Omne vitium ebrietas & incendit & detegit; obftantemque malis conatibus verecundiam removet. Ubi poffedit animum nimia vis vini, quidquid mali latebat, emergit: tunc libidinofus cupiditatibus fuis, quantum petierunt, fine dilatione permitit: tunc petulans non linguam, non manum continet. Crefcit infolenti fuperbia, crudelitas fævo, malignitas livido: omne vitium laxatur & prodit. Adjice illam ignorationem fui, parùm explanata verba, gradum errantem, vertiginem capitis, ftomachi tormenta, cùm effervefcit vinum, ac vifcera ipfa diftendit.

2. Quæ gloria eft capere multum vini? Cum po nès te palma fuerit, cùm omnes convivas viceris virtute magnificâ, & nemo tam vini capax fuerit; vincêris à dohio. Senec. Ep. 83.

Ariftippus cuidam glorianti quòd multum bibens non inebriaretur: Hoc, inquit, mulus facit. Sic Demosthenes, cùm legati ad Philippum miffi, atque inde Athenas reverfi, regem eo nomine laudarent quòd plurimum biberet: Hoc, inquit, ei cùm fpongiä commune eft. Diog. Laert. in Ariftip. Plut. in Dem.

Mirabatur Anacharfis quòd Græci initio convivii cyathis parvis uterentur, ubi verò faturati effent, majoribus; judicans potum adhibendum effe tantùm ad sedandam fitim: abfurdum igitur effe tum bibere cùm jam fitis effet fedata. Idem interrogatus quo pacto quis vitare poffet ne vini potator fieret: Si, inquit, præ oculis habeat ebriorum indecora falta dictaque. Hinc Lacedæmonii, ut liberos ab ebrietate abfterre. rent, fervos multum vini bibere coactos, atque ita ebrios, in corum confpectum jubebant venire. Diog Laërt. in Anach. Plut. in Lycurg..

Ebrietas hilarem unius horæ infaniam longi temporis tædio fæpiùs penfat. Senec. Ep. 59.

3. Cùm Aftyagi mirum videretur, quòd Cyrus puer, pincernain Sacam egregiè imitatus in porrigendo fibi poculo ad bidendum, non præguftâffet vinum, ut ille folebat; caufam ab eo quæfivit. Cui Cyrus : Matuebam, inquit, ne vino admiftum venenum effet, Nam cùm tu nuper die natali amicos convivio exciperes, Z

acam

Sacam iftum vobis venenum infudiffe animadverti. Videbam vos nec animis nec corporibus conflare. Qua nos pueros facere vetatis, ea faciebatis ipfi. Omnes fimul vociferabamini, neque quifquam, quid ab altero diceretur, attendebat. Cantabatis ridiculè admodum, jurabatis tamen cantum illum effe optimum. Quinetiam cùm furrexiffeti ad faltandum, non modo non faltare ad numeros, fed ne rectè quidem ftare, poteratis: prorjufque obliti seratis, &tu & illi, regem effe te. Tum Aftyages An verò, inquit, fili mi, pater tuus cùm bibit, non fit ebrius ? Nunquam profecto, refpondit ille fitire enim tantùm definit. Xenoph. Cyr. 1. i,

CAPUT XIV.

Coercendus luxus & colenda frugalitas.

mon

1. Diogenes vir ingentis animi, qui fe complicuit in dolio, & in eo cubitavit, divitias, ficut & Democritus, projecit, onus illas exitimans, & effecit ne quid fibi eripi poffet. Servus, quem fibi unicum fervaverat, cùm effugiffet; eum reducere, cùm ftraretur, tanti non putavit: Turpe eft, inquit, Manem fine Diogene poffe vivere, Diogenem fine Mane non poffe. Cùm vidiffet puerum cavâ manu bibentem aquam, fregit protinus exemptum è perulâ calicem, cùm hac objurgatione fui: Quamdiu homo ftultus fupervacuas farcinulas babui! Senec. de Tranq. c. 8, 9. Ep. 9o.

Quoniam non eft tantum roboris nobis, ut tale. exemplum fequamur, anguftanda certè funt patrimonia. Optimus autem pecuniæ modus eft, qui nec in paupertatem cadit, nec procul à paupertate difcedit. Placebit nobis hæc menfura, fi priùs parfimonia placuerit, fine quà nulle opes fufficiunt, & cùm qua vel exigua fatis patent. Poterit ipfa paupertas in divitias fe, advocatâ frugalitate, convertere. Hinc Plinius ad Calvinam fcribens, cui remittebat grandem pecuniæ fummam debitam fibi ab ejus patre, hæc ait: Non eft quòd vei caris ne fit mihi ifta onerofa doratio. Sunt quidem omnino nobis modica facultates, dignitas fumptucja, reditus, propter conditio

nem

nam agellorum, necio minor an incertior: fed quod deficit ex reditu, frugal tate fuppletur; ex quâ, velut è fonte, liberalitas noftra decurrit. L. ii. Ep. 4.

2. O miferum, quem delectat fui patrimonii liber amplus, & vatta spatia terrarum colenda per fervos, & immenfi greges pecorum per provincias pafcendi,. & familia quibufdam nationibus major, & ædificia privata laxitatem urbium vincentia! Si quicquid habet, ei, quod cupit, comparet, pauper eft. Neque enim unquam expletur nec fatiatur cupiditatis fitis, Solebat Attalus philofophus hâc imagine uti: Vidifti aliquando canem miffa à domino frufta panis aut carnis aperto ore captantem ? Quidquid excepit, protinus integrum devorat, & femper ad fpem novorum fruftorum hiat. Idem evenit ejufmodi hominibus femper ad nova fortunæ munera erectis & attentis. Senec. 7 Benef. c. 10. Cic. 1 parad. Senec. Ep. 71.

3. Affuefcamus à nobis removere pompam, fervis paucioribus ferviri, veftes parare ad id cujus causâ inventæ funt, habitare contractiùs. Difcamus membris noftris inniti, naturæ voluntati parentes, quæ pedes dedit, ut per nos ambularemus, ficut oculos, ut per nos videremus. Difcamus victum cultumque non ad nova exempla componere, fed ut majorum · fuadent mores. Difcamus continentiam augere, luxuriam coërcere, gulam temperare, paupertateni æquis oculis afpicere, frugalitatem colere, defideriis naturalibus parvo parata remedia adhibere, fpes cffrænatas velut fub vinculis habere: denique id agere ut divitias à nobis potiùs, quàm à fortunâ, petamus. Facit autem animus fibi divitias, nihil concupifcendo. Senec. de Trang. c. 9. Epift. 55. Ep. 87:

4. Si quis hoc fæculo, inquit Valerius, vir illuftris, pellibus hodinis pro ftragulâ vefte utatur, quingentorum tantùm affium fumptu in tranfmarinam provinciam eat, eodem vino eodemque cibo, quo nautæ, uti contentus fit, tribus fervis comitatus Hifpaniam regat nonne mirabilis exiftimetur? Atqui hæc libenter facit, ac toleravit Cato fuperior, propter frugalitatis confuetudinem. Affueverat enim ab

22

ado-.

adolefcentiâ, aquam in bellicis expeditionibus potare; fi nimio æftu torqueretur, acetum; fi vires deficerent, paululum vilis vini, Ipfe fcriptum reliquit, fe nunquam veftem induiffe quæ majoris pretii, quàm centum denariorum effet: cùm confulatum gereret, idem vinum bibiffe quod opifices, & opfonium ad cœnam è foro comparâfle triginta feftertiis: idque reipublicæ causâ feciffe. Unde Seneca ait M. Catonem cenforium tam reipublicæ Romanæ profuit nafci, quàm Scipionem alter enim cùm hoftibus noftris bellum, alter cùm moribus, geffit. Canterio vehebatur, & hippoperis quidem impofitis, ut fecum utilia portaret. Oquantum erat fæculi decus imperatorem triumphalem, cenforium, &, quod fuper omnia hæc eft, Catonem, uno caballo fuiffe contentum, & ne toto quidem ! partem enim occupabant fcarinæ ab utroque latere dependentes. Valer. I. iv. c. 3. Plut. in Caton. Senec. Ep. 87.

5 Scipio Emilianus, poft duos inclytos confulatus, & totidem triumphos, feptem fervis fequentibus, officio legationis functus eft: è Carthaginis & Numantia, quas deleverat, fpoliis comparare certè plures potuerat: fed operum fuorum ad fe laudem, manubias ad patriam redundare maluit. Itaque cùm per populi Romani focios & exteras nationes iter faceret; non mancipia ejus, fed victoriæ numerabantur: nec quantum auri & argenti, fed quantum dignitatis atque gloriæ, fecum ferret, æftimabatur. Valer 1. iv. c. 3.

6. Cùm Ætolorum gens vafa argentea magni ponderis & exquifitæ artis Q. Elio Tuberoni confulatum gerenti mififfet per legatos, qui fe in priore legatione fictilia in ejus mensâ vafa vidiffe retulerant ; eos cùm fuis muneribus abire juffit, monitos ne voluntariæ paupertati, quæ à continentiâ oriretur, fuccurrendum putarent. Útinam, exclamabat Valerius, hujus frugalitatis exemplum pofterior ætas fequi voluiffet. At nunc quò ventum eft? A fervis vix impetrari poteft ne eam fupellectilem faftidiant, quâ tunc conful uti non erubuit. Valer. l. iv. c. 3, 4.

Sexdecim eodem tempore Ælii fuerant, quibus una Romæ domuncula erat, & unus in agro Veiente

fundus,

fandas, cultores multo pauciores defiderans, quàm dominas habebat. Princeps civitatis Æmilius Paulus Alto Tuberoni, cujus tam pauperes Penates videbat, nuptum dedit filiam : quæ viri paupertate adeò non offenfa eft, ut illam, propter quam pauper erat, virtutem maximè admiraretur. Plut. in Emil.

a. Qualis P. Scipionis Africani villa fuerit, quale balneum, fcribit ad amicum Seneca. In ipsâ Scipionis Africani villâ jacens hæc tibi fcribo. Video villam ftructam lapide quadrato, murum circumdatum fylvæ,, turres in propugnaculum villæ erectas, balneolum anguftum, tenebricofum ex confuetudine antiquâ. Magna ergo me voluptas, fimul & pudor, fubit, contemplantem Scipionis mores ac noftros. In hoc angulo ille Carthaginis horror abluebat corpus laboribus rufticis feffum exercebat enim opere se, terramque, ut mos fuit prifcis, ipfe fubigebat. Sub hoc ille tecto tam fordido ftetit, hoc pavimentum tâm vile illum fuftinuit At nunc quis eft qui fic lavari fuftineat ? Sibi quifque pauper videtur ac fordidus, nifi parietes magnis & pretiofis fpeculis, mar more, ebore, variifque coloribus refulgeant. In hoc Scipionis balneo minimæ funt rime magis quàm feneftræ, ut fine injuriâ muri lumen adteret. At nunc balhea nolunt, nifi quæ totius diei folem feneftris ampliffimis recipiant; nifi, dum lavantur, agros & maria profpiciant. Sic que in ufum reperta fuefant, oblectamenta facta funt. Senec. Ep. 86.

CAPUT XV.

"Nibil est agricultura melius, nibil dulcius, nibil bomine libero dignius.

Cic. 1 Offic. n. 151.

1. In urbe luxuries creatur: ex luxuriâ, exiftat avaritia neceffe eft; ex avaritiâ erumpit audacia. Inde omnia fcelera ac maleficia gignuntur. Vita verò tuftica, parfimonie, diligentiæ, juftitiæ magiftra eft. Pro Rofe Amer754

2.3

Vita