auctoritatem Dei omnipotentis et beatorum 183 A argumentosis ambagibus potuerit exhibere, quasi principum Petri et Pauli, et domni pontificis et universalis papæ [Nicolai 8-10, 12], ut nullus eam in suam parrochiam reciperet, sed eam funditus in omnibus ecclesiis suis prædicarent excommunicatam, et ab omni christianorum communione sequestratam, insuper et anathematis vinculo innodatam 18, et inter impias et scelerosas damnatam, donec de pestiferis factionibus suis atque perpetrato perjurio ante domni apostolici præsentiam dignam acciperet pœnitentiam. His summatim commemoratis, revertamur ad Hlotharii regis ingemiscendam causam. Legatus itaque apostolicæ sedis, compositis 185 in Gallia rebus, Romam unde venerat reversus est. Rursusque Waldrada ejusque complicibus decertantibus, B regis animus adversum Thietbirgam commovetur, excitantur iræ, et in sopitis discordiarum et odiorum cineribus denuo copiosus ignis accenditur. Despicitur, abhominatar reicitur 186, adulterii crimen impingitur, omnique ingenii arte exquiritur, qualiter puniri quasi rea possit. Illa prævidens imminere sibi mortis periculum, latenter aufugit, et ad Carolum perveniens, ejus se tuitioni commisit; quod cum, fama divulgante, Nicolaus 187 papa cognovisset, misit Carolo regi epistolam collaudatoriam 188 (45), hæc continentem : non fuerit legitima sua uxor, vult eam penitus a se sequestrare. Sin autem vult eam tanquam propriam quidem uxorem admittere 199, sed deinde quasi mochata fuerit, insimulare, atque propter hoc 200 hominem suum et hominem Thietbirgæ ad monomachiam 201 impellere, et si homo ipsius reginæ ceciderit, disponit hanc sine dilatione perimere. Quæ quantum sint omni divinæ legi contraria, magnitudo prudentiæ vestræ, credimus, jam advertit. Sed et nos hinc aliquid strictim volumus demonstrare, prius asseverantes quod de retroacta controversia Thietbirga non debet ulterius ad itteratam responsionem provocari, quoniam quod bene semel definitum est et interpositis sacramentis deliberatum, nulla debet iteratione, nisi fortassis ubi 202 fuerit major auctoritas, retractari. Deinde quod ecclesiæ refugium quærens, ecclesiasticum judicium semper expetens, submitti non debet seculari 203 judicio. Post hæc vero, cum nos ex utraque parte, id est tam 204-205 a Hlothario quam a Thietbirga, fuerimus provocati judices, nosque amborum controversiam executi simus, ad nullos alios convenit super hoc negotio judices convolare, cum secundum sacros canones a judicibus quos communis consensus elegerit, non liceat provocare, et ubi concessa est provocatio, non nisi ubi major est auctoritas 206, liceat provocare 207.Itaque, cum non sit apostolicæ sedis auctoritate, quæ amborum negotium executa est, usquam major auctoritas, nescimus si alicui liceat de ejus judicio judicare, vel ejus retractare sententiam. » Et post pauca : « Illud vero quod Hlotharius Thietbirgam de adulterio criminatur, quis non videat dolo esse plenum ? Denique, si, ut ipse jactat, uxor ejus non est, quid pertinet 20% ad eum illi de adulterio calumniam texere, cum nec mochari potuit 209, si alicujus uxor non extitit 210: porro si a Hlothario de adulterio accusatur, et, si convicta 11 fuerit, ultio præparatur, necesse est, ut fateatur uxorem. » Et quibusdam interpositis : « Præterea sive de conjugii fædere, sive de adulterii crimine judicium sit agitandum, nulla ratione patet Thietbirgam cum Hlothario posse legalem inire conflictum, vel legitimum controversiæ subire certamen, nisi prius ad tempus suæ fuerit reddita potestati, sed et suis 212 consanguineis libere sociata; inter quos etiam locus providendus est, ubi nullasit vis 213 multitudinis formidanda, et non sit difficile testes VARIE LECTIONES. << Inter alios sanctæ Ecclesiæ religiosos propugnatores, et veritatis 189 strenuos defensores neminem magis super Thietbirga, gloriosæ reginæ, contritione sollicitum, neminem magis ipsius incommoditatibus condoluisse quam vestræ pietatis affectum recolimus. » Et post congruentem exhortationem addidit : « Excellentiam vestram nollumus ignorare, adeo Hlotharium regem Thiebirgam. conjugem suam, diversis afflictionibus subdidisse. et innumeris pressuris contra præstita juramenta 190 subegiss, ut nobis coacta nunc scriberet, regia se velle exui dignitate seu copula 191, et sola 192 privata vita fore contentam. 193 Cui nos scripsimus 194, non hoc aliter fieri posse, nisi eandem vitam conjux ejus Hlotharius 195 didicimus, ipse Hlotharius elegisset. Verum, sicut multorum relatu 196 didicimus, ipse Hlotharius conventum celebrare disposuit 197, et eandem Thietbirgam examini proprio et judicio 198 subicere meditatur. Et siquidem eam præstigiis falsitatis suæ vel C D 183 188 exhor 183 et sanctorum principum petri 7-12. beatorum apostolorum 4. 18 innodatam donec 7-12. sedis receptis compositis 7. 186 abominatur rea citatur 5e. 187 Nicolai epistolæ desunt in 4. tatoriam et collaudatoriam 4. 189 propugnatores veritatis äc. e. 190 contra præscripta juramenta 5d. 8-12. contra scripta i. 7. 191 dignitate sine copula 5. dignitatem 7. 192 et solam 3 193 contempta 7, 1964 nos rescripsimus 3. 7-12. 195 conjux ejus hlotharius eandem vitam 7.9-12. 196 relatione 7. 9-12. 197 disponit 7-12. disposuit 1. 2. 3. 3. 6. 198 exanimi proprio judicio 5c. e. 199 uxorem accipere 3-12. 200 atque post hoc 1. 3. pro hoc 2. 201 monachiam 5. 202 fortassis ibi 3. 203 secularium judicio !. 3. 204 205 utraque parte idem tam 3. 7.9—12. 206 auctoritas est. 1. 3. 207 et ubi concessa est provocare deest 2. 5c. e. 6. 7' 208 non est non pertinet 5. 9-12. 211 victa 5. 212 potestati seu et suis 2. 3. 5. 6. NOTÆ. (45) Inter Nicolai epistolas n. 33. Bouq. 209 potuit 1-3. 3-12. 210 liceat uxor non existit 3. producere vel cæteras personas, quæ tam a san- A constituatur, spiritualia nobiscum 227 vestra frateretis canonibus quam a venerandis Romanorum legibus in hujuscemodi controversiis requiruntur. Verum hæc non ut fiant dicimus, quæ sine decreto et ordinatione nostra fieri non posse supra docuimus. >> Accensus itaque idem sanctissimus pontifex zelo Dei, quo fuerat Finees 21 sacerdos quondam inflammatus, Waldradam ipso die purificationis sanctæ Dei genitricis Mariæ, in basilica excommunicavit, et ab omni Christianorum consortio separavit, destinavitque 215 epistolam omnibus episcopis per Germaniam et Gallias constitutis causas et modum excommunicationis continentem (46). Cujus sensum quam verborum seriem causa brevitatis potius placuit ponere. 216 217 nitas adversus jam dictam mocham et communicatores ejus arma sustollat, et in parrochia sua excommunicatam hanc fautoresque suos viva voce 228 unusquisque denunciet, donec nostro speciali judicio 29 digna se pœnitentiæ submittat. »> Direxit etiam Hlothario regi idem reverendissimus pontifex epistolam (47), hæc continentem : «<< Audito revertente 230 misso nostro correctionis tuæ, ut ita dicamus, initio, gratias Deo condignas egimus, et ut tibi quoque grates competibiles 231 referremus, animum præparavimus. Sed, heu! adversa nuntia venientia 232 hujus intentionis nostræ proposito celeriter obviarunt. 233 Quapropter compulsi sumus mutare vocem, et qui ad gratiarum B actiones os aperire 23 disposueramus, in 285 luctus et increpationes adhuc 236 officium linguæ coacti dirigimus. Didicimus enim, te qui prolixo tempore in scelere permanens, Ecclesiæ Dei non modicum nocuisti, nocere adhuc, et qui in sordibus eras, sordescere adhuc. Siquidem, ut opinamur, tibi non sufficit solum adulterium perpetrasse, nisi apponas, ut etiam animas 237 hominum perjurii laqueis irretitas in extremum demergas interitum. Sed quid mirum, si paucorum animabus per perjurium exitium 238 acquisisti, quando in tanta sublimitate positus per exemplum tuæ mochiæ 239 tot hominum milia in perditionis chaos præcipitaveris? Illud autem, quod Thietbirga, quasi Waldradæ testimonium dicens, eam fuisse tuam legitimam uxorem volens aut invita frustra conatur astruere, quandoquidem illius nullo prorsus 240 hinc testimonio quis indigeat, cum magis nos ita sentiamus quod justum est, et intelligamus quod æquum, ut etiam 21 Thietbirga mortua, tu nullis legibus, nullis regulis unquam Waldradam in uxorem possis aut permittaris assumere. Utrum ergo Waldrada legitima tua fuerit aliquando conjunx, ecclesia Dei satisfactione Thietbirga non eget. Unum tamen scimus 242, quoniam nec nos nec eadem Ecclesia Dei, auctore Deo 244 qui adulteros judicabit, te, si 25 Waldradam quandocumque resumpseris, etiam Thietbirga decedente, dimittet modis omnibus impunitum. » Et post pauca : « Itaque summo studio præfatam 246 Thietbirgam, conjugem tuam, tanquam propriam carnem fovere ac diligere procurato, et ne illam a te separare ullo pacto consentias, vigilanter attende; unde si vult a te discedere, corripe, immo corrige eam, et a tali intentione per omnia revoVARIE LECTIONES. C « Decreveramus quidem circa Waldradam, mœcham et pertinaciter in impœnitentia permanentem, vindictæ modum minus districte temperare, et juxta quod merebatur, non ita pro tanto scelere 21 sententiam in eam justæ punitionis proferre, nisi obstinato animo in mochiæ 219 volutabro perenniter permanere proposuisset. Igitur, quia monita nostra et crebras exhortationes contempsit, quia culpam suam nec dum cognovit nec confessa est, nec missa nobis legatione, qui causam ipsius exequendam suscepimus, veniam postulavit postremo cum recto itinere nos illi fuerat adeun dum, et beati Petri apostoli suffragia requirenda, retro est conversa post Sathanam, necnon et Thietbirga reginæ dolos struere, cœpta interitus meditatione, non cessat 220 : cum egregio apostolo dicimus, quod contra eam contraque ejus similes sæpius replicandum est, quia secundum duritiem suam et cor impoenitens thesaurizat sibi iram in die iræ. Idcirco nos eam de factis suis excommunicamus 221, donec ecclesiæ Christi, nobisque præcipue, qui ejus principaliter curam gerimus, quique causam ipsius exsequi ac investigare cœpimus, satisfecerit, donec etiam sinistram omnem suspicionem consilium nostrum suscipiens adimat, a pretiosi 222 corporis et sanguinis Domini perceptione, atque ab omnimodo consortio sanctæ ecclesiæ 23, sancti Spiritus beatorumque apostolorum Petri et Pauli judicio, et nostræ mediocritatis, fecimus prorsus 22 cum universis complicibus et communicatoribus fautoribusque suis prorsus extorrem. Hanc 225 sententiam 4. Non. Februarii a nobis promulgatam meminimus, eamque scripto vobis destinavimus, et ne labor noster inanis 226 21 finees deest 3. 215 destinavit 1. 2. 5. 6. et destinavit 3. 216 sensum potius quam v. s. c. b. placuit ponere 7. 9-12. cod. S. Godeh. 219 in mochio voponere placuit 9—12. pro scelere 2. 5. 12. lutabro 1. 3. 220 necnon et a thietbirga reginæ cœpta interitus meditatione non cessat 1-3. communicavimus öd. 222 adimat ac preciosi 1-3. 5. 6. 223 sanctæ ecclesiæ deest 7. 9-12. diocritatis auctoritate extraneam fecimus prorsus 5c. e. 225 cum u. c. et c. f. suis Hanc 7-12. vester 3a. d. labor inanis 5c. e. 227 spiritualis nobiscum 5. 228 suos una voce 3. 5. 7 9-42. judicio 7-12. 230 revertenti 5. 231 competibiles deest 7. 9-12. 232 venientia deest 5. 233 obviaverunt 3. 234 actiones eos aperire 5 235 disposueramus et in 7. 9-12. 236 adhoc 5, adhuc deest 7.912. 237 animabus perjurio 3. 9—12. 238 animas ad exitium 1-3. 6. 239 tuæ mochæ 5. 240 nullus proræquum est etiam 7. 242 scimus deest 1. 2. scito 3. 243 quomodo 5d. 246 judicabit et si öd. præfatam deest 7—12. 247 corrige immo corripe 3. sus 5. 5d. 245 261 217 (46) Inter Nicolai epistolas n. 27. Bouquet. D NOTÆ. 247 218 243 221 ex224 et me 226 la 229 nostro 244 auctore deo deest (47) N. 34. epistolarum Nicolai. BOUQUET. 261 270 per Circa (48) hæc tempora Hludowicus rex fratris sui 263 Caroli regnum cum exercitu ingressus est, gestiens occidentalia regna suo subjugare dominatui, fratrisque præripere 264 debitam portionem, quæ ei sorte ac funiculo hæreditatis competenter acciderat, oblitus germanitatis ac consanguinitatis fœdera, oblitus pacti, quod jam dudum mutua conventione pepigerant 265, immemor etiam sacramentorum, quibus se cum magnis execrationibus coram Deo obligaverat. Præbuerant 266 ad hoc facinus peragendum talia 267 occasionum 268 incitamenta fomitem. Carolus, ut 269 præmisimus, quosdam ex nobilioribus regni aut publice adjudicatos gladio percussit, aut dolo deceptos didit. Cæteri formidantes ne similia paterentur, Hludowicum regem trans Rhenum commorantem sollicitant, ejusque 271 animum ad obtinendum fratris regnum illiciunt, promittentes semetipsos una cum regno ejus ditioni tradituros 272. Hac persuasione, ut animi regum avidi et semper inexplebiles sunt, facile in spem introductus, cum valida manu, ut diximus, terminos regni intravit. Carolus, sentiens vires 273 regni a se defecisse, in ultimis finibus Aquitaniæ fugæ latibulum 27 quæsivit. Hludowicus, ut cœperat, regnum obtinuit, ac usque Senonis civitatem 275 pervenit. Dimisso vero exercitu in Germaniam ad propria redire, cum optimatibus regni cœpit negotia disponere; sed subito fortuna mutatur. Nam principes qui eum in regnum introduxerant, videntes quod 76 longe aliter inceleret erga eos 277, quam existimaverant, pœnitudine tacti ad Carolum revertuntur. Carolus ex desperatis rebus vires se recepisse congaudens, contractis undique copiis, fratreni bello aggredi tentat. Ille intuens, et a suis quos secum adduxerat, et ab his quos ibi acquisisse visus fuerat, se esse destitutum, maturius fugam arripuit, et cum debita confusione fines regni 278 excessit. care satage. Jam vero si amore pudicitiæ separa- A ritu sancto afflatus prædixerat, illata sint, in subtionem quærat et conjugalis connubii solutionem sequentibus suo in loco demonstrabitur 262. efflagitet 248, certum et apostolo dicente: « Quoniam mulier sui corporis potestatem non habet, sed vir; verum si et ipse pudicitiam sectatus religionis obtentu copulam dissolvere vis, tantum ne simulate fiat, concedimus. Nam licet sit scriptum : Quod 249 Deus conjunxit, homo non separet; Deus tamen, et non homo separat, quando divini amoris intuitu, ex consensu utriusque conjugis matrimonia dissolvuntur. Si ergo hoc modo vis, gratuito permittimus animo, celeremque præbemus assensum; aliter autem fieri mutuam vestram separationem prohibemus. Porro si sterilitas accusatur, cogites Saram nonagenariam. Annam quoque, simul et Helisabeth 250; quam tamen B sterilitatem fortasse non facit infœcunditas 251, sed iniquitas. Ergo, gloriosissime rex, esto propria contentus uxore, et præter illius, alterius ne quæras consortium. Igitur consilium nostrum accipe, et monita nostra tanquam affectuosi patris ample. ctere, atque ab omni pravitate mentem, linguam, corpusque refrena, præcipue Waldrada pellicis ture et dudum a te repudiate communionem declinans, et ejus consortium perpetuæ oblivioni 252 tradens. Excommunicata est enim, et usque ad præsentiam nostram ab omni Christianorum contubernio sequestrata, sicut totus jam novit occidens, et jam jamque per missos nostros minime cum plagis cæteris oriens ignorabit. Quamobrem cavendum est, ne cum ea pari mucrone per- c cellaris sententiæ, ac pro unius mulierculæ passione et brevissimi 254 temporis desiderio, vinctus et obligatus ad sulphureos fœtores et ad perhenne traharis exitium. « Et paucis interpositis epistolam sic concludit: 255 Hæc autem nos tibi nunc scripsisse, et quasi inter nos et te nostra verba excessus tuos corripientia discurrisse sufficiat ; cæterum præcave, ne quando nobis 256 secundum Domini præceptum 257 duos aut tres testes adhibeamus, immo vero ne hoc ecclesiæ sanctæ dicamus, et, quod non optamus, de cætero fias sicut ethnicus et publicanus. >> 253 Hac tempestate Hucbertus 279 abba, frater Thietbirga reginæ, contra Hlotharium regem rebellare exorsus est; collecta quippe prædonum valida manu, rapinas cœpit exercere, interfectisque aut fugatis Hlotharii fidelibus, qui finitima possidebant loca, agros villasque eorum suæ factionis sectatoribus distribuit. Ad hujuscemodi temeritatem comprimendam Hlotharius rex semel, iterum atque tertio exercitum produxit, frequenter etiam cum ducibus armatorum VARIE LECTIONES. Ecce ex multis pauca notare curavimus, ut sic nescientibus ex parte fierent cognita, ut tamen scientibus non per omnia essent onerosa. Qua- p lem 258 vero exitum hujus pestiferi mor i pernicies attulerit apostolico renuens mederi antidoto, quantaque regni dispendia ex hac mortifera contagione, sicut supradictus sanctissimus papa 260 Spi 259 252 obligationi 2. 5a d. ne et brevissimi 5d. 255 259 256 248 efflagitat 1. flagitet 7. 9-12. 249 quos 5. 250 elizabeth 5c. elizabeth 5a. e. 251 fœcunditas 5d. 253 et jam quoque 3. 5c. e. et jamque 2. 5a. d. 254 percelleris sententiæ passioepistolam sic concludit deest 7-12. ne cum nobis 5c. e. 257 secundum præceptum 5. 258 qualiter 7. 9-12. quantoque 3d. 260 contagione fecit supradictus papa 5. 261 Prædixerat quæ in subsequentibus 5. 262 demonstrabimus 5. 263 rex fratris sui deest 7. 264 fratris præripere 7. 9-12. fratrique 8. fratrique etc, usque coram Deo obligaverat deest 4. 265 pepigerat 3. 5. 266 præbuerat 1-3. 5. 6. 267 talem 6. 3. 268 occasionem 3. 7. 9-12. 269 carolus qui et ut 5. ceptus 7. 271 ejusdem 3d. 373 viros regni 1. 2. 5. 6. 7. 9-12. ?? aquitaniæ lugiæ latibulum 5. aq. fugie. corr. eugie lat. 2. usque retnensem civitatem 3. 276 videntesque quod öe. erga eos incederet 7-12. 278 regni fines 7. 9-12. 279 hubertus 5. eubertus 7. 277 272 subdituros 7. 275 (48) Anno 858 et 859. Cf. Ann. Fuld. et Bertin. NOTE. 274 270 de multitudinem direxit; sed minime hanc præsum- A modicam turbam paganorum intrinsecus latitanptionem extinguere potuit, quia loca inaccessibi lia inter 280 Jurum 281 et Alpes Penninas 282 seditiosis munitissimum præbebant receptaculum, et regi exercituique ejus, propter concava vallium et prærupta montium, artissima 283 itinera et difficiletu 281 ingressum 285. Attamen idem acephala (49) Hucbertus novissime a Conrado 286 comite peremptus est juxta castrum, quod Urba (30) dicitur. Anno Dominica incarnationis 866 287 (51). Herispoius 288, rex Brittonum, a suis interficitur, et Salomon dux in loco ejus subrogatur. Erat enim isdem vir 289 strenuus et bellicosus, et tam forma quam animo ad regni gubernacula coaptatus (52). Carolus tertio super Brittones cum exercitu irruere disponit,sed cum ad terminos gentis appropin- g quasset, audito quod ad resistendum totis viribus parati essent, subito mutata voluntate, magis elegit pacem suscipere quam bellum inferre; facta itaque pactione cum Salomone, quam dudum cum Herispoio fecerat, discessit 290. DCCCLXVII. Anno Dominicæ incarnationis 867 Nordmanni (53) oram 291 Legeris fluminis occupantes, Namnetensem 292, Andegavensem, Pictavensem atque Turonicam provinciam iterato crudeliter depopulari cœperunt; contra quos Ruotbertus 293 qui marcam 294 tenebat, et Ramnulfus 295 dux Aquitaniæ, collecta multitudine aciem dirigunt. Illi sentientes se ab exercitu 296 insequi, cum summa acceleratione ad classem repedare contendunt; sed cum appropinquare insequentium multitudinem cernerent, cognoscentes se effugere non posse, quandam villam ingrediuntur, ubi se, quantum hora permisit, communiunt. Erat autem in eadem villa basilica pergrandis ex lapide constructa, in qua maxima pars Nordmannorum introivit cum duce eorum nomine Hastingo. Ruotbertus et Ramnulfus eum sociis super eos irrunt 297, quoscunque extra basilicam reppererunt 298, absque mora trucidant. Ad ecclesiam [vero 7-12] pervenientes, cum vidissent locum munitum, et animadvertissent non C tem, parumper deliberantes, castra in circuitu statuunt, tentoria figunt, ut in crastinum, exstructis aggeribus applicatisque machinis, hostes totis viribus expugnarent; declinabat quippe jam sol ad occasum. Ruotbertus [quoque 7, 9-12] nimio calore exæstuans, galeam et loricam deposuit, ut aura collecta paulisper refrigeraretur 299, cumque unusquisque in positione castrorum intenderet, repente Nordmanni a munitione exiliunt, et cum ingenti clamore super Ruotbertum ac socios 301 impetum faciunt. 300 Sed quamvis repentini et subitanei casus etiam fortissimos viros in bello conturbare soleant, tamen arma quam citius 302 corripiunt, hostes viriliter excipiunt, et cedentes in basilicam redire compellunt. Ruotbertus absque galea et lorica accurrens, cum incautius dimicaret, et inimicos ultro 303 insequeretur, interfectus est in introitu ipsius ecclesia; ejus corpus jam exanime Normanni, intrinsecus trahunt. Porro Ramnulfus, cum eminus stans eventum rei specularetur, a quodam Nordmanno per fenestram basilicæ sagittæ ictu graviter vulneratus est, et a suis ex certamine eductus 304, vix triduo supervixit. Tali infelici infortunio pugna commissa est et 305 finita; exercitus amisso capite errore pariter ac morore repletus, solvit eadem hora obsidionem, et ad propria revertitur; Nordmanni ovantes ad classem dirigunt gressum 307. 306 (54) Non multo 308 post interjecto tempore Hugo 309 abba in locum Ruotberti substitutus est, vir strenuus, humilis, justus, pacificus, et omni morum honestate fundatus ; si quidem Odo 810 et Ruotbertus, filii Ruotberti, adhuc parvuli erant, quando pater extinctus est, et idcirco non est illis ducatus commissus. Per idem 311 tempus gens Sarracenorum in Benevento 312 ex Africa veniens, universam pene regionem illam invaserunt, cædibus, rapinis ac incendiis omnia depopulantes. Contra (55) quos Hludowicus imperator exercitum contrahit, et veritus ne forte adversus innumerabile hostium multitudi VARIE LECTIONES. 291 292 289 280 inaccessibilia erant inter 5. 281 juram 1. 2. 3. 282 alpes appenninas 5. 283 præbebant etc. usque artissina deest 13. 5. 284 itinera difficilem 1. 2. 3. 28 loca quæ inaccessibilia inter jurum et alpes appenninas seditiosis sunt munitissima præbent intrantibus difficilem ingressum 3 seditiosis sunt munitissima, præbent tamen itinerantibus difficilem ingressum. Attamen Cod. S. Godeh. ingressum 287 286 chuonrado 3. chonrado 7. chunrado 9 — 12. præstantia 5. a. d. i, 867. codd. 3. 8. 9 12; qui et quemque deinceps numerum uno augent. 288 herisposius . . herisposios 5. hierispoius 7. enim iste vir 1. 3. 5. 6. 9 12. 290 abcessit 4. decessit 5 d. ora 7.9 12. occupantes nam Mettensem 5. 298 rotbertus 7. rodbertus 8. robertus 4. rutbartus 11. 12. rothbertus 10. rubertus 5 c. e. *** marcham 2. 3. 4. marchiam 5. 295 rannulfus 1. 3. 4. ranulfus 5. 6 ? ramolfus et ramnulfus 2. ramnolfus 8. arnulfus 7. 296 se exercitus 3. 297 super irruunt 1. 2. 5. 298 reperierunt 1. 3. reperiere 2. 5. reperiunt 4. 299 refrigeretur 5. 300 ad socios 5 c. sociosque ejus 7-12. 301 impetum fecerunt 3 5 6. 03 quanto citius 6. 30% educto 5 d. 305 commissa et 5. 306 capite moerore 4. gressum deest 5 d. 309 hug. 3. 310 oudo 9. 11. udo 5. 6. 7. 10. 31 id 5. 312 beneventum 4. c. e. 8. 303 ultra 3. 5. 308 multum 1. NOTE. (49) Acephala qui caput suum, regem videlicet D aut regulam monasticam, non agnoscit; rebellis aut clericus conjugatus. (50) Orbe, a septentrione Lausannæ. (51) A. n. 857. Cf. Ann. Bert. (52) An. 863. Cf. Ann. Bert. (53) Cf. Ann. Bert. an. 866. et Fuld, an. 867. (54) [An. 866.] ef. Ann. Bertin. 307 (55) Ann. 866. Cf. Erchempertii Aist., c. 32. et Ann. Bert. an. 866. nem vires regni non sufficerent, ad Hlotharium 313 A cordationis domnus Nicolaus ab hac lachrymarum fratrem in Gallias legatos mittit, omnino exposcens, ut ad præfatæ nequissimæ gentis vires extenuandas audaciamque refrenandam sibi cum Dei auxilio, virtute quoque Francorum, opitularetur. Qui nihil cunctatus, exercitum cum ingenti industria undequaque contrahit, fratrique quanta potuit celeritate in adjutorium venit. Ubi plurima bella gesta sunt, non solum fortiter, sed etiam feliciter, Deo opem ferente, inter hæc exercitus Hlotarii gravi peste fatigatur; ex (55) insueto quippe calore et intemperie aeris dissolutus, dysenteriæ vel lienteriæ 314 morbo corripitur, ex qua plaga innumerabilis multitudo extincta est; plurimi etiam aranearum 315 morsibus perierunt, ut jam tunc daretur intelligi, quod propter duritiam [cordis 8 12] et cor impœnitens Deus non solum Hlothario, verum etiam omni regno ejus adversaretur. Revertitur itaque in Franciam non sine gravi, ut dictum est, dispendio suorum. DCCCLXVIII. valle vocante Christo decesserit,cum sanctis ut credimus inestimabiliter coronandus. Nec differt, ut omnis christiana religio de tanto pontifice doleat, et 323 omnis ordo ecclesiasticus 324 de prudentissimo papa ingemiscat; revera nos potius deflemus, qui causas nostræ calumniæ et fraudulentas æmulorum nostrorum querimonias tam benigno patri æquitatis ac justitiæ lance ponderandas ac determinandas 325 ad tempus et in parte commisimus; sed, quod lugubriter 326 replicamus, plus apud sanctitatem illius valuere nostrorum 327 inimicorum insidiæ et simulate deceptiones, quam nostra simplex et pura defensio. Nos enim litteris et verbis indesinenter proclamantes et diversis legatioB nibus eadem repetentes, humiliter postulavimus, ut nos et accusatores nostri juxta divinas et humanas leges sui pontificii 328 audientiam mereremur, ut ratio docet, nostram præsentiam exhibendo : sed semper repulsi sumus. » Et 329 post pauca : « Sed quia Deus omnipotens, princeps pastorum, in illa sancta sede vestri pontificatus apicem sublimavit, si tempus arriserit 330, vestrum multipliciter desideramus conspectum, et vestris 31 Deo dignis animari colloquiis, ac melliflua benedictione potiri 332. » Et in fine ipsius epistolæ : « Interea modis omnibus obsecramus, ut de vestra optabili prosperitate litteris vestris celsitudinem nostram certam reddentes, caræ filiationis munus nobis impartiri 333_334 dignemini.>> Anno Dominicæ incarnationis 868 Nicolaus, sanctissimus et beatissimus papa, post multos pro Christo labores et post multa 316 pro sanctæ ecclesiæ inviolabili statu certamina, migravit (57) ad cœlestia regna, recepturus pro administrata fideliter sibi credita dispensatione a largissimo Domino immarcescibilem gloriæ coronam de cujus Deo placitis actibus plura poterant dici relatu digna, nisi brevitati studentes, causas rerum magis summatim notare quam explanare 317 proposuissemus. Denique post beatum Gregorium usque in præsens nullus præsul in Romana urbe pontificali honore sublimatus illi videtur æquiparandus. Regibus ac tyrannis imperavit, eisque ac si dominus orbis terrarum auctoritate præfuit; episcopis et sacerdotibus religiosis ac Domini mandata observantibus humilis, blandus, pius 318, mansuetus apparuit, irreligiosis et a recto tramite exorbitantibus terribilis atque austeritate plenus extitit, ut merito credatur alter Helias, Deo suscitante, nostris in temporibus exsurrexisse 319, et si non corpore, tamen spiritu et virtute 320. C Ad hæc supradictus papa rescripsit, sedem sancti Petri semper paratam esse dignam satisfactionem suscipere 835, nec quod divinæ humanæque leges juste decernunt, unquam repulisse; itaque si se immunem ab objectis sciret, cum omni fiducia sedem apostolicam oporteret adire, ut expetitam benedictionem perciperet ; si autem culpam recognosceret, nihilominus absque hæsitatione venire festinaret, condigna pœnitentiæ remedia suscepturus. His temporibus (58) gens Vulgarum 336 ferocissima ac bellicosa, relictis idolis abrenuntiatisque gentilium superstitionibus, in Christum ex permaxima 337 parte credidit, et abluta salutari baptismatis unda, in religionem christianam transiit. Directi sunt autem a sede apostolica in eandem gentem sacerdotes ac viri religiosi (59), qui populum adhuc rudem divinis informarent præceptis, et incultam barbariem sacris dogmatibus excolentes, Christo gratum habiVARIE LECTIONES. Huic sanctissimæ memoriæ viro Adrianus in pontificatu successit. Quod cum Hlotharius rex certa relatione 321 comperisset, ei talia scripta direxit: << infausta relatio et inambigua 322 hactenus manens, ut ita dicamus, acriter nostræ serenitatis transverberavit aures, intimando quod beatæ re - D --- -- 313 hlotharium deest 5. 314 clienteriæ 1 3.5.7 12. elienteriæ 4. 315 araniarum corr. a ranarum 1. a ranarum 3. 316 et post multa 1. 5. et post deest 2.4. 5d. 31 explicare 4. 318 12. 319 p. ac m. 7 resurrexisse 5. exresurrexisse 2. 320 ut merito usque virtute deest. 321 certa relatione deest 7 — 12. Epistolæ hujus non nisi argumentum refertur in 4. 322 in ambiguo 1 - 3. 323 ut 11. 12. 3. 325 terminandas 5. 326 lugubrius 5. 327 deest 5. 328 pontificatus 5c. d. pontifici 5c. e. 324 deest A 329 deest 5e. 330 tempus admiserit 3. 331 et nostris deo 5. 332 potiri in fine 1. 3. 6. 333 334 inpertire 2. 335 percipere 7. 9 — 12. recipere 8. 336 vulgarorum cod. S. Godeh. ulgorum 7. vulgorum 9 5. bulgarorum 5d. 337 ex pro maxima 9. ex maxima 3. 10. christum pro maxima 1 maxima 7. et pro m. 5. 12. bulgarum 1. 3. 6. in pro (56) Α λύω et έντερα, idem quod dysenteria. (57) Cf. Ann. Bertin. an. 867. NOTE. 866. (58) Cf. Ann. Fuld. an. 866, 867; Ann. Bert. an. (59) Mense Augusto, indictione 14; id est an.866 Cf. Nicolai I Vitam, cap. 68. |