem Patronat oder besonderen Rechtstiteln beruht, aufgehoben. Auf die Anstellung von Geistlichen beim Militär und an öffentlichen Anstalten findet diese Bestimmung keine Anwendung 1.

10

20. Die Wissenschaft und ihre Lehre ist frei. 23. Alle öffentlichen und PrivatUnterrichts- und Erziehungsanstalten stehen unter der Aufsicht vom Staate ernannter Behörden. Die öffentlichen Lehrer haben die Rechte und Pflichten der Staatsdiener. 24. Bei der Einrichtung der öffentlichen Volksschulen sind die konfessionellen Verhältnisse möglichst zu berücksichtigen. Den religiösen Unterricht in der Volksschule leiten 15 die betreffenden Religionsgesellschaften. Die Leitung der äusseren Angelegenheiten der Volksschule steht der Gemeinde zu. Der Staat stellt, unter gesetzlich geordneter Beteiligung der Gemeinden, aus der Zahl der Befähigten die Lehrer der öffentlichen Volksschulen an. - 26. Ein besonderes Gesetz regelt das ganze Unterrichtswesen.

Die gemischten Ehen in Preußen.

593. 1. Ausschreiben des Bischofs Arnoldi v. Trier v. 15. März 1853 betr. die gemischten Ehen.

20

J. Fr. Schulte, Kath. Eherecht, Gi 1855, 274; Uebers.: AKR 72, 126. HÜBLER 66 ff.; FRHADRFTHESMAR, Stellg. d. St. u. d. ev. K. gegenüber.. d. gem. Ehen, mit bes. Bezugnahme a. d. Rundschr. d. Bisch. Arnoldi z. Tr., B 1853; HPOHL, G. d. Mischehen R i. 25 Preußen, B 1920, 22 ff.; vgl. Lit. Pius VIII. Nr. 579 u. Kölner Kirchenstreit vor Nr. 584;

über WARNOLDI, B. v. Trier, gest. 1864: WELTE, KL I, 1886, 1434 f.

R. r. d. d. parochos tenore praesentium certiores reddimus, dispensationes ab impedimento mixtae religionis in posterum a. s. sede apostolica esse petendas, cum nos nonnisi in matrimoniis contrahendis 30 urgentioribus, in quibus periculum ita fuerit in mora, ut tempus non adsit adeundi s. sedem, et dummodo non aliud obstet impedimentum canonicum, ab eiusmodi impedimento dispensare amplius valeamus. In utroque vero casu dispensationis vel papalis vel episcopalis a parte acatholica requiritur iurata promissio coram episcopo aut coram parocho ab ipso delegato emissa permittendi educa- 35 tionem prolis utriusque sexus tam forsan natae quam nasciturae in religione catholica nec impediendi parti catholicae filiisque liberum catholicae religionis exercitium. Matrimonium vero celebretur coram parocho et duobus testibus iuxta praescripta a. s. concilio Tridentino 2 extra tamen ecclesiam et absque parochi benedictione, 40 omissis etiam proclamationibus consuetis.

1 Gesetz v. 18. Juni 1875 (GS S. 259): D. Artikel 15, 16 u. 18 d. Verf. Urk. v. 31. Jan. 1850 sind aufgehoben.

2 Dekret,,Tametsi" vgl. oben Nr. 468.

446

594. Mischehen im preuß. Heer 1853. 596. Pius IX. Imm. conc. Mariae 1854.

594. 2. König Friedrich Wilhelm IV. v. Preußen, Armeebefehl v. 7. Juni 1853, betr. die Mischehen evangelischer Offiziere der preuß. Armee.

Abgedr. AKR 9, 1863, 331, nach AKR 72, 126,,niemals ordnungsmäßig veröffentlicht"; wiederholt und ausgedehnt auf die neuen Armeekorps durch die Kabinettsordre v. 23. Dez. 5 1873, ib. 128. HÜBLER 66; THUDICHUM: Annalen d. Dt. Reichs v. HIRTH U. SEYDEL 29, 1; POHL, Mischehen R i. Preußen, 24 ff., (über Wortlaut der Ordre u. d. Gegenzeichnung 49 ff.).

Ein Erlass des Bischofs von Trier 1, welcher auf den Bestimmungen eines päpstlichen Breve beruhen soll, befiehlt bei Ehen gemischten Bekenntnisses dem evangelischen Bräu10 tigam, in die Hände des Bischofs oder desjenigen seiner Pfarrer, den derselbe dazu designiert, einen Eid zu leisten, kraft dessen er gelobt, seine Kinder der römisch-katholischen Kirche zu weihen. Bei Verweigerung dieser Forderung ist die Ehe vom römischkatholischen Standpunkte untersagt. Erfüllt er aber diese Forderung, so wird ihm als Lohn das Erscheinen vor dem Pfarrer an unge weihtem Orte und die Erklärung des 15 Entschlusses, eine Ehe eingehen zu wollen, gestattet, die Einsegnung dieser Ehe aber dennoch verweigert. Dies veranlasst mich, hierdurch zu erklären, dass ich jeden Officier Meiner Armee, der den geforderten, den Mann wie das evangelische Bekenntniss entwürdigenden Schritt unternimmt, sogleich aus meinem Heeresdienst entlassen werde.

20

25

Papst Pius IX. (1846-1878).

Acta Pii IX., Rom 1845 ff.; STEPISCHNEGG, Pius IX. u. s. Zeit, W 1879; WAPPMANNSPERGER, P. IX., R 1879; JvDÖLLINGER, K. u. K'en, Pptm u. KSt., M 1861, 596 ff.; NÜRNBERGER, Pptm. u. K'en St. II, III, Mr 1898 ff.; HERGENRÖTHER III 900 ff.; APOUGEOIS, Hist. de Pie IX, 6 vols, P 1886; BENRATH, RE 15, 1904, 459 ff.; MCCABE, Crises 391 ff. Pius IX. 1. Konkordat mit Spanien 1851.

595.

[ocr errors]

Das am 16. März 1851 in Madrid unterzeichnete Konkordat mit Königin Isabella II: Nussi, Conventiones 281 ff. HÜFFER, Span. Konkordat v. 16. März 1851 u. d. Uebereinkunft v. 25. Nov. 1859; AKR VII 373 ff.; HERGENRÖTHER, ib. XV 169; KL 3, 1884, 836. Dieses Konkordat wurde das Vorbild für die in den folgenden Jahren mit den Republiken 30 Zentralamerikas abgeschlossenen Konkordate, vgl. FRSENTIS: AKR XII 225 ff.; OMEJER CMIRBT, Konkordate, RE 10, 1901, 727.

art. 1. Religio catholica apostolica Romana, quae excluso quocunque alio cultu esse pergit sola religio Hispanicae nationis, conservabitur semper in tota ditione catholicae maiestatis suae 35 cum omnibus iuribus ac praerogativis, quibus potiri debet iuxta Dei legem et canonicas sanctiones. 2. Consequenter institutio in universitatibus, collegiis seminariis et scholis publicis ac privatis quibuscunque erit in omnibus conformis doctrinae eiusdem religionis catholicae: atque hunc in finem episcopi et caeteri praesules dioecesani, quorum munus est doctrinae fidei ac morum ac religiosae iuvenum educationi invigilare, in huius muneris 40 exercitio etiam circa scholas publicas nullatenus impedientur.

596. 2. Pius IX. Bulle,,Ineffabilis Deus", 8. Dez. 1854: Immaculata conceptio Mariae 2.

Acta et decreta sacr. conciliorum rec. Collectio Lacensis VI, Fr 1882, 836 ff. EPREUSS, Röm. Lehre v. d. unbefl. Empfängnis, a. Gottes Wort widerlegt, B 1865; KHASE, Polemik

1 vgl. Nr. 593.

Breviarium Romanum, 8. Dez. in festo immaculatae conceptionis B.M.V. Lect. VI: Deiparae autem virginis in sua conceptione de teterrimo humani generis hoste victoriam, quam divina eloquia, veneranda traditio, perpetuus ecclesiae sensus, singularis episcoporum ac fidelium conspiratio, insignia quoque summorum pontificum acta atque constitutiones mirifice iam illustrabant, Pius nonus pontifex maximus totius ecclesiae votis annuens statuit supremo suo atque infallibili oraculo solemniter proclamare etc.

« PoprzedniaDalej »