fum eum idem facturam vidiffet Auguftus; breve fuâ mana in chartâ exaravit Græcum epigramma, & Græculo venienti ad fe obviàm mifit. Ille legendo laudare, mirarique tam voce quàm vultu geftuque. Deinde cùm acceffit ad fellam, quâ Cæfar vehebatur, demifsâ in pauperem crumenam manu paucos denarios protulit, quos principi daret, dixitque: Se plus daturum fuiffe, fi plus habuiffet. Secuto omnium rifu, difpenfatorem Cefar vocavit, & fatis grandem pecuniæ fummam numerari Græculo juffit. Idem.

7. Cùm M. Pomponius Marcellus ex oratione Tiberii aliquid reprehendiffet quafi minimè Latinum, affirmaretque contra Attcius Capito & effe illud Latinum, &, fi non effet,, futuram: Certè mentitur Capito, inquit Pomponius: tu enim, Cæfar, civitatem dare potes hominibus, verbis non potes. Sueton, de gram. c. 22.

Quum Favorini, viri Græcæ ac Latinæ linguæ peritiffimi, verbum quoddam ab Adriano imperatore reprehenfum effet, atque ille ceffiffet: arguentibus eum amicis, quòd malè cederet Adriano de verbo, quod idonei, auctores ufurpâffent : Non rectè fuadetis, inquit jocans Favoriaus, qui non patimini me ilum da"Eticrem omnibus credere, qui habet triginta legiones. Spart. in Adr. c. 15.

8. Cùm inter duos fceleftos judex effet Philippus Macedoniæ rex; auditâ causâ, pronunciavit: Ut alter à Macedonia fugeret, alter illum infequeretur. Hoc faceto judicio utrumque exulem effe juffit. Plut. Ajo, b

Deridenda erat, & fanè derifui ab eodem Philippo habita elt, Menceratis medici inanis fuperbia. Ille Syracufanus fuit; qui, quia comitialibus morbis medebatur, in cam arrogantiam eft prolapfus, ut ipfe fe Jovem diceret. Hanc autem ab iis quos curabat mercedem pacifcebatur, ut fe per urbes Græciæ euntem comitarentur, minoram Deorum nomina & ornatum gerentes. Mifit aliquando ad Philippum literas, quibus erat hæc præfixa falutatio: Menetrates Jupiter Philippo felicitatem. Ad ea Phi

CC 3

lippus

lippus refcripfit: Philippus Menecrati fanitatem. Suar deo tibi ut Anticyram te conferas. In urbe lautem An ticyrâ vel optimum nafcebatur, vel optimè temperabatur, helleborum, quo cerebrum purgabatur. Cùm in Macedoniam ad Philippum veniffet, lautiffimum inftrui convivium rex juffit, & novo Jovi ad epulas lectum feorfùm parari, tum pro cibo acerram apponi ta fuffitus ei fiebat, dum cæteri convive exquifitis vefcebantur cibis. Gaudere primùm Menecrates tali honore. At ubi, obrepente fenfim fame, nihil efcæ apponebatur efurienti, feque folo odore thuris à rege pafci tandem intellexit, jejunus & irrifus difceffit. Elian, I. xii. c. 51. Atben. 1. vii. c. 10L

Excitatur laude emulatio.

Cùm Quantilianus expendit utiliufne fit pueros domi atque intra privatos parietes continere, an frequentiæ fcholarum & publicis præceptoribus tradere; inter alia publica inftitutionis commoda hoc præcipuum prædicat, quod in fcholâ audiet puer multa quotidie probari, multa corrigi; proderit alicujus objurgata defidia, proderit laudata induftria: excitabitur laude æmulatio: turpe ducet cedere, pari, pulchrum fuperâffe majores. Accendunt hæc omnia animos & licèt ipfa vitium fit ambitio, frequenter tamen caufa virtutum eft. Quint, l. i. c. 3...

Honeftum per fe effe expetendum indicant pueri, in quibus, ut in fpeculis, natura cernitur. Quanta ftudia decertantium funt! Quanta ipfa certamina ! Ut illi efferuntur lætitia, cùm vicerunt! Ut pudet victos! Ut fe accufari nolunt ! Ut cupiunt laudari ! Quos illi labores non perferunt, ut æqualium princi-pes fint! Cicer. 5. de Fin. n. 61,

Utile eft habere quos imitari primum, mox vincere velis. Quint 1. 1. c. 2.

2. Nou ambulabat in publico Themistocles, quòd fomnum capere non poffet; & caufam quærentibus. refpondebat,

refpondebat, Miltiadis tropæis fe à fomno fufcitari. Cicer. 4 Tufc. n. 4.

Cui non funt auditæ Demofthenis vigilia? qui dolere fe aiebat, fi quando opificum antelucanâ victus effet induftriâ.

Ariftoteles vir fummo ingenio, mirâ fcientiæ copiâ, cùm motus effet Ifocratis rhetoris gloriâ, dicere etiam cœpit, adolefcentes docere, & eloquentiam conjungere cùm philofophiâ, ad quam Xenocratis quoque exemplo incenfus accefferat. 1 Tufc. n. 7. Diog. Laërt. in Arift.

3. Alexander paternæ laudis æmulator, cùm eum urbem aliquam nobilem expugnâffe, aut infigni victoriâ potitum effe, acciperet; adeò non ejufmodi nunciis lætabatur, ut inter æquales exclamaret: 0. amici, omnia nobis præripiet pater, nec quidquam magnificum gerendum relinquet ! Achillis quoque, à quo fe originem ducere prædicabat, fortitudinem & gloriam ab Homero carminibus celebratam æmulatus, cùm ́ad ejus tumulum in Sigeo adftitiffet! Qfortunate, inquit, adole cens, qui tue virtutis Homerum præconem inveneris! Et verè: nam nifi Ilias extitiffet illa, idem tumulus, qui corpus Achillis contexerat, memoriam obruiffet. Plut. in Alex. Cicer. pro Arcb. n. 24.

Julium Cæfarem ferunt, cùm in Hifpaniâ, quò reipublicæ causâ miffus erat, legendis Alexandri rebus geftis vacaret, aliquando diu fecum cogitabundum hæfiffe, deinde lacrymas profudiffe. Quarum caufamquærentibus amicis: Nonne, inquit, idonea dolendi caufa eft, quòd nihilum prclari egerim, eam atatem adeptus, qua Alexander multa regna vincendo peragnaverat? Plut. in Cæfar.

4. Honos alit artes, omnefque incenduntur ad ftudia gloriâ jacentque ea femper, quæ apud quofque populos improbantur. Itaque quò minùs honoris erat poëtis apud veteres Romanos, eo minora poëticæ artis ftudia fuerunt: feròque ab illis poëticæ vel cogniti vel recepti. Cicer. 1 Tufc. z. 3 & 4

CAPUT

Cùm nobis à naturâ moderationis, temperantiæ, verecundiæ partes fint datæ, cúmque eadem natura doceat non negligere quomodo nos erga homines geramus eft hominis ingenui & liberaliter educati velle bene audire à parentibus, à propinquis, à bonis viris cæterifque hominibus: ut non folùm arrogantis eft, fed etiam omnino diffoluti, negligere quid de fe quifque fentiat. Quemadmodum autem pulchritudo corporis movet oculos, & delectat hoc ipfo, quòd inter fe omnes partes cum quodam lepore confentiant; fic movemus approbationem eorum quibufcum vivimus, ordine, & conftantiâ, & moderatione dictorum omnium atque factorum. Cicer. 1 Offic. n. 98. 3 de fin. n. 97.

Si cupis bene audire, difce bene dicere, & rectè agere: fic enim perfrueris bona famâ. Stob. ferm. 1.

Præclarè Socrates dicebat hanc effe proximam & quafi compendiariam viam ad famam & gloriam, fi quis id ageret, ut qualis haberi vellet, talis effet. Quòd fi qui inani oftentatione, & ficto fermone ac vultu ftabilem fe gloriam confequi poffe rentur, vehementer errant. Fista enim omnia celeriter tanquam flofculi decidunt, nec fimulatum quidquam po teft effe diuturnum. Cicer. 2 Offic, n. 43. Antè confcientie confulendum eft, quàm famæ, Paterc. l. ii. c. 115.

CAPUT XXXVII.
Vive ut in publico.

1. Tunc te virum bonum & felicem judica, cùm domi tanquam in publico vices, cùm te parietes tui tegent, non abfcondent, Plerumque parietes nobis effe circumdatos volumus, non ut tutiùs vivamus, fed ut peccemus occultiùs. Janitores ædibus noftris

tam

tam malefactorum confcientia oppofuit, quàm fuperbia. Quid autem prodeft recondere fe, & oculos hominum aurefque vitare? Mala confcientia etiam in folitudine anxia atque follicita eft: bona turbam advocat. Si honefta funt quæ facis, omnes fciant: fi turpia, quid refert neminem fcire, cùm tu fcias ? O te miferum, fi contemnis hunc teftem! Sen. Ep. 43Julii Drufi ædes pluribus ex partibus patebant vicinorum profpectui. Hoc incommodum faber, fi quinque talenta ei darentur, fe correcturum pollice. batur, effecturumque ne pars ulla effet obnoxia profpectui. Tum Drufus: Decem, inquit, dabo, fi talem reddas domum meam, ut non vicini tantùm, fed omnes etiam cives videre poffint quomodo in eû vivam. Plutar. pol. præt.

2. Magna vis eft confcientiæ in utramque partem : nt neque timeant, qui nihil commiferint: & pœnam, femper ante oculos verfari putent, qui peccârint. Cicer, pro Milone, n. 61.

Nunquam fecura eft prava confcientia. P. Syrus.

Tuta fortaffe fcelera effe aliquando poffunt, fecura non poffunt. Prima & maxima peccantium eft pœna peccâffe, nec ullum fcelus, licèt publica poena non fequatur, impunitum eft: quoniam fceleris in fcelere fupplicium eft. Mala facinora confcientia flagellantur. Proprium eft nocentium timere femper & expavefcere. Bona confcientia prodire vult & confpici: ipfas nequitia tenebras timet. Seneca Ep.97.

Hanc Catilinæ & Jugurthæ poft patrata flagitia & facinora imaginem expreffit Salluftius:

Catilinæ animus impurus, Diis hominibufque infeftus, neque vigiliis, neque quietibus fedari poterat: ita confcientia mentem excitam vexabat. Igitur color eft exfanguis fœdi oculi: citus modò, modò tardus, inceffus prorsùs, in facie vultuque vecordia interat. Bell. Cat. c. 15.

Neque poftea Jugurtha dies ulla, aut nox quieta fait: neque loco, neque mortali cuiquam, aut tempori fatis credere: cives hoftefque juxtà metuere, circum-,

fpectare