Obrazy na stronie
PDF
ePub

Psalmen, darf aber nicht an den Altar herantreten und nur die den niedrigen Weihen entsprechenden Functionen verrichten.

Während der folgenden Zeit muss er bis nach Ablauf des siebenten Jahres die drei legitimae feriae in der Woche mit Ausnahme der fünfzig Tage nach Ostern, bei Wasser und Brod fasten, darf aber die zweite feria gegen einen Psalter oder einen Denar ablösen. Vom siebenten bis zum zehnten Jahre muss er am Freitag einer jeden Woche fasten, ohne dass ihm eine Ablösung dieses Fastens gestattet wäre. Der Bischof kann ihn während dieser Zeit in seine frühere Würde wieder einsetzen.

Wie uns hier die Clerikalbusse ausführlich beschrieben ist, so wird uns in anderen Canonen, namentlich denjenigen, welche vom Gatten- und Vatermord handeln, die Busse der Laien ausführlich beschrieben. Dieselbe ist wenig von der früheren Periode verschieden. Besondere Erwähnung verdient hier nur, dass die Wahl zwischen der Leistung der Busse in einem Kloster und der öffentlichen Kirchenbusse gelassen wurde, dass an den höchsten Festtagen der Genuss von Wein und Fleisch gestattet, dass Reiten, Waffentragen und Baden Baden untersagt, das Eingehen einer Ehe verboten, dagegen die Trennung von der Frau in der bestehenden Ehe nicht gefordert wurde. Für Brandstiftung wird die specielle Busse auferlegt, ein Jahr lang in Jerusalem oder in Spanien Gott zu dienen.

Was nun die formelle Zusammenstellung der Canones poenitentiales in der Hostiensis, der Astesana und ähnlichen Werken angeht, so lässt weder die Reihenfolge derselben, noch die sonstige Form der Darstellung eine Benutzung oder Nachahmung der älteren Bussbücher vermuthen; allerdings sind es im Wesentlichen dieselben Vergehen, welche hier wie dort behandelt werden.

Es erübrigt noch eine zweifache Art der Verwerthung zu erwähnen, welche die »canones poenitentiales « gefunden haben. Antonius Augustinus hat nämlich eine Collectio canonum poenitentialium herausgegeben, welche zunächst aus einem von ihm als Poenitentiale Romanum bezeichneten Werk einer Handschrift der Bibliothek des Bischofs Michael Thomasius von Herda besteht. Die Canones dieses in 9 Titeln eingetheilten Werkes sind namentlich dem Corrector deş Burchard, Anselm und Gratian entnommen. Mit diesem Werk, welches der zweiten Hälfte des 12. Jahrhunderts angehört, hat Antonius Augustinus nun in seiner Collectio auch die Canones poenitentiales Astesani

vielfach verbessert aufgenommen1, indessen hat diese seine Collectio eine grosse Verbreitung und praktische Benutzung nicht gefunden.

Von grösserem Interesse ist die Benutzung, welche die Canones poenitentiales durch den heil. Carl Borromäus erfahren haben. Derselbe hat nämlich eine Instructio für die Confessarii verfasst, in welcher er dieselben anleiten will: quomodo sacramentum poenitentiae rite administrare debeant.« Zu diesem Zwecke theilt er die Canones poenitentiales mit, quorum cognitio parochis confessoribusque necessaria est, dispositi pro ratione ordineque decalogi.« Zum grössten Theile sind diese Canones poenitentiales den Compilationen des Astesanus und Bonaventura entnommen; ausserdem noch aus dem Corrector Burchardi, der Collectio Anselmi und den älteren Bussbüchern des Beda und Egbert excerpirt. Die Auswahl des Materials dieser Instructio gibt von grosser Umsicht und einer weisen Berücksichtigung der veränderten Zeitverhältnisse Zeugniss; die Anlage derselben nach den einzelnen Geboten des Decalogs und den sieben Hauptsünden machte dieselbe für die praktische Verwerthung in der Seelsorge vorzüglich geeignet 2. Wir haben in dieser Instructio3 des heil. Carl Borromäus den letzten Versuch vor uns, einem Poenitentiale nach Art der älteren Bussbücher praktische Geltung zu verschaffen. Das Werk fand allgemeinen Beifall und seine Einführung als Handbuch für die Confessarii wurde von sämmtlichen französichen Bischöfen in einer Epistola conventus generalis cleri Gallicani ad illustrissimos Galliae episcopos vom Jahre 1655 nachdrücklich empfohlen. Indessen konnten die Schwierigkeiten, welche dieser Versuch einer Wiederbelebung der Bussdisciplin in Folge des geschwundenen Bussgeistes der Zeit fand, nicht überwunden werden. Die Instructio des heil. Carl Borromäus hat als ein historisches Document den Beweis geliefert, dass die Bussdisciplin und die Zeit der Bussbücher ihren endgiltigen Abschluss gefunden hat; ihr Wortlaut wird unten mitgetheilt.

1 Benedict. XIV. de synod. dioec. lib. XI, cap. 11, n. 3. Anton. Augustinus Opp. Luc. 1767. t. III, p. 338 ff.

2 Benedict. XIV. 1. c. n. 3.

3 Acta ecclesiae Mediolanens. P. IV; Jac. Besombes, Moral. christian.

tom. II Append. p. 677.

4 Doctrina de sacramento poenitentiae . p. 4. 5. Wasserschleben, 1. c. S. 98.

...

typis San. Blasian 1778,

Zweites Kapitel.

,,Canones poenitentiales" (Astesani).

Cod. Vat. Regin. 431. fol. 78:

In

Introite portas ejus in confessione Ps. centesimo. quo quidem verbo ps. canitur quod ad portas misericordiae nullus peccator nisi per veram confessionem sui peccati potest pervenire . . . Quam quidem confessionem ut debite et districte faciant, tabulam a latere pendentem memoriter inspiciat

[ocr errors]
[ocr errors]

Qua propter etiam ut sacerdos neminem incaute absolvat, caveat; tabulam a latere pendentem cordetenus aspiciat. Etiam ut idem sacerdos nullum penitentem ad poenitentiam indiscrete liget et per injuriam injungat Canones penitentiales sciat, alias in eo vix nomen sacerdotis constare videtur (extra 38 dist. Qu. Quae ipsis). Ut ergo sacerdos in canonibus penitentialibus non erret, sed secundum auctoritatem sanctorum patrum et qualitatem criminum eam imponat, praesentem tabulam mentetenus advertat. In qua praenotati Canones penitentiales subsequuntur. Quorum in ordine primus est iste:

Luxuria. 1. Presbyter lapsus in fornicationem penitere debet X annis et penitentia satis aspera prout habetur 82 dist. presbyter. Quidam tamen intelligunt eandem penitentiam fore injungendam presbytero pro adulterio vel incestu; quia dicit pro fornicatione neminem deponendum nisi in ea perduret, ideo quia hodie fragiliora sunt corpora nostra quam olim (dist. 33 firmitatis). Heu quam presbyteri in praedicta errant penitentia cum pro X annis imponuntur septem psalmi aut aliquod hujusmodi. Sciant illi penitentiarii si per eos praedicta penitentia non fuerit injungenda, sit tamen penitenti innotescenda; ita videlicet, quod penitentiarius sic dicat: Ecce Karissime pro isto peccato penitere deberes X annis isto modo: In tribus mensibus continuis deberes esse inclusus et non exire ne populus in te scandalizaretur, sacco indutus, ad terram prostratus et nunquam comedere nisi vespere ad vesperam panem cum aqua exceptis diebus dominicis et aliis praecipuis festis, in quibus refici posses vino vel cerevisia et pisciculis postea anno uno et dimidio non deberes communicare nec orationem cum aliis cantare; demum ad septimum annum jejunare secundam feriam, quartam et sextam in pane et aqua cum ista tamen gratia quod secundam feriam posses cum uno denario vel psalterio redimere. Sic septimo anno expleto Episcopus posset te ad gradum pristinum revocare, ita tamen quod

tribus annis sequentibus omni VI feria, nulla misericordia interveniente, in pane et aqua deberes jejunare. Quidque ista penitentia minus feceris in purgatorio implere oportet, attamen tua contritio posset esse a Deo tanta, quod totalem penitentiam tollere posset et deberet.

2. Presbyter cognoscens suam filiam spiritualem, quam baptizavit vel confirmari fecit, seu in confessione audivit, XII annis penitere debet et si in publico prodierit, est deponendus; Episcopus vero qui talia commisit, XV annis peniteat; mulier vero religioni tradenda est rebus suis pauperibus erogatis; XXX qu. I Si quis.

3. Quicunque suam filiam spiritualem, quam de fonte levavit cognoscit, seu suum filium criminalem ei in matrimonium tradit et ei consentientes VII annis penitere debet; XXX qu. Non oportet.

4. Quicunque cognoscit duas commatres vel duas sorores sive sumat uxorem sive non, ad minus VII annos poenitebit, sed plus penitere deberet; XXX q. 4 Si pater. Eadem penitentia comprehendit, qui cum matre vel filia concubuerit; ead. caus. et quaest.

5. Qui devotam vel Monialem cognoscit agere debet penitentiam X annis secundum formam traditam; XXVII qu. I de filia et cap. seq. Devota, ubi dicitur, quod devota peccans non est recipienda in ecclesiam, nisi peccatum desierit et si desinat, egerit penitentiam aptam, postea recipiatur ad communionem et antequam admittatur in ecclesiam ad orationem, ad nullius christianae mulieris convivium accedat.

6. Si quis contra naturam peccat, si est clericus, deponi debet vel religioni tradi, si corrigibilis appareat, ad perpetuam penitentiam agendam. Si laicus, debet excommunicari et a cetu fidelium usque ad condignam satisfactionem alienus; et hoc vitium majus est, quam si quis matrem suam cognoscit; XXXII qu. 7 Adulterium.

7. Qui ignoranter cognoscit duas sorores vel matrem vel filiam vel amitam vel neptem, VII annis peniteat, si vero scienter, perpetuo careat conjugio; XXXIII qu. 7 Si quis.

8. Qui cum brutis coierit, plus quam VII annis peniteat, et idem pro incestu; XXXIII qu. 2 Hoc ipsum.

9. Fornicator et adulter agere debent penitentiam VII annis; nam regulariter pro quolibet peccato mortali debetur septennis penitentia, nisi dignitas delinquentis vel qualitas delicti aliud suadeat; XXII qu. 1 et ibid. in Gl.

Schmitz, Die Bussbücher.

51

Sponsalia. 10. Si quis post sponsalia desponsatam alterius duxerit, eam dimittat et XL diebus in pane et aqua peniteat et VII annos peniteat; Extra de Spons. duorum Accepisti.

11. Qui ducit in manifestum quam polluit per adulterium, V annis peniteat; XXXI qu. 1 Si qua vidua.

12. Sacerdos si fuerit praesens in clandestinis nuptiis triennio suspendatur et si culpa hoc exegerit, gravius puniatur; Extra de clandestimis despons. cap. Cum inhibitio. Nam matrimonia clandestina dicuntur tribus modis; uno cum desunt testes; Extra de clandest. c. ad nobis. Secundo modo, quando non sunt cum solemnitate; XXXIV aliter. Tertio vero cum sit contra normam hujus constitutionis videlicet non praemissa denuntiatione. Sed filii nati inde, detecto impedimento illegitimi erunt; habetur in Gl. suprad. cap. Cum me.

Perjurium. 13. Qui compulsus scienter perjurat, XL dies in pane et aqua peniteat; XXII qu. 1 Qui compulsus.

14. Qui alium in perjurium scienter duxerit, tam scienter perjurans quam scienter inducens XL dies peniteat in pane et aqua et VII sequentes annos et nunquam sint sine penitentia et si qui conscii fuerint, pariter peniteant; XXII qu. 5 Si quis.

15. Qui coactus pro vita redimenda seu qualibet alia necessitate perjurat, quia plus corpus quam animam diligit, III quadragesimas poeniteat; XXII qu. 6 Si quis coactus.

16. Qui perjurat in manu Episcopi aut in altare consecrato tres annos peniteat; si vero in altari non consecrato unum annum poeniteat. Qui vero ignoraverit se perjurare et postea agnovit, III quadragesimas poeniteat; XXII qu. 5 Qui perjurat. 17. Qui audit aliquem filium jurare et tacet, delinquit; XXII qu. Qui audit.

Mensura. 18. Falsans mensuram XXX dies peniteat in pane et aqua; Extra de contrahentibus, emptione et venditione cap. Ut mensurae.

[ocr errors]

Blasphemia. 19. Blasphemans contra Deum vel aliquem sanctorum et maxime contra beatam Virginem Mariam per Episcopum suum subdatur, ita videlicet quod VII diebus dominicis ante januam ecclesiae existat in manifesto dum aguntur Missarum solemnia et in ultimo illorum die dominico pallium et calceamentum non habeat, ligatus corrigia circa collum septemque precedentibus sextis feriis jejunet in pane et aqua et ecclesiam nullatemus ingressurus nisi penitentia peracta, quia qui peccat in Deum, peccat etiam in ejus ecclesiam; Extra de Maledic. idem in Gl. cap. Statuimus.

« PoprzedniaDalej »