Obrazy na stronie
PDF
ePub
[ocr errors]

C

Roma episcopi. Alii autem & Lucæ evangelista A gne in hoc sæculo vixerit, impetrat quod desiderat aiunt Epistolam etiam ad Laodicenses scri- adipisci. Nam in ipsa Epistola & rebaptizatores exptam. Et quia addiderunt in ca quædam non bene cludit, non baptismum pœnitentiæ abnegat. Confesentientes, inde non legitur in Ecclesia; et si legi- rendum quod interdum in multis fructuosum invetur a quibusdam, non tamen in Ecclesia legitur po- niatur pœnitentibus, quod postea fide, vita, bono pulo, nisi tredecim Epistolæ ipsius, et ad Hebræos opere, et in hoc sæculo a Domino collaudati sunt, interdum. Et in ea quia rethorice scripsit ser- perseverantes jam in rebus bonis et operibus frumone plausibili, inde non putant esse ejusdem Apo- ctuosis, quod Dominus dixerat per prophetam : stoli. Et quia et d factum Christum dicit in ea, inde Non ero memor malorum ejus, sed bonorum potius, si non legitur. De pœnitentia autem (Hebr. vi, 4; jam in bonis permanserint operibus (Ezech. xxm, 16). x, 26) propter Novatianos æque. Cum ergo factum XC. MELITIANI. dicit Christum (Hebr. 1, 2), corpore non divinitate dicit factum, cum doceat ibidem quod divinæ sit et paternæ substantia Filius, qui este splendor gloriæ, inquit, et imago substantiæ ejus (Hebr. 1, 3). Poenitudinem etiam non excludit docendo, sed diversum gradum dignitatis ostendit inter hunc qui integrum custodivit, et illum qui peccavit. f Diguitatis est igitur detrimentum in eo qui peccavit, non damnum salutis. Nam si fortiter quis pugnaverit per martyrium, recipiet pristinam dignitatem; aut si condi

4

B

6 Melitiani sunt a i Melitio quodam in Ægypto, qui de parte fuerat Ariana, et abjectus est ab Ecclesia catholica; qui postea k quasi vcrum sequendo susceplus est, et discipuli ejus cum eo pariter. Atque iterum indifferenter post hæc agere cupientes, communicabant et hæreticis, et Ecclesiæ catholicæ. Quorum cum cognovisset indifferentiam, exsortes eos suæ communionis effecit Ecclesia catholica. XCI. m RHETORII.

Alii sunt in Ægypto et Alexandria a Rhetorio

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

1 scripta beati Apostoli quidam volunt legere quia addiderunt

Et in ea rhetorice

Et quia factum... inter hunc

pristinam sanitatem

3 in multis infructuosum invenietur
6 Sunt alii a Melitio

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

Lucæ. Hujus sententiæ quæ Epistolam ad lebræos Luca non dubitat ascribere, meminit etiam Lanfrancus Cantuariensis præf. in Pauli Epistolas. FABRIC.

b Epistolam ad Laodicenses. Suppositam Paulo occasione petita ex Coloss. IV, 16, et memoratam jam olim etiam Hieronymo, Theodorito aliisque, ut demonstravi in Codice Apocrypho novi Testam. p. 83, seq. FABRIC.

Sermone plausibili. Origenes apud Eusebium v1 Hist. c. 25. pag. 227, notavit Epistolam ad Hebræos esse συνθέσει τῆς λέξεως ἑλληνικωτέραν, οὐκ ἔχουσαν τὸ ἐν λόγῳ ἰδιωτικὸν τοῦ ̓Αποστόλου. FABRIC.

• Facium Christum. Grave., πιστὸν ὄντα τῷ ποιήσαντι αὐτὸν, scilicet ἀρχιερέα, ut recte Photius ul, 10, p. 46, contra Manichæos. Quod eodem sensu intelligendum quo Actor. 11. 36: "Ori Kúpov zai Xpıστὸν αὐτὸν ὁ Θεὸς ἐποίησε. FABRIC.

e

Splendor gloriæ. Gre, Απαύγασμα τῆς δόξης καὶ χαρακτὴρ τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ. FABRIC.

Dignitatis detrimentum. Sic supra c. 81, ubi de Novatianis Amissionem itaque dignitatis possunt perpeti tales, non detrimentum salutis. FABRIC

set, schisma fecit circa A. C. 301, de quo vide Athanasium apologia 2, p. 777; Synodicum Pappi c. 32; Socratem lib. 1 Hist., pag. 14 et 28 seq.; Theodoritum lib. 1 Hist. Eccles. c. 8, et iv de læ

creticis fab., c. 7; Augustinum et auctorem Pradestinati hær. 48. Alii Meletiani a Meletio Antiocheno, de quibus Tillemont. Tom. VII Memor. p. 9. FA

Rebaptizatores excludit. Namn äñaž pwtiobivtus. flebr. vi, 4, est semel baptizatos. Itaque Jonas Aure- D lianensis lib. I contra Claudium Taurinensem (in Orthodoxographis p. 1221): Impossibile est peccata quæ post baptismum admittuntur, baptismatis iteratione purgari. Quia sicut Christus semel mortuus est carne in cruce, sic et nos semel morimur in baptismate, non carne, sed peccato. Ac per hoc sicut ille rursus crucifigi non potest, ita et nos baptizari nequimus. Peccata porro quæ post baptismum committuntur, pœnitentiæ lacrymis, et eleemosynarum largitionibus diluuntur. FABRIC.

h Non ero memor... LXX, Πᾶσαι αἱ ἁμαρτίαι αὐτοῦ, ἃς ἥμαρτεν, οὐ μὴ ἀναμνησθῶσιν, ὅτι κρίμα καὶ δικαιο σύνην ἐποίησεν, ἐν αὐτοῖς ζήσεται. In eamdemsententiam xv, 28. FABRIC.

i Melito. Meletius, sive Melitius Egyptius Lycopoleos in Thebaide Episcopus, a Petro Alex. exauctoratus, quod idolis in persecutione sacrificas

BRIC.

iDe parte fuerat Ariana. Arium initio schismati Melitii Ægyptii suffragatum testatur Sozomenus lb. 1, c. 15, sed mox relicto Melitio ordinatum a Petro Alexandrino Diaconum, da inde iterum Petri Melitianis infesti acta improbasse. At Meletianos ipsos cacodoxos fuisse negat Theodorus Studita epist. 40. Tom. V opp. Sirmondi pag. 326, et Meletium nihil ab Ecclesix catholicæ fide alienum docuisse testatur Epiphanius LXVI. 1 et 3, quin immo Arii hæresin ab eo deprehensam et ad Alexandrum Alexandrinum delatam narrat LXVIII, 4. Cum Arianis tamen Melitianos postea communicasse idem refert LXVIII, 6, νῦν δὲ Αρειανοῖς συναφθέντες. Damascen. hæres. 68. FABRIC.

k Quasi verum sequendo susceptus est. In concilio Nicano, ubi et episcopi nomen Meletio relictum, et Meletianis permissum partes muneris sui obire in Ecclesia, solo suffragii jure in electionibus adempto. Vide Valesium ad Socratem lib. 1, c. 9. FABRIC.

1 Et hæreticis. Arianis. Vide Epiphanium, tom. 1, pag. 721; Tillemontium, tom. VI Memor. FABRIC.

m Rhetorii. Auctori Prædestinati c. 72, Philastrum citanti ex Augustino, Rhethoriani. Athanasius contra Apollinar. p. 926 Awoɛte jắp πᾶσιν αἱρετικοῖς κατὰ τὴν τοῦ ποτε λεγομένου Ρητορίου ἔννοιαν ἀσεβεστάτην, οὗ καὶ τὴν ἀσέβειαν ἐξειπεῖν potepov. Augustino judice, dogma qued Rhetorianis Philaster tribuit, tam est absurdum, ut ij si incredibile videatur. Cum doctrina Apellis confert Cotelerius ad Constit. Apost. vi, 10. FABRIC.

"A Rhetorio quedem. Suspicor sub Rhetorio hoc rhetorem latere Themistium, qui oratione duodecima ad Valentem p. 159, et quinta ad Jovinianum p. 69, docet varietate illa opinionum de rebus divinis

1 quodam, qui omnes landabat hæreses, dicens om- A non cognoscebatur a Judæis qui erat in carne passi nes bene sentire, et neminem errare ex eis, sed ambulare bene omnes illos, et male eos non credere sentiebat. Si itaque omnes laudabat, quem vituperabat? Ergo non tenet quod verum est. Et a Photinus ergo laudandus est hæreticus, qui Christum Dominum negat esse ante sæcula cum Patre. Et omnis hæresis, quæ blasphemat aut in Patrem, aut in Filium, aut in Spiritum. Cur itaque blasphemos hæreticos laudat, cum eos Christus Dominus ex hoc jam sæculo damnaverit, dicens: non dimitti hominibus blasphemiam in Spiritum sanctum blasphemantibus et perseverantibus, neque hic, neque in futuro (Matth. x11, 31)? Propter quod constat et istum esse hæreticum, imo potius nihil scire; qui eos laudandos non vituperandos et abjiciendos judicaverit.

3

XCI. DE DIVINITATE CHRIST! HÆRESIS. Alia est hæresis, quæ dicit b Divinitatem doluisse, cum caro pateretur in crace conjuncta Divinitati : errans in eo, quod non solum Divinitas pati non potest naturaliter, nec teneri, neque videri; verum etiam nec anima hominis, quæ a Deo facta est, dicente Domino: Nolite timere eos qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere; sed timete hunc potius, qui potest animam et corpus perdere in gehennam (Matth. x, 28). Errant itaque modis omnibus, qui dicunt Divinitatem Christi esse natura passibilem, et impie sentiunt aut doluisse, aut flevisse, aut ingemuisse passio enim Christi est carualis, d naturaliter carne non Divinitate dolente. Ideoque

5

B

C

7

6

bili loquendo, qui de Lege et Prophetis Deus verus
nuntiabatur, palamque in carne venturus prædica-
batur, dicente Propheta e Deus palam venict (Psal.
L, 3). Et iterum eodem propheta David: Dominus
pars hæreditatis meæ, et calicis mei (Psal. xvi, 5).
8 Qui est enim calix, nisi ejus passio? qui tantæ bo-
nitatis munus et clementiæ humano generi confe-
rens, ab Judæorum iniquissimo ignorabatur populo.
Passus itaque est carne passibili, non Divinitate
naturaliter impassibili; qui et agnoscitur, et creditur
non absente tamen Divinitate, sed conjuncta cum
corpore pariter propter mysterium consummationis
statutum ac definitum antea. Quod sciens Apostolus
non separavit in cruce Divinitatem a carne, dicens :
Si enim cognovissent, numquam i Dominum majestatis
crucifixissent (I Cor. n, 8). Paulus itaque conjunxit
utrumque, ut Christi bonitatem et misericordiam no-
bis manifestaret plenissimam. Petrus autem apostolus
quod natura est passibile, et quod est impassibile,
docuit ex aperto, dicens: i Mortuus quidem est cor-
pore, vivificatus autem Spiritu. Neque ergo caro a
Divinitate, nec Divinitas a carne aberat, cum caro
pateretur humana naturaliter, et in hoc ipsa per-
mittente Christi Divinitate, mysterium nostræ causa
salutis consummabatur a Domino, ut plena devictio
fieret inimici, ut in quo videbatur ut homo pati, qui
Deus erat in carne, non sibi sed nobis jam vinceret
inimicum; nobisque ante devictis, in sui passione
in eum credentibus vincendi potentiam aperiret,

[blocks in formation]
[blocks in formation]

a Photinus. De cujus hæresi supra c. 65. FABRIC. b Divinitatem doluisse. Error hic notatus speciatim in is, qui a Christo carnem sine anima susceptam. et loco animæ fuisse illi Aoyov docuerunt, ut dixi supra ad c. 69. Theophonitas vocat auctor Predestinati cap. 73; Theopassianos Danaus ad Augustin. cap. 75; Nicephoro xv, 28, aliisque, Theopaschita. FABRIC.

Nolite timere... Ex hoc loco tamnen male colligit Philaster animam dolori non esse obnoxiam, et animam Christi doluisse ipse c. 69 recte notaveral ex Matth. XXVI, 38. FABRIC.

[blocks in formation]

--

bili, non divinitate naturaliter impassibili; et pag. seq.,
cum caro pateretur humana naturaliter. GALEARD.
(Fabricius putavit vocabulum carne addendum, sensu
illud requirente. Sed frustra, ut videtur. Mox enim
sanctus Pater eamdem sententiam repetens, impor-
tunum esse illud carne demonstrat. Sic namque paulo
post loquitur: Passus itaque est carne passibili, NON
DIVINITATE NATURALITER IMPASSIBILI. Quæ quidem
posteriora verba prioribus, naturaliter non divinitate
dolente, apprime concinunt. GALLAND.)

e Deus palam veniet. LXX, "H§ɛɩ ô Ocòs nμáv xai où παρασιωπήσεται. FABRIC.

Dominus pars hæreditatis. LXX, Kúpos pepis tõs κληρονομίας μου καὶ τοῦ ποτηρίου μου. FABRIC.

Qui est calix nisi ejus passio. Ex Matth. xx. 22. Confer S. Maximi opera tom. I, p. 73 seq. FABRIC. b Mysterium consummationis. Infra hoc capite : Mysterium nostræ causa salutis consummabatur à Domino ut plena devictio fieret inimici. Ex Joan. xix, 30. τετέλεσται FABRIC.

a

1 Dominum majestatis. Kúprav tñs dons. Confer Alcimum Avitum epist. 3. FABRIC.

i Mortuus quidem.... Grxc., lavatolcis pèv capri, ζωοποιηθεὶς δὲ τῷ πνεύματι. FABRIC.

Nobisque jam ante devictis. Vincendis facile, nisi ipsius ope et auxilio defenderemur. FABRIC.

8

eumque sequentibus cœlestem gloriam ministraret. A cistis, dicit Dominus, et cui similis ero (Isai. xɩ, 18)? 'Non ergo Dei naturalis passio et dolor talis in Divinitate ejus gignebatur, sicut quidam æstimant, alicquin homo solum erat, non Deus et homo, ut scriptum est (Joan. 1, 14 et al.); sed mysterium nostræ causa salutis æternæ consummabatur, quod ante fuerat nuntiatum a Lege pariter et Prophetis. XCIII. HÆRESIS TRIFORMEM DEUM FACIENS. Est hæresis quæ dicit veluti a triformem Deum esse et compositum, ut quædam pars Patris, quædam Filii, quadam Spiritus sancti sit : atque ita credi debere asserit, et hoc dicens nescit, nec intelligit divinæ Scripturæ sententiam. Triformem enim quamdam

dicens substantiam, multo blasphemat maxime, ignorans quod alter est qui misit, alter qui missus est. Ergo est ↳ vera persona Patris, quæ misit Filium, et est vera persona Filii, quæ advenit de Patre, et est vera persona Spiritus, quæ a Filio et Patre missa est. Trium itaque harum Perso3 et substantie majestas, nrum una est veritas, æqualitas, et divinitas sempiterna. Qualis est enim immensa et inenarranda Patris persona, talis est et Filii, talis est sancti Spiritus: ut in distinctione nominum ac trium Personarum non sit aliqua naturæ diversitas. Immensibilis est igitur hæc Trinitas;

с

invisibilis et inenarrabilis, quæ fide solum cognoscitur non tamen expositione humanæ vocis ac sensu mortali condigne expromitur. e Cum enim dicit mittere Patrem Filium, et Filium mittere Spiritum sanetum, Personarum causa dicit, non loci separatione disjunctos ostendit, propter f Sabellium scilicet et Photinum hæreticos, qui condigne de Deo intelligere noluerunt, dicente Domino: 8 Cui me similem fe

[blocks in formation]

B

Sicut enim cœlum distat a terra, ita distant sensus vestri, et cogitationes, et consilia vestra a sensibus et cogitationibus meis, dicit Dominus (Isai. Lv, 9). Cum ergo dicit misisse Patrem, 7 h emissum fuisse Filium Personarum causa dicit, ne quis aut ipsum Patrem, aut ipsum Filium esse æstimet, quod ita sentiens delirat Sabellius: et ne iterum missus Filius de cœlo, æstimetur non esse ubique in Patre, dixit quidera se missum a Patre, ubique 10 tamen esse cum Patre ostendit, dicens: i Pater qui me misit, mecum est (Joan. vi, 16). Non ergo separationem loci dixit, cum omnia et ipse Filius compleat, contineatque cum Patre et sancto Spiritu; sed ut Patris veram Personam, et Filii talem qualis Patris, et sancti Spiritus sicut Filii veram 12 credamus Personam, harumque trium Personarum i unam qualitatis substantiam, majestatem et potentiam cognoscamus, hæc ita docere dignatus est, 13 et in carne maxime constitu tus; in qua et ejus humilitas enituit sæculo, et inenarranda resplenduit bonitas, et condescensio fragilitatis humanæ in tam copiosa clementia ac liberalitate, ut generi manifestaretur humano; hæc ita dignatus est operari, atque loqui pro nostra salute, ut nos scire de Deo, et capere et intelligere aliquo ex parte valeamus.

1

XCIV. DE COELORUM DIVERSITATE.

k De cœlorum diversitate 15 est hæresis ambiquæ gat. Scriptura enim in primo die cœlum et terram facta declarat duo hæc elementa: secundo Firmamentum aquæ factum, et nihilominus ipsum Firmamentum cœlum appellatum fuisse testatur. David autem dicit de cœlis ita: m Laudate 16 Dominum cœli

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

3 asserunt, et hoc dicentes nesciunt nec intelligunt dicentes... multis blasphemant... ignorantes

5 et substantia æqual's

6 et in isibilis et

7 et missum fuisse

8 quod ita non sentiens

9 ubique cum Patre

[blocks in formation]

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

a Triformem Deum. Danao ad Augustinum hæresi 74, Triformii, sive Triformiani. Auctori Pradesfinati c. 74, Triscilidæ, an Triselidæ, vel Triscelida diversi a Tritheitis, sed propiores Sabellianis de quibus Philastrius supra c. 54. Adde Chiffletium ad Vigilium, p. 145. FABRIC.

b Vera persona Patris. Symbolum Athanasii: Alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti. Sed Patris et Filii et Spiritus sancti una est divinitas, æqualis gloria, el coæterna majestas. Fabric.

с

Qualis est enim. In eodem Symbolo : Qualis Pater, talis Filius, talis Spiritus sanctus. FABRIC.

d Immensibilis. Hoc immensum alii, Salvianus dixit immensurabilem. FABRIC.

e Cum enim dicit. tumana voce utens Salvator Joan. v, 30, 37; vш. 46, 18; xv, 26; x1, 7. FABRIC. Sabellium et Photinum. Quorum ille confundit Personas, bic naturam Dei distrahit. De Photino dictum c. 65. FABRIC.

* Cui me similem... Græc., Tin ápoláσate KúpLov, καὶ τίνι ὡμοιώματι ὡμοιώσατε αὐτόν. FABRIC.

Emissum fuisse Filium. Sic Hamburgen., Basi

leen. et Lugdun. editio utique male, at in Corbeien. ms. recte, et missum fuisse Filium; dein paulo post et in carne maxime constitutus, Corbeien. in carne maxime, copula hinc sublata quæ fortasse reponi debet post illud generi manifestaretur humano. GALEARD.

i Pater qui me misil........ Græc., "Qti póvos oùx siμi, ἀλλ' ἐγὼ καὶ πέμψας με πατήρ. FABRIC.

i Unam qualitatis substantiam. Contra Eunomium qui tres diversas qualitatis substantias docebat, c. 68. Infra cap. 109: Trinitatem quidem Personarum, unjus tamen majestatis et substantiæ ac divinitatis æqualem potentiam (David) nuntiabat. FABRIC.

k De cælorum diversitate. Parum solida sunt quæ hoc capite disputat Philastrius, et recte Augustinus totum hoc ut alia plura in hæresibus suis prætermisit. FABRIC.

1 Scriptura. Genes. 1, 1 et 8: unde duos cœlos a libro Geneseos nobis nuntiari infra concludit. Nee plures inde quam duos esse cœlos contendit Cosmas Indopleustesni, p. 177; vn, p. 276; 1x, p. 312. FABRIC.

Laudate Dominum... LXX, Aiveite autòv oi oùpavo' τῶν οὐρανῶν, καὶ τὸ ὕδωρ τὸ ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν.

d

1

autem in qua habitamus, super aquam fundata osten-
ditur, ut dixit David: m Qui fundasti terram super
aquam (Psal. CXXXVI,
1,6). Nam matrix omnium rerum
terra immensa est illa prior quæ in primo die facta est;
que continet aquam, et hanc terram quæ habitatur a
nobis; quæ et humano generi et volatilibus, ser-
pentibus, pecudibus, cæterisque aliis fruges et fruc-
tus exhibet opulenter; jussa a Christo Domino
Salvatore, sicut scriptum est in libro Geneseos, crea-
turæ servire (Gen. 1, 11 et 30 seq.).

cœlorum, et aquæ quæ super cœlos sunt (Psal. CXLVIII, A et incomposita; quæ a Deo facta est in primo die. Hæc 4). Sive crgo a sex cœlos, secundum David, et b septimum hoc firmamentum accipere quis voluerit, non errat; nam Salomon tres cœlos dicit, ita: Cœlum, et cælum cœli (III Reg. vm, 27). Paulus æque Apostolus usque ad tertium cœlum se raptum fatetur (II Cor. XII, 3). Sive ergo septem quis acceperit, ut David, sive tres, sive duos, non errat, quia et Dominus ait: e Pater qui in cœlis est (Matth. vi, 9). Nam et Pagani unum coelum, et coelos profitentur interdum. David ergo quod plenum est docuit. Salomon autem quod ex parte est, et beatus Paulus æque. Liber autem Geneseos duos cœlos nobis nuntiavit. XCV. HÆRESIS & TERRAM BEATITUDINIS IGNORANS AC REPROBANS.

2

6

XCVI. HÆRESIS AQUAM A DEO FACTAM
ESSE NEGANS.

P Alia est hæresis quæ de aqua ambigit, ¶ quod non facta sita Deo, sed semper esse eam ex se

Alia est hæresis quæ de terra ambigit, dicens B metipsa asserit: ignorans quod si majus elemenhanc esse solam et aliam non esse: ignoraus quod alia est, quæ veluti * i matrix est omnium rerum, universaque continet; quæ quasi n, id est materia, reperiturk in Scripturis ; quæ est invisibilis,

1 raptum confitetur

tum factum est, id est terra, quanto magis et minus, id est aqua, quæ continetur a terra! dicente propheta Jona Ego servus sum Dei, qui fecit mare 8 et aridam (Jon. 1, 9). t Et David idem dicit factam

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

Pagani vanissimi unum cœlum et polus profitentur 3 David ergo beatus quod cœlos nuntiavit

5 matrix omnium... quæque quasi

6 opulentos jussos a Christo Salvatore
7 Domino semper... asserunt ignorantes
8 et terram

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

Sex cœlos. Quoniam vocabulum dualis numeri Down triplici vice apud Davidem occurrit, hinc sex cœlos ex ejus verbis colligit Philastrius, et una simul computato Firmamento, septem cœlos a Davide accipi infra affirmat. FABRIC.

b Sentimum hoc firmamentum. Ex Gen. 1, 8. FABRIC. • LXX, Ὁ οὐρανὸς καὶ ὁ οὐρανὸς τοῦ οὐρανοῦ οὐκ ἀρκέσουσί σοι. FABRIC.

4 Grec., ἁρπαγείς ἕως τριτοῦ οὐρανοῦ. FABRIC. • Grec., Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. FABRIC. Et cælos. Sic octo cœlorum meminit Simplicius ad Epictetum p. 233, ex eorum sententia scilicet, qui obitas planetarum pro cœlis computant. FABRIC.

8 Terram beatitudinis. Uti tituli capitum non sunt ab ipso Philastrio, ita hic præsens est etiam a scopo Philastrii alienus; neque enim de terra beatitudinis illi sermo, sed de terra illa invisibili et incomposita Genes. 1, 2. FABRIC.

b Alia est hæresis. Hæc quoque Augustino prætermittenda visa est jure merito. FABRIC.

i Hanc esse solam. Philastrius velut duas terras invicem distinguendas putat; unam materiæ communis instar datam rebus omnibus, de qua Moses in primis Geneseos verbis, in principio creavit Deus cælum et terram; et alteram quæ super aquis deinde emersit arida, Genes. 1, 10, infra c. 96: Alia est terra quæ continet universa, et alia est quæ super aquam fundata est. FABRIC.

Veluti matrix omnium rerum. Cum Philastrio ita senseruni alii veteres, ut Augustinus libro de Genesi contra Manichæos, aliisque in locis. Cæsarius quæstione 51, tom. I, auctarii Ducæani pg. 582. Vide Petavii dogmata Theol. de opificio sex dierum lib. 1, cap. 2. FABRIC.

InScripturis.In libro Sapientiæ x1,17: 'Hπavtodúvaμός σου χεὶρ κτίσασα τὸν κόσμον ἐξ ἀμόρφου ύλης. FABRIC. 1 Invisibilis et incomposita. Genes. 1, 2. Vide Chalcidium p. 372. Fabric.

m LXX, Τῷ στερεώσαντι τὴν γῆν ἐπὶ τῶν ὑδάτων. Similiter II Petr. m, 5. γῆ ἐξ ὕδατος καὶ δι ̓ ὕδατος συνεστῶσα. Νοιι ἐξ ὕδατος tamquam ex materia, sed quoniam ex aquis eminet; quod ἐξ ὕδατος ἀνασχεῖν dixit Grillus vi in Julian. p. 192; xai yàp yẫu Tò

C

D

oop pépet, ut ait Jarchas Indus apud Philostratum lib. ui, c. 11. Idem visum Ægyptiis et Thaleti. Vide Simplicium n, de Cœlo p. 127, et Thomam Burnetum libron Archæologie cap. 3, sed et Andream Down:eum notis ad Chrysostomum tom. VIII, p. 283. FABRIC.

n

Fruges et fructus. Fruges terræ, frumentum ; fructus arborum. FABRIC.

• Jussa a Christo. Christus Verbum Patris, per quem omnia creavit. Joan. 1, 3; Coloss 1, 16. FABRIC. r Alia est hæresis. Danao ad Augustinum cap. 75, Aquei; Auctori Prædestinati c. 75, Hydrotheitæ. FABRIC.

4 Quod non facta sit a Deo. Quia Moses scilicet non factas, sed tantum congregatas aquas memorat. FABRIC.

r Simajus elementum... a terra. Non video qua ratione Philastrius dicat aquam a terra contineri, cum potius contrarium evincat illud Gen. 1,9 : Congregentur aquæ in unum, et appareat arida. Porro si arida aquis occultabatur, manifestum est, terram aquis minorem fuisse, quod quidem miror minime a Fabricio annotatum; immo neque a Scaligero in Elencho Trihæresii, ubi multo minores Philastrii hallucinationes notat. Quod si de terra illa quam matricem omnium rerum appellavit cap. præcedenti intelligat Philastrius, ut equidem puto, in quo Pla'onismum sapit, hæc vere et proprie elementum vocari nequit, cum porius λn, seu materia fuerst universa continens, ut ipse eodem loco dixerat. Alibi porro Philastrius elementa vocat etiam Solem, Lunam, et Stellas, explicante Fabricio cap. 61, 108, 120; quin immo et homines quoque cap. 80, ad fin. : ostendens itaque a gloria ad gloriam processura elementa, id est homines. Apostolus Gal. iv, 3, elementa mundi, oroɩyɛīK TOÛ zoopov, appellat Legales observantias, seu corporeos illos ritus colendi, sub quibus tamquam visib‹libus elementis serviebant, ut ait Isidorus Clarius Brixianus episcopus Fulginas ad hunc locum. GALEARD.

5 LXX, Δούλος Κυρίου εἰμὶ ἐγὼ ὃς, ἐποίησε τὴν θάλασσαν καὶ τὴν ξηράν. FABRIC.

Et David. Psal. civ, 5 et 6. Confer Severianum Gabalensem homilia 1, de Creatione mundi pag. 245, tom. I auctarii noviss. Combefisiani. FABRIC.

1200

с

LIBER DE HÆRESIBUS.

aquam a Domino. Eta tres pueri itidem. b Alia A cum dicit enim faciamus, promittit facturum se, itaque est terra, quæ continet universa, et alia est quæ super aquam fundata est, quippe ista quæ habitatur a nobis, de qua ait Propheta : qui fundasti terram super aquam (Psal. cxxx1, 6). Non illam utique primam. Hanc itaque renovari et purgari necesse est, & quam et moveri sæpe cognoscimus terræ motu, de qua ait Dominus : e Ego faciam novum cœlum, novam terram (Isai. LXV, 17). Et iterum Dominus ait: Cælum et terram transire, in Evangelio (Luc. xx1, 33). Hæc terra itaque veluti de radicibus illius prioris cognoscitur habere substantiam, quæ supra copiose humano aquam subsistere jussa est, quæ generi exhibet alimenta.

XCVII. HÆRESIS DE IMAGINE DEI

IN CORPORE HUMANO.

3

et

18 Hæresis est quoque, quæ dicit ante corpus fuisse hominis factum, non animam; et quod imago Dei corpus sit, non anima hominis; et quod b secundum prædestinationem dixerit ita arbitratur, i cum dicat Scriptura: Et fecit Deus hominem, ad imaginem suam fecit eum, masculum et feminam fecit eos (Gen. 1, 27). Ignorans, Propheta quid dixerit ; COD. MS. SANGERM.

[ocr errors]

1 hanc itaque renovari se cognoscimus... Ego facio

2 Alia est hæresis quæ

3 dixerit Domini ita arbitrantur

cumque dicit fecit Deus, jam opus factum demonstrai, et factam non carnem, sed animam, quæ rationalis est declaravit. Nam quod caro sine anima non possit eloqui, non est dubium : ergo caro organum animæ est rationalis. Masculum et feminam cum dicit Scriptura, i non hic corporum sexum, sed animæ dominantis, et subjacentis declarat indicium. Et quod non corpora sint ante facta jacentia, sicut quidam æstimant imprudentes, non est anibiguum, cum caro Adæ, ac mulieris postea facta sit; nam septimo die dicit Scriptura de Adam ita : Et accepit Dominus terram de limo, et plasmavit hominem quem fecit. Vides ergo quomodo factum hominem, id est animam ante ostendit rationabilem et Bimmortalem esse creatam a Domino, quæ utique imago Dei est appellata: terram autem de limo acceptam adjunctam animæ, id est exteriorem hominem, corpus fragile die sequenti manifestavit plasmatum, ac immisso sopore in Adam, posteaque de costa ejus accepisse Dominum, et fecisse mulierem Scriptura testatur ac prædicat: et ut primum sit 1 anima facta, id est sexto die; die autem septimo, LECTIONES VARIANTES.

Ignorantes, propheta... rationabilis
animæ est rei rationabilis

6 ac sic immisso

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

a Tres pueri itidem. Hi in Carmine suo inter alias C ma, neque illud quod dictum est, masculum et femires creatas etiam aquas excitant ad laudes CondiLoris celebrandus, vers. 11, εὐλογεῖτε, ὕδατα πάντα. FABRIC.

b Alia est terra. De hac duplici terra dictum capite superiore. FABRIC.

Renovari et purgari. In consummatione sæculi. Vide quæ supra cap. 80. FABRIC.

d Quam et moveri. Vide quæ ad cap. 102. FABRIC. * LXX. Ἔσται γὰρ ὁ οὐρανὸς καινὸς καὶ ἡ γῆ καινή. FABRIC.

BRIC.

f Copiose. Male editiones quardam, Copioso. FACopiose. Male in quibusdam editionibus pro copiose legi copioso monet Fabricius, verum quænam sint editiones istæ non annotat. Profecto Basileensis editio Sichardi recte habet copiose, quamvis et copioso legi possit non omnino male. GALEARD.

8 Haresis est quoque. Auctori Prædestinati c. 76 vocantur Homuncionitæ, parum apto vocabulo, et quo ab aliis constat esse dictos, qui Christum pro mero homine habuerunt, uti in conflict Arnobii et Serapionis statim sub initium iidem dicuntur Homuncionates. Danæus quidem notat in indice qui præfixus est libro Augustini de Hæresibus hos Philastrii hæreticos Melitonios appellari. Sed in indice qualem tom. VI operum Augustini ante librum de Ilæresibus ediderunt Benedictini, nulla Melitoniorum mentio, et tantum legas: Imaginem Dei non esse animum dicentes. FABRIC. Hæresis est quoque. Habuit Philastrius in hac sententia, qua animam humanam ante corpus fuisse conditam existimavit, plures ex Patribus sibi consentientes, inter quos Augustinus VII de Genesi, ad litt. 24, hæc habet: Illud ergo videamus, utrum forsitan verum esse possit, quod certe humanæ opinioni tolerabilius mihi videtur, Deum in illis primis operibus quæ simul omnia creavit, animam etiam humanam creasse, quam suo tempore membris ex limo formati corporis inspiraret; nam neque illud quod dictum est ad imaginem suam, nisi in ani.

nam, nisi in corpore recte intelligimus. Credatur ergo,
si nulla Scripturarum auctoritas, seu veritatis ratio con-
tradicit, hominem ita factum sexto die, ut corporis
quidem humani ratio causalis in elementis mundi,
anima vero jam ipsa crearetur, sicut primitus conditus
est dies; el creata lateret in operibus Dei, donec cam
suo tempore sufflando, hoc est inspirando, formato ex
limo corpori insereret. His similia tradit litarius in
ps. CXXIX, Gregorius Nyssa episcopus 1 Philosoph.
6, aliique, quibus refragatur auctoritas Leonis papæ
I apud Sixt. Sen. Bibl. Sanciæ annot. 208 extrema,
ubi sententiam Gregorii Nysseni ceu Platonicum
figmentum sugillat; ast eam extra Platonicorum er-
rores collocandam esse monuit Cotelerius ad Reco-
guit. Clem. p. 493. GALEARD.

h Secundum prædestinationem. Quasi Moses tantum consilium Dei exposuerit, atque verba et fecit Deus, on denotent quid fecerit, ed quid facere prædestinaverit. FABRIC.

i Cum dicat. Malim legere cum dicit. Quia tamen et alterum ferri potest, repugnantibus libris mutare nihil volui. FABRIC.

i Non hic corporum sexum. Paucos sibi hac in parte assentientes Philastrius habebit. FABRIC.

k Et quod non corpora sint ante facta jacentia. Aperte falsum esse quod hoc loco Philastrius pertendit, non dubitat affirmare Petavius, quem videsis libro Dogmatum Theol. de opificio sex dierum cap. 4, § 16. FABRIC.

1 Anima sexto die, septimo corpus. Iterum iterumque hoc capite Philastrius ingerit opinionem suam incredibilem et contrariam communi sententiæ, nec minus adversam sacri Scriptoris verbis disertis, qui Deum die septimo nihil creasse, sed omnia opera sua absolvi-se die sexta, septima autem ab omnibus operibus suis quievisse scribit Genes. 1, 2. At quoniam Genes. 1, 7, sequitur καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς, hinc illud die septim

« PoprzedniaDalej »