ficat silere, et quiescere, et prætermittere; et redditur A a Graecis, ήσυχάζειν. Luc. XXIV. 21. Vercellen., ex quo facta sunt hæc; Græcus, pov, ex quo hæc facta sunt. Luc. xxiv, 38. Vercellen., Veronen., Gat., M. et Brixian., et quare cogitationes, etc. S. Ambros. in lib. de Joseph Patriarcha cap. 12, pag. 506, quare cogitationes, etc. Luc. XXIV, 39. Vercellen., et pedes meos; quoniam ego sum; Veronen., videte ecce manus meas, et pedes meos; quia ego sum ipse; et ita S. Ambros. in loco citato. Gat. quoque et Mm., pedes meos, etc.; Brixian., quia ego sum ipse. Luc. XXIV, 41. Corbeien., manducare; et ita S. August. in serm. 259, in dieb. Paschal. tom. v, part. I, pag. 997. Marc. 1, 25. In Veronen. adduntur verba, spirite immunde; in Gat. et Mm., spiritus immunde; in S. Ambrosii lib. I de Fide, cap. 14, pag. 517, immunde spiritus. Marc. vi, 19. In Vercellen., Veronen., Gat. et Brixian. deest vadit; et ita in S. Augustini Speculo de Evangelio secundum Marcum tom. III, part. 1, pag. 764. Marc. vin, 31. Vercellen., et post tertium diem resurgere. Græci quoque codices quidam legunt, tertia die resurgere, uti habet S. Matthæus cap. xvi, vers. 21. Hæc tamen antiqua lectio librarii est, verius dici putantis, Christum tertia die resurrexisse, quam post tres dies ab obitu. Mare. v, 34. Veronen., si quis vult sequi post me; Corbeien., si quis post me vult sequi; Gat. si quis vull post me venire; Vindobonen. et Brixian., si quis vult post me sequi; et ita antiqua Corbeien. Biblia, et unus codex S. Augustini in Speculo de Evangelio secundum Marcum. Marc. vi, 34. Vercellen., abneget seipsum. S. Augustinus in Speculo de Evangelio secundum Marcum tom III, part. I. pag. 764, deneget seipsum; Veron., deneget se; Co beien., abneget se sibi; Vindobonen., abneget se. Marc. ix, 11. Vercellen., e! Helius venien... pri. mum, restituet omnia. Græcus, 'Hias μév éλ0ŵr пρOτον ἀποκαθιστῷ πάντα, id est, Helias quidem veniens primum restituet omnia. Marc. x, 7. Vercellen., Gat. et Brixian., et adhærebit uxori suæ. cum textu Græco, роσxоλλvĺńσεται. elc. Marc. x, 29. Brixian., relinquat; et ita S. Cyprianus in epist. 56, ad Thibaritanos, de exhortatione Martyrii pag. 128, et in lib. de Lapsis pag. 241. B C Marc. x, 30. Vercellen., accipiet; et ita S. Augustinus in lib. contra Adimantum Manichæi discipulum, tom. VIII, pag. 113. Marc. x, 30. Post tantum, deest nunc, in Vercellen. Nec legitur in S. Cypriano, aut in sancti Augustini lib. contra Adimantum tom. VIII, pag. 113. Marc. XII, 50. Vercellen., Veronen. et Vindobonen. pro et ex tota mente tua, habent ex totis viribus tuis; Corbeien. ex omnibus viribus tuis. S. Hilarius quoque legit viribus. Marc. XII, 44. Vercellen., omnes enim ex eo, quod superfuit illis; et ita Gracus, Пávres yàp èx TOù mepioσεúovτos autoïs, qui reddi potest, omnes enim ex eo quod superfluum illis. Marc. xiv, 36. Vercellen. et Vindobonen., possibilia omnia tibi, omisso sunt. S. Hilarius quoque in lib. x de Trinitate tom. II, pag. 343, possibilia tibi omnia. Marc. xiv, 36. Vercellen., hoc poculum. S. Milarius in lib. x de Trinitate tom. II, pag. 343, hunc calicem. Marc. xv. 29. Gat., destruit.... ædificat; et ita unus Regina Suecorum mis. liber relatus in Div. Biblioth. S. Hieronymi. : Ingentem Lectionum sylvam in hanc Epistolam intuli, editionis consilio jam explicato; ut codicum nempe nostrorum bonitas, non tam ex mira eorum antiquitate, tibi, cardinalis sapientissime, perspecta foret, quam ex iisdem locis, quos sum mutuatus a Patribus primæ ætatis ipsi enim fere numquam præcipuas nostrorum codicum lectiones non exhibent. Monumenta sunt veneranda (licet quandoque male librariis accepta), ac primum nitorem integritatemque non amiserunt. Cum ipsis ergo per te, protector eminentissime, ad Joannem V accedo, eique me, et Gasparem fratrem germánum meum, commendatorem suum militiæ D. N. Jesu Christi etiam atque etiam commendo. Ad regium solium, cardinalis eminentissime, non minus dignitas, quam dignatio Joannis Fidelissimi nune Fratrem vocat, ut pro me opus offerat. Vale, cardinalis eminentissime, cui respondere officiis, etsi difficile est, perpetuo tamen studio, et singulari quodam observantiæ genere, ut spero, satisfaciam. EPISTOLA BLANCHINI ALTERA. ILLUSTRANTUR EVANGELIARII BRIXIANI INSIGNIORES LECTIONES. Eminentissimo ac reverendissimo principi, ac domino D te auctore, te Mecœnate, suam industriam in co D. Angelo Mariæ Quirino, S. R. E. bibliothecario et episcopo Brixiano benemerentissimo, Joseph Blanchinus presbyter cong. Oratorii Romani felicitatem. Summæ beneficentiæ est, cardinalis sapientissime, ut, quod ad commune commodum in lucem emitti possit, id non latere in tenebris, aut paucissimis impartiri, sed pervulgari ad universæ christianæ reipublicæ utilitatem quisque omni studio curet. Quoniam vero sacris Scripturis nihil divinius atque utilius excogitari umquam potest, cl. viro Philippo abbati Garbellio Patricio Brixiano præposito Ecclesie Pontis vici, qua in amplissimæ dioecesis tuæ finibus continetur, maxiina grat a habenda est, qui, totam contulit, ut e regio monasterio S. Juliæ insignem illum codicem Evangeliorum argenteum (auro mihi, gemmisque chariorem) in quo Antiqua latina Itala versio continetur, primus omnium erueret, exscriberet atque illustraret insigni illa prodroma epistola sua, in qua de Veteri Interprete sententiam dixit ornatissimis verbis, et copia tantæ eruditionis, ut ex Græcis Latinisque Patribus primitivis, in quibus atatem fere totam ipse contrivit, nihil amplius derivari possit, quod ille non comprehendisse videatur. Excepta fuit a te perattentő animo, atque incredibili voluptate per lecta ejusdeni epistolæ pars illa primordialis, quam intuli in pri mum tomum Vindiciarum Canonicarum Scripturarumj quamque tui, cujus judicium sapientiaque eminet, A intelligentes, ausi sunt in Irenæo ac Tertulliano magna laus est consecuta. Litteras nuper a te, princeps eminentissime, accepi, in quibus scribis, ut ego quemdam Evangelii S. Joannis locum in Codice Evangeliario Veronensi miræ antiquitatis inqui ram. Talis autem est : Qui non ex sanguine, neque ex voluntate carnis, nec ex voluntate viri, sed ex Deo natus est (Joan. 1, 13). Hæc lectio, quæ tibi uni primum innotuit (neque enim aliis, quod sciam, erat ante prodita), el. viris Scipioni marchioni Maffeio, aliisque postmodum visa est insolens et peregrina, nec veterum SS. Patrum testimoniis comprobata. Ego geminos parallelos S. Irenæi locos in mea intuleram adversaria; ac Tertulliani, et Augustini quosdam alios, majoris etiam ponderis. Tu vero, B cardinalis sapientissime, ne quis dubitet, quin ita, ut habet ms. liber Veronensis, legerit Irenæus in suo codice, tres alias ejusdem sanctissimi Lugdunensis episcopi auctoritates, quæ me fugerant, mecum communicasti, per litteras succo plenas, atque refertas eruditione singulari. Ut ergo Veronensis Evangeliarii locum recitavi, ita (ais) in Tertull., Jo. Chrysostomo, Vigilio Tapsensi, et Jo. Damasceno legitur; quamvis excuti hoc aliquibus non possit, quin depravata sit lectio, ad hodierna Graca, et maxime ad Latina exemplaria corrigenda. Apud cl. atque sapientissimum dominum Sabatier, cujus inter cæteras summas laudes, hanc certe primam esse statuo, quod Bibliorum sacrorum Veteris Testamenti Latinas versiones omnes, quæ in codicibus mss. et Antiquorum libris reperiri potuerunt, in lucem emiserit, multa sunt Veteris Testamenti loca, quæ Ireneo ac Tertulliano omnino sunt pecularia ea vero, qui fastidioso, ut ita dicam, palato sunt, ingustata præteribunt in nostro Evangeliario quadruplici. Pater Ansaldus dominicanæ familiæ decus et ornamentum, in lectione sanctorum Patrum apprime versatus, et talium rerum judex egregius, mirificam a te, ex recitata codicis Veronensis lectione, percepit voluptatem. Audio, ipsum concinnare Opus mirificum, ut ostendat sanctum Irenæum, Tertullia num, etc., ita legendum censuisse nec Veronense exemplar peccare, quod ab aliis modo superstitibus mss. codicibus longe recedat. Ego quoque eam lectionem illustro in epistola ad illustrissimum, semperque mihi colendum Joannem Franciscum Musellium sanctæ Veronensis Ecclesiæ archipresbyterum, de Litteris, de Ecclesiastica disciplina, ac de Hebræorum ad fidem Catholicam conversione optime meritum; quam, qui legerit, videbit nullo modo dici posse, Irenæum, Tertullianum aliosque Patres antiquiores, Veronensi Evangeliario minime patrocinari: quod tamen, ut mihi relatum est, erudito Barzano videtur. Felicius, mea sententia, causam aget cl. Ansaldus, qui omnia ad trutinam exiget accuratissime. Quod ea lectio, et antiquissima, et bonæ notæ sit, ego quidem pro certo habeo; quamvis exstitere nonnulli, qui, non locum invertere, ac depravare: et ubi legebatur natus est, quasi pro imperio jussere, ut legeretur, nati sunt, conformiter Vulgatæ editioni. Lectio Patrum, quos recitavi, mire torsit ingenia illorum, qui in eorumdem Patrum opera commentarios scripserunt. Ego, te præceptore, te duce, locum nonnolfis exemplaribus primæ ætatis aio esse conformem. Si quis dissentire velit, e doctorum hominum numero summotum iri se sciat. Nunc vero, eminentissime princeps, quosdam Brixiani codicis locos, qui mihi insigniores videntur, volo ad te mittere. Accipe eos in pignus obsequii mei. Mihi quidem, si quid rescribes, æque gratum futurum est, ac si me omnium beneficiorum genere cumulares, vir omnigene eruditionis, ac S. R. Ecclesiæ præcipuum de cus et ornamentum. Matth. XIV, 34. Brixian., in terram Genesaret. Græcus legit, Genesareth. Codices Græci quidam ferunt, Genesar, vel Genesera. Joan. viu, 59. Brixian., Exivit de templo, transiens per medium eorum, et ibat. Græcus fert, Ingous dé ἐκρύβη, καὶ ἐξῆλθεν ἐκ τοῦ ἱεροῦ διελθὼν διὰ μέσου αὐτῶν. Kai пaρпyev оûτws, id est': Jesus autem abscondit se, et exivit de templo, transiens per medium illorum, et præterit sic. Quæ tamen apud Vulgatam, S. Chrysostomum, S. Cyrillum, S. Augustinum, optimosque codices quamplurimos non leguntur. Luc. vin, 54. Brixian., Ipse autem ejiciens omnes foras, et tenens manum ejus, etc. Græcus legit, Avτὸς δὲ ἐκβαλὼν ἔξω πάντας, καὶ κρατήσας, etc., loe est, Ipse autem ejiciens foras omnes, et tenens, etc. Desiderantur hæc verba apud S. Ambrosium, Græcosque codices nonnullos; ablataque fuisse censentur Cantilogiæ causa, que aliquibus oriri videbatur inter versiculos 54 et 54, ubi dicitur, Jesum intra puellæ conclave, dumtaxat utrumque illius parentem, ae tres e suis discipulis admisisse. Matth. v, 44. Brixian, addit, Benedicite maledicentibus vos. Graeus hic addit, 'Αγαπᾶτε τοὺς ἐχθρούς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε TOUS μLooÛvτas úμás, hoc est: Diligite inimicos vestros, benedicite maledicentes vos, benefacite odientibus vos. Verba, benedicite iis, qui vobis maledicunt, ex Lucæ vi, 28, desumpta esse videntur; desideranturque in codicibus multis; eaque non habent Graci codices plerique, neque Chrysostomus, Augustinus, Hieronymus, Salvianus, Cyprianus, Fulgentius, versio Coptica, editio Græca Stephani in-4° et versio Syriaca. Matth. v. 47. Brixian., Amicos vestros tantum. Græci quoque codices fere omnes habent amicos, non fratres. Et ita Stephani omnes codd., Bodl. ms. D 7, aliique quamplurimi. Vide Millium. Matth. vi, 1. Brixian., Attendite, ne eleemosynam vestram faciatis coram hominibus; et ita plerique, ac ferme omnes Græci codices. Hanc lectionem Græci Patres Chrysostomus, Theophylactus, Euthymius, alii plerique vulgo sequuntur, minime tamen repugnantem Vulgatæ, cui favent nonnulli ex codicibus Græcis, Syrus, Origenes homil. 2 in Exodum, veteresque Latini Patres. Matth. x, 3. Brixian., Lebbæus, qui nominatur Taddæus. In omnibus Græcis codicibus Matthæi legitur, Καὶ Λεββαῖος, ὁ ἐπικληθεῖς Θαδδαῖος. Ex collatione autem evangelistarum iste Thaddaæus, ipse est qui Judas dicebatur. Matth. x, 8. In Brixian. deest, Mortuos suscitate; et ita Steph. ms. 9, Colbert. 3, Barberin. 9, Bodl. 6, Selden. 4, Usser. 2, aliique quamplurimi græci codices, de quibus consule Var. Lect. Millii. Ea tamen ferunt Vulgata, Syriaca, codex Cantabrigiensis, aliique innumeri. Sunt, qui addita in Matthæi textu putent. A Profecto nuspiam legimus, mortuos ab apostolis ad vitam revocatos, saltem ante Jesu Christi resurrectionem. Hæc interpretati non sunt Chrysostomus, Hieronymus, Euthymius, Theophylactus at in textu defuisse, bine colligi neutiquam potest; neque enim omnia divini Scriptoris verba ab interpretibus continenter explicantur. Matth. x1, 23. Brixian., Et tu Capharnaum, quæ usque ad cœlum exaltata es, usque in infernum descendes. Græcus fert, Et tu, Capharnaum, quæ usque ad cœlum evecta es, usque ad infernum deprimeris. At veteres multi Græci codices cum Vulgata consentiunt. Matth. xv, 8. Brixian., Appropinquat se mihi populus hic ore suo, et labiis suis me honorat. Græcus textus, Appropinquat mihi populus iste ore, et labiis me honorat. Matth. xxII, 19. Brixian., Ostendite mihi denarium. Marc. XII, 15, pépeté μot onvάpiov: Afferte mihi denarium. Luc. xx, 24, Επιδείξατέ μοι δηνάριον. Matth. xxvII, 8. Brixian., Vocatus est ager ille, ager sanguinis, omisso Haceldama. Syriaca vox est, Hacel-dama, et in Græcis codicibus non legitur. Fortasse ex Actibus in Matthæum irrepsit. Ferunt tamen eam vetusti Latinorum libri, veluti celeberrimus codex Græco-Lat. Cantabrigiensis, et vetus Vulgata Matthai a Martianæo edita. Joan. vi, 39. Brixian., nondum erat Spiritus sanctus. In codicibus Græcis hodiernis legitur, oπ γὰρ ἦν Πνεῦμα ἅγιον : nondum enim erat Spiritus sanctus. Lectio Vulgate Latina apertior, nondum enim erat Spiritus datus; quæ lectio antiqua est, ut liquet ex his verbis sancti Augustini: Quomodo intelligitur, Spiritus nondum erat datus, nisi quia certa illa Spiritus sancti datio, vel missio, post clarificationem Christi futura erat, qualis numquam antea fuerat; neque enim antea nulla erat, si talis non fuerat. Evang. secund. Matth., tom. III, part. 1, pag. 759, de bono thesauro cordis sui. Matth. xxiv, 18. Brixian., Tollere vestimenta sua; et ita generice Græcus usurpat, vestes, seu vestem. Matth. xxvi, 3. Brixian., Principes sacerdotum, et scribe. Græcus quoque et Syrus addunt et scribe; idque cum Luc. xxII, 2, et Marci xiv, 7, consentit: pauci tamen Matthæi codices manu exarati hæc habent, teste Millio in Var. Lect. Joan. vin, 25. Brixian., Gat. et Mm., principium, quod, etc.; Veron., in primis, quia, etc. Græcus Textus et aliqui mss. S. Augustini, Confessionum lib. 11, quia, etc. Joan. vII, 26. Brixian., Numquid vere cognoverunt principes, quia hic est vere Christus? et ita Græci codices editi legunt. Μὴ ποτε ἀληθῶς ἔγνωσαν οἱ ἄρχοντες, ὅτι οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ Χριστὸς : at alterum ἀληθῶς in codicibus quamplurimis desideratur. Joan. x, 8. Brixian., Vercellen. et Veronen., sed Bins iss. Lat. in Div. Biblioth. S. Hieronymi. non, etc.; et ita habent pressius Graco quidam codi Joan. XVII, 12. Brixian., Cum essem cum eis in hoc mundo. Græci codices habent: 'Eyo) èτýpour avτous C ἐν τῷ ὀνόματί σου, οὓς δέδωκάς μοι ἐφύλαξα, καὶ οὐδεὶς auτv, etc.; et ita legunt Stephani omnes codices, alii plurimi apud Millium hic, Copt., Pers., Arab., Syr., Eth., Cyrill. et Theophylactus (ut liquet ex eorum Commentariis impressis); versionesque quamplures ferunt, cum essem cum eis in mundo. Luc. 1, 40. Brixian.. Et confortabatur Spiritu. Et ita Græcns addit, Пveupati, hoc est, Spiritu; quæ vox in nonnullis Græcis codicibus desideratur. Versiones Persica et Æthiopica legunt, Spiritu sancto. Luc. xx, 20. Brixian., Hic calix, qui Novum Testamentum est in sanguine meo, qui pro vobis ef· fundetur. Græcus legit, Τοῦτο τὸ ποτήριον, ἡ κοινὴ διαθήκη ἐν τῷ αἵματί μου, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν ἐκχυνόμενον, qui ad verbum sonat: Hic calix, qui Novum Testamentum est in meo sanguine, pro vobis funditur. Luc. xxiv, 1. Brixian. post aromata, addit, et aliæ simul cum eis. Addit Græcus in line hujus ver- D siculi, quasdam alias illis sese addidisse, Kai Tives av aurais. Armenus vero habet: Et cæteræ mulieres cum illis. Quæ verba desumpta videntur ex versiculo 10, ubi Maria Magdalene, Joanna, et Maria Jacobi mater, et cum illis cæteræ ad apostolos venisse dicuntur, ut hæc nuntiarent. Marc. 1, 29. Brixian., Reu, erit æterni judicii. Græcus quoque habet, Ενοχός ἐστιν αἰωνίου κρίσεως. Quidam codices, ἁμαρτίας, seu ἁμαρτήματος. Codices nonnulli manu exarati cum Vulgata consen tiunt. Matth. vi, 15. Post hominibus, additur in Brixian. peccata eorum; et ita in textu Græco. Matth. v, 31. Brixian., Jube nos ire. Græcus textus, permitte nobis abire. Matth. xu, 35. Brixian., De bono thesauro cordis, juxta textum Græcum. S. Augustinus in Specul. de Joan. XI, 2. Brixian. et Vercellen., quæ unxerat. Græcus sipaoa, quæ unxerat Dominum unguento; ἐκμάξασα qua exterserat. Joan. xi, 50, Brixian. et Gat., expedit nobis ; et ita pleraque Græci textus exemplaria, et quidam mss. libri Divin. Bibliothec. S. Hieronymi, nec non S. Augustinus in Joannis Evang. cap.x1, tract. 50, tom. III, part. II, pag. 629. Joan. xiv, 9. Brixian. et Vercellen., qui me vidit, vidit et Patrem, conformiter textui Græco, o pazos ἐμέ, ἑώρακε τὸν Πατέρα, et S. Augustino in lib de Videndo Deo, ad Paulin. seu Epist. 167, tom II, pag. 478; item in lib. de Spiritu et Littera tom. X, part. 1, pag. 120. Veronen., qui vidit me, vidit et Patrem ; et ita ms. Clarom. S. Iren. in lib. II contra Hæreses, quidam mss. libri Divin. Biblioth. S. Hieronymi, et S. Augustinus in sermone ad Catechumenos tom. VI, pag. 559. S. Ambrosius quoque in tract. de Trinitate, pag. 324, habet, vidit. Joan. xiv, 17. Brixian. et Veronen., cognoscitis. Vercellen., agnoscitis; et ita Græcus Textus, et quidam mss. libri Divin. Biblioth, S. Hieronymi. Corbeien. habet nostis. Joan. xiv, 17, Brixian., Vercellen., Veronen. ct Corbeien., manet..... est; et ita Lucifer Calari tanus. Joan. xiv, 26. Brixian., dixi vobis. Græcus â tinov Spis, quæ dixi vobis. Joan. xvi, 2. Brixian., arbitretur se sacrificium obtulisse Deo ; Greens δόξη λατρείαν προσφέρειν τῷ θεῷ, existimet cultum adferre Deo. Joan XVI, 13. Brixian., diriget vos in omnem veritatem; Veron.. deducet vos in veritate omni: text. Gr.εις., Οδηγήσει ὑμᾶς εἰς πᾶσαν ἀλήθειαν. Quidam Greci codices, Ὁδηγήσει ἐν τῇ ἀλήθεια πάσῃ. Ex Latinis nonnulli apud S. Augustinum legunt, deducet vos in omni veritate; alii vero habent, deducet vos in omnem veritatem: et ita Vercel. ac S. Ambrosius in lib. de Spir. sanct. cap. 11, pag. 656, et in lib. 1, cap. 4, pag. 685. Joan. XXI, 25. Brixian, addit Amen ; et ita legitur ad calcem hujus capitis in Græcis codicibus editis, minime vero in Vulgata, Coptica, Syriaca, Persica, Arabica, et Armenica versione, Græcisque codicibus vetustissimis Alexan., Cantabrigien., Colbert. 8. Luc. 1, 66. Brixian., Vercellen., Veronen., Corbeien. et Gat., quid; et ita Græcus textus, antiqua Corbeien. Biblia, codex Evangeliarius Ecclesiæ Veronensis scriptus circa 1x sæculum in Natali S. Joannis Evangelistæ, quidam mss. Libri Div. Bibl. S. Hieronymi, et Sanctus Augustinus in libro secundo de Consensu Evangelistarum, tomo tertio, parte secunda, pagina 36. Luc. 11, 2. Brixian., Præside, omissa præpositione a, et ita juxta Græcum textum duo mss. libri Div. Bibl. S. Hieronymi, et S. Augustinus in lib. de consensu Evangeli-tarum tom. III, part. n,pag. 37. A suum acceperat hæc regio, derivatum, ut puto, ab HeLuc. vi, 26. Brixian., Vercellen. et Veronen. ante verbum homines, habent omnes; et ita Græcus textus, vetustissimus Corbeiensis Bibliorum codex, quidam Regina Suecorum mss. Div. Bibl. S. Hieronymi, et S. Augustinus in Speculo de Evangelio secundum Lucam tom. III, part. 1, p. 767. Luc. vi, 35. Brixian., Vercellen. Veronen. et Corbeien., nihil desperantes; Brug., Grot. reddunt, mutuum date, parem gratiam non sperantes: Syr. vero, Arab., Pers., Lud. de Dieu, Tremel., mutuum date, non frustrantes spe. Hamm., Beza, mutuum date, neque inopiæ metu a benefaciendo deterreamini. Oriunur variæ hæ lectiones ex ambiguo Graco verbo, apelpizein, desperare, fiducia deficere, et aliquid ab alio sperare. Codicibus Veron. et Verceilen. favere videtur etiam sanctus Ambrosius. Luc. XIV, 5. Brixian., cujus vestrum filius, aut bos cadit in puteum. Græcus in optimis codicibus quam plurimis habet, Τίνος ὑμῶν υἱὸς, ἢ βοῦς εἰς φρέαρ ἐμπεσείTat, hoc est, cujus vestrum filius, aut bos in puteum cadet, et ita plures mss. codd. apud Millium, ac Theophylactus, Tit., Bostr. aliique. Cantab. Gr. Πρόβατον, ἢ βοῦς. Latin. oves, aut bos. Luc. XVI, 23. Brix. et Veron., Et in inferno elevans oculos suos. Græcus quoque fert, Kai & τ on iπúρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ, et in inferno elevans oculos suos, etc.; et ita Præfatio S. Gaudentii. Cod. Vindobonen.. elevans oculos. Luc. XVI, 24. Brixian., Vercellen. et Veronen. e refrigeret; et ita S. Ambros. in lib. de Nabuth Jezrael, cap. 12, pag. 580. Luc. xxII, 15. Brixian., Ecce nihil dignum morte actum est ab eo, et ita Græcus textus, Idov ovde ov θανάτου ἐστὶ πεπραγμένον αὐτῷ; nonnulli enim transferunt, quasi π' «vτoũ, ut Erasm., Illyr., Bez. id est, Ecce nihil dignum morte actum est ab eo. At explicatio Vulgata melior. Marc. 1, 44. Brixian., Vercellen. et Corbeien., Veostende te Sacerdoti (Corbeien., Sacerdotibus), ronen., demonstra te Sacerdoli; Gat., principibus Sacerdotum. Græcus habet, Eavrov deiĝov to iepei. Quidam prispet, ut Leicest., cod. Velez., Paris. 6; apud Millium hic: ostende te sacerdotibus, plurali numero, ferunt etiam Syriaca et persica. Sed Græci Codices nonnulli cum Vulgata et Gat. consentiunt, habentque, principi sacerdotum. Matth. 1, 20. Brixian., Veronen. et San-Germanen., quod enim ex ea nascetur; et ita S. Ambros. in lib. de Instit. Virg, cap. 8, pag. 263, et in lib. I de Spiritu sancto cap. 5, pag. 641, nec non cap. 9, pag. 652. Matth. xv, 25. Brixian., denarium. S. Zeno Veronensis in lib. n de Somnio Jacob, Tractat. 13, pag. 178, duos denarios. B C Joan. vii, 8. Brixian., Ego autem nondum ascendo: et ita Græci codices nunc habent, ow, id est nondum; qua lectione, si antiqua est, omnis difficultas amovetur. Vetereni non fuisse colligit Grotius, quod hine Porphyrius numquam Christum calumniatus D esset de mendacio: nam in vocе озя, nondum, fuisset nodi solutio. Verum, etiamsi Graci codices habuerint simplex oux, non, inanis est atque impia de mendacio accusatio. Joan. xxi, 22. Brixian. hic et vers. 23, pro sic, habet si; et ita juxta Græcum textum habet codex Regina Suec. sign. n. 14, qui et S. Wenceslai fuisse olim dicitur, proba is quidem antiquitatis, et note. et Joan. v. 2. Brixian., Betesda; et ita Græcus codex, Brood, Bethesda; Veron.., Betzeta; Vulgata, Bethsaida. Consentiunt viri periti, scripturam illam propter horum nominum affinitatem a Librariis, aliis Hebreæ linguæ imperitis depravatam esse, etsi legatur apud Tertullianum, et in Theophylacto Romanæ editionis. Constat enim regionem fuisse in Urbe sancta, quæ a Josepho appellatur Bŋçɛ0ά, Bezetha, ubi erat forum pecuarium, sive forum ovium, unde nomen bræo beth hazon,id est,domus,sive, locus ovis. Graecis autem ovis dicitur, πρόβατον, unde vox προ Carix facia est; ut probatica Evangelista sit macellum ovium, cui vicina piscina dicebatur Probatica; aut piscina illa, cujus aquam quandoque angelus movehat, erat in probatica, nempe in macello ovium, vel juxta illud macellum. Erat in hac regione porta ovis, quæ in codice Hebræo lib. II Esdræ cap. ui, vers. 1, appellatur 1837, schaar-hazon, id est, porta gregis, sive ovis, et in Græca versione, яúη πрobατin, quam Eliasib, sacerdos magnus, exstruxisse dicitur. Quapropter quidam Interpretes volunt, piscinam, de qua sermo, ideo Probaticam appellatam, quia esset ad portam Probaticam, hoc est ad portam Gregis, vel, si lectio Græca probatur, piscinam illam, quæ erat in probatica, fuisse juxta portam Gregis. Verum non tam portam, quam certam regionem denotari hac voce pobarin, suadet, quod dicit EvangeGrælista, Probaticain appellatam fuisse Bethsaida, ce Βηθεσδά : illa enim vox Βηθεσδά, sono non multum differt a Bae, quo nomine, ut diximus, Josephus appellat regionem, ubi, omnium consensu, sita est illa piscina. Attamen alii ab alia origine derivatum putant nomen Byɛoda, nimiruni a ND, Beth-cheseda, aut Betheseda, quod sonat, domus misericordiæ, ob collata ægris in hac piscina beneficia. Alii derivant a NTUN 12, Beth-esda, id est, domus effusionis: non a fudendo victimarum sanguine; neque enim ibi, sed apud altare mactabantur hostia; sed ab aquæductu, cujus forsan auctor Ezechias, qui dicitur introduxisse aquas in Civitatem, lib. IV Reg. cap. xx, vers. 20. Matth. XIX, 17. Brixian., Quid dicis me bonum? el ita recentiores quidam, nempe Maldonatus, Jansenius, Simonius, et Martianaus. At neque nostra Vulgata Latina versio, neque Græcus ex libris veteribus multis manu exaratis, cum Latina consentientibus, hanc explicationem admittunt. Matth. xv, 52. Brixian., jam tres dies sunt, quod, etc. S. Ambrosius triduum est, quod. Matth. xvi, 6. Brixian. cavele vos; Vercellen.. Veronen, et San-Germanen., attendite vobis; et ita SS. Hilarius, et Gaudentius, juxta Exemplar S. Germani a Pratis. Matth. xvi, 12. Brixian., non dixit, etc. S. Ambrosius in lib. 1 de Poenitent. cap. 15, p. 411, non dixit a panibus, sed a doctrina Pharisæorum et Sadducæorum attenderent sibi. Matth. xvii, 24. Brixian., Vercellen. et Veronen., futurum (Brix. futuru)est, filius hominis tradatur. SanGerm. habet, futurum est, ut tradatur; et ita S. Hilarius in Comment. in cap. xvi Matth. ...... Matth. xv, 23. Brixian., Vercellen., Veronen. et San-Germanen., exigebant; e ita S. Hilarius in Commentar. in cap. xvii Matth, Corb., exigunt. Matth. xv, 26. Brix., invenies in eo; Vercellen., Veronen. et San-Germanen.,... invenies ibi; et ita S. Ambrosius in epist. 7 prim. class., 784. Joan. vin, 39. Brixian., Vercellen. et Veronen. si filii Abrahæ essetis...... faceretis, et ita Ambrosiaster in epist. ad Titum, cap. 1, p. 314; Rufinus, S. Hicronymus et S. Augustinus. Joan. Ix, 4. Brix. et Veron., veniet; et ita S. Ambrosius in Exposit. psalm., cxvII, pag. 1054. Joan. 1x, 5. Brisiau., quamdiu in hoc mundo sum; Vercellen. et Veronen., cum sum in hoc mundo; et ita S. Ambrosius in lib. 1 de Fide cap. 7, pag. 506. Corbeien., cum in hoc mundo sum; et ita idem S. Ambrosius in epist. 80, clas. I, pag. 1096. Joan. x1, 4. Brixian., hæc infirmitas per eum. S. Ambrosius in lib. iv de Fide, cap. 10, pag. 545, hæc infirmitas, etc., sed pro claritate Dei, ut clarificetur Filius ejus per ipsum. Joan. xi, 5. Brixian., fudit; Vercellen. et Veronen., misit; et ita quidam mss. libri Divin. Biblioth. S. Ilieronymi. Joan. xm, 32. Brixian. et Veronen., et Deus cla- A Trinit. lib. x, cap. 41, et in Græcis, et in Latinis corificavit eum; et ita S. Ambrosius. Joan. xiv. 26. Brixian., et commonefaciet vos omnia. S. Gaudentius, et admonebit vos omnia. Joan. xv, 28. Brixian., ad Caipha; Vercellen., Corbeien., Gat. et Mm., ad Caipham; et ita S. Augustinus in lib. m de Consensu Evangelistarum tom. III, part. II, pag. 114, et in tractatu 114, in Joan. Evang. cap. xvIII, tom. III, part. II, pag. 789. Veronen., a Caiphan. Luc. 11, 22. Brixian., adduxerunt eum; S. Irenæus, imposuerunt eum. Matth. vi, 13. Brixian. postea verba, sed libera nos a malo, habet quoniam tuum est regnum, et virtus, et gloria in sæcula. Amen. Græcus post eadem verba, sed libera nos a malo, addit, quoniam tuum est regnum, fortitudo, et gloria in sæcula. Amen. Quæ additio legitur etiam in Constitutionibus Apostolicis, Opere imperfecto in Matthæum, S. Chrysostomo, antiquis Græcorum Liturgiis, et Syriaca Gothicaque versionibus. At probabilissimum est, hæc addita fuisse, atque e Liturgicis libris in textum Matthæi irrepsisse; ea enim non ferunt Lucas cap. XI, vers. 4, neque præter Brix. alius vetus Evang. cod. Latinus, nec vetusti Græcorum codices, Copticaque et Arabicæ versiones. Joan. xvi, 15. In Brixian. et Vercellen. additur, in hoc mundo. S. Hieronymus in Dialogo contra Pelagianos tom. II, pag. 749, habet, in mundo. Matth. vi, 32. In Brixian. post Pater vester, additur cœlestis; et ita in Greca versione. Matth. v, 31. Brixim. cogitare in crastinum. S. Augustin. in lib. I de Serm. Dom. in monte, tom. HI, part. p. 222, cogitare de crastino. Matth. v, 2. In Brixian., Vercellen., Veronen. et San Germanen. post leprosus, additur quidam; et ita in S. lilar. Tract. in psal. cxxxvi, tom. 1, pag. 566. Matth. xi, 58. In Brixia., Vercellen., Veronen, et San-Germanen. ante mundus, additur, hic; et ita in multis editionibus S. Augustini de Civitate Dei lib. xx. Matth. XIV, 22. Brixian., jussit discipulos. Duo Regina Suec. mss. Div. Biblioth. S. Hieronym. habent jussit discipulis, omisso Jesus, ut etiam omittitor in Brixian. et Corbeien. Matth. xvm, 7. Ante mundo, additur huic, in Brixian., Vercel., Veron. et Corb.; et ita in S. Cyprian., p. 153. Matth. xxvi, 39. Brixian., Pater meus, etc., transfer a me calicem istum. S. Hilarius in Commentar. in Matth., Pater meus, etc. S. Ambrosius in lib. 1 de Fide, cap. 5, pag. 477, Pater meus, etc., transfer a me calicem hunc. Item in lib. de Incarn. Dom. Sacram. cap. 7, pag. 718, habet, Pater meus. Joann. xiv, 17. Brixian., Vercellen., Veronen. et Gat., hic mundus; et ita S. Ambrosius in lib. 1 de Spir. sanct. cap. 4, pag. 611, et in Exposit. Evang. secund. Luc. Joan. xiv, 31. Brixian., Vercellen., Veronen., et Corbeien., hic mundus; et ita S. Ambrosius in lib. v de Fide, cap. 7, pag. 567. Joan. xvi, 16. Brixian. et Veronen. habent primo et secondo loco, de hoc mundo; et ita S. Ambrosius in lib. I flexaem., p. 14. B Luc. xxi, 45 et 44. In Brixiano desunt integri isti versiculi 43 et 44. Nonnulli, veriti ne Christiani nominis osores ea historia abuterentur, ut indigna Je-u Christo incommoda tribuerent, totum textum, id est præsentes versiculos 45 et 44, ab exemplaribus suis expunxerunt: quemadmodum hodie pariter in multis vetustis Græcis codicibus, id est, in mss. Alexan. Bodl. 4, 5; cod. Leicestr., Copt., Paris. 6; in Syris quibusdam, teste Photio, epist. 134, et olim etiam in multo pluribus Latinis textibus, Hieronym. lib. in contra Pelagianos, et Hilario lib. x de Trinitate ac Epiphan., Ancorat, cap. 31, 32 et 33 desiderabantur: Nec sane ignorandum nobis est, ait S. Hilarius de dicibus quamplurimis, vel de adveniente angelo, vel de sudore sanguinis nihil scriptum reperiri. Addit, nihil inde discriminis in veritatem creari, neque juvari errorem ; quod scilicet incertum sit, quæ vera lectio inter tot exemplarium varietates putanda sit: Ambigentibus igitur, utrum hoc in libris variis, aut desit, aut superfluum sit (incertum enim hoc nobis relinquetur de varietate librorum, etc.). Aguoscit laudatus Epiphanius Ancoral. cap. 31, locum hunc ex Evangelio in codicibus Græcis permultis erasum fuisse, pia fraude Catholicorum quorumdam, metuentium ne quid forte sinistri inde colligeretur; non intelligentes, quid dispendii in veritatem proveniret. Addit S. Irenæum usum esse co loco, in suo adversus Hæreses hbro m, cap. 32, ad probandam Incarnationis veritatem. Utitur pariter eodem loco idem S. Epiphanius loco cit. cap. 57, pag. 42, ad ipsum idem dogma asserendum. Suspicatur Grot. in Luc. xix, 41, hanc exemplarium correctionem, nonnisi episcoporum aucioritate inductam; pro certo tamen credimus, ita cum illo loco contigisse, quomodo cum aliis permultis, ut, amanuensium audacia, seu nimia semiphilosophorum quorumdam religione (putantium, eodem loco invidiam Jesu Christo creari), expungeretur : vel ad oram codicis, veluti caute legendus, adnotatus, ansam dedit suppressioni in nonnullis exemplaribus. Minime tamen hoc valuit, quin mss. pleraque Græca, et Latina, ac impressa nostræ ætatis integra manerent. Habent hos versus 45 et 44 Vercellen., Vindobonen., Veronen. et Mm. Vidimus Apologiam ex S. Epiphanio, in ejus suffragium adducente locum S. Irenæi. Eamdem pariter sententiam, quam Irenæus, refert S. Hippolytus contra Noet. cap. 18 edit. Fabric., item Sermo de Resurrectione apud Anastas, Sinait, in Hodego, pag. 356; S. Justinus in Dialogo cum Tryphone; S. Chrysostomus in Matthenin Lom. 84; Ammonius in Concordia; S. Augustinus C in libro de Consensu Evangelistarum, et Patres alii post ipsos. Photius ad Theodorum Âm cum scriben, epistola 158 monet ne umquam committat, ut quorumdam Syrorum auctoritate permotus, locum hunc e Luca, veluti alienum expungentium, illum rejiciat. Porro Syris illis persuaserat metus, quod indecorum Jesu Christo videretur, ut eo dolore oppressus essel, quo sanguineus sudor exprimeretur. Syrorum nomine hie Armeni facile designantur, quos locum hunc, et Historiam feminæ adulteræ expunxisse er Evangelio, accusat Nicon, de pessima religione Ar D menorum. Matth. vi, 22. In Brixian. post oculus, deest tuus, et ita in S. Augustin. Spec. de Evang. sec. Matth. tom. III, part. 1, pag. 756. Matth. v, 26. Deest hæc, in Brixian. et in S. Cyprian. Matth. x, 24. Deest, factum, in Brixian., Vercellen. et Veronen. ut in S. Ambros. lib. ш lexaem. cap. 10, pag. 49. Matth. xvi, 25. In Brixian., Vercellen., Veronen. el Corbeien. deest ea, primo et secundo loco; et ita in S. Hilar. Commentar. in hunc Matthaei locum, et in lib. vi de Trinitate num. 38, juxta fidem quamplurium mss. codd.; item in S. Ambros. lib. I de Fid. cap. 7, pag. 480. Matth. xix, 4. Deest hominem, in Brixian., Vercellen, Veronen., Gorbeien. et San-Germ.; et ita in Corbeien. Bibl. Version. Vulgat.; in S. Augustin. lib. x de Genesi tom. III, part. 1, pag. 256, it. Specul. de Evangel. secund. Matthæum tom. III, part, 1, pag. 761; lib. xiv de Civitate Dei cap. 22, et lib. xix contra Faustum tom. VIII, pag. 350. Matth. xxvi, 45. Brixian., Vercellen. et Veronen., liberet nunc eum, si vult eum; Corbeien., liberet nunc eum, si vult. S. Ambrosius in Enarrat, in psalm. XLIP, pag. 915, nunc eum. |