38 30 35 est, quis nominum reatus1? Quae accusatio vocabulorum, "nisi si aut barbarum "sonat aliqua vox nominis, aut infaustum aut maledicum aut inpudicum? Christianus vero, "quantum interpretatio est, de unctione deducitur. 34 Sed et cum perperam Chrestia · nus" pronuntiatur a 36 vobis (nam nec nominis certa est notitia "penes vos), de suavitate vel benignitate conpositum est. "Oditur P itaque in hominibus innocuis etiam nomen innocuum. "At enim secta oditur in nomine utique sui auctoris. Quid novi, si aliqua disciplina de magistro cognomentum sectatoribus suis inducit? Nonne philosophi de auctoribus suis nuncupantur Platonici, Epicurei, Pythagorici? etiam a locis conventiculorum et stationum suarum Stoici, Academici? 42 aeque medici ab Erasistrato et gramma30. quis nominis Dab. quis nomini EF. 31. nisi aut Dabe. 32. sonet aliqua F. sonet aliquid Fulv. Ursinus. 33. interpretatione de G. 34. Sed et cum ABCDEG Labdef. Ambros. Erfurt. Leidens. Oxon. libri Pamelii. Sed cum c. Sed et F. Vindob. 35. Chrestianus Fbcdef. Ambros. Christianus reliqui omnes. 36. nobis D. 37. est certa b. est ace. certa est om. F. 38. penes suos G. 39. impositum G. 40. Oditur ergo abcd. 41. At vero Oxon. Aut enim G. 42. aeque (48)Eldf. Oxon. Erfurt. libri Pamelii. que e. 1. reatus] Reatus proprie est condicio reorum pendente iudicio, deinde etiam pro ipsa culpa vel crimine accipitur. Sic saepius apud Afros scriptores, et inprimis apud Tertullianum. Cf. infra ,,is probabit et nomen malum dignum odio de reatu sectae et auctoris." Ad Natt. I, 3,,si qui reatus est nominum, si qua accusatio vocabulorum." De Spectac. cap. 5,,Sed haec satis erunt ad originis de idololatria reatum." De Idol. cap. 1,,iam in his aeque idololatria de homicidii reatu non liberatur. Ibid. cap. 11,,Denique in alia causa non levioris reatus praeiudicium istud observo." Ex Apulei scriptis exempla congessit Hildebrandus ad Apul. Metam. VII, 9. p. 550. et ad I, 16. p. 51. m. quantum interpretatio est] Ad Natt. 1,3,,Christianum vero nomen, quantum significatio est, de unctione interpretatur." Scorpiac. cap. 5,,In tantum vita martyrio deputabitur, quantum morti idololatria." De Idol. cap. 16,,Sim vocatus, nec adsacrificii titulus officii, et operae meae expunctio quantum sibi libet." Adv. Hermog. cap. 23,,Fuerit licet materia, quantum sibi licet." n. Chrestianus] Lactant. Inst. Div. IV, 7 ,,Exponenda huius nominis ratio est propter ignorantium errorem, qui eum immutata littera Chrestum solent dicere," ad quem locum v. Buenemanni adnotata. Cf. Sueton. Claud. cap. 25,,ludaeos im atque (ABCD) FGabc. Vindob. Leidens. ne pulsore Chresto assidue tumultuantes Roma expulit," et interpretes. ad Taciti Ann. XV, 44. o. de suavitate vel benignitate compositum est.] Χρηστός suavis est, χρηOTÓTηs suavitas vel benignitas. Glossae Philoxeni:,,Xonotós, frugalis, suavis, utilis, iocundus." Verba illa Evangelii: ὁ γὰρ ζυγός μου χρηστός veteres convertebant: Iugum enim meum suave est. Et Tertullianus. Adv. Marcion. IV, [17.] verba ista B. Lucae: or avròs χρηστός ἐστιν ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους xai novηgous vertit: quia ipse suavis est adversus ingratos et malos." Beatus quoque Hieronymus χρηστότητα interpretatur suavitatem et benignitatem ad Epist ad Galat. cap. 5.,,Benignitas, inquit, sive suavitas, quia apud Graecos jonotórns utrumque sonat, virtus est lenis, blanda, tranquilla et omnium bonorum apta consortio, invitans ad familiaritatem sui, dulcis eloquio, moribus temperata" cett. (Herald.) p. Oditur] Hieronym. Epist. XLIII. Odiremur a mundo." Cf. Tertull. Adv. Marcion. IV, 16 benedici odientes.' Ibid. IV, 35,,Non odies fratrem tuum in animo tuo." De Anima cap. 10,,Qui hominem odiit, ut nosset." Cf. Cic. Philipp. XIII, 19. Apul. De Dogm. Plat. III, p. 265.,,optandi, vovendi, irascendi, odiendi, invidendi" cett. Cf. Vossii Aristarch. tom. II, p. 888. ed. Eckstein. Cap. IV. 47 tici ab Aristarcho, coci etiam ab Apicio? nec tamen quemquam 4 5 Atque 1adeo quasi praefatus haec ad 3sugillandam odii erga nos publici iniquitatem, iam de causa innocentiae consistam, nec tantum refutabo quae nobis obiciuntur, sed etiam in ipsos retorquebo qui obiciunt, ut ex hoc quoque sciant homines in Christianis non esse quae in se nesciunt esse, simul uti erubescant accusantes non dico pessimi optimos, sed iam, ut volunt, conpares suos. Respondebimus ad singula quae in occulto admittere dicimur, quae illos palam admittentes invenimus, in quibus sce 10 7 43. transmissi af. 44. si quis F. Erfurt. 45. probavit ABCEFGcef. Oxon. Lei- q. nomen detinetur] Fr. Iunius reponendum putavit nomen denotatur, et eum secutus est La Cerda. Haec contrapono exempla. Tertull. Ad Natt. I, 3,,Detinetis igitur in hominibus innoxiis etiam nomen innoxium nostrum." Ibid. I, 16 ,,Quid enim tale in vobis detinebo?,,Ad Uxor. II, 8,,Quam huius amentiae causam detineam, nisi fidei imbecillitatem, pronam semper in concupiscentiam saecularium gaudiorum?" Cyprian. De Habitu Virg. pag. 99. ed. Oxon.,,Ut enim impudica circa homines et incesta fucis lenocinantibus non sis corruptis violatisque quae dei sunt, peior adultera detineris." Cf. Tertull. Scorp. cap. 9,,Ex illa enim negatione tantundem tenebitur, qua se Christianum negando Christum in se negans etiam ipsum negavit." Est autem detinere idem quod tenere h. e. obligare, obnoxium efficere. V. quae 2. hic G. 3. suggillan 5. sciant omnes abcef. 7. simul - optimos 10. quae palam adinve eius usus exempla ex ICtorum libris attulit Dirksen Manuale s. v. p. 949. Cf. Iac. Gothofredum ad Tertull. Ad Natt. 1, 3. qui detinere interpretatur praeiudicio reum iudicare. r. revincuntur] Cf. adnot. ad De Testim. Animae cap. 1. Adde Dirksen Manuale s. v. p. 847. Cap. IV. a. consistam] V. quae ad notavi ad De. Idolol. cap. 13. b. erubescant accusantes non dico pessimi optimos] De structura verbi erubescere cf. De Corona cap. 7.,,Sed et de mendacio erubescenda est coronae origo." De Fuga in Persecut. cap. 10 ,,Malo miserandum quam erubescendum.“ De formula non dico cf. De Fuga in Persecut. cap. 10.,,sed illum non dico in mari et terra, verum in utero etiam bestiae invenio." c. admittentes invenimus] De verbo 14 lesti, in quibus vani, in quibis damnandi, in quibus inridendi deputamur. Sed quoniam, cum ad omnia "occurrit veritas nostra, postremo legum 12 obstruitur auctoritas adversus eam, ut aut nihil dicatur retractandum esse post leges aut ingratis necessitas obsequii praeferatur veritati, 13 de legibus prius concurram vobiscum 15 ut cum tutoribus legum. 16 Iam primum "cum dure definitis dicendo: 18 Non licet esse 19 vos! et hoc sine ullo retractatu humaniore praescribitis, vim profitemini et iniquam 20 ex arce dominationem, si ideo negatis licere, quia vultis, non quia debuit non licere. Quodsi, quia non debet, ideo non vultis licere, sine dubio 23 id non debet licere quod male fit, et utique hoc ipso 21 24 11. occurrerit Gc. 12. obstruatur G. obstruit F. adstruitur a. adstruatur cd. 13. de quibus prius c. 14. excurram G. consistam af. 15. et cum 2. ut cum tutoribus legum om. F. Vindob. ut cultoribus legum G. Post legum in vetustis libris incipit caput quartum, quod in ABCDEG. Oxon. Leidens. Ambros. Erfurt. Vindob. inscriptum est DE INLICITO; in uno Vaticano ap. Pamel. QVOD LEGES PRINCIPVM ÉT SENATVSCONSVLTA NONNVNQVAM ERRARE POSSVNT ATQVE ADEO REPVRGARI., in ab. De legibvs ROMANORVM QVOD QUOTIDIE VETERES ABROGANTVR ET NOVAE FERVNTVR. 16. Nam F. 17. cum iure 2. Havercamp. quam dure ab. 18. non licet esse vos dicendo D. 19. vos: hoc si ex arce reliqui. 21. quia non vultis 2. licere 2. 23. id quod non debet c. sine ab. 20. exercetis bd., ex Gorziensi. 22. quia non debet licere, ideo noluistis 24. hoc ipso utique Oxon. adinvenire, quod hic suppeditat liber Fuldensis, cf. quae adnotata sunt ad De Idol. cap. 16. ad vocem adsacrificium. d. ingratis] h. e. velis nolis, άxovoíws. Cf. infra cap. 27,,ingratis resistimus." cap. 48,,ingratis experieris conditionis tuae legem." Scorpiac. cap. 10,,carcer in caelo carens sole aut ingratis luminosus." Adv. Valentin. cap. 26 „defunctus ingratis subiaceret." e. iniquam ex arce dominationem] Ex arce est ἐξ ἀκροπόλεως, id est e lyrannorum nido καὶ ὁρμητηρίῳ. Galpurn. Flaccus Declam. VI.,,lam pridem te arci nostrae tua fortuna minatur; supra civilem hanc aequationem divitiae te elevaverunt." Themist. Euphrades Orat. I. ,,καὶ καθαιρετέον ἐξ ἀκροπόλεως τὴν τυραννίδα. Quinctil. Declam. CCLXXIV.,,Hominem occidere non licet, tyrannum licet. Expugnare domum non fas est, arcem expugnabit optimus quisque." 66 Philo De Agric. eleganter ait quod civitati tyrannus est, id animo ac corpori esse τὸν θηριωδέστατον vov, atque utrique veluti arcem aliquam incubare: τύραννος γὰρ ἐκ φύσεως ἐχθρὸς, πόλεων μὲν ἄνθρωπος, σώματος δὲ καὶ ψυχῆς καὶ τῶν καθ' ἑκάτερον πραγμάτων τὴν ἀκρόπολιν ἐπιτετειχὼς ἑκάστῳ ὁ θηριωδέστατος νοῦς, σ Zonaras in Nicephoro Phoca scribit imperatori huic conflatum populi odium cum ob alias causas, tum quod regiam muro cinxisset:,,axpónov Sè οἱ πολῖται, inquit, τοῦτο καὶ τυραν νεῖον καθ ̓ ἑαυτῶν γενόμενον ἔκρινον.“ Recte igitur ex arce. Sic etiam & axgoTólews proverbialiter apud Graecos. Herodianus libro l. εἶν ̓ ὥσπερ ἐξ ὀχυ ρᾶς ἀκροπόλεως ἐπιθῆται τῇ ἀρχῇ. et libro VII.,,ἀλλ ἵνα ὥσπερ ἐξ ἀκροπόλεως τοῖς τυραννίδος ἔργοις σχολásou." Recte etiam iniquam dominationem. Nam qui ex arce aliquid statuit aut agit, non agit ex aequo. Hinc Quinctilianus [Declam. CCLXVII.] in depositore tyrannidis ad arcem flentis:,,Si vero hoc est quod animum meum torqueat, quod ex illo fastigio descenderim, quod ex aequo vivam." (Herald.), Addo illud Ismeniae „Ai yào̟ άzgonóλεis τῶν τυράννων καλίαι. Iuvenal, Sat. X, 306,,nullus ephebum Deformem saeva castravit in arce tyrannus." Vet. Gloss. ad verba Prudent. Pass. Laurentii v. 119,,Arx imperiosa dignitatis tutela." Cf. Tacit. Ann. XI, 31. XV, 69. Quinctil. Instit. Orat. VII, 4, 22. 25 33 31 praeiudicatur licere quod bene fit. Si bonum invenero esse quod lex tua prohibuit, "nonne ex illo "praeiudicio prohibere 28 me non potest quod, si malum esset, iure prohiberet? Si lex tua erravit, 29 puto, ab homine concepta est; neque enim de caelo ruit. Miramini hominem 30 aut errare potuisse in lege condenda aut resipuisse in reprobanda? Non enim et ipsius Lycurgi leges a Lacedaemoniis emendatae tantum auctori suo doloris incusserunt, ut in secessu inedia de semetipso iudicarit? Nonne et vos cotidie experimentis inluminantibus tenebras antiquitatis totam illam veterem et squalentem silvam legum novis principalium rescriptorum et edictorum securibus truncatis et caeditis? Nonne 38vanissimash Papias leges, quae ante liberos suscipi cogunt quam 39 Iuliae matrimonium contrahi, post tantae auctoritatis senectutem heri Severus, constantissimus 40 principum, exclusit? Sed et 36 34 35 30. 25. tua om. 2. 26. minime ex illo a. nomen, ex illo c. 27. praeiudico f f. neque enim de caelo ruit] De Testim. Animae cap. 6,,Non Latinis nec Afgivis solis anima de caelo cadit." Quinctilian. Instit. Orat. I, 6,.Non enim, cum primum fingerentur homines analogia demissa caelo formam loquendi dedit." Cf. Tertull. Apolog. cap. 10 (cf. Ad Natt II, 12.),,ex consuetudine humana, qua ignoti vel ex inopinato apparentes de caelo supervenisse dicuntur." g. securibus truncatis et caeditis] V. quae adnotavero ad De Corona cap. 10. h. vanissimas Papias leges] Suetonius [Octav. cap. 34.] auctor est Augustum leges retractasse, quasdam vero ex integro sanxisse, atque inter istas Iuliam De Marit. Ordinibus aliquando severius emendasse. Quod sic accipiendum mihi videtur, ut post Iulias rogationes_ipse iam senior, quod scribit Tacitus [Ann. III, 25.] Papias sanxerit, hoc est Ïulias aliquanto severius emendatas. Nempe cum luliae a sponsalibus ad nuptias, πρὸς παρασκευὴν inquit Dio [LIV, 16. LVI, 7. cf. Sueton. 1. 1.], triennium indulsissent, longius hoc visum Augusto. Papias igitur ferri iussit, quae tempus sponsas habendi biennio coarctarent, ita ut biennio post contracta sponsalia cives Romani liberorum quaerendorum 33. Nonne et BGcd. 34. 38. no40. principium causa nuptias inire cogerentur, ne quae- i. Severus, constantissimus principum] 48 n 42 41 iudicatos in partes secari a creditoribus1 leges erant, consensu tamen publico crudelitas postea erasa estm, in pudoris notam capitis poena 43 conversa est. Bonorum adhibita "proscriptio suffundere maluit hominis sanguinem quam effundere. 45 Quot adhuc 46 vobis 47 repurgandae latent leges, quas neque annorum 49 numerus neque conditorum dignitas commendat, 50sed aequitas sola? et ideo cum iniquae recognoscuntur, merito damnantur, licet damnentr. Quomodo iniquas dicimus? Immo, si nomen puniunt, etiam stultas si vero facta, 52 cur de solo nomine 53 puniunt facta, quae' in aliis de admisso, non de nomine "probata defendunt? 55 Incestus sum, cur non 56 requirunt? 57 Infanticidia' cur non 58 extorquent? In deos, in Caesares 59 aliquid committo, cur non audior qui habeo quo purger? Nulla lex 62 vetat 6 discuti quod prohibet admitti, quia neque iudex iuste ulciscitur, nisi cognoscat admissum esse quod non licet, neque civis fideliter legi obsequitur ignorans quale 61 64 41. iudicatos retro in partes f. 42. est et in abcd. 43. conversa bonorum abcdef. 44. prescriptio AB. proscriptione bcde. 45. Quod ABDE. Bongars. Erfurt. 46. vobis om. Oxon. vos be. 47. repugnandae DFG. Leidens. 48. leges latent CDabcde. 49. numerus om. 2. 50. sed aequalitas, sola FG. Vindob. 51. licet et damnentur, quomodo 2. licet non damnentur, cum b. ex Gorziensi. licet damnentur, cum c. licet damnent, cum ade. licet damnent, quoniam Oxon. 52. cur in nobis de solo f. et Havercampus, ex coniectura Fulvii Ursini. 53. puniuntur Fulv. Ursinus. - 54. probanda definiunt f. Fulv. Ursinus. probanda defendunt Havercamp. 55. Incestuosus sum, cur Da. Incestum cur b., ex Gorziensi. 56. requiritur F. 57. infanticidia ADEλab. Leidens. Oxon. Erfurt. Gorziens. infanticida BCGcdef. infanticidia cur non extorquent om. F. 58. extorquentur D. 59. incestum aliquod G. 60. si quid habeo f. Fulv. Ursinus. quid habeo ab. 61. quod purger G. vero purger Leidens. quo purget E. 62. vetat om. A. prohibet Bongars. notat Oxon. non E (m. sec.) Erfurt. neque cuius E (m. pr.). Erfurt. neque quis DE (m. sec.) k. exclusit] h. e. exterminavit, abrogavit. De Idol. cap. 11,,llle quidem si excluserit daemonium, non sibi placeat de fide; neque enim inimicum exclusit." Ibid. cap. 23,,neque potes leviore crimine mains excludere." De Pudic. cap. 8 ,,Sic et haeretici easdem parabolas quo volunt tribuunt, non quo debent aptissime excludunt.' Adv. Marcion. I, 1,,ubera excludunt." Ad Natt. I, 10,,Exclusa ubique antiquitas in negotiis." 1. indicatos in partes secari a creditoribus] Respicit ad legem XII tabularum de Nexis. V. Gell. N. A. XX, 1. Dio Cass. Exc. Mai 12. Quinctil. Instit. Orat. III, 6, 84. Salmas. De Usuris p. 545 sqq. Casaub. ad Sueton. Octav. cap. 13. Walter Gesch. des Roem. Rechts p. 767 sq. Haec decemviralis abrogata est a. CCCCXXIX. lege Poetelia. Liv. VIII, 28. Cic. De Republ. II, 84. Dionys. Fr. XVI, 9. TERTULLIANI OPP. ED. OEHLER. Tom. I. m. erasa est] abrogatae leges. 63. discutit Oxon. 64. ab. Eraduntur de tabulis n. suffundere maluit hominis sanguinem] V. quae adnotavero ad Scorpiac. cap. 10. Optatus Milevit. libro 11.,,Fundentes sanguinem, non corporis, sed pudoris." o. quas] Tò quas non ad leges repurgandas referri debet praecise, sed generaliter ad leges. Quasi diceret: Leges neque annorum numerus neque conditorum dignitas commendat, sed aequitas sola. (Rigalt.) p. licet damnent] Quantumvis damnent. q. defendunt] h. e. vindicant. Adv. Marcion. I, 26 ,,Cur enim prohibet admitti quod non defendit admissum ?" Ibid. II, 18,,Mihi defensam et ego defendam." Cf. Dirksen Manuale s. v. p. 255. r. infanticidia] Quae nos committere vulgus calumniatur. 9 |