ANNOTATIONES.

CONCORDANTIA

LATINE COLLECTIONIS ET BIBLIOTHECE GALLICE.

COLLECTIO LATINA TOM. III.

S. IRENEI Lugdun. episcopi et

BIBLIOTHECA GALLICA, TOM. I.

S. Irenæi Contra Hæreses

martyris Contra Hareses liber libri quinti summa analytice

quintus magnam in partem edi- exponitur pag. 169.

tus a pag. 1 usque ad pagin. 60.

I

Fragmentum Epistolæ ad Flo

rinum, pag. 49.

Ejusdem Epistolæ breviarium pagin. 152, 153.

MINUTIUS FELIX. Octavius, Tom. 111 a pag. 269 ad pagin.

In lectorum memoriam revocare operæ pretium duximus ad intelligentiam locorum ex sacra Scriptura desumptorum, præter

textum Hebræorum, varias extitisse versiones, unde tum textus, tum loci ex quibus desumuntur non omnino, vel quoad sensum aliquando, vel aliquando quoad versuum distinctionem, concordant. Nota est omnibus pro Græca lingua Septuaginta Interpretum versio ; nota est pariter pro Latino idiomate vetus Italica; nota denique præsertim, quæ Vulgata nuncupatur. Hinc ali quando accidit, quod citationes ex Græcis scriptoribus desumptæ cum Vulgata nostra non concordes reperiantur, cum vel Hebraïco textu vel Septuaginta Interpretum versione hic vel ille usus fuerit. Eadem quoque divergentia reperiri potest in Latinis scriptoribus, quorum plures veterem Italicam usurparunt. Manifestum autem præsertim hoc discrimen deprehenditur in psalmis nam, ut omnes norunt, idem apud Hebræos et Latinos psalmorum numerus, sed non eadem distinctio. Psalmus nonus ab Hebræis in duo scinditur, et decimus ad hæc verba incipit versus vigesimi secundi: Utquid, Domine, recessisti, etc. Scinditur pariter ab iisdem psalmus centesimus decimus tertius ad hæc verba: Non nobis, Domine, non nobis, etc. Sed cum psalmus CXIV et CXV, pariterque CXLVI et CXLVII in unum copulent, nobiscum in eumdem psalmorum numerum desinunt. Apud S. Clementem et alios Græcos, qui nec veterem Italicam nec Vulgatam nosse poterant, ad textum Græcum vel Hebraïcum, cum vel de psalmis vel de aliis libris agitur, recurrendum est.

ANNOT. (1), pag. 169.

Nonnullis visum est Clementem his verbis pingendi artem et reliquas ei similes, ut illicitas penitus damnare; quemadmodum etiam Strom. vi : « Qui divina opera sibi vindicat per fingendi vel pingendi artem, dicens se esse effectorem animan>> tium et plantarum, » dicitur quodammodo præceptum violare quo furtum prohibetur. Et Pædagog. lib. 11, cap. 11, peccare dicit mulieres quæ faciem suam in speculis contemplantur, quia Moses prohibuit facere imaginem Deo similem. Quinetiam Tertullianus Adv. Marcion. lib. iv, cap. xx11, ait Apostolos « Mosen » et Heliam apparentes non cognovisse nisi in spiritu. Nec enim imagines eorum vel statuas populus habuisset, et similitudi»> nes, Lege prohibente. » Idem lib. de Idololatr. cap. iv et seq. detur dicere Mosen vetasse fieri quamvis cujusvis rei similitudinem. Et lib. de Spectaculis, cap. xx111 : « Jam vero, inquit, ipsum

vi

› opus personarum, quæro an Deo placeat, qui omnem similitu› dinem vetat fieri, quanto magis imaginis suæ ?» Origenes etiam lib. iv, adv. Cels. dicit inter Judæos nullum fuisse « pictorem, » nec statuarium, legibus totum hoc genus arcentibus, ne qua » occasio idololatriæ præberetur hominibus crassis. » Id præterea Chrysostomus affirmat, alios ut præteream. Verumtamen, quemadmodum Judæis signa et imagines in templo Salomonis. erant, ita nec prædicti Patres ea illicita esse judicabant extra divinum cultum et idololatriæ periculum. Proinde Tertullianus memorat picturas calicum sacrorum, in quibus Christus pastoris habitu una cum ove insculpi solebat, lib. de Pudicit, cap. vii et x. Et Clemens figuris variis annulos Christianorum inscribi permittit Pædag. lib. 111, cap. xI. Qua vero patiential hi Patres ejusmodi figuris divinum cultum tribuentes eos conspexissent qui se Christianos profitentur?

ANNOT. (2), pag. 290.

Persa, nempe Xerxes. Athenæus lib. xiv, cap. xvIII : « Carica » rum ex Attica magnum pretium fuit. Dinon in Persicis scribit, mensæ regiæ apponi solita cibaria, primitiarum instar, quæcumque regiones proferunt ejus ditioni subditæ, peregrino vero aut cibo aut potu sibi utendum nunquam reges priores existimasse, promulgato de illo instituto postea lege : at cum ex eu⚫ nuchis quidam inter reliqua bellaria caricas ex Attica regi apposuisset, percontatum unde essent; ubi rescivit Atticas esse, vetuisse emptores rerum in foro venalium quidquam ex iis mercari vel emere, donec sibi tantum sumptum fuisset quan» tum vellet. Fama est ab eunucho de industria id factum, ut expeditionis regem commonefaceret, quam destinabat adversus » Athenienses. »

B

ANNOT. (3), pag. 382.

Hæc Isaiæ verba non de passione Christi, sed naturali corporis infirmitate interpretantur cum alii Patres, tum etiam Clemens, Stromatum 11 et lib. 111. Tertullianus, de Idololatr. cap. XVIII de Christo dicit : « Vultu, denique, et aspectu inglorius, » sicut Esaias pronuntiaverat. » Idem adv. Judæos cap. xiv: « Ne aspectu quidem honestus. Annuntiamus enim, inquit, de illo sic»> ut puerulus, sicut radix in terra sitienti, et non erat ei species

9

» neque gloria. Et vidimus eum, et non habebat speciem ne>> que decorem; sed species ejus inhonorata, deficiens circa » filios hominum, etc. » Similia dicit lib. de Patientia cap. 11 et lib. 11 adv. Marcionem. Origenes lib. vi contra Celsum : Convenienter ergo scriptum est deforme fuisse corpus Jesu, etc. Augustinus, in Psalm. XLIII : « Ut homo, non habebat speciem neque >> decorem; sed speciosus forma ex eo quod est præ filiis ho» minum. » Conf. idem in Psal. cxxvII.

>>

ANNOT. (4), pag. 397.

Augustinus lib. xxxII contra Faustum cap. x111 : « Si hoc tunc » Apostoli præceperunt, ut ab animalium sanguine abstinerent >> Christiani, ne præfocatis carnibus vescerentur, elegisse mihi vi>> dentur pro tempore rem facilem et nequaquam observantibus » onerosam, in qua cum Israelitis etiam Gentes propter angula>> rem illum lapidem duos parietes in se condentem aliquid com>> muniter observarent. Transacto vero illo tempore quo illi duo » parietes, unus ex circumcisione, alter ex præputio venientes, quamvis in angulari lapide concordarent, tamen suis quibusdam >> proprietatibus distinctius eminebant; et ubi Ecclesia Gentium >> talis effecta est, ut in ea nullus Israelita carnalis appareat : quis >> jam hoc Christianus observat, ut turdos, vel minutiores avi» cillas non attingat, nisi quarum sanguis effusus est, aut lepo» rem non edat, si, manu a cervice percussus, nullo cruento vul» nere occisus est. Et qui forte pauci adhuc tangere ista formidant, >> a cæteris irridentur. » Collect. Mox respicit Gen. iv, 10, ubi dicit sanguinem humana figura nudum ad Dominum loqui: quod de sanguine Abelis refertur.

Notandum insuper Clementem Alexandrinum passim docere: 1o Angelos Dei reliquisse pulchritudinem propter pulchritudinem mulierum, ut videre est pag. 390; 2o religione prohiberi ne vir ad mulierem gravidam accedat, ut legitur pag. 335, et pariter in Stromatibus : quæ quidem assertiones, utpote evidenter falsæ, prolixiori nota non indigent.

INDEX TOMI TERTII.

mm

S. IRENEUS.

DETECTIONIS et eversionNIS, *TC. SEU Contra hæreses,

LIBER QUINTUS. - Præfatio.

ARTICULUS I. De veritate Resurrectionis futuræ.

Fragmentum Epistolæ ad Florinum.

Fragmentum Epistolæ ad Victorem papam Romanum.

MINUTIUS FELIX.

MINUTIUS FELIX, Causidicus et Apologista. (Initio tertii sæculi.) La-
tinus.

OCTAVIUS.

1712.)

-

(Juxta editionem Joannis Davisii, Cantabrigiæ

S. CLEMENS ALEXANDRINUS.

SANCTUS CLEMENS, Presbyter Alexandrinus. (Circa annum 217.)
Græcus.

COHORTATIO AD GENTES.

teri, Oxonii, an. 1715.)

-

- (Juxta editionem Joannis Pot-

LIBER PRIMUS.

PÆDAGOGUS.

-

- CAPUT I. Quid profiteatur Pædagogus.

CAP. II. Quod propter peccata nostra nos moderetur Pædago-

gus.

CAP. III. Quod sit benignus et hominum amans Pædagogus.
CAP. IV. Quod Verbum ex æquo virorum et mulierum pæda-
gogus sit.

CAP. V. Quod omnes qui circa veritatem versantur, sint apud
Deum pueri.

216

218

221

223

224