Obrazy na stronie
PDF
ePub

sancto nobisque charissimo codice satis.

[ocr errors]

pha Augustini Ferrerii, ea tempestate Vercellensis A excæcati, aut alio membro capti sint. Sed de hoc episcopi, ac patruelis avi mei, legere est. Quem nos codicem perinde describendum curabimus, priusquam, aut illum diuturnitas temporis pejus efficiat, aut ulla illius pars alia deperdatur: ut saltem firmissimi testimonii loco exstet versionis; ipsa qua hodie utimur S. Hieronymi versione, antiquioris. Syngrapha autem illa sic se habet: ‹ Augustinus Ferrerius, Dei, et Apostolica Sedis gratia episcopus Vercellensis, et Comes, Universis Christi fidelibus, præsentes nostras inspecturis, salutem in Domino sempiternam. Noveritis, quod nuper ad Ecclesiam S. Eusebii Vercellensis devotionis gratia declinantes Mag. D. Jacobus Circestensis, et Petrus Ebult de Salus, diœcesis Lausanensis, ad M. principem nostrum Excellentiss. Carolum Sabaudiæ ducem pro universali Helvetiorum conventu oratores, significantes nobis, et venerando Cap. nostro, Ecclesiam sub hujus sancti Eusebii invocatione in finibus loci Salus, loco dicto Nieuchen. Lausanensis diœcesis, consistere, quam homines, et incolæ loci prædicti summa venerantur devotione et reverentia, ob sublime sanctissimi episcopi et Martyris Eusebii meritum. Quare, si quid de illius veste, gestis, ex reliquiis apud plebem prædictam haberetur, eadem plurimum in Domino gratularetur. Nos ideo (ut par est) cupientes, et prædictum divum Eusebium patronum nostrum devotis laudibus ubique locorum, et terrarum summa veneratione extolli, justamque eorum oratorum devotionem considerantes, nec non prælibati illius principis nostri ducis singularem erga præfatos oratores benevolentiam, qui nobis et capitulo nostro pro eis affectuose scripsit, et magnificum D. Stephanum, Motæ in Sabaudia dominum, et suæ excellentiæ capitaneum destinavit, quoniam hujusmodi postulatio ad Beati Eusebii cedit, populique præfati devotionem, eisdem oratoribus (accedente venerandi capituli consensu) partem lapidis, quo Beatus Eusebius lapidatus exstitit, et morti traditus; foliumque unum Evangeliorum, ante centum quadraginta quatuor, super mille annos, præfati S. Eusebii manu propria conscriptum, et a Sacrario Ecclesiæ prædictæ cum qua decuit reverentia extractum, elargiti fuimus ex quo Evangeliorum libro plurima miracula visa sunt, quæ nulla poterunt tergiversatione celari, et quæ omnia apud Ecclesiam nostram prædictam summa veneratione asservata transmittimus, pa- D oriente sole, quidquid de nocturna umbrarum calirique veneratione penes eos observari affectamus. Has autem nostras per secretarium, nostrumque jussum subsignari, et sigilli nostri majoris appositione roboratas in testimonium præmissorum concessimus. Datum Vercellis ex palatio episcopali nostro, die 24 Januarii MDXV, præsentibus ibidem Andrea Ferrerio Patruo, et vicario nostro generali, et Ludovico de Gromis, Canonico Vercellensi, testibus ad præmissa. vocatis, et rogatis. † loco Signi. Jo. de Ferreriis. ›

Hucusque idem memoratus episcopus Jo. Stephanus Ferrerius, qui, quamvis in sua præcellenti hujus sacri codicis descriptione eum posteritati, ælernæque memoriæ dandum promiserit his verbis : Quem nos proinde describendum curabimus: morte tamen præreptus anno 1610, antequam vita S. Eusebii ab ipso collecta in lucem ederetur, alteri Ferrerio episcopo, el sacra cardinalatus purpura insignito, atque, ad spectabilem venerandumque Eusebianum codicem in præsentem memoriam revocandum incomparabili sollicitudine prædito, supremo dictante providentiæ numine, hisce temporibus curam reliquit.

Aliud quoque documentum habetur in sermone B Athonis, episcopi Vercellensis anno 752, qui inter alios ad laudem sancti martyris episcopi Eusebii a Sanctis Patribus et episcopis Ambrosio, Maximo, ac Gregorio Turonensi compositos recensetur. Circa medium namque Serm. illius, ubi fit mentio de concilio coacto Mediolani anno 355 (juxta adnotationem Cardinalis Baronii) a Constantio imperatore perniciosissimo catholicæ Fidei hoste, atque eversore, sic legitur: Ad quem beatus Eusebius ire distulerat, quem, quid agendum, minime latuerat. Deinde subdit: Nec se potuit continere, quin ad memoratum concilium iret pro fide contendere, sancti Evangelii cara deportans pignora. Idem testatur etiam Venerabilis Jo. Franciscus Bonomius, hujus Ecclesiæ episcopus anno 1554, qui inter cætera, ad apparatum excogitatæ translationis sacri corporis sancti martyris Eusebii pertinentia, elogia ex SS. Patrum, tum Græcorum, tum Latinorum scriptis excerpta, quæ in basilica Eusebiana, atrio episcopali, arcubus, trophais, viisque publicis erant apponenda, illud quoque Athonis extabat. Habetur demum in Vita sancti Eusebii typis edita, num. XIV, fol. 158. Sacrosancta Evangelia sua ipsius manu descripta, fidissimorum comitum loco, assidue apud se habuit: quibus usus, vitiorum, schismatum, bæresumque tetra monstra undique exterminavit.

Per hunc denique librum præcipuam quamdam ejusdem sanctitatem aliquando significavit Deus, uti etiam ipsa syngrapha superior innuit: sæpius enim evenit, ut qui, illo tacto pejerarunt, ii, aut statim

C

Sed quid immoror in requirendis probationibus, cum tu, mi Blanchine, compertum habeas, quanta sit hujus sacri codicis dignitas, quanta ejus conditoris certitudo, quanta insuper fides ei habenda. Hoc duce novatorum errores eludere conare : ut, sicut

gine reliquum est, cito dilabitur; ita, hoc sacro volumine in lucem edito, et non solum in litteraria republica, sed etiam in toto terrarum orbe diffuso, omnium hæreticorum oculi cæcutientes, catholicæ fidei agnitione illustrentur.

Faxit Deus, ut mea etiam ad majorem orthodoxæ fidei confirmationem, ad majus gloriæ incrementum S. P. N. martyris episcopi Eusebii, eique famulantis capituli, ad dignam demum tui nominis commendationem compleantur vota. Accipe igitur, præclarissime, ac semper mihi gratissime Blanchine, quidquid imbecillitas mea seligere potuit, quod omne tibi jucundissimum fore confido. Vive diu, zelando fidei

veritatem; ac in arduo maximoque, quod suscepisti, A idus Augusti in Curte Regia Lustonoa, seu Justonoa, opere, te Deus incolumem servet, ac demum ad felicissimum salutis æternæ locum perducat. Vale. Vercellis die xi mensis Junii, Anno Domini 1738.

BLANCHINI VERONENSIS DE CODICE VERCEL-
LENSI JUDICIUM.

B

pro quibusdam prædiis Angelbergæ olim imperatricis, in Italia morantis; ex quibus liquet nondum eo anno locum fuisse Berengario invadendi regni, quod solum post mortem Caroli subsequenti anno 888, factum est. Sunt et alia diplomata nondum edita ejusdem Berengarii, ex quibus idem evincitur. Unum datum est anno 889, iv idus septembris, anno regni 11, alterum anno 89, iv nonas septembris, anno rcgni vi, ut alia omittantur. Ætate vero Berengarii sic constabilitata, nascitur mihi nunc novum probationis genus, in quo fere conquiescam. Sed quoniam ipsum explicari non potest, nisi inspectis argenteis laminis ejusdem codicis Eusebiani, a Berengario auro argentoque contexti, atque Ecclesiæ principi Vercellarum ab ipso reverenter oblati, ipsæ tabulæ inspiciantur Parte 11 hujus operis, pag. DLXXIV et DLXXV, ex quibus licebit conjicere eum, postquam cpiscopi Vercellensis patrimonium satis amplum diripuerat, tactum dolore cordis intrinsecus, Eusebianum autographum cum fœnore reddidisse. Rem narro ex Hadriano Valesio, qui cap. IV Adnotationum in laudatum anonymi panegyricum inquit : « Anno 886, inter Berengarium Forojuliensem ducem, et Luitwardum episcopum Vercellensem, Caroli Augusti a sccretis consiliarium unicum, orta discordia est. Berengarius per vim, aut per insidias Vercellas ingressus, multas res episcopi pro voluntate surripuit, ac urbe excessit spoliis onustus, nemine prohibente: sed insequenti anno 887 ad imperatorem venit, et magnis muneribus contumeliam ac injuriam episcopo factam luit, inimicoque satisfecit, quemadmodum in Annalibus Bertinianis invenitur. Anno enim 886, Post Pascha, (inquiunt) habito generali Papiæ conventu imperator per Burgundiam, obviam Norminnis in Galliam, qui tunc Parisiis erant, usque pervenit. Occiso ibi Henrico Marchensi Francorum, qui id tempus Neustriam tenuit, rex, parum prospere actis rebus, revertitur in sua. Discordia inter Berengarium cognatum regis, qui Foro Juliense fruitur, et Liviwardum episcopum oritur. Propterea Berengarius mittens Vercellinam urbem expoliare, ibique veniens, multis rebus episcopi abreptis, prout voluit, reversus est. Et anno 887, imperator elisaica magna infirmitate adgravatur. Postea parum convalescens, ad Alemanniam proficiscitur : Dvergens Curtem Podonam, pro dolore, capitis incisionem accepit. Transacto die sancto Pascha, habitum est Placitum Weibilinga. Ibi inter alia Berengarius ad fidelitatem Cæsaris pervenit, magnisque muneribus contumeliam, quam in Liviwardo priori anno commiserat componendo absolvit.

Ego in illustrissimi canonici Ruggerii laudibus feram, si dissertationem quoque texuerit singularem, atque ea monumenta ab omni antiquitate petita evulgaverit, quæ (ut ipse in epistola videtur innuere) in archivo insignis capituli ad hanc diem usque adservantur; ut eorum ope sanctissimo episcopo et martyri Eusebio laudatum codicem Evangeliorum asse. rat vindicetque. Id, ut velit efficere, etiam atque etiam rogo; sicut ex litteris ad eum scriptis id me summopere optare perspexit. Quantam vero antiquissima traditioni Vercellensis Ecclesie fidem nos habere conveniat, edocent acta illa S. Eusebii, quæ Ferdinandus Ughellius publici juris fecit Tom. iv Italiæ Sacræ, col. 1030, primæ edit., ex codice (ut inquit) vetustissimo Vitæ sanctorum monasterii Nonantulani. In iis namque ita legitur: ‹ Pugnabat autem (scilicet S. Eusebius) contra immanissimas bestias Arriomanitas, quæ eum expulerunt de civitate, persecutione populi contra eum excitata. At ille, ne populus in eum peccaret, quos postea delectabatur habere filios, sciens scriptum, Si vos persecuti fuerint in una civitate, fugite in aliam, ultra flumen Padum transiit, et ad Castrum, quod dicitur Credonensium, perveniens, ibi tribus mensibus degens, in honorem B. Dei Genitri cis construxit Oratorium: ubi etiam adhuc longius degens, EVANGELIUM Christi propria manu SCRIPSIT, cujus miraculum in eodem codice quatuor Evangeliorum non solum verbis Christi, sed et ejusdem Patris tanta virtus coruscat, ut, si aliquis seductus a diabolo falsum super eum Sacramentum fecerit, citius super eum plaga corporis ostendatur: ita ut, aut morte mulctetur, aut perditis oculis spirituale et corporale lumen amittat, aut ariditate membrorum, mancus vel claudus efficiatur, aut invasione dæmonum pene usque ad exitum dilanietur. › Hisce laudationibus, huicque testi item Berengarius accedit, filius Eberhardi ducis Forojuliensis, qui admodum juvenis in regem Italiæ anno 888, fuit adlectus, ut constat ex sigillis cereis diplomatum, quæ ipse dedit primis sui regui annis. Ibi enim effigies cernitur hominis imberbis, vultumque juvenilem præferentis, qualem non videas in subsequentium annorum diplomatibus. Guglielmus Godefridus Leibnitius, qui editionem ornavit, ac brevem Chronologiam antiqui carminis panegyrici de laudibus Berengarii Augusti (primum ab Iladriano Valesio christianissimi regis Galliæ historiographo evulgati), a mense maio anni 887, exorditur regnum Berengarii in Italia. Sed id minime solidis fundamentis, uti ait doctissimus abbas Ludovicus Muratorius Parte 1 Tomi u Rerum Italicarum pag. 373, cui ante oculos observabantur duo diplomata Caroli Crassi imperatoris, data anno 887, ш PATROL. XU.

C

Eusebiani codicis operculum ex argento et auro a Berengario rege instauratum, ex una parte Salvatoris nostri effigiem, ex alia S. Eusebium exhibet EUSEB. EPS: ad ejus vero pedes laudati versus adscripti leguntur :

Præsul hic Eusebius scripsit, solvitque vetustas:
Rex Berengarius sed reparavit idem :
Argentum postquam fulvo deprompsit (l.decompsit) et auro,
Ecclesiæ, præsul, optulit ipse tuæ.

3

Hujus codicis omni cultu et veneratione prosequendi A manifestum est; illic autem exstitisse in codicibus

[ocr errors]

vide integumenta argentea æri incisa Parte hujus operis pag. 574 et 575, quas allegavi.

Igitur ex epigrammate a Berengario in Vercellensi codice expresso tenemus, ipsum codicem a S. Eusebio fuisse exaratum quod testimonium, quoniam illo rege proficiscitur, ad nonum Christi sæculum est referendum. Antequam vero tollatur manus e tabula, unicum saltem laudati codicis locum recitemus, quém Ariani eo tempore, quo Auxentius Mediolanensem Ecclesiam armis exercituque occupaverat (Valente et Ursacio Ecclesiam Sirmiensem incursantibus) de sacro Joannis Evangelio punienda manu sustulerunt (nempe versum 6, cap. 1). Hoc cnim flagitium, quoniam deprehensum fuit circa annum reparatæ salutis 357, miram Eusebiani codicis B antiquitatem ostendit, atque inolitæ traditioni addit maximum pondus auctoritatis. Legebatur nempe in laudato capite i Evangelii secundum Joannem v. 6, quod natum est de carne, caro est, quia de carne natum est; et quod natum est de Spiritu, Spiritus est, quia Deus Spiritus est, et ex Deo natus est; ut adhuc in Vercellensi codice habetur. Sed impii homines ca verba, quoniam Deus Spiritus est, dolo ac fraude ex omnibus sacris voluminibus erasere, ut discimus a S. Ambrosio, qui Arianos sic compellat in libro de Spiritu Sancto: Nec solum hoc loco evidenter sancti Spiritus sorra, hoc est Deitatem, scriptura testatur; sed etiam ipse Dominus dixit in Evangelio, quoniam Deus Spiritus est. Quem locum ita expresse, Ariani, testificamini esse de Spiritu, ut eum e ves- C tris codicibus auferatis : atque utinam de vestris, et non etiam de Ecclesiæ codicibus tolleretis. Delebaut ergo eum locum non modo ex suis, sed etiam ex Ecclesiæ codicibus Ariani. Atque illud facinus ad exitum feliciter perduxere; quia plurimi ex ipsis, fraudulenter dissimulata hæresi, sese ab Ecclesia catholicæ communione palam subducere perdiu refugerunt. Sed a vigilantissimis Ecclesiæ pastoribus hec Arianorum perfidia detecta est; ut narrat idem Ambrosius, qui etiam tempus assignat. Eo enim tempore (inquit), quo impiæ infidelitatis Auxentius Mediolanensem Ecclesiam armis exercituque occu⚫ paverat, vel a Valente atque Ursacio, mutantibus sacerdotibus suis, incursabatur Ecclesia Sirmiensis, falsum hoc, et sacrilegium vestrum in Ecclesiasticis D codicibus deprehensum est. Et fortasse hoc etiam in Oriente fecistis. Affirmat tamen Sanctissimus Mediolanensis Antistes, hoc tanto Arianorum scelere fidem Ecclesiæ nec deleri, nec labefactari potuisse.

Et litteras quidem (ait) potuistis abolere, sed fidem non potuistis auferre. Plus illa vos litura prodebat, plus illa vos litura damnabat: neque enim vos poteratis oblinire veritatem, sed illa litura de libro vitæ nómina vestra radebat. » Et vero (inquit Germonius lib. de veteribus hæreticis Ecclesiasticorum codicum corruptoribus, pag. 116), locum illum, quoniam Deus Spiritus est, non extare amplius in capite ertio Evangelii secundum Joannem, cuique legenti

Latinis præsertim Mediolanensis Metropoleos (in cujus finibus Vercellæ continebantur) scriptis ante iniqua Arianorum tempora, nemini dubium esse po

test.

Vide etiam Tertullianum in libro de carne Christi, quem Romæ scripsit adversus Marcionem, Apellem et Valentinum: quorum primus negabat Christum veram carnem habuisse; secundus concedebat veram carnem habuisse, sed vere natum esse negabat; tertius cum fateretur, et veram carnem habuisse, et vere natum esse, aiebat illum natum esse per Virginem, atque in Virgine, at non ex virgine. Adversus. enim istos hæreticos idem Tertullianus hunc ipsum Joannis locum citat: Ipse Dominus, inquit, sententialiter et definitive pronuntiavit, quod in carne natum est, caro est, QUIA EX CARNE NATUM EST. Sed si de homine tantummodo dixit, non et de semetipso; plane nega Christum, et ita defende, non et ipsum competisse. Atquin subjicit, et quod de Spiritu natum est, Spiritus est, QUIA DEUS SPIRItus est, ET DE DEO NATUS EST. Hoc utique, vel eo magis in ipsum tendit, si et in credentes ejus. Si ergo et hoc ad ipsum, cur et non illud supra? etc. Nequé Romæ tantum, aut solus ista legit Tertullianus in Evangelio Joannis; sed et in Africa Cyprianus, et cum illo plurimi episcopi in synodo, quæ Carthagine anno 256 celebrata est, et in qua agebatur de baptizandis hæreticis.

Novissimus editor S. Ambrosii ad hunc Joannis locum, quem ex laudato Ecclesiae doctore superius recitavi, hæc putavit esse observanda : ‹ Sequentes voces (inquit, tom. 1, p. 677), quia de carne natum est, non minus absunt ab omnibus omnium idiomatum bibliis, quam illæ, de quibus hic disputatur, quoniam Deus Spiritus est. Atqui dubitare nequaquam licet quin hæ ultimæ ab Hæreticis fuerint ex albo sacrarum paginarum erasæ. Sed hæc fortasse causa est, cur Ecclesia non restituerit locum illum ; quia non satis exploratum habebat, utrum vere in' antiquissimis et primigeniis Evangelii exemplaribus exstitisset. Sed de hoc satis. Reliquum est, idque unum videtur, ut specimen characterum impressum Par. 1, Tab. II, post pag. 588, diligenter inspiciant, qui ex recitatis indiciis agnoscere in cod. Vercel. S. Eusebii ætatem recusant. Remotissima certe sit vetustatis necesse est illud Evangelistarium, quod vel ab ipsis Berengarii regis temporibus jam ætate confectum vetustas solverat, quodque instauratione indigebat, ut legitur in Epigrammate argenteo in tegumento superposito, quod habet,

Solvitque vetustas:

Rex Berengarius sed reparavit idem. Verbum tandem hic addain et de imagine S. Eusebii : insignior namque est, quam ut de ea penitus liceat silere. Berengarius in instaurationem codicis ingentem pecuniam impendit, veterem ́iconanr renovavit, ornavit, auroque compsit at inscriptionem, quæ extabat primitus, EUSEBIUS EPISCOPUS, sine sancti

adjectione retinuit, tenax venerabilis antiquitatis. A nus uti licuit. Ego divinæ providentiæ ductu felici

CL. Mabillonius To. 1 Itineris Italici p. 9, de nos-
tro Codice Vercellensi hæc scribit: In Sacrario
ejusdem Ecclesiæ (Cathedralis Vercellarum) asserva-
tur veterrimus codex membranaceus, Evangelia Sancti
Matthæi et Sancti Marci (lege, SS. Matthæi, Joan-
nis, Lucæ, et Marci) continens qui a Sancto Euse-
bio episcopo et martyre illo generosissimo, quem tan-
topere vexarunt Ariani, scriptus, atque huic Ecclesiæ
concessus creditur. Certe membrana situ fere corrupta
est, characteres pene fugientes, ac semideleti, tantis-
per a Romuna scriptura degenerant. Littera A ad mo-
dum Græcæ A, M. littera superne clausa a semicirculo
incipit aliæ litteræ Romanis fere similes. Codicis
operculum ex argento a Berengario imperatore instau-
ratum, ex una parte Salvatoris effigiem, ex alia Sanc- B
tum Eusebium exhibet, ad cujus caput hi versus ads-
cripti leguntur :

Præsul hic Eusebius scripsit, solvitque vetustas:
Rex Berengarius sed reparavit idem.

In infima vero parte ad pedes Eusebii :

Argentum postquam fulvo (Codex, deprompsit) decom

Ecclesiæ, præsul, obtulit ipse tuæ.

psit et auro,

Doctissimus quoque Montfauconius die xx1 Maii Vercellas ivit, atque Eusebianum codicem in Diario Italico, cap. 28, p. 444, ita descripsit: Codicem vetustissimum ibidem (nempe in Ecclesia Cathedrali) inspeximus, in charta membranacea tenuissima exaratum; aiebantque ipsa S. Eusebii manu, qui sæculo IV floruit, descriptum, versionemque ex Græco in Lainum ab eodem adornatam. Nonnulla hinc, et inde legi, comperique Versionem esse a Vulgata nostra toto cælo discrepantem. Codex multis in partibus labefactatus putrefactusque est; quod casu, plusquam vetustate, evenisse dictitabant, narrabantque diu in flumine demersum. Hujus alphabetum dedit idem Montfauconius, primævæ ætati respondens, sed a calchographo parum diligenter expressum et valde diversum a genuina characterum forma, quam ego protuli Parte 1, Tab. 11, post, pag. 588. Obiit S. Eusebius anno Christi 371. Quare codex iste omnium Latinorum biliorum N. T. vetustissimus censendus est.

faustoque a doctissimo et clarissimo viro Scipione marchione Maffeio (qui semper erit mihi cum eximiis atque promeritis laudibus nominandus) anno 1726 cum Veronæ canonicum agerem, edoctus Tueram Vercellis extare codicem Evangeliarium tantæ vetustatis, ut Veronensem nostrum XII sæculorum (quem tune in ædibus capitularibus a me primum exscriptum, usque ad annum 1732 quo Romam, veni, semper domi socium, et tamquam contubernalem habui, quoniam ab amplissimo capitulo illustrissimorum ac reverendissimorum canonicorum mihi soli facultas facta fuerat illum edendi, ut in actis capitularibus legitur), ex tenuissimis membranis purpura tinctis et aureis, argenteisque characteribus exaratis confectum, exsuperaret. Quare anno insequenti 1727, epistolaribus officiis. exorare cœpi prælaudatum illustrissimum virum Franciscum Hieronymum Ruggerium canonicum præstantissimum sanctæ Vercellensis Ecclesiæ, ut omnem operam in eo exscribendo codice ponere di gnaretur. Is tandem ingenti labori se obtulit, ac litteris humanitate plenissimis Exemplum mecum communicavit; ut illud in lucem ederem, et meis observationibus illustrarem. Dum hæc scribo, Cl. Vir Raphael Vernazza philosophiæ et sacræ theologiæ doctor, et in bibliotheca Vaticana scriptor linguæ Græcæ, revolvens codices reginæ Suecorum, unum reperit x sæculi, signatum n. 541, in quo fere eadem habentur, quæ ex codice millenario monasterii NoC nantulani superius a nobis relata sunt pag. 61 Prolegomenorum; et sunt hæc :

Nostrum Evangeliarium quadruplex columna D prima exhibet hunc codicem Eusebianum, de quo loquimur. Ad effingendam ejus picturam typographicam, cum nativis lineamentis suis, dedi operam, ut editio fieret ad hanc pactionem normamque, ut nempe tot lineæ totque exitus earumdem semper essent in impresso quot in manuscripto libro; retenta etiam summa religione eadem orthographia, et sphalmatis, atque frequentibus immutationibus Itterarum; ut ita, quicumque voluerit hanc editionem cum autographo sedula collatione conferre, pericopas omnes, totidem lineis expressas, nullo negotio inveniat, exigatque ad normam sacerrimi Evangelistarii Ecclesiæ Vercellarum. Illo nemini bacte

Sciens scriptum : Si vos persecuti fuerint in una civitate, fugite in aliam, ultra flumen Padum transiit. Et ad Castrum, quod dicitur Creudonensium, pervcniens, in honore beatæ Dei Genitricis Mariæ oratorium construxit. Ubi etiam adhuc longius degens, Evangelium Christi propria manu scripsit, cujus miraculum in eodem codice quatuor Evangeliorum, non solum verbis Christi, sed etiam ejusdem Patris, tanta virtute falsum super eum fecerit sacramentum, citius plogi sæpissime coruscat, ut si aliquis seductus a diabolo corporalis ostenditur; ita ut, aut morte mulctetur, aut perditis oculis, spirituale lumen et corporale amittat, aut ariditate membrorum mancus vel claudus efficiatur, aut invasione dæmorum, pene usque ad exitum dilanietur. Interim autem, dum ibi in ipso Castro cum discipulis suis moraretur, facto concilio, etc.

Nunc vero, quoniam jam multa de tam antiquo, tam venerando Evangeliorum codice, sanctissimi martyris et episcopi Vercellensis Eusebii nomine insignito, præfatus sum, operæ pretium erit ostendere, eodem Italam contineri, quæ, ut inquit Sanctus Hieronymus, nascentis Ecclesiæ fidem roboravit, quæque Latinis Patribus primitivis fuit in usu, sive ad confirmanda fidei dogmata, sive ad tradenda morum præcepta, atque cœlestis disciplinæ. Postquam enim ad Gentes occidentalis plaga in Christiana religione instituendas missi sunt apostoli, prodiit statim La

quæ vel a vitiosis interpretibus male reddita, vel a præsumptoribus imperitis emendata perversins, vel a librariis dormitantibus aut addita sunt, aut mutata, corrigimus..... Hæc præsens præfatiuncula pollicetur quatuor tantum Evangelia, codicum Græcorum emendata collatione, sed veterum; quæ ne multum a lectionis Latina consuetudine discreparent, ita calamo temperavimus, ut his tantum, quæ sensum videbantur mutare, correctis, reliqua manere pateremur, ul fuerant?.... Magnus hic in nostris codicibus error inolevit, dum, quod in eadem re alius Evangelista plus dixit, in alio, quia minus putaverint, addide runt; vel, dum eumdum sensum alius aliter expressit, ille, qui unum e quatuor primum legerat, ad ejus

tina Novi Testamenti interpretatio, quæ exemplar A pluribus, cur non ad Græcam originem revertentes, ea, autographum fideliter exhiberet; ut ita, etiam ad Latinorum haustus, illæ in vitam æternam salientes aquæ decurrerent. Et quamvis, teste S. Augustino (lib. de Doctrina Christiana, cap. 2, n. 16), qui Scripturas ex Hebræa lingua in Græcam verterunt, numerari possint, Latini autem interpretes nullo modo (ut enim cuique primis fidei temporibus in manus venit codex Græcus, et aliquantulum facultatis sibi utriusque linguæ habere videbatur, ausus est interpretari); tamen, ut apud Græcos septuagintaviralis versionis excellebat auctoritas, ita apud Latinos Itala cæteris prælata fuit; quam primum Itali Patres, dein alii Latin Ecclesiæ scriptores, Tertullianus videlicet, Cyprianus, Ambrosius, Augustinus, et alii, usque ad Gregorii Magni tempora, adhibuere. Vir. Cl. B exemplum cæteros quoque æstimaverit emendandos. Matth Petitdier dissertatione decima in Script. inquit licet temporis processu versiones latinæ pene infinitæ prodierint, una tamen inter alias, quam Augustinus Italam, Hieronymus Vulgatam, Gregorius Veterem nuncuparunt, quamque omnium primum fuisse merito suspicamur, principem locum obtinuit. Hanc sub apostolorum temporibus elaboratam multi opinantur, nec sine aliquo fundamento, ne Latina Ecclesia Scripturarum thesauro tamdiu privaretur. A quo tamen fuerit concinnata, nobis incompertum est; licet certis indiciis signisque ipsa secerni posset ab aliis interpretationibus; quoniam S. Augustinus nos docet, inter varias Latinas versiones, Italam fuisse præ cæteris insignem, quoniam sententiis magis erat perspicua, verborumque tenacior. In C ipsis (inquit) interpretationibus ITALA cæteris præferatur; nam est verborum tenacior, cum perspicuitate sententiæ. Itaque, si codicem Eusebianum hac duplici dote gaudentem ostendero, certum erit, eo contineri Italam, usurpatam in Ecclesia. Praterea illæ labeculæ, quibus Itala aspersa erat, adhuc insunt laudato codici : quare in dubium revocari nullatenus potest, quin ipse eamdem Italam nostris oculis repræsentet. Audiendus S. Hieronymus, qui codicem Evangeliorum Italæ seu antiqui interpretis, jussu B. Damasi Papæ ad Græcam fidem éxigit Novum opus (ad eumdem Damasum scribit) facere me cogis ex Veteri; ut post exemplaria Scripturarum toto Orbe dispersa, quasi quidam arbiter sedeam; et quia inter se variant, quæ sint illa, quæ D cum Græca consentiant veritate, decernam. Pius labor, sed periculosa præsumptio. Et post pauc: quis enim, cum in manus volumen assumpserit, et a saliva, quam semel imbibit, viderit discrepare quod lectitat, non statim erumpat in vocem, me falsarium, me clamilans esse sacrilegum, qui audeam aliquid in veteribus libris addere, mutare, corrigere? Adversus quam invidiam duplex causa me consolatur, quod et tu, qui summus sacerdos es, fieri jubes; et verum non esse quod variat, etiam maledicorum testimonio comprobatur. Si enim Latinis exemplaribus fides est adhi benda, respondeant, quibus? tot enim sunt exemplaria pene, quot codices. Sin autem veritas es! quærenda de

[ocr errors]

Unde accidit, ut apud nos mixta sint omnia, et in Marco plura Lucæ atque Matthæi; rursum in Malthæo plura Joannis et Marci; et in cæteris reliquorum, quæ aliis propria sunt, inveniantur. Plura, inquit doctissimus Petrus Sabatier monachus ordinis S. Benedicti e congregatione S. Mauri, in his S. doctoris verbis sunt perpendenda. Primo quidem, in corum numero exemplarium, quæ inter se discrepabant, fuere quadam alia magis sincera (ut codex Evangeliorum Eusebianus): ea autem aliis erant since riora, Hieronymi judicio, quae Græco magis erant consentanea, ut diserte significat sanctus doctor, cum ait, id sibi onus impositum, ut arbiter sedeat, et inter discrepantia Latinæ interpretationis Scripturarum exemplaria, decernat quæ sint illa, quæ cum Græca consentiant veritate. At vero illa Latinæ interpretationis exemplaria, quæ cum Græca consentiunt veritate, ipsa sunt exemplaria quæ puram putam Italicam repræsentant, quam cæteris anteponendam, utpote verborum tenaciorem, pronun tiat Augustinus. Deinde in diversis hisce exemplaribus multa equidem erant, vel a viliosis interpretibus male reddita, vel a præsumptoribus imperitis emendata perversius, vel a librariis dormitantibus aut addita, aut mutata. Hæ tamen maculæ, quibus aspersa erat, Hieronymi ætate, vetus Evangeliorum interpretatio, adeo impedimento non sunt, quominus nostra ætate dignoscatur, ut etiam plurimum ad eam secernendam conducant. Cæterum haud tales has fuisse maculas existimandum, ut iis penitus fœdaretur vetus interpretatio; quandoquidem vel ipse testatur Hieronymus, se plurima reliquisse intacta. ne multum (inquit) a lectionis Latina consuetudine discreparent, ita calamo temperavimus, ut his tantum, quæ sensum videbantur mutare, correctis, reliqua manere pateremur, ut fuerant. Itaque tam hæc Hieronymi verba, quibus menda, et maculas, quam et ea, quibus Latinarum interpretationum numerum amplificat, debemus interpretari mollius, nedum ea urgere vehementius.

Quoniam vero laudatus sapientissimus Sabatier quasdam præcipuas veteris a nova interpretatione discrepantias in medium profert, experiamur utrum

« PoprzedniaDalej »