Obrazy na stronie
PDF
ePub

103. Honorius Augustodunensis, l. 1, c. 84, ex A ter alia poemata quæ dicuntur ab eo edita, scripsit Hieronymo Juvencus nobilissimi generis Hispanus presbyter, quatuor Evangelia hexametris versibus composuit, et nonnulla eodem metro ad sacramentorum ordinem pertinentia. Floruit sub Constantino.

104. Franciscus Petrarcha, eclog. 10, quæ inscribitur Laurea occidens, sic habet de multis poetis christianis, ac postremo de Juvenco :

47 Longe ibi trans fluvium regum inter busta seorŝuin,
Unus erat rutilus divini ruris Arator,

Qui pinguem scabro sulcabat vomere campum.
Huic comes hine Prudens, hinc Sedulus after aranti
Certabant rigido glebas convellere rastro.
Terra ferax, lassique boves, et laurea nusquam,
Nusquam hedera, aut myrtus; viridis nam gloria serti,
Non studium musæ fragilis vox, area sacro
Fonte recens, atque alta domus, tum pinea late
Silva virens, dulcèsque oleæ, gremioque decorum
Clara fovens roseo puerum stat limine Virgo.
Hæc matrona fuit hortis, quæ lecta remotis
Vimineis calathis templo aurea poma sacravit.
Mira loquar, supraque fidem, sed carmina vidi
Hic hominis, pariterque aquilæ, bovis, atque leonis
Hispanum nostra modulantem voce Juvencum.

105. Baptista Mantuanus, in Apolog. tom. 1 Oper.: Certum est mihi cum his præstantibus viris malle carpî, quam vobiscum, o censores mei, ab imperito vulgo prædicari. Volo ante istorum oculos Juvencum Hispanun statuere, quem inter illustres viros, et in doctissimorum virorum catalogo Hieronymus enumerat, ut accidat eis, quod a Persio dicitur: Virtutem ut videant, intabescantque relicta. Prodite, o Zoili nostri : videte virum sacris initiatum mysteriis, lauro coronatum, musis undique cinctum, lyram tenentem. Currite ad rarum hoc et grande spectaculum: sed cavete ne repente culpetis. Laudatur hic ab Hieronymo. Hic igitur immensam evangelicæ legis majestatem versibus includit heroicis, et idem alii fecere christiani, et gravissimi et sanctissimi.

quatuor evangelia hexametris versibus: qua in re majori diligentia usus est in servanda rerum historia, quam in demonstranda ingenii sui elegantia. Idem Juvencus aliquot hymnos fecit, quibus facile indicavit se optime meritum de religione christiana. Neque dubium est, fuisse illum relatum inter sacerdotes christianos, ut veteres auctores testantur. Divus Hieronymus alicubi repetit Juvenci carmina, eumque ni eruditum et elegantem poetam commendat.

108. Reinhardus Lorichius Hadamarius, in epistola dedicatoria ad Joannem Comitem a Vueda, præmissa editioni Juvenci: Longe tutius ac consultius ad eos auctores adhærescere, qui doctissimorum hominum judiciis numquam a possessione, ut ferunt, deBjecti, multis jam sæculis florentes inclaruerunt. In quorum numero si non primas ferunt Juvencus hic noster, ac Sedulius, certe mea sententia non tamen in postremis erunt: quorum alterum divus Hieronymus non in uno loco prædicavit, quasi dignum Argiro, ut aiunt, clypeo alterum adorantia Patrum sanctissimorum decreta laudibus tulerunt in cœlum. Qui si non undique pomposo verborum apparatu intonantes, delicatis nimium, quæ magis elegantia sermonis, quam studio pietatis, sibi blandiuntur ac perplacent, ingemiis satisfacere videbuntur, omnia compensabunt uberrimo conspicuæ veritatis 49 el sanctimoniæ fructu......... Quamquam nihil occurrit, quod ab auctoribus hisce desumplum, et purgatis auribus insertum, offendiculo possit esse. Nihil enim a pura latinitate, nihil a legibus poeticis alienum, nihil barbarum, nihil quod, quasi scopulum, fugiendum ille dicebat, insolens. Dilucida phrasis emical, at ab omni vitio remotus sermo. Non deest verborum ac rerum, quibus etiam critici morosiores acquiescerent, ornata dignitas. Hæc omnia commendatiora faciunt, et veluti solem inferentes illuminant, evangelicæ veritatis historiæ plēnis veneranda majestate versibus expressæ.

C

106. Joannes Trithemius de Scriptor. eccles.: Juvencus presbyter, natione Hispanus, vir nobilis, atque doctissimus philosophus, poeta, rhetor, et theologus insignis, et non minus conversatione quam scientia Scripturarum Ecclesiæ venerabilis, edidit pro ædifi catione legentium, tam metro quam prosa, mullu præclara volumina: sed pauca eorum ad notitiam meam pervenerunt. Legi opus insigne, quod hexametris pentametrisque 48 versibus composuit. De quatuor Evangeliis libros quatuor. Immortale nihil. De sacramentis duos libros. Cætera, quæ composuisse dicitur, ad ma- D nus nostras non venerunt. Claruit sub Constantino Magno et filiis ejus, anno Domini 350. Juvencum prosa oratione aliquid conscripsisse alibi non legi. Illud certe falsum, evangelicam Historians, quod innuit Trithemius, versibus hexametris pentametrisque

constare.

107. Petrus Crintius, de Poet. Latin. Í. v, e. 89 : Juvencus poeta natione Hispanus, familia insigni maximeque illustri natus est, ut ab Hieronymo traditur. Præcipue floruit imperantibus Constantio et Constante : qua tempestate in eloquentia apud Latinos clari fuevnat Tilerianus, Nazarius, et Flavins Vopiscus, qui de gestis Romanorum principum libros, composuit. In

109. Eustatius Swartius, Analect. I. n, eap. 15: Dulcedo christiani nominis in Paulino facit, ut alium veri Apollinis cygnum tractare libido sit. Non erit ille poetarum summus, scio, Talis tamen erit, qualem amare vel ob styli simplicitatem quoque malint veri poetarum censores, quam nescio quos tumores, et affectatam non gravitatem, sed plumbeam difficultatem quorumdam aliorum vatum; qui dum aquilas meras somniant, vulturés morticini fiunt, nihil non elegantiarum matis anguibus tractantes, unde apud valgus sequatur fama virtutis, apud doctos nihil, nisi turpis rapacitatis incondite contemptus. Quem nos tractaturi diximus, is erit bonus Juvencus, Constantini imperatoris pii pius lenisque præco.

440. Barthius, 1. xLm Advers. c. 25, col. 1973 : Juvencus poeta est non paulo eruditior, quam vulgo putent, quamvis stylum premat, et verba ipsa sacræ Scripturæ retinere laboret. Et 1. LXIX, c. 5, col. 2777: In evangelicam Historiam Juvenci optimi codicis subsi. dio quædam superioribus libris commentati sumts: vddemus seriptori priscó, et priscis æstimdto, ptura noa

capite. Nec deterreant nos hominum umbraticorum A Ceillierius, de Script. eccles. t. IV, Juvenco objici

deliria, qui hoc genus auctorum ideo damnant, quod de humilem stylum, neglectum ornatus poetici, peccata

rebus divinis non cum Marone aut Ovidio, vel et Lu-

cano potius loquuntur, quam Paulo, Isaia et Matthæo:

scilicet ut sese proceres Romanæ eloquentiæ eo con-

temptu faciant. Ii enim homines imaginosum patiuntur

cum tribus scriptoribus vix tertiam partem lectis, judi-

cium sibi de omnibus vindicant : et veræ pietatis stylus

etiam in cathedris Tulliorum suam simplicitatem pro-

bal. De qua re 50 disputabimus ita alibi, ut magnam

partem supercilii sui pudore fatuitatis suæ ultro remis-

suri sint, opinor, illi censorii lemures. Laudi etiam

Juvenci verti debet, quod non solum Barthius, et

Swartius modo memorati plura ejus loca iliustrave-

rint, ut Grunerus, Arntzenius, Vonckius, etc. Non-

nulli etiam editionem Juvenci tentarunt, nec tamen B

perfecerunt, ut Joannes Weitzius, de quo vide notam

ad v. 13, libr. 1.

111. Plura testimonia ut facile est addere, ita mi-

nime est necessarium. Quædam alia indicare suffi-

ciat: Platina in Vita Marci 1 pontificis; Lil. Gre-

gorius Gyraldus, Histor. Poet. dial. 5; Joannes Pe-

trus Louchins, Biblioth. Poetic. part. 1, pag. 76;

Andreas Wilkins, Heoriogr. part. 1, pag. 201;

Gerardus Joannes Vossius, de Poet. Lat. cap. 4;

Joannes Gottefridus Olearius, in Abaco Patrolog.

pag. 283; Olaus Borrichius, di-sert. Academ. de

poetis, pag. 69. His adde Volaterranum, Eisengrei-

nium, Bergomensem, Xystum Senensem, Centuria-

tores, Baronium, Scaligerum, Possevinum, innume-

rosque alios. Neque omittas eos, quorum verba in C

Juvenci laudem opportunis in locis a nobis allata

sunt Barthium, num. 12 Proleg. Gallandium,

num. 16; Felicium, Ferrarium, Maurolycum, n. 31;

episc. Equilinum, n. 32; Tarafam, num. 36; Bus-

chium, num. 55; Faustum, num. 56; Barthium, ad

1. 1, v. 9, 245, 399, 683; l. 11, v. 2, 61 ; l. iv, v. 62,

93; Badium, ad l. 1, v. 9, etc.

112. Parum igitur nobis obesse debet, quod non-

nulli de stylo Juvenci minus recte sentire videntur,

cum vel hi ipsi utilitatem, quæ ex ejus lectione percipi

potest, minime negent. Jo. Ludovicus Vives, 1. In de

tradend. discipl. Juvencus, Sedulius, Prosper, Pauli-

nus lutulentæ et perturbatæ sunt aquæ, salubres tamen,

ut de quibusdam fluminibus ferunt. Philippus Brietius

1.1v de Poet. Lat. de Juvenco ejusque stylo: Humilior D simum sequitur. Accipe igitur ejus versus lib. II,

est, dum Evangelii verbis nimis adhærescit, et veritatis

quam poeseos a nantior: quique nimis restringit se

carmine magis pio, quam eleganti. Alphonsus Garsias

Matamoros, de academ., et doct. vir. Hisp.: Pru-

dentius vero, et Juvencus, si quod mihi est 51 in hac

re cum libertate judicium, meliores versificatores,

quam poeta videntur. Dupinius, in Nova Biblioth.
tom. I, Juvencum vocat poetam magni pretii, et pri-
mum christianorum. Spiritus poeticos in ejus car-
mine agnoscit, numerumque versuum laudat: sed
voces non semper esse poeticas, aliquando nec Lati-
nas dicit. Addit tamen, vix fieri potuisse, ut melius
et fiderius verba evangelica versibus concluderentur.

Ex Juvenco patet, ea verba, quæ in Vulgata deside-
rantur, exstitisse olim in Itala. Hoc ipsum confir-
mant multi alii codices versionis antiquæ.

117. Discrimen autem nonnullum est in his
verbis: Vos autem quæritis de pusillo crescere, et de

labimini, et de majore minores estis. Hæc interpretatio confirmatur exemplo subjecto ejus qui vocatus ad cœnam primum locum occupat, ex quo dejicitur.

majore minores esse. Ita legitur in ms. Colbert., nisi ▲ ea ipsa labi quæritis, et de majore minores fieri. Vel, quod mendum minor esse Sabatierus correxit per Quo ipso vos quæritis de pusillo crescere, in eo ipso minores esse: erat enim, ut ait, lapsus calami satis apert is. Codex Corbeiens. 2 et Claromont. ita plane: Vos autem quæritis de pusillo crescere, et de mujore minores esse. Corb. 1 solum immutat quæretis pro quæritis, et de majore minores fieri pro esse. Cantabr.: Vos autem quæritis de minimo crescere, et de magno minui, quod in idem recidit. Clarior videtur sententia in cod. Sangerm. 1: Vos autem quæritis de pusillo crescere, et de minore majores fieri, 53 et in indice capitulorum, artic. 8: De filiis Zebedæi: el de minimo mujores fieri : et de duobus cæcis. Favet ms. codex monasterii S. Andreæ secus Avenionem: Vos autem quæritis de pusillo crescere, et de magnis mujores esse.

120. Neque ab hac sententia longe abludit versio Anglo-Saxonica Matthæi in quatuor mss., apud Thomam Marescallum: In rebus exiguis crescere vos cupitis, et in maximis rebus minui. In Bibliis etiam polyglottis Londinensibus, tom. VI, totidem pene verbis ac in ms. Colbertino, Græce ex tribus apographis hæc ipsa proferuntur: Vos autem quæritis, etc. Joseph Blanchinius, in Evangel. Quadrupl. cum ms. Colbert. et Juvenco pariter legit ex miss. B Veronensi et Vercellensi : Vos autem quæritis de pusillo crescere, et de minore majores esse: idque exstare in duobus mss. Bodleian. affirmat, quod alii quoque tradunt. Codex Vercellensis, qui manu S. Eusebii exaratus dicitur, collatus etiam est ab Andrea Iricio, qui in præfatione et in notis de hoc ipso additamento disputat.

118. S. Leo utroque modo videtur legisse. In epist. 18, ad Dorum Beneventanum episc., cum presbyteros, juri suo et honori temere cedentes, redargueret, sic ait: Neque enim ignorabas, dixisse Dominum, quod, Qui se humiliat, exultabitur; eumdemque dixisse: Qui vero se exaltat, humiliabitur. Vos autem quæritis de pusillo crescere, et de majore minores esse. Utrumque enim inordinatum, utrumque præposterum est. Sic legit, et hanc lectionem tuetur Questellus contra alios, qui ediderant : de pusillo crescere, et de honore majores esse. Idem S. Leo, in epist. 79, ad Pulcheriam, c. 2: Hæc illis tunc insinuabantur, qui de pusillo volebant crescere, et de infimis ad summa transire. Quesnellus negat, hæc verba de infimis ad summa transire esse explicationem C illorum de minore majores esse. Certum potius videtur, inquit, nihil aliud esse, quam priorum repetitionem, aliis verbis conceptam quod ex serie et contextu epistolæ probare conatur. Richardus Simonius, in Observat. ad textum et versiones novi Testamenti, cap. 21, a Quesnello dissentit. Consulenda est etiam dissertatio critica Simonii, in fine ejusdem operis, qua difficultatibus Antonii Arnaldi de codice Cantabrigiensi respondet. Contra Simonium vero prodiit Dissertation critique touchant les exemplaires grecs, sur lesquels M. Simon prétend que l'ancienne Vulgate a été faite, et sur le jugement que l'on doit faire du fameux manuscrit de Bèze. A Cologne, 1691.

:

121. Quod sequitur in versione Itala antiqua ms. Colbertini Intrantes autem, et rogati ad cœnam, etc., pariter a Juvenco expressum est: Si vos quisque vocal, etc. Etsi enim apud Lucam, c. XIV, 8 seqq. similia legantur, tamen Juvencum ex Matthæo id sumpsisse probat Sabatierius. Siquidem duobus versibus, quibus prius additamentum expressit, adjunxit proxime: Si vos quisque vocat, etc. Et relictis sequentibus capitis xx Matthæi versiculis, quibus curatio duorum cæcorum enarratur, continuo venit ad caput XXI Matthæi, quod respondet Lucæ capiti 19, non vero his quæ sequuntur apud Lucam, cap. xiv, ubi de primo accubitu in cœna agitur.

122. Codici Colbertino adhærent duo codices Corbeienses, codex Monasterii S. Andreæ secus Avenionem, Claromontanus et Cantabrigiensis. E codicibus Sangermanensibus major, num. 15, habet prius assumentum: Vos autem quæritis, etc.; 55 non vero hoc secundum, Intrantes autem, et rogati, etc. Contra codex Sangermanensis minor absque numerica nota refert secundum hoc additamentum, Intrantes autem, secluso priori, Vos autem quæritis. Omnes autem hi codices in secundo

119. Juvencus quidem scripturam codicis Col- D additamento verbis dumtaxat, aut eorum ordine a bertini tenet et explicat:

At vos ex minimis opibus transcendere vultis. Hoc est: Vos autem quæritis de pusillo crescere.

Et sic e suimmis lapsi comprenditis imos: Nimirum Et de majore minores esse. Sabatierius sic commentatur: Hic versus aperte reddit sententiam ms. nostri Colbertini: Et de majore minores esse; immo et p'aniorem facit. 54 Hæc enim si prima specie aliquantum obscuritatis habet in codice Latino, ut modo exprimitur a Juvenco, nihil offert quod sensum impediat. Quippe ita intelligi potest, ac si diceretur: Qua ambitione vos quæritis de pusillo crescere,

ms. Colbertino differunt; re, et sensu cum eo consentiunt. Hæc ipsa, parabola loc. cit. Matthæi legitur in textu Græco Biblior. Polyglottor. Londin., tom. VI, et in versione Anglo-Saxonica, interprete Marescallo. Eamdem indicant tres capitulorum indices præfixi Evangelio Matthæi in mss. Colbertino, et duobus Corbeiensibus. Hilarius etiam comment. in Maith., quamvis prius additamentum, Vos autem quæritis, prætereat, tamen hoc alterum diserte ex-. ponit et in capitulis commentario Hilarii in Matthæum præfixis, num. 20, legitur: De filiis Zebedæi; de primo accubitu; de duobus cæcis. Duo veteres codices, quibus usus est Blanchinius in Evangelior.

oppressæ, addidit: Hac enim lectione vis illata Virgini, ut quidem videbatur bono illi Josepho, indicatur: quod apud animum ejus errantem a rei veritate, în ipsa tamen quoque falsitate excusabiliorem faciebat Virginem sponsam. Et hoc genus variantum lectionum ob talia 57 accuratius expendi decet, quam si alium quempiam scriptorem tractes, in talibus quidem sanctis mystis. Accedit, multos librarios, primosve editores, lectioni Vulgatæ nostræ assuetos, sæpe verba Juvenci, eo traxisse, ut cum ea consentirent; cum tamen ipse veterem kalam secutus fuerit, atque alia omnia interdum dixerit, quam quæ in editis nunc apparent, ut multis in locis ex mss. demonstrabo.

quadrupl., cum priori assumento hoc alterum exhi- A veterem margini membranarum ascripsisse dedecus bent: Intrantes autem, et rógati ad cœnam, etc. Cohærent duo alii codices Latini Bibliothecæ Bodleianæ a Blanchinio laudati. In Bibliotheca sacratissimi principis D. N. Pii VI, raris ac selectis libris referta, consului novum Testamentum Græcum cum lectionibus variantibus et commentario Joannis Jacobi Wetstenii Amstelodami 1754; tum Quatuor Evangelia Græce cum variantibus a textu lectionibus mss. codicum flavniae 1788, opera Andrea Birch; præterea novum Testamentum Græce et Latine ex mss. nunquam antea examinatis maximam partem Mosquensibus, curante Christiano Friderico Matthæi Riga, in-8°. Tomus, quo Evangelium Matthæi continetur, prodiit anno 1788. Codices Frid. Matthæi et Birchii Vulgate consentiunt: ac solum Birchius B indicat ex margine cod. Assemanii 4 versionis Syra Philoxenianæ Vos autem quæritis de minimo augeri, et de magno minui, cum parabola sequenti. Wetstenins reperit: Vos autem quæritis de minimo crescere, et de majore minores esse, cum reliquo additamento in codice regio 3935, Colbertino 4051 et 1895, et in codice Collegii Ludovici Magni, tunc Jesuitarum.

56 CAPUT VI.

Utilitas conferendi codices mss. Juvenci. Methodus hujus editionis.

123. Qui veteres scriptores typis primi commiserunt, unum vel alterum exemplar ms. nacti, sæpe mendosum, interdum mutilum, ita ips opera cor- C rigebant et supplebant, ot sententia poscere videbatur; quin lectores monerent, quibus in locis a mss. codicibus recessissent. Digna, quæ legatur, est dissertatio Jo. Michaelis fleusingeri, part. 1 Actor. Societ. Latin. Jeneus. pag. 40: De scriptoribus Græcis et Romanis nondum ad veterum exemplarium fidem satis emendatis. Quid Barthius in hoe genere de Aldinis editionibus censuerit, vidimus n. 61. Contra grammaticum supercilium Georgii Fabricii in edendis ac pro libitu corrigendis poetis christianis disputat idem Barthius, pag. 2778, a nobis referendus ad 1. 1, v. 179. Scilicet G. Fabricium in alienis operibus, quæ edebat, nimis fuisse ingeniosum, cum Joanne Alberto Fabricio et Daumio notavit Arntze

nius in præfatione ad editionem Sedulii, et multo aute Greiserus. In Juvenco edendo Faber Stapulensis de seipso hoc etiam fatetur, ut observavi num. 53: Quæ enim et immutata sunt in eo, et quæ ad imperfectos versus accesserunt propter exemplaris depravationem, non facile dixerim. Judicium Gruneri de Juvenci editione a Reuschio adornata relege num. 51.

124. Si quis autem alius scriptor, Juvencus in primis accurata recensione indiget. Sæpe enim ex unius verbi mutatione diversa aliqua oriri potest sacræ Scripturæ interpretatio. Sic Barthius cum 1. 20 Advers. c. 5, animadvertisset, lib. 1, vers. 471, pro dedecus oppressum quemdam philologum

125. Affirmant nonnulli, istiusmodi variis lectionibus annotandis omnia incerta reddi, et su-quedeque verti. Qui an satis intelligant, quæ dicunt, incertum mihi est. Quid enim? Cum compertum sit, veterum scripta ignorantia, incuria, aut perversitate exscriptorum, temporis etiam injuria multis in locis corrupta esse, nonne satius est vera a falsis, certa ab incertis, probabilia ab absurdis, quantum quidem fieri potest, secernere, quam omnia sine ullo examine recipere? Nec propterea negaverim, hoc etiam in studio peccari posse. Contemnendum minime est judicium Barthii, 1. xxxvi Advers. c. 20, col. 1669: Et sane koe dicam semel, nin.ium libris illis cascis a plerisque, hæc studia colentibus, tribuitur. Non culpanda quidem judicia existimo varían · tium lectionum, sed a quovis illas æstimari sane est

origo infinitæ incertitudinis. Et jam eo ventum est, ut nemo ex quibusvis illis esse velit; adeo omnes in bicipiti illo monte somniasse videri volunt.

126. Equidem in variis lectionibus veterum editionum, præsertim vero codicum mss., quos perlustravi, annotandis, diligentiam maximam adhibere constitui, quæ fortasse aliud agentibus nimia videri possit, sed inutilis minime est, ut viri critici judicium de re tota ferant. Inter discrepantes vero Scripturas, collatis mss. exemplaribus, eam plerumque seligo, quæ ad veterem talam versionem Evangeliorum, qua Juvencus utebatur, proxime accedit: neque in ea explicanda immorari me piget. Tam in variis lectionibus, quam in notis subjectis, præter ea quæ ad latinitatem prosodiam que speDetant, potissimum enucleanda suscipio, quæ peculiarem aliquam sacræ Scripturæ interpretationem a Juvenco adhibitam continent. Plurimi enim fieri debet ejus auctoritas cum in vera sacræ 58 Scripturæ lectione constituenda, tum in sententia explicanda. Nam eo tempore floruit Juvencus, quo minus corrupta erant exemplaría sacræ Scripturæ ; el cum data opera ad Evangeliorum concordiam aggressus fuerit, æquum est credere, eum probatissima exemplaria præ oculis habuisse, easque expli cationes adoptasse, quæ tunc in Ecclesia apud sanctissimos ejus æquales viros maxime vigebant. Etsi autem inter Græcos Tatianus hæreticus, Ammonius Alexandrinus, et Theophilus Antiochenus

63

harmoniam quatuor Evangeliorum composuisse di- A loqui amat Sabatierius, ut Vulgatam ab Itala ver

cantur, tamen inter Latinos ante Juvencum neminem legimus in hujusmodi arduum et difficillimum opus incubuisse. Eorum, qui post Juvencum concordiam evangelicain adornarunt, satis amplum catalogum exhibet Calmetus in Biblioth. sacr., ante Diction. Biblic.

127. Cum autem editiones veteres et mss. codices plerumque primis nominum litteris indicentur, tabulam hic subtexere juvabit, ut lectorum commodo consulatur :

ALD. Aldi editio. Vide n. 60. BARTH. Barthii Adversaria. BAS. Basileensis editio anni 1537. Vide n, 68. CA. CANT. Cantabrigienses codices apud Reuschium. Vide num. 86. DAVENTR. Daventriensis, ut

puto, editio. Vide n. 61. FABB. Fabricius (Georgius) in Corpore poetarum christianorum. Vide num. 77. FAUST. Fausti editio. Vide num. 4 seqq. FULD. Fuldensis codex. Vide num. 86. GALLAND, Gallane dii editio. Vide num. 87. HAD. Hadamarii editio, Vide num. 69. HELMST. Helmstadiensis codex. Vide num. 86. OTT. Ottobonianus codex vaticanus. Vide num. 49. POELM. Poelmanni editio. Vide n. 70. REG. Reginæ Sueciæ codex vaticanus, Vide num. 48, RoM. Romani collegii codex. Vid. num. 50. TORN. Toruesiana editio. Vide num. 76, 78. WEStuem, Westbemeri editio. Vide n. 71.

B

59 128. Versionis Italicæ veteris Evangeliorum codices sæpe ex Sabatierio laudare continget, nimirum Colbertinum, duos Sangermanenses, duos item Corbeienses, Cantabrigiensem, Claromontanum, S. C Mauri Fossatensis, S. Gatiani, S. Martini, et majoris monasterii Turonensis. Qued satis est monuisse, ut lector notas, sive primas litteras horum codicum, ubi occurrant, facile per se intelligat. Sabatierius Italam versionem titulo versionis veteris, vulgatam nostram Vulgatæ novæ prænotat : non quod hæc nova reipsa sit; est enim vetus, ut ait Synodus Tridentina sess. 4, decret. de edit. et us. sacr. libr., et longo tot sæculorum usu in Ecclesia ipsa probata; sed ita

A

sione antiquiori distinguat. Quæri hoc loco potest, an Juvencus Italica versione tunc communi u-us fuerit, an Græcis exemplaribus novi Testamenti. Calmetus in Dictionar., verbo Biblia Latina, sic habet: Hi tantummodo rudes homines Latina versionis indigebant: eruditi enim, quippe genere et nomine pollebant, Græcum idioma callentes, ad versionem minime confugiebant. Præterea multæ erant versiones Latinæ, neque a doctissimis quidem viris confectæ, ut testatur S. Augustinus, de Doctr. christ. I. n, c. 11, n. 16: Qui Scripturas ex Hebræa lingua in Græcam verterunt, numerari possunt : Latini autem interpretes nullo modo. Ut enim cuique primis fidei temporibus in manus venit codex Græcus, et aliquantulum facultatis sibi utriusque linguæ habere videbatur, ausus est interpretari. Hinc mira nata confusio, et perturbatio, ul lot pene essent exemplaria quot codices, ut ait llieronymus præfat. in quatuor Evangelia. Nihilominus existimo, Juvencum consuluisse quidem exemplaria Græca, sed potissimum secutum fuisse Italam versionem. Etsi enim plures aliæ fuerint versiones Latinæ, tamen ea, quæ Itala dicebatur, cæteris præstabat, et ab hominibus etiam doctis in pretio habebatur, quod verborum tenacior esset cum perspicuitate sententiæ, ut ait Augustinus, de Doctr. christ. cap. 15, 1. 11. Profecto Juvencus sæpe a Scriptura, quæ in codicibus Græcis reperitur, aperte recedit, ut sententiam teneat, quæ in plerisque mss. antiquis Italæ versionis conservatur. Varietas autem, 60 quæ inLer exemplaria vetera Latina occurrit, non arguit versionum diversitatem, ut similis varietas in textu Græco, non probat diversum esse textum.

129. In notis sæpe lectorem ad Comment. in Prudentium notasque in Dracontium delego, ne actum agam, et inutili mole opus excrescat. Juvencum enim ita edo, ut cum Prudentio et Dracontio continenti serie ad unum christianorum poetarum constituendum corpus referatur.

C. VETTII AQUILINI JUVENCI

HISPANI PRESBYTERI

@ EVANGELICE HISTORIE

LIBRI IV.

Præfatio.

61 Mattheus instituit virtutum tramite mores,

Et bene vivendi justo dedit ordine leges. LECTIONES VARIANTES.

(Vers. 1). Codex reginæ Sueciæ et Barthii scribunt Matheus, atque ita scribendum nonnulli doNOTE.

(Vers. 4.) De hac prima præfatione egi in Prolegom. num. 48. Sabatierius, Biblior, sacror. Lat.

« PoprzedniaDalej »