1 in infernum veniam impeꞌrassent. Cum ergo impii et hostes Dei sint ubique, quomodo post mortem ibi confitentes salvabuntur? Cum Apostolus doceat (Hebr. 1x, 27), quod omnem hominem mori oportet, postque hoc jam judicari, ut scriptum est (Rom. XIV, 10), ante tribunal Christi, et recipere secundum quæ gessit in hoc sæculo (II Cor. v, 10). Salvator autem confirmat dicens de illis quod nec Patri crediderint (Joan. vi, 19, 55), unde etiam eos judicandos declaravit (Joan. xi, 48) : qui autem eredidit in Patrem, antequam Christus veniret in carnem, transiit de judicio impiorum (Joan. n, 18). In comparatione autem peccatorum atque impiorum, * diversitas est pœnarum atque plagarum; non plena amborum est absolutio, sed dijudicationis justitia, et secundum peccatum condigna repensio, illis etiam qui sub Noe ab aqua absorpti fuerant, ut Scriptura docuit (I Petr. II, 20). fernum descendisse, et omnibus post mortem etiam A nomina non seminassent, et in descensione Christi ibidem renuntiasse, ut confitentes ibidem salvarentur; cum hoc sit contrarium dicenti prophetæ David: In inferno autem quis confitebitur tibi (Psal. vi, 6)? Et Apostolo: Quotquot sine lege peccaverunt, sine lege peribunt (Rom. п1, 12). Sed et dicit : a Remissius erit quibusdam quam civitati illi quæ non crediderit, Apostolorum quippe doctrinæ, et Evangelii (Matth. XII, 22). In comparatione multarum pœnarum dicit sustinere eos minora tormenta quam illos, non tamen salvari eos hac ratione affirmat. Nam b poetas falsos, et vanos philosophos qui æstimant posse salvari, rebelles Deo errant illis pejus, et a veritate dissentiunt, cum semina impietatis paganæ, non alii nisi illi poetæ vani, et philosophi, deorum dearumque appellationes hominum sensibus seminaverint, B cum Propheta clamat de futuro judicio, ut hic ei dimitteretur in poenitudine, dicens: Remitte mihi ut refrigerem, priusquam vadam et jam non ero amplius (Psal. xxxvin, 14). Si ergo justi peccantes, et in hac adhuc vita vix acceperunt pœnitentiam pœnitentes, ut ait Salomon, det si justus vix salvabitur, impius et peccator ubi parebit (Prov. x1, 31)? Nam e si Deum esse credidissent, Deorum, et Dearum turpia doctrinæ Evangelii CXXVI. HÆRESIS DE ANIMA HOMINIS. Est et alia hæresis, quæ de censu animæ ambigens, ex elementis eam consistere opinatur, i ut multi philosophi vanissimi, i nunc de igne, nunc COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES. postque hoc jam judicari (demptis sequentibus usque ad verba cuin simpliciter hæreseos 127. Sic in ms. una el ea FABRICI ET GALEARDI NOTÆ. alios fuisse fabulam hanc et hæresim confutatam. C Videsis Latinum Latinium ad hunc Philastrii locum. GALEARD.) placuisse hoc quod hæresibus præsenti capite Philastrius ascribit, docent Allatius diss. 2 de libris Ecclesiasticis Græcorum p. 244 seq. et Cotelerius ad Hermæ Pastorem lib. m, c. 16, p. 117. FABRIC. 4 Text. Graec., Τύρῳ καὶ Σιδῶνι ἀνεκτότερον ἔσται ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἢ ὑμῖν. Εt 24 : Πλὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι γῇ Σοδόμων ἀνεκτότερον ἔσται ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἤ σοι. FABRIC. Sed et dicit. Videtur sibi latenter objicere illud Matth. x1, 22 : Tyro et Sidoni remissius erit in die judicii quam vobis; cui objectioni mox respondet hoc dictum esse σvyzpitizes in comparatione. In ms. Corb. legitur, Sed cum dicit. GALEARD. b Poetas, et Philosophos. Pre cætero gentilium vulgo Pythagoram aliquem, vel Homerum suppliciis inferorum liberatum, ideo videtur Philastrio etiam incredibilius, quoniam illi veluti doctores et promachi errorum Ethnicorum, gravioribus etiam poenis digui sint. FABRIC. с LXX, Ανες μοι ἵνα ἀναψύξω πρὸ τοῦ με ἀπελθεῖν nai ovnéтı μn úпáp, ad quem locum Origenes in Calena, ἐὰν μὴ ἀφῆς μοι τὴν ἁμαρτίαν καὶ ἀναψύξω πριν ἀπελθεῖν ἐκεῖ, οὐχ ἔξω μετανοίας καιρόν. Nisi (in hac vita) dimiseris mihi peccatum et refrigeratus fuero antequam vadam eo, non habebo tempus pœnitendi. FABRIC. 4 LXX, Εἰ ὁ μὲν δίκαιος μόλις σώζεται, ὁ ἀσεβής καὶ ἁμαρτωλὸς ποῦ φανεῖται; Laudat Petrus Aposto lus I Epist. IV, 18. FABRIC. e Si Deum esse credidissent. Quia a veri Dei agnitione aberrabant idololatræ, hinc Athei et numinis expertes esse dicuntur Ephes. 11, 12. Ubi Stoicorum etiam judicio malus et impius est Atheus, ó de paλos bos, ut est apud Laertium vII, 119. FABRIC. Veniam impetrassent. Gregorius Magnus lib. vi, Epist. 15, ad Georgium presb. et Theodorum diaco D num Cpol.: Agnovi quod dilectio vestra dixisset, omnipotentem Dominum Šalvatorem nostrum Jesum Christum ad inferos descendentem, omnes qui illic confiterentur eum Deum, salvasse atque a pœnis debilis liberasse. De qua re volo ut fraternitas vestra longe aliter sentiat. Descendens quippe ad inferos, solos per suam gratiam liberavit qui eum, et venturum esse crediderunt, et præcepta ejus vivendo tenuerunt. FABRIC. * Diversitas pœnarum atque plagarum. Uti gradus diversos gloriæ dari in cœlestibus præmiis, docuit noster ex Joan. xiv, 2, supra c. 82, Tertullianus in Scorpiace c. 6: Quomodo multæ mansiones apud Patrem, si non pro varietate meritorum, perinde ut quomodo et stella a stella distabit in gloria (I Cor. xv, 41), nisi pro diversitate radiorum? quem minorem gradum Philastrius dixerat dignitatis amissionem, vel detrimentum cap. 82 et 89. Sic pœnarum quoque, el suppliciorum apud inferos diversas, ac differentes mensuras tradit ex communi veteris Ecclesiæ doctrina secundum Luc. xu, 47, Matth. x1, 24. Vide Isidori Pelusiotæ Epistolas iv, 42, et v, 220, 221, 222, et quæ collegerunt Allatius de Purgatorio p. 232 seq., Suicerus Thesauro pag. 91. FABRIC. h De censu animæ. Ita malui, quam quod in aliis de sensu. Nam censum vocal naturam qua aliqua res censetur, uti de anima etiam hac voce utitur Tertullianus. FABRIC. iUt multi philosophi. Vide Plutarchum de placitis Philos. Iv, 2 seq., Galeni Histor. philosoph. c. 16, Stobai Eclog. phys. p. 93 seq., Joannem Philoponum prolegom., et Aristotelem i de Anima, Nemesium c. 2, Macrobium lib, 1 in Somin, c. 14, Justinum Martyrem Cohortatione ad Græcos p. 8, Theodoretum Therapeut. p. 72, et quæ viri docti ad Hermiæ irrisionem Gentilium c. 2, et Tertullianum de Auima c. 5. FABRIC. i Nunc de igne. Anima ignis, et πυρώδες σύγκριμα h 1 2 a de aqua, nunc b de spiritų, nunc de materia, A erat cum Patre semper, ex semetipso erat, et non d nunc de fonte, e nunc de atomis, nunc quasi de Patre genitus noscebatur, ut quidam suspicanaera esse animam hominis suspicantur; quum anima tur aberrantes. Utrumque ergo si bona interpretafacta sit à Domino, ex nihilo scilicet, ut scriptum tione profertur, rectum et fidei firmamentum osest & Qui fecit ex nihilo omnia, ut essent quæ non tenditur, ut et genitum eum cognoscamus de Patre erant (Sap. 1, 14). Anima itaque a Deo facta, imago proprie hunc unicum Filium, non tamen in tempore : Dei appellata est, post angelorum creationem sci- sed ante omnia sæcula omnemque creaturam esse licet minor enim est homo quam natura angelo- genitum de Patre proprie cognoscamus atque crerum, ut scriptum est: Minuisti eum paulo minus damus, ut condecet; cumque Patre eum in perpeab angelis (Psal. viu, 5). i Si autem Legis mandata tuum manere, atque semper mansisse non ignoreservaverit, tunc erit sicut Angeli. Si ergo Angeli mus. Nulla est ergo separatio, aut contrarietas inter servi Dei sunt sub Lege positi, quanto magis et ho- esse semper el fuisse, et genitum esse : nam semminis anima sub Lege quæ est prædicata, si serva- per esse propter sempiternitatem dicitur, ne temrit quod ei præceptum est, tunc debet dicere quod poralis Filius æstimetur; genitum autem dicit, ait Dominus apostolis : Quod et si feceritis omnia, di- quia non ex semetipso, sed de Patre natum cocite quod m servi sumus inutiles (Luc. xvi, 10). B gnoscit Ecclesia prædicans. Non ergo disjungendum CXXVII. DE CHRISTI NATIVITATE BÆRESIS. est unum ab altero, sed conjungenda est sempiternitas Filii, et generatio cum sempiternitate copulanda; deque Patre ita est eredenda ae detinenda confessio, ut unus nobis Pater genitor, * et unus nobis Filius unicus Patris, proprie quippe genitus de Patre cognoscatur. Ergo semper esse, et genitam esse, pia fide est æquum : ut sempiterna ejus generatio non temporalis sit, et Filii unigeniti de Patre, el cum Patre vera proprietas ac sempiternitas non ignoretur. Si quis autem primum confitetur esse eum ingenitum, et sic postea fuisse genitum Alia est hæresis, quæ dicit de Salvatore, quod ° primum fuerit apud Patrem, et sic natus sit; el cum r simpliciter ita confitetur, diversa hominibus scandala subministrat: esse enim ante, et postea nasci, contrarium est modis omnibus. Et quamvis generatio ipsius duplex sit, una divinitatis indefinita ac sempiterna, altera incorporationis per Virginem. 1 temporalis: at non est dubium tamen, quod secundum divinitatem debemus cognoscere, a quod neque defuit aliquando esse cum Patre, neque qui 1 г 4 6 ex mente Democriti, Hippocratis, Hipparchi. Ex mente Heraclidis Pontici lux, Heraclito scintilla stellaris essentia. FABRIC. De aqua. Thaletis, et Hipponis hæc opinio, sed et Ægyptiorum, animam dop yovoжоlou esse existimantium. Vide Tho. Galeum ad Jamblichum de Ægyptior. mysteriis p. 305. FABRIC. 5 De spiritu. Spiritum pro καπνῷ εἰ ἀναθυμιάσει hoc loco accipe, ut Stoici animum habebant VεÛμ por ai Ospμóv. Vide Interpretes ad Sapient. u, 3. FABRIC. • De materia. Στοιχεῖον ἀπὸ στοιχείων, ex quinta nescio qua substantia, Critolaus, et Peripatetici. FABRIC. d Nunc de fonte. Fons, sive crater animarum in cœlis præexistentium, ex quo illas deducit Platonis schola. FABRIC. e Nunc de atomis. Ut schola Epicuri. FABRIC. f Nunc quasi aera. Anima ἄνεμος, αεροειδές σῶμα, Anaxagoræ, et Anaximeni. FABRIC. Qui fecit.... Vide supra cap. 80, ubi idem locus laudatur. FABRIC. h Post angelorum creationem. Non modo tempore, sed etiam dignitate inferior homo angelis. Creatio angelorum, ut mox angelorum natura ponitur pro angelis ipsis qui sunt creatio, id est res creata a Deo. FABRIC. i Minuisti eum.... Vide Interpretes ad Hebr. 1, 9, et dissertationem ad illum locum D. Tho. Ittigii toû panapitov, quæ in ejus variis opusculis legitur. FABRIC. 1 Si Legis mandata servaverit. Legis mandata servantibus vitam sempiternam promittit Salvator Luc. D x, 28, sed et non valentibus perfecte illam implere, credentibus autem, fides imputatur in justitiam Rom. IV, 5. FABRIC. * Sicut angeli. Lue. xx, 36, ioúgyelos. FABRIC. Servi inutiles. Infra cap. 128, servi nequissimi. Alia est hæresis. Apud auctorem Prædestinati et Augustinum c. 80, nullum nomen hæreseos hujus occurrit: quod Danaus ad Augustinum non adeo commode fecit Nativitariorum, vel Initiariorum. FABRIC. • Primum fuerit apud Patrem. Nullam propriam habens Grow, latens veluti in Patris essentia, antequam ille vellet eum úroσTatizos ex se prodire, Mundum per eum conditurus. Fuit hæc sententia Veterum quorumdam, ut Tertulliani c. 3 contra flermogenem. Vide Georgii Bulli defensionem fidei Nicænæ sect. 3, cap. 5 et 10, p. 337, 398. Petarium dogm. Theol. de SS. Trinitate lib. 1. FABRIC. P Simpliciter. Aperte, nec satis consideranter. r 9 Quod neque defuit aliquando esse cum Patre. Ita ut numquam Pater non habuerit Filium, sed idem semper el Deus, et Pater fuerit, ut utar verbis Arnobii in conflictu cum Serapione p. 523. FABRIC. Neque qui eral cum Patre semper, ex semetipso erat. Quoniam omne quod in Patre est, ex semetipso est et àyévrov subsistit; itaque si Filius ante generationeni fuisset àvvmootάtws in Patre, oporteret illum quoque tunc fuisse ex semetipso et ἀγέννη TOY. FABRIC. de Patre, ignorat quid confitetur. Cum enim A omnibus atque salutaris, dicente Propheta: Bonum a unam putat evadere hæresin, incurrit in alteram pejorem, ingenitum Filium confitendo, immo potius et Patrem, et Filium denegando, duoque ingenita prædicando, et unius Patris ingeniti, et unius Filii, unigeniti de Patre, proprie denegando veritatem. 2 mihi est, Domine, quod humiliasti me, ut discam justificationes tuas (Psal. cxvII, 71). Et iterum de objurgatione: Cum occidebat, inquit, Dominus Judæos, tunc inquirebant eum, et vigilabant ad eum (Psal. LXXVII, 34). Non itaque dicit beatus Apostolus, ut non curramus, aut non velimus servire Deo; sedi primum debemus nostra currere voluntate, deinde non cum præsumptione et jactantia, i quasi nostra virtute et justitia condigna, ut non Christi mereamur salvari clementia. Qui enim currit cum superbia, et præsumptione, non a Deo sperat præsidium, quantum ex sua conversatione sibi præsumit justitiam. Et currere itaque, et velle nos docet beatus Apostolus ; inque nostra voluntate esse, But in ipso cursu bonorum operum in humilitate perseveremus, ac tunc demum speremus salutem posse ab ipso Domino adipisci, ut ait Dominus: Et cum feceritis omnia, dicite quod servi sumus nequissimi (Luc. xvii, 10). Eɩ: Si justus vix salvatur ; peccator, * et impius ubi apparebit (Prov. x1, 31)? Ergo sunt in nobis quædam, in quibus currendum est. Sunt autem majora quæ a Deo speranda, et impetranda sunt, ut ait Apostolus: Nescitis quid petatis (Luc. xx, 22). Ut puta si quis dixerit, possum esse martyr, possum esse apostolus; et non dicit, si Deus Christus voluerit, quod ab eo incrementum id muneris, et gratiæ quippe confertur, non vana hominum præsumptione, atque jactantia comparatur : tentantis est enim hominis voluntas hujusmodi, ac præsumen. tis; non quærentis, et supplicantis, ut tantam consequi mereatur dignitatem. CXXVIII. HÆRESIS DE INDURATIONE DEI. Sunt quidam hæretici, qui de Pharaone ita arbitrantur dixisse Dominum per Mosen: Quod ad hoc b excitavi te, ut ostendam in te virtutem meam (Exod. Ix, 16). Et: © Indurans indurabo cor Pharaonis, ne dimittat vos (Exod. iv, 21). Et ait Apostolus: d Ergo neque volentis, neque currentis, sed miserentis Dei est. Sed hæc non definiens dicit Apostolus, sed disputans atque edocens quod verum est, ne ita Deum dixisse quis æstimet. Debet enim attendere quod ait Dominus : Ut ostendam in te quippe e omnem virtutem meam, id est magnanimitatem, bonitatem, sustinentiam, quæ est utique omnibus hoc effusa in sæculo. Cum enim ei dicit, omni homini dicit in corpore constituto, in prosperitate quippe, facultate ac potentia temporali annuntiat, qui cum ad divitias attendunt, seguiores ac negligentiores efficiuntur circa Dei Christi timorem et gratiam, suæque3 ita usque ad finem salutis obliviscuntur, ac timoris Dei efficiuntur immemores. Cum enim tribularetur ipse Pharao, invitus Dominum cognoscebat, ut scriptum est (Exod. vIII, 8, 25; ix, 27; x, 24). Cumque iterum dimittebatur a Deo, reveriebatur ut canis ad suum vomitum (Prov. xxvi, 11; II Petr. 11, 22). C Ideoque omnium Paganorum, Judæorum, hæreticorum, divitumque animæ, ac peccantium pariter in prosperitate contemptrices Dei reperiuntur interdum ideo eruditio utilis est humano generi in 1 incurrit alteram CXXIX. HÆRESIS NEGANS DAVID CHRISTI Unam putat evadere hæresin. Arianorum, tò ¿μoatov, et æternitatem Filii negantium. FABRIC. b Excitavi te. Exod. ix, 16, y; Rom. ix, 17, nyepά σs. Vide, si placet, ad loca hæc recte intelligenda B. Wolfgangum Franziom in præclaro de interpretatione Scripturæ opere. FABRIC. e Indurans indurabo. Exod. iv, 21, pin, et vii, D 3, UPN IN iy axλnpur. Philastrius ex memoria lapsu pro indurabo scripsit indurans indurabo. FABRIC. a Text. Græc., Αρα οὖν οὐ τοῦ θέλοντος, οὐδὲ τοῦ τρέχοντος, ἀλλὰ τοῦ ἐλεοῦντος Θεοῦ, quo in loco paronomasiam trium vocum Hebraicarum notat Mericus Casaubonus diatriba de linguis p. 84, et in notis ad Optatum lib. 11, c. 20. FABRIC. e Omnem virtutem meam. Exod. 1x, 16, et Rom. Ix, 17, ὅπως ἐνδείξωμαι ἐν σοὶ τὴν ἰσχύν μου. Omnem Philastrius explicandi causa adjunxit. FABRIC. f Eruditio. Per afflictiones et calamitates. FABRIC. 5 LXX, Οταν ἀπέκτεινεν αὐτοὺς, ἐζήτουν αὐτὸν, καὶ ἐπέστρεφον καὶ ὤρθριζον πρὸς Θεόν. Unde suspicetur aliquis Philastrium scripsisse ad Deum, pro ad eum. FABRIC Non curramus, aut non velimus. Quando, dixit non esse currentis, nec volentis Rom. ix, 16: Est enim Christiani hominis, inquit Optatus n, 20, quod bonum est velle, et in eo quod bene voluerit, currere; sed homini non est datum perficere, ut post spatia, quæ debet homo_implere, restet aliquid Deo, ubi deficienti succurrat. FAbric. i Primum debemus nostra currere voluntate. Ipsum etiam velle operante in nobis Domini gratia. Philip. 11, 13, FABRIC. Quasi nostra virtute..... salvari clementia. Superfluit rò ut tam in Hamburg. quam in Basileensi editione, deest autem et quidem recte in Lugdunensi. Corb. porro cod. legit et non Christi, æque bene. Supra cap. 127, eadem editio Lugdun. habet, propter sempi ternam durationem, et concinit etiam Corb. liber; at Basil. et Hamburg. editio legunt, propter sempiternitatem. GALEARD. * Servi sumus nequissimi. Græc., àxpɛio, serri inutiles. Supra c. 123. FABRIC. 1 Manichæi. Qui Legem et Prophetas repudiabant, ut constat ex Augustini lib. contra Adversarium Mosis, et prophetarum. Τὴν λεγομένην παλαιὰν ἅπασαν ἱστορίαν ἐκβάλλουσι, ait de Manichæis Alexander Ly Copolita p. 19. FABRIC. Et Gnostici, et Nicolaite. Fortasse legendum Et et Nicolaitæ, et alii, qui de beato David audent dice- A Paganitate, Judaismo, et omni hæresi contemptis, re, atque damnatis, sola fides vera, id est Patris, et Filii, et sancti Spiritus ab omnibus credita coleretur. Zelo enim divino ductus beatus David tunc temporis, cum videret homines e dæmoniis immolare, non Deo; in Jerusalem civitate f quatuor choros posuit secundum mundi aditus, & ana septuaginta duo, quatuor etiam hominibus positis ex psallen tibus, atque arcam Dei custodientibus, undique infinitis etiam aliis extrinsecus. In medio autem ea posita psallebat cum populo beatissimus ipse David patriarcha, et incorporationis Christi Domini quippe ut testis tantus, ac prædestinatus a Domino, psalmorum diversa gaudia et laudes pariter, non alii nisi ipsi Christo Domino canendo 1 a quod non Christi propheta fuerit, neque doctor, et commentator b divinarum omnium Scripturarum, sede humanæ cantationis, ac sæcularis rei conscriptor exstiterit: cum cœlestis gratiæ, atque arcani salutaris Christi Domini ipse meruerit præ multis humano generi mysteria prædicare. Sicut enim Sanctis aliis diversam tribuit Christus Dominus gratiam, ita huic majorem concessit scientiam, dicente Domino : Dabo vobis sancta David fidelia (Act. XIII, 14, ex Isai. Lv, 3). Et : Inveni David filium Jesse, hominem qui faciat omnia quæ sunt in corde meo, dicit Dominus (Act. xш11, 22, ex Psal. LXXXVIII, 21). Ignorant ergo quod velox, ac præpotens commentator hic divinarum exstitit Scripturarum, rex atque propheta David emissus a Domino; ut quod ante dicebatur, præ- B referebat; h trinaque vice quotidie cum orationibus sensque 2 videbatur, hæc cuncta brevi collecta humano generi prædicarentur ab eodem, tribusque in versibus psalmi primi omnem rerum virtutem exponeret veritatis, præteritorum, instantium, atque futurorum; omnesque errores cujusque populi, diversaque facinora nuntiando, cum dicit: Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum, id est Paganorum : et in via peccatorum non stetit, quippe Judæorum : et in cathedra pestilentiæ non sedit, utique hæreticorum (Psal. 1, 1). Atque hinc jam quasi ex fontibus atque materiis copiosis diversa semina iniquitatis humano generi adfutura doceret, ut his quippe tribus malis COD. MS. SANGERM. 1 quod Christi propheta Domini non fuerit i 5 6 psalmorum etiam cantore sonante omni delectabatur cum populo, divinam Christi præsentiam nuntiando, deque ea re, futura gaudia sæculo promittendo. De quo et Dominus dignatus est dicere, multos fuisse prophetas, et sapientes, et desiderasse videre, et audire quæ apostoli audire meruerunt, et videre. Nam quod et Græcorum ipsa quæ videtur esse sapientia, ex Lege, atque Prophetis, et specialiter de David sit, i secundum tempus omnibus manifestum. Ideoque et poetæ, aliique sapientes versibus quod voluere dicere, k imitando eumdem conati sunt fingere. Qua argumenta cum de Lege, LECTIONES VARIANTES. FABRICII ET GALEARDI NOTÆ. Gnostici Nicolaite, nam Epiphanius xxvi, 1, Gnosticos τῳ Νικολάῳ συνεζευγμένους testatur. Idem XXVI, 6, ait Gnosticos tam veteri, quam novo usos Testamento, sed eum qui in veteri locutus est Testamento, abdicare. Igitur quando aliquid reperiunt quod dogmati ipsorum adversatur, illud ab spiritu hujus Mundi profectum causantur, öt τοῦτο ἀπὸ τοῦ πνεύματος τοῦ κοσμικοῦ λελάληται. FABRIC. a Quod non Christi propheta fuerit. Licet a Prophetis et Lege distinguuntur Psalmi Luc. XXIV, 19, 44; tamen diserte David propheta vocatur Matth. XXVII, 35, et Actor. 11, 30. FABRIC. b Divinarum omnium Scripturarum. Respicit ad D verba II Tim. 1, 16, ubi Apostolus ait omnes Scripuras, πᾶσαν γραφήν, adeoque Davidis etiam scripla esse divina, aс OεоTVEVOτa. FABRIC. e Humanæ cantationis. Ut alii quilibet poeta. FABRIC. J Quod ante dicebatur præsensque videbatur, hæc cuncta. Sic legit Hamburg. editio, cui Basileensis quoque et Lugdun. consentiunt, sed profecto male; nam Corb. cod., post videbatur, addit futurumque nuntiabatur, quæ plenior est lectio, et melior; unde etiam illud quod sequitur in editis, præteritorum, instantium atque futurorum, emendari debet ex ms., ubi pro instantium legitur stantium: stare enim dicitur Livio quod præsens est. Sed etiam paulo ante Lugdun. editio male habet prædicerentur pro prædicarentur, non enim prædicuntur præterita, vel præsentia, sed tantum futura; Philastrius autem loquitur ibi non de futuris tantum, sed etiam de præteritis et præsentibus. GALEARD. PATROL. XII. 7 • Non Deo. Vocabulum Deo in superioribus edit. desideratur, quod sensus necessario postulat. FABRIC. -Dæmoniis immolare, non Deo. Subdit Fabricius: Vocabulum DEO in superioribus edit. desideratur, quod sensus necessario postulat. Recte, nam illud suggerit etiam Corb. cod. ; quomodo etiam hær. 135, ubi in editis habetur sequentes suum fraternum, Fabricius vero legendum putabat sponsum fraternum, Corb. aliquanto melius suum fratrem. GALEARD. fQuatuor choros posuit. I Chron. xxv, 7. Numerus universorum traditur 288, qui prodit ex quater repetitis 72, tot enim erant in unoquoque choro. FABRIC. 8 Ana septuaginta duo. 'Avà o6', ut Luc. 1x, 5; et x, 1, ἀνὰ δύο ; vel ix, 14, ἀνὰ πεντήκοντα. Vel si hoc cui in Latino scriptore incredibile videatur, legendum uno septuaginta duo. Cæterum de tota hac ratione musicæ sacra a Davide in templo constitutæ, consulendus Salomo van.Till., in parte tertia operis Belgice primum, deinde etiam Germanice editi de Musica Veterum, ac speciatim Hebræorum. FABRIC. Trina vice quotidie. Mane, et vesperi, ac cum sacrificium juge offerebatur. FABRIC. i Prophetas et sapientes. Luc. x, 24, πodλoi πρoφῆται καὶ βασιλεῖς. FABRIC. Secundum tempus. Gentium poetæ, et scriptores etiam antiquissimi ut Homerus, Hesiodus, Herodotus, Mose, et Davide longe sunt juniores: ut a veteribus Ecclesiæ Doctoribus in suis adversus Gentes Apologiis diligenter annotatum. FABRIC. k İmitando eumdem. Hoc fortasse minus eredibile videbitur iis, qui cogitaverint in quanta ignorantia lingue, rerumque Judaicarum versati fuerint Græci, 40 3 atque Prophetis sumerent, immutatis nominibus A duos psalmosh defecisse dicit hymnos David Sericum jura veritatis violare properant, suæ perfidiæ diversa mendacia a sæculo seminarunt. Inde hæc ignorantes quamplurimi sæculares homines, atque imperiti, b temporalitatis pagana mendacia potius quam salutaris christianæ legis antiqua, et vera arcana desiderant colere, atque sequi firmamenta. Ex suis itaque vanitatibus, id est ex Græcorum historiographis, potest quis cognoscere, quam sit temporalis vana sapientia Græcorum, quæ cum paulatim cognoscitur a suis, sine dubio 1 spernitur, calcatur, atque quotidie condemnatur. 1 CXXX. HÆRESIS DE PSALTERII INÆQUA LITATE. 2 r plura psalmorum, et postea iterum ejusdem titulatio in multis psalmis nuntiatur ; et de hoc quærunt, cur ita sit positum, nescientes quod beato regi, atque prophetæ diversa gaudia psalmorum recte a Domino impertita sunt. Si ergo et aliorum inveniuntur titulationes in psalmis, postea tamen summa rerum laudis huic auctori, et institutori a Christo concessa est, ut prophetæ, regi atque patriarchæ. De inæqualitate autem psalmorum secundum historiam, qui interpretati sunt studiosissime, hoc dixerunt; quod sæpe existente captivitate in Judæorum populo, a gentilibus propter idolola triam, quia cum illis colebant Judæi, et idola, inque his etiam Scripturæ divinæ inquirebantur, et combu 6 Sunt alii hæretici,qui de inæqualitate Psalterii erro- B rebantur a gentibus. Si quis autem abscondisset de rem patiuntur non modicum, æstimantes, totum librum Psalterii non esse David, et cum historiam quærunt per ordinem, dinveniunt inæqualitatem, id est ut quæ novissima prima, et quæ prima novissima esse posita pervident, non modicum scandali patiuntur. Nam in tertio psalmo persecutionem patitur a filio, fet in centesimo plus & contra Allophylum pugnando disscritur cum invenimus primum pugnasse eum cum Goliath in sua juventute (I Reg. xvn); a filio autem suo in senectute postea bellum sustinuisse (I Reg. xvi). Et quamvis hæc spiritaliter de Christo intelligenda sint, tamen et historiam inquirentes studiose de eodem propheta, non parvo offendiculo perturbantur. Quia ergo et post septuaginta cognoscitur, calcatur, atque psalmis aliquid, existente pace postmodum requirebantur a paucis sanctis eædem divinæ Scripturæ ; cumque invenirentur, accipientes postea qui erant in illo tempore sapientes, quia non erant prophetæ jam, sed sacerdotes timore detenti, juxta quod accipiebant a quibusdam, ita componebant et textum psalmorum, et ita ordine exponi jubebant. Sic ergo secundum historiam, inæqualitatis, ut dixerunt multi, causa hæc esse videtur. Nam quod spiritalis in ipsa inæqualitate psalmorum æqualitas sit, Christi scientia cognoscenda, manifestum est studiosis; ut quod est in primis, hoc sit et in medio de Christo itidem; et quod erat postea futurum, de eodem ante dictum sit i ubique. Ideoque Apostolus: Christus COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES. 2 omnem librum... David beatissimi, et cum 3 et postea ejusdem sunt auctores studiosissimi FABRICH ET et Latini; ne dicam alia longe tinnire in eorum carminibus, quam quibus sacra divino Spiritu inspirata pagina Davidis resonat. FABRIC. a Sæculo seminarunt. Sic supra c. 122: Cum semina impietatis paganæ non alii nisi illi Poetæ vani, et Philosophi, deorum dearumque appellationes hominum sensibus seminaverint. FABRIC. b Temporalitatis pagana mendacia. Recentia, minimeque antiqua. Sic sæpe noster supra cap.110, 112, 121, 122. FABRIC. C Totum librum non esse David. Duo licebit hoc loco annotare; primo, falli virum eruditum, qui in Vitis Scriptorum Biblicorum Germanice editis parte Ix, p. 40, D. Brochmandum testem laudans, ait a Philastrio hæreticis annumerari, quisquis affirmet omnium psalmorum Datidem esse auctorem : nam Philastrius hæreticis ascribit corum sententiam, qui non omnes psalmos a Davide seriptos sibi persuadent. Deinde hoc ipsum, quod hæreticis tribuit Philastrius, neutiquam est hæreticum, sed verissimum, multisque etiain Philastrii ætate probatum catholicis, ac probatis Doctoribus Ecclesiæ, ut Hilario, atque Hieronymo, ne alios infinitos in præsenti memorem. FABRIC. d Inveniunt inæqualitatem. Ordinis perturbati vopalias, ut ipse lioc statim interpretatur. Sane ab Esdra librum psalmorum non digestum ordine temporis quo scripti suni, sed alio ordine quocumque fatentur Scriptores doctissimi, et interpretes sacrarum Litterarum etiam antiqui, ut Eusebius in Psalmos D 8 7 pag. 7 : Παρατηρητέον δὲ ὅτι μὴ κατὰ ἀκολουθίαν τῶν τῆς ἱστορίας χρόνων ἡ τῶν ψαλμῶν σύγκειται τάξης. Adde eumdem p. 208, 214. Theodoritus in auctaria Garneriano p. 5 : Οὐ καθὼς ἐλέχθησαν οἱ ψαλμοί ἐξετέ θησαν, ἀλλὰ καθώς εὕρηνται. Quod vero illustris Huetius p. 335 Demonstrationis Evangelicæ, co ordine putal esse positos psalmos, quo fuere in templo secundo decantati, conjectura est, neutiquam res certa, et explorata. FABRIC. e In tertio psalmo. Cujus inscriptio, Valuòs to AzΕίδ, ὁπότε ἀπεδίδρασκεν ἀπὸ προσώπου Αβεσσαλώμ, τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. Similis est inscriptio psalmi cxLiu, Ψαλμὸς τῷ Δαβίδ, ὅτε αὐτὸν ὁ υἱὸς κατεδιώκει. FABRIC. Et in centesimo plus. Hoc est in psalmo CXLIV, qai est ukra centesimum, τῷ Δαβὶδ πρὸς τὸν Γολιάθ. Sic supra cap. 112, anni CCCLXXX plus. Et cap. 106, quadringentos jam plus annos. FABRIC. & Contra Allophylum. Philistæum, ut supra cap. 12. FABRIC. h Defecisse dicit. Post psalmum LXXII subscribitur : ἐξέλιπον οἱ ὕμνοι Δαβίδ τοῦ υἱοῦ Ἰεσσαί, quæ videtur esse nota clausuke libri secundi, com totum psalmorum opus divisum fuerit olim in libros quinque. FABRIC. i Ejusdem titulatio. Etiam post psalmum LXXII, multi psalmi diserte in titulo præferunt Davidis nomen, ut LXXXVI, xci, xchi, xgiv, xcv, aliique quamplurimi. FABRIC. i Ubique. Sic infra cap. 155. FABRIC. |