Obrazy na stronie
PDF
ePub

salvaret adveniens. a Ligneum etiam equum, quem A poetæ vanissimi dicunt in bello Trojanó fuisse, per allegoriam asserit, quod illa machina ignorantia erat universarum gentium impiarum, cum constet illam Helenam quæ cum Mago erat, b de Tyro meretricem fuisse, hancque eumdem Simonem Magum fuisse secutam, et cum eadem diversas magias diversaque scelera perpetrasse. Qui cum fugeret beatum Petrum apostólum de llierosolymitana civitate, 4 Romamque veniret, ibique pugnaret cum beato Apostolo apud e Neronem regem, devictus undique f oratione beati apostoli, atque percussus áb angelo, sic b meruit interire, ut ejus magia evidens mendacium cunctis 'hominibus patefieret.

1 undique ratione

1

d

[blocks in formation]

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

' ut ejus magia evidens ac mendacium cunctis ' hominibus antefieret.

B

[ocr errors]

Post istum Saturninus quidam et ipse * asserebat dicens mundum ab angelis factum esse

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

a Romamque veniret. De Simonis Magi adventu in urbem Romam et cum Apostolo Petro disceptatione, Magicoque volatu et fœdo interito, prolixæ exstant narrationes in recognitionibus tribuiis Clementi, in Pseudo-Abdia et Pseudo-Marcello. Sed tangunt etiam eamdem rem scriptores plurimi digniores fide, quorum testimonia notarunt B. Ittigius noster diss. de hæresiarchis Apostolica ætatis, Tillemontius tom. I Memoriarum Historiæ Eccles., ut alios innumeros præsenti transmittam. Accidit illa secundo Claudii Imp. anno, si Hieronymo c. 1 de scriptoribus Eccles. credimus. FABRIC.

e Neronem regem. Græcorum more вaccéα pro imperatore. FABRIC.

C

Oratione beati Apostoli. Arnobius lib. 1, p. 50, ait Simonis Magi cutrum et quadrigas igneas Petri ore difflatas, et nominato Christo evanuisse. Theodorit. ἀφ' ύψους αὐτὸν πολλοῦ κατέρραξε προσευξάμενος. Precatio Petri apud pseudo-Abdiam lib. 1, c. 18, hare affertur: Domine JESU, ostende virtutem tuam, et ne permittas his vanis artibus decipi populum qui tibi est crediturus. Sic decidat, Domine, ut vivens se contra tuam potentiam nihil potuisse cognoscat. FA- D

BRIC.

8 Percussus ab angelo. Vel, ut ait in Chronico Isidorus Hisp., a dæmonibus, a quibus in aere ferebatur, adjurante eos Petro per Deum, Paulo autem orante dimissus crepuit. FABRIC.

b Meruit interire. Hoc est, interiit. Quamquam enim hoc loco belle patitur sententia, etiam merito istud Simonis evenisse, tamen certum est mereri, ut Græcorum oba, sæpissime apud scriptores non meritum notare, sed eventum. FABRIC.

i Menandrus. Ita dicitur, ut i haedrus, Evandrus, et similia, pro quibus alii Phæder, Evander, Menander, De Menandro Comico apud Propertium docte

Menandre. Plura hujusmodi Isaacus Verburgius ad Ovidii Trist. 11, 369, et scriptores a me laudai in Bibliotheca Latina n, 3. A Menandro dicti Menandriani et Menandrianistæ, ut notatum Cotelerio ad Constitut. Apostol, vi, 8. FABRIC.

i Discipulus factus ipsius. Epipháň. xxii, 1: Měνανδρός τις ὃς ἀπὸ Σαμαρειτῶν ὁρμώμενος ἐγένετο μαθη· τεύων τούτῳ τῷ Σίμωνι ἐν χρόνῳ τινί. Successorem Simonis Menandrum vocat frenæus lib. 1, c. 20; Eusebins m, c. 26. FABRIC.

k Secutus in omnibus. Epiphanius p. 61: "Opola δὲ τῷ ἑαυτοῦ διδασκάλῳ τὰ πάντα συνυφαίνων, καὶ yonτείαις καὶ ταῖς ἄλλαις μαγγανείαις οὐ διέλειπεν, οὐδὲν δὲ διήλλαττε τῇ διδασκαλία, ἀλλ' ἡ μόνον ὅτι ἑαυτὸν ἔλεγε μείζονα μᾶλλον ἢ τὸν πρὸ αὐτοῦ ὄντα αὑτοῦ διδάσκαλον. Hine Joannes Damascenus Menandrianos in quibosdam a Simonianis dissidere scribit c. 22, dragspóμEVOL Se пpòs Tous Lipaviāvous xatá ti. Tertull. c. 46: Eadem dicens quæ Simon ipse : quidquid Simon dixerat, hoc se Menander esse dicebat, negans habere posse quemquam salutem, nisi in nomine suo baptizatus esset. Certe si Theodoretum et Irenæum audimus, non vocabat se Menander tùy mρátny dúvøper ut Simon, sed ab illa missus heminuin Ewrp haberi cupiebat. FABRIC.

1 Saturninus. Ita et Tertulliani codices cap. 46, nec non Eusebii iv, 7, Hist. Eccles.; Constitut. Apost. vi, 8; Augustini item c. 3, et auctoris Prædestinati cap. 5, et Irenæi lib. 1 cap. 22; at Theodorito Earopvidos, et Epiphanio ac Damasceno cap. 23. Abulpharaio, Soterinus. Antiochiæ ád Daphnen in Syria vixisse ex Irenro cognoscimus, Menandri discipulum tradit idem Theodoretus. FABRIC.

m Distare angelos a virtute illa. Epiphan. xxm, 1 : διιστάναι τῆς ἄνω δυνάμεως. Hanc virtutem supernam mox Philaster appellat. Tertullianus cap. 46: Innascibilem virtutem, id est Deum in summis et illis infinitis partibus et in superioribus manere; longe autem distantes (id est, inferiores) ab hoc angelos, inferiorem mundum fecisse. Petavius apud Epiphanium Suotavde vertit defecisse, ut xxvii, 2, άñоOTάVTES. FABRIC.

"Divisum per ordinem angelis. A septem angelis mundum factum, ex Saturnini mente scribit Irenæus, et inter septem illos mundum divisum addit Epiplanius : Ἑπτὰ δέ τινας τὸν κόσμον πεποιηκέναι καὶ τὰ ἐν αὐτῷ· τὸν κόσμον δὲ κατὰ μεριτείαν ἑκάστῳ ἀγ γέλῳ κεκληρῶσθαι. FABRIC.

Lumen dimissum. Epiphanius : 'Opou de ouveλθόντας τοὺς αὐτοὺς ἀγγέλους ἐντεθυμῆσθαι, καὶ κοινῇ τὸν ἄνθρωπον πεποιηκέναι κατὰ τὴν μορφὴν τοῦ ἄνωθεν παρακύψαντος φωτός. Ita legenduni pro τῆς ἄνωθεν παρακυψάσης φωνῆς. Nemo cui veleies codices inspec

1

XXXII. BASILIDES.

concupiscentiam adduxit angelos, statimque ascen- A nem hominis veram et animam accepisse, atqué dit in cœlum. At illi cupidi ipsius luminis facti, * omnem œconomiam mysterii Salvatoris ita comvirtutem ejus videre cupiebant: non prævalentes plesse. autem, ad invicem dixerunt: Faciamus hominem secundum imaginem et b similitudinem nostram. Et facto homine, quia impotens erat, e salvari non potuit. Videns itaque virtus superna quod illi hoc fecerunt, misit scintillam, quæ correxit hominem et suscitavit d et fecit enim vivere. e Scintillam itaque volunt salvari, alia autem virtutibus illis quæ fecerunt dimitti ac derelinqui suspicantur, Christum autem fumbratiliter apparuisse affirmant, non car

1 hominem ad imaginem hoc fecerant

9 volunt salvari, aliam autem

Basilides, qui et h Haresiarches dicitur a multis, quia de Lege et Prophetis, et Apostolis proponendo et loquendo, sentiendo autem aliter, jura violabat Christianæ veritatis. Qui cum venisset Ægyptum, docebat ita definiens: de i innato et solo Deo natum fuisse intellectum, de k intellecto verbum, de verbo sensum, de sensu autem et virtute sapientiam,

1

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

B

6

6

Post istos Basilides qui... qui de lege
veritatis, qui cum venisset Ægyptum dicebat
et virtutem Sapientiam

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

sunt ignorat, terminationes vocum solere exprimi per scribendi compendia; unde non mirum, admissa falsa lectione vocis pavis pro pwròs, etiam mutatum τοῦ in τῆς εἰ παρακύψαντος in παρακυψάσης. FABRIC.

a Llem Epiphanius: Ἐπειδὴ γὰρ φησίν, ἄνωθεν τὸ αὐτὸ φῶς παρακύψαν ἐρεθισμόν τινα ἐνεποίησε τοῖς αὐ τοῖς ἀγγέλοις, τούτους πρὸς πόθον τοῦ ἄνω ὁμοιώματος ἐπιχειρήσαι τοῦ ἀνθρώπου τὸ πλάσμα ποιῆσαι.

FABRIC.

b Similitudinem nostram. Nisi vocabulum nostram additum est ut in quibusdam Irenæi codicibus et Theodoreti ab aliena manu, Philaster erravit qui hoc adjunxit. Nam Saturninus verba Dei Genes. 1, 26, ita tribuit angelis, ut statueret eos hominem non ad suam sed ad lucis illius et supremæ virtutis imagi. nem condidisse, itaque tantum scripsit Hoopsy ἄνθρωπον κατ' εἰκόνα καὶ καθ ̓ ὁμοίωσιν, οἱ ἡμετέραν omisit, ut diserte testatur Epiphanius. FABRIC.

eSalvari non potuit. Epiphanius: diá Tò aútãv (ày- C γέλων) ἀδρανές μὴ δύνασθαι αὐτὸν τελεσφορῆσαι, κεῖσθαι δὲ καὶ σκαρίζειν χαμαὶ κείμενον, etc. Tremens : Qui cum factus esset, et non potuisset erigi plasma propter imbecillitatem angelorum, miserantem ejus desuper virtutem, quoniam in similitudinem ejus esset factus, emisisse scintillam vitæ quæ erexit hominem et articuLavit et vivere fecit. Ephiph., Cooyounes. Theodorit. : τοῦ δὲ πλάσματος ἀνορθοῦσθαι μή δυναμένου, ἀλλὰ σκώλη κος δίκην ἑρπύζοντος, οἰκτείρασα, φησὶν, ἡ θεία δύναμις ζωής σπινθήρα κατέπεμψεν, καὶ τὸν ἀτελῆ ἄνθρωπον ἐτελεσιούργησε. FABRIC.

a Et fecit enim vivere. Sic legitur in editione Hamburgensi Fabricii, vitio operarum; Sichardus vero recte fecit eum vivere. Quod hic ait Philastrius scintillam, idem fortasse illud est quod ait Horatius 11, Sat. 2, divinæ particulam auræ. Scintillam vocat Prudentins quoque Hamartigen. vers. 852. Vide infra c. 126, ibique Fabricium, Gatakerum item ad M. Antonini II, 2, pag. 48, edit. Londin., cui addas licet Annot. Dacerianas p. vi. Seleuciani porro, et Her- D mianite, animas hominum de igne, et spiritu esse æstimabant, ut tradit Philastrius infra cap. 55. Ga

LEARD.

e Scintillam salvari. Scintillam, animam intellige quam ad Deum redire docebat Saturninus, reliquum hominis interire ac dissolvi. Tertull.: Cujus lumen illud et virtutem misertam (ita lege pro misericordiam) scintillam salvam esse, cætera hominis perire. Resurrectionem carnis nullo modo futuram esse. FABRIC.

f Umbratiliter. Kaтà dóznow, et putative. Tertull.: Christum in substantia corporis non fuisse, et phantasmate tantum quasi passum fuisse. Idem de Saturnino Irenæus, Epiphanius, Theodoritus, et alii. FABRIC.

6 Omnem œconomiam. Incarnationem et quæcumque Christus vel egit vel passus est nostri causa, hoc œconomic vocabulo veteres scriptores solent com plecti. Vide B. D. Eli Veielii et Joan. Philippi Pfeiferi singulares de hac voce dissertationes, cæi notas ad Chrysost. tom. vII, Savil. p. 372, Casaubonum ad Nysseni epist. p. 105, Vulcanium ad Cyrill. p. 116, Grabium ad Iren:eum p. 419, Gataker. ad Antoninum p. 330, Thesaurum Suiceri. FABRIC. Hæresiarches. Princeps hereseos Gnosticorum Eusebius Chron. ad an. 17 Hadriani: Basilides hæresiarcha in Alexandria commoratur, unde Gnostici. FABRIC.

i Venisset Ægyptum. Pro eo quod frequentius dicimus. in Egyptum. Carterum nec illud alterum abhorret ab usu præstantissimorum latinæ linguæ scriptorum Livii, Justini, Taciti. Vide Gronovium ad Taciti Annalem secundum, cap. 59. FABRIC.

i Innato et solo Deo. Sequitur Philastrius ut solet Epiphanium XXIV, 1, ubi ex Basilidis sententia ponitur : 1° τὸ ἀγέννητον, ὅ μόνος πάντων πατήρ; 2° Νοῦς; 5ο Λόγος ; 4° φρόνησις ; 5° Δύναμις καὶ Σοφία ; 6° ̓Αρχαί, šovciai, vyskor, Angeli, inquam, a quibus conditum summum primum cœlum, illiusque incolæ creati angeli. Ab his aliud iterum cœlum, angelique, et ab illis iterum aliud, usque ad novissimum vicinumque nobis trecentesimum sexagesimum quintum. Confer Irenæum lib. cap. 25, Theodoretum lib. 1 de Hæret. fab. c. 4. FABRIC.

k Intellecto. Pro intellectu quasi genitivus esset intellecti, ut Senati, ornati, tumulti, pro Senatus, ornatus, tumultus, et similia collectà a Claudio Daus queio p. 96 et 103 Orthographiæ. FABRIC.

De sensu et virtute sapientiam. Ex Epiphanio legen- * dum, de sensu virtutem et sapientiam, èx dè tās ppovr σεως Δύναμις καὶ Σοφία. Illa amuleta præter Macarium et Chiffletium illustrat T. Ittigius de Heresiarchis p. 101 seq., Athanas. Kircherus in Arithmologia p. 169 seq., Raph. Fabret us Inscr. p. 551 seq. FABRIC.-De sensu autem et virtute. In ms. Corbeien. de sensu autem et virtutem; verum manifesta est transpositio copule, quare legendum de sensu autem virtutem et, quod quidem etiam Fabricio observatum ex Epiphanio. Liceat porro mihi ad illustrandam istam Basilidianorum hæresim, proferre ineditam summi viri Nicolai Claudii Peireskii epistolam, quam mihi suppeditat ms. codex epistolarum ejusdem clarissimi auctoris, ex bibliotheca eminentissimi cardinalis Quitini bono litterarum nati.

Lettre du Sieur de Peiresc sur les Abraxas.

‹ Fa error mio di scrivere a V. S. che'l primo autore della parola ABPAEAE fosse vissuto a'iempi di Giuliano, poscia ch' egli morì sotto Adriano, e st

1145

LIBER DE HÆRESIBUS.

de virtute autem et sapientia principatus et potes- A runt trecentos sexaginta quinque cœlos, et imponit

a

tates, et angelos factos diversos. Ipsi enim angeli fecerunt, inquit, cœlum, post illos alii angeli fecerunt cœlum, ita ex aliis alii prolati fecerunt tertium cœlum, qui secundum ordinem et alii, inquit, fece

с

virtutibus illis b nomina angelica, et ipse magiis vacans itidem multos imperitos decepit. d Hominem autem ab angelis factum asserit. Dominum etiam verum omnipotentem et eum audet angelum dicere,

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

chiamò Basilide (Vid. Bar. ad ann. 1700, num. 7
et seqq., ejusque Additiones ad num. 13, quæ haben-
tur in calce tom. XII, pag. 570). E' ben vero che la
sua eresia ripullulò in quei tempi, e durò anco fin
a Valentiniano, e più abbasso; accresciuta da quelle
de' Nicolaiti, Gnostici, Carpocratiani, Marcosii, He-
racleoniti, Ophiti, Arcontici, Severiani, Sampsai,
Bardasianisti, Cathari, e molte altre le quali nac-
quero quasi tutte in un medesimo tempo; e sebbene
era qualche diversità tra loro, volevano nondime:10
tutti, che il mondo fosse fatto da gli angeli, o da B
certe potenze angeliche imaginate, e battezzate di
certi nomi barbari, tratti quasi tutti in senso oc-
culto dalle finzioni poetiche d' Esiodo, e degli altri
Greci, e molte volte osservando la maniera del
parare Ebreo, o Siriaco. Quasi tutti s'accorda-
vano nel numero di sette cieli, nel supremo de'
quali dicevano ch' era Sabuoth, Saldabaoth, o l'opi-
lice di questo mondo, figliuolo di Achamoth, da
altri chiamato Barbelo. Prunnico, o Methra. Basi-
lide solo con alcuni altri credeva fino a' 365 cieli,
ed altretante virtù, che gli governavano, cioè angeli
barbaramente nominati, dominati tutti dalla prin-
cipale ABPAEAE che in lettere Greche fa in numero
365, e da qui provano il numero de Cieli, delle
potenze, de' giorni dell' anno, e de' membri del
corpo umano, dandegli una potenza per ciascuno;
altri introduceno 30 secoli principali tutti colle loro
denominazioni barbare; in somma sarei troppo lungo
se volessi raccontare minutamente gli articoli delle
loro Eresie. Sarà meglio che V. S. vegga lei stessa C
lo Epiphanio contro le 80 Eresie, nelle quali sono
certo, che V. S. troverà molte cose di suo gusto,
ed avendo compreso i misterj loro potrà facilmente
dar qualche esposizione alla maggior parte delli suoi
falsi hierogliplici.

‹ Nondimeno rivedendo gl' impronti mandatimi da V. S. mi parve, che le tre figure che si veggono nella corniola bianca, e nell' amandola di calcedonio di V. S. si possano forsi interpretare così: che la donna più alia, cioè la velata sia l'Achamoth de' Valentini; che l'altra, che pare un amore, sia suo figliuolo Sldabaoth, in atto d'insuflare l'essenza animale all' uomo sua creatura, per instinto di sua madre. Le lettere che nell'amandola di Calcedonio sono tra la figura inginocchiata, e quella di Achamoth, sono l'istesse con quelle che sono nel rovescio della corniola bianca; ma poco costrutio se ne può trarre, se non che ποιῶ vuol dir facio, ΧΑΡΙΣ, grazia ; KYNPIE, bellezza; BOYBAETI sarà forse il nome d'una bella città d'Egito, o d'una prefettura li vicina, chiamata nomos Bubaster, o Bubastites, dove particolarmente abitavano cotesti eretici.

Nel rovescio dell'amandola di Calcedonio, li tre nomi barbari, che vi sono in mezzo, crederei che fossero di tre di que' principati; le altre lettere moltiplicate che sono nel giro, crederei che dino tassero li sette Cieli, secondo la mente de' Marcosii eretici, cioè A il primo, EE il secondo, HHH il terzo, I il quarto, 00000 il quinto, PPPPPP il sesto, annnnnn il settimo, li cui misteri lei stessa potrà veder nel suddetto Epiphanio. Similmente i nomi di quei sette Angeli, che sono nel rovescio del diaspro verde, stimo che siano messi per dinotare i sette Cieli secondo l'eresia de' Valentini, cioè Michael, Gabriel, Uriel, Raphael, Ananiel (e per compir il numero settenario credo ch' egli abbi finto questi ), Prosorael, e Chabediel. Nel mezzo del clipeo della

figura mostruosa, che è di altra parte del detto

[ocr errors]

diaspro, si veggon quelle lettere A cioè 1AQ, che è

Ω

una parola, che proferì il Termine nel voler impedire
i disegni di Achamoth, e si dette poi per nome al
Principato più vicino a noi figliuolo di Achamoth,
chiamato patrone del Mondo, il quale inghiottisce tutte
le anime, ch' escono de' corpi umani, eccetto di co-
testi Eretici, e poi insieme cogli escrementi le ributta
per la coda fatta a guisa di serpente, e le manda a
rinchiudere nei corpi delle bestie. L'istesso nome
IAN si vede sotto una simile figura, che nella cor-
niola di V. S. che ha un leone, e sette stelle per ro-
vescio, tiene una mano sulla testa di una figurina
umana, forse di qualch' uno di questi Eretici. Si veg-
gono anco le medesime lettere in una sua corniola
sotto una figura diversa dall'altra, ma pure molto
fantastica, la quale ha la testa di Serapide, il corpo
nudo, coll'ale da angelo, una coda d'uccello, e di
più un'altra coda di serpente, con lettere fra certi
bastoni MNHCTHP, li quali mi ricordo aver già in-
terpretato a V. S. un'altra volta.

Nell' agata grande sarà forsi quel Termine così potente de' Valentini, che si fingeva stare nel primo quaternario di secoli, o angeli sul maschio, e su la femina. Quell' ADONAI e SADDAI in plasma sarà forsi a proposito degli Archontci. PERIESC.

Di Padova alli 8 Marzo 1602. ›

Basilidiani, et Valentiniani a Peireskio illustrati leguntur in ejus Vira per Gassendum conscripta lib. 1, pag. 56, ut etiam Irenæi, Epiphanii (fortasse quoque Philastrii nostri) historia de antiquis Sectariis testante ibidem Pignorio pag. 60. Fabricio acceptum fieri debet omne id quod e Nataliii Benedicti ea enim omnia quæ ad pretiosis loculis evulgamus; illustrandum Epiphani, Irenæi, et aliorum Patrum historiam sectarios antiquos exagitantem attulimus, inde profecta sunt. GALEARD.

a Cælum. Summum puta illud et primum ex cœlis CCCLXV, quorum numerus diebus anni respondens designatur, nomine in amuletis Basilidianis obvio ABPAEAE. FABRIC.

ait

ange

b Nomina angelica. Epiphanius xxiv. 2, los a Basiliale κατὰ μεμολογίαν ὀνοματοποιουμένους. Irenaus: Nomina quoque quadam affingentes quasi angelorum annuntiant hos quidem esse in primo cœlo, hos in secundo, et deinceps nituntur CCCLXV ementitorum cœlorum et nomina et principia et angelos et virtutes, exponere. Theodoretus: zai ágyékov de ovópata διαπλάσαντες. Damascenus : λέγει γὰρ τοὺς οὐρανοὺς εἶναι . καὶ τούτοις ονόματα ἀγγελικὰ ἐπιτίθησι. FABRIC. Magiis vacans. Idem Irenæus de Basilidis schola lib 1. c. 23: Utuntur et hi magia et incantationibus (indais Theodoret.) et invocationibus et reliqua universa periergia. Epiphanius: où perv dé àλhà nai pazzaνικαῖς μηχανίαις προσανέχων οὐκ ἐπαύσατο καὶ περιερ γίαις ὁ ἀπατεών. FABRIC.

C

d Hominem ab angelis. Epiphan. : nenkãolai tòv ävθρωπον, εἰ τὴν κτίσιν ταύτην γεγενῆσθαι. Homines e omnia hæc inferiora a trecentesimo sexagesimo quinto cœlo ejusque angelis conditum statuit Basilides. Vide Augustinum de læres. cap. 4, Theodoretum.

FABRIC.

• Et eum audet angelum dicere. Epiplan. Bleonμῶν αὐτὸν τὸν παντοκράτορα Κύριον τὸν ὄντως ὄντα Θεὸν μόνον καὶ οὐχ ἕτερον... ἕνα βούλεται παριστῶν τῶν ὑπ' αὐτ τοῦ λεγομένων ἀγγέλων. Deum Judeorum Basilides ha

с

confiteri hunc crucifixum, cum non sit crucifixus, et ignoras qui passus sit.

et accepisse genus Judæorum in hereditatém, et A neque crucifixus est: quomodo ilaque poles, inquit, eduxisse eos de terra Ægypti. Hic ergo baudacior factus, elatus est, inquit, adversus cæteros angelos, et volens in subjectione habere alios, habuit contrarias gentes, quas commoverunt Virtutes inimica ejus. Ideo et contra Judæos diversæ gentes, inquit, surrexerunt. Christum autem dicit quasi per unbram putative passum fuisse. Simonem etiam Cyrenæum pro eo ad Passionem venisse affirmat ipse enim, inquit,d portavit ejus crucem. Hic etiam e male permittit vivere, et dat licentiam vitiis sæcularibus inhærere: prohibet etiam páti martyrium homines pro nomine Christi, dicens ita: Ignoras quid desideras: non enim passus est, inquit, Christus,

quasi umbram

t

XXXII. NICOLAUS ANTIOCHENUS. Nicolaum Antiochenum ↳ advenam qua sit amentia deceptus, videamus, qui sub Apostolis fuit, atque ab eis est électus Diaconus septimus, ut scriptum est in Actibus Apostolorum (Act. vi, 5). Posteaque i recedens ab eis, atqué a sană doctrina, diversis erroribus et fallaciis pessumdatus est. Qui fuit primum cum Apostolis et Stephano beatissimo martyre: qui i dicit et ipse Virtutes esse plurimas, unde et Gnostici, qui scire se aliquid putant, maxime emerserunt. m Isti3 Barbelo venerantur, et " Noriam quamdam mu

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.
B Isti Barbelum

portavit crucem... Christi Domini dicens

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

buit pro principe angelorum cœli trecentesimi sexagesimi quinti. Irenæus lib. 1, cap. 23: Eos autem qui posterius continet cœlum angelos, quod etiam a nobis videtur, constituisse ea quæ sunt in mundo omnia,et partes sibi fecisse terræ el earum, quæ super cam sunt, gentium. Esse autem principem ipsorum eunt, qui Judæorum putatur esse Deus. Et quoniam hic suis hominibus, id est Judæis, voluit subjicere reliquas gentes, reliquos omnes principes contra stetisse ei et contra egisse. FAbric.

a De terra Egypti. Epiphanius xXIV, 2: 'Eλnλv0éval δὲ τοὺς Ἰουδαίους ἐς κλῆρον αὐτοῦ καὶ τὸν αὐτὸν ὑπὲρ ἀγγέλων αὐθαδέστερον, ἐξαγαγεῖν δὲ τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ ἐξ Αἰγύπτου αὐθαδείᾳ Βραχίονος ἰδίου, διὰ τὸ εἶναι αὐ τὸν ἐταμώτερον τῶν ἄλλων καὶ αὐθαδέστερον. FABRIC.

b Andacior factus. Idem Epiphanius, pag. 70: "09 διὰ τὴν αὐθάδειαν αὐτοῦ βεβουλεῦσθαι τὸν αὐτὸν αὐτῶν Θεόν καθυποτάξαι τῷ γένει τοῦ Ἰσραὴλ πάντα τά ἄλλα ἔθνη, καὶ διὰ τοῦτο παρεσκευακέναι πολέμους. FABRIC.

Per umbram putative. As doznσEL Tεpnyota, umbratiliter, ut supra c. 29 et 51. Basilides apud Epiphanium xxιν, 5 : οὐχὶ Ἰησοῦν πεπονθέναι, ἀλλὰ Σίμava тov Kupnvaïov, etc. Irenæus: Quapropter neque passum eum, sed Simonem quemdam Cyrenæum angariatum portasse crucem ejus pro eo, et hunc secundum ignorantiam et errorem crucifixum, transfiguratum ab eo ut putaretur ipse esse Jesus: et ipsum autem Jesum Simonis accepisse formam, et stantem irrisisse eos. Hujus de Simone commenti Basilidiani vestigium in tenebrionis Muhamedici pseudevangelio, quod S. Barnabe Apostoli nomine proscriptum, exstat. FABRIC.

cognosce, te autem nemo cognoscat. Quapropter et parati sunt ad negationem qui sunt tales, imo et magis ne pati quidem propter nomen (Christi) possunt, cum sint omnibus (etiam non Christianis) similes. FABRIC.

& Ignoras quid desideras. Toleis ô άyvoets. FABRIC.Ignoras quid desideras. Hæc Philastrii verba, imo potius Basilidis, recitat Itt gius Hist. Eccl. sec. п, p. 301, ubi male pro c. 32, legitur 23, et pro Philastrius Philostrius. GALEARD.

h Ad enam. пpoonλutov (Actor. vi, 5). Nicetæ quidem lib. iv Thesauri vocatur Antiochenus ad Daphnen. Fuere enim et alice decem amplius urbes, Antiochiæ nomine, præter celebrem illam Syriæ quæ ad Daphnen appellabatur, et Saturnini sedes fuit teste Epiphanio xx, 1. FABRIC.

stolicæ ætatis c.

i Recedens ab eis. Multi etiam veteres Nicolaum ipsum ab haeresi e criminibus liberant, discipulos Nicolai arguunt. Vide Gobarum apud Photium cod. CD. Ittigium To paxapitny diss. I de hæresiarchis ApoCCXXX et Cassian. xvin, 46, collat. recentioribus; 9, et Cotelerium ad lib. vi Constitutionum Apostol. cap. 8, p. 356 seq. Dubitare videtur Augustinus c. 5 de Heres. Nicolaum Nicolaitarum auctorem contra Natal. Alexandrum disputat Ambros. Gardebosc tom. I Hist. Eccl. part. iv, diss. 3. Mém. de Trévoux, 1713, pag. 1494 seq. Etiam Nicolaitas ex hæreticorum catalogo expungendos singulari dissert. contendit D. Joan. Guil. Janus Witteb. 1723, in-4° recusa, tom. II Thesauri novi philologico-theologici, p. 1016. Sed contra Joan. Laur. Mosheim. dissertt. ad Hist. Eccles., pag. 389, 457; vid. et Grotium ad Act. xx, 30, Budeum in Ecclesia Apostolica. FABRIC. i Qui. Nicolaus, puta, non Stephanus. FABRIC. k Virtutes. Id est æonas, sive angelos, de quibus paulo infra. FABRIC.

Portavit ejus crucem. Matth. xxvi, 32: Marc. XV, 21; Luc. XXIII, 25. At que ex Lucæ verbis suspicetur aliquis non mutuam sive vicariam, sed sociam potius operam Christo crucem suam ferenti Joan. xix, 17, Simonem præstitisse. Licet vero solus etiam pro Christo Simon ad aliquod tempus crucem gèstaverit, non ideo si Judaei omnes tam fuere stupidi, captique oculis, etiam Evangelistas et Apostolos omnes aliquis nobis fingat tam ignaros, vel mala fide, ut Chris- D tum crucifixum a Judæis traderent, et Paulus hoc omnem suam glorietur esse scientiam quod norit Christum, eumque crucifixum (I Corinth. it, 2). FABRIC.

e Male permittit vivere. Simonis Magi exemplo ut docet Epiphan. : Πᾶσαν ἐπιτήδευσιν κακομηχανίας καὶ ἀσελγείας ἐπιτρέπει τοὺς αὐτῷ μαθητευομένους ἐπιτελεῖν, ἄνδρας μετὰ γυναικῶν πολυμιξίαν τινὰ κακῆς ὑποθέσεως τοὺς αὐτῷ πεισθέντας διδάσκει. Irenaeus : contemere et idolothyta et nihil arbitrari, sed sine al qua trepidatione ui eis habere autem et reliquarum_operationum usum indifferentem et universæ libidinis. FABRIC.

Prohibet pati martyrium. Epiphanius XXIV, 4: 8Sάoner μn Seir μaρrupei. Irenæus : Ta, aiunt, omnes

1 Unde et Gnostici. Gnosticos a Nicolao incrementa sumpsisse tradunt etiam alii, ut Nicetas. Quin et Ireneus, 41, Nicolaitas vocat vulsionem ejus quæ filso cognominatur scientia. Atque Epiphanius xxvi, 1, de Gnosticis : οὗτοι δὲ οἱ τούτῳ τῷ Νικολάῳ συνεζευγμένοι. Confer Augustin. c. 6. FABRIC.

m Barbelo. A filius et Domina, quasi filium Domina dicas, ut notavit Joan. Croius. Confer quæ Viri docti ad Irenæum lib, i, căp. 33.¡Inde dicti Gnostici Barbelitæ, sive Barbeliotæ, vide Cotelerium ad Dinascen. pag. 764. Apud Nicetam male Borbolitæ, com supra jam memorasset Borborianos. FABRIC.

n Noriam. Ita scripsi pro Noram: illud enim ab igne sive luce (ut Græcum Pyrrhæ Deucalionis) petitum nomen ferebant esse conjugis Noemi patriarchæ. Iren. lib. 1, c. 34; Epiphan. XLVI, 1. Apud Damascénum de Hæres. c. 26, pro ваpбéλλ∞ xai Bɛpā videtur

Ierem. Ali autem ex eis a Jaldabaoth quemdam, Å
alii autem b Cavlacav hominem. Dicunt autem et dog-
mata ponentes ista. Ante erant solum tenebræ et
© profundum et aqua, atque terræ divisio facta est
in medio, et spiritus separavit hære elementa. Tunc
ergo e tenebræ irruentes in spiritum genuerunt qua-
tuor Æonas, et isti quatuor genuerunt f alios qua-
tuor Æonas. Hoc autem dextra atque « sinistra lux,
inquiunt, sunt. Et quemdam etiam concubuisse
cum illa muliere et virtute dicunt, de qua nati sunt
dii, et homines, et angeli, et septem spiritus da-
moniorum. Addunt etiam prophetas quosdam natos
* de ea, specioso nomine, et i Barcahan. Alii autem
i Evangelium consummationis, et visiones inanes,
et plenas fallacia, et somnia videre diversa asse-
runt, delirantes.

[ocr errors]

1 Jaldabot

XXXIV. HÆRESIS AB JUDA TRÅDITORE. Alii autem ab Juda traditore instituerunt ha resim dicentes: bonum opus fecisse Judam, quod tradiderit Salvatorem. Hic enim, inquiunt, nobis omnis 1 scientiæ bonæ auctor exstitit, per quem cœlestia nobis mysteria manifestata sunt. m Virtutibus etenim in Coelo nolentibus pati Christum, ét scientibus quod si fuerit passus, vitam hominibus donaturus sit hoc sciens, inquit, Judas, quod si fuerit passus Christus, salutem hominibus allaturus esset, hine tradidit Salvatorem. Hoc autem malum assertionis impie quibusdam vanis et vecordibus quasi verisimile videtur esse interdum, cum sit in omnibus contrarium et exsecrabile, 7 cum propheta David ante (Psal. LXIX, 25; CIX, 8), et Dominus B Salvator (Matth. xxvi, 24; Joan. xvi, 12) damna

COD. MS. SANGERM. LECTIONES VARIANTES.

[blocks in formation]

5 de ea speciosum nomen Barcaban
nolentibus inquit pati Christum

cum propheta eum David beatus ante

FABRICII ET GALEARDI NOTÆ.

legendum Βαρβελὼ καὶ Νωρίαν, vel potius Βάρβελον καὶ Bup, hac enimi duo distincte memorai Irenæus Jib. 1. cap. 33, licet apud Epiph. xx, 2, legitur Bapβερὼ ἤτοι Βαρβηλώ. FABRIC.

a Jaldabaoth. Quasi 27 Deus roboris. V. C. Sam. Basnage Annal. ad A. C. 83, num. 6. Confor Iren.eum lib. 1. c. 54, et Nicetam iv. 9, ubi vides Deno Judorum Ophitis hoc nomine venisse. FABRIC.

b Cavlacav. Ita scripsi pro vitio-o Calacaum. Theodorit.,, Kavkazovav Petitum nomen est ex Iaia xxvi; C 10, 15. ut præter Epiphanium xxv, 4. notarunt Hieronymus ad Isaiam et Nicetas (tom. XXV Bibl. Patrum Lugd. p. 109), ubi Danielis visio duodecima perperam allegatur pro Isaiæ. De nomine illo disserunt Petavius ad Epiph. p. 44, Wetstenius ad Origenem p. 102, et Sam. Basnage tom. I Annal. p. 790. Quem porro hominem præsenti foto ab hæreticis cultum Philastrius scribit, Epiphanius xxv, 3, vocat upXovrà Teva, hoc est æonem, sive angelum. Theodoretus Vero Christum ipsum hoc nomine veneratos innuit lib. 1 de læreticis fab. cap. 4, ita Cavlacav fuisset illis quasi exspectatus. Fabric.

e Profundum et aqua. Ita legendum pro profundum ex aqua. Epiphanins xxv, 5: Xéyoutes õti oxótos hy nai βυθὸς καὶ ὕδωρ. FABRIC.

a Terræ divisió. Id est terræ ab aqua separatio: Ge1, 9. FABRIC.

nes.

e Tenebræ irruentes. Sic legendum pro tenebras intuentes quod habebant editiones. Epiphanius: tỏ de D σκότος ἦν χαλεπαῖνον τε καὶ ἐγκοτοῦν τῷ πνεύματι, ὅπερ σκότος ἀναδραμὸν περιεπλάκη τῷ πνεύματι. FABRIC.

Alios quatuor. Apud Epiphanium alios quatuordecim. Sed Philastri lectio recia est, et ex eo potius Epiphanii codices emendandi. Fabric.

Sinistra lux, inquiunt, sunt. Videtur legendum : dextra alque sinistră, lux, inquiunt, et tenebræ sunt. Epiphanius : καὶ γέγονε δεξιά τε καὶ ἀριστερὰ φῶς καὶ Oxótos. FABRIC. Sinistra lux. inquiunt, sunt. Addit Fabricius: Videtur legendum : dextra atque sinistra lux, inquiunt, et tenebræ sunt ; que certa omnino emendatio est, eique præter Epiphanium a Fabricio allatum, suffragatur etiam Corb. cod., in quo legitur : dextra atque sinistra lux, inquit, sunt et tenebræ. Deinde omissa copula, quemdam. Sic eodem loco recte restituit Fabricius Barcaban pro Barabba; ubi Corb, quoque emendate, de ea speciosum nomen Barcaban; editiones vero pessime, Barrabam; et cap. 36, ubi in editis occurrebat, et ipsuni Dominum Judæos esse, re

posuit ex Cotelerio Dominum Judæorum esse. Sic cap. 51, cum in editionibus inepte legeretur perávitov, aut petavvizolv, uti habet Lugdunensis cæteris deterior, mendum jampridem in not. ad Clem. Alex. Potteri p. 516 observatum et emendatum, Fabricius quoque advertit ac reddidit pɛtayyipòv (in Corb. cod., metangesmon), ex quo Augustino et aliis Metangismonite; quare summi viri sedulitas et solertia in restituendo Philastrii textu meritis laudibus prosequenda est. GALEARD

h Et homines. Hominum nulla hic apud Epiphanium xxv, 5, mentio. FABRIC.

i Barcaban. Bapxu66v. Ita restitui ex Epiph. xxAVI 2, Eusebio IV Hist. 7, Hieronymo cap. 21 de Scriptor. Eccles., Theodorito, aliisque pro Earraba quem male ingesserant superiores editiones. De suo autem addidit Philastrius quod Prophetas hosce ex virtute illa natos Gnostici jactaverint. FABRIC.

i Evangelium consummationis. Εὐαγγέλιον τελειώσεως. Epiph. XXVI, 2. FABRIC.

k Ab Juda traditore. Judaitas appellat pseudoHieronymus cap. 8 indiculi hæresium. Consimilem opinionem infra cap. 56 Philastrius noster tribuit Cerintho. Alii Caianis de quibus cap. 2. De recentioribus idem delirium recoquentibus vide, si lubet, B. D. Ittigium de hæresiarchis Apostolicæ ætatis diss. 2, p. 115, et Joan. Hearicum Ottium list. Anabaptistic, p. 267. FABRIC.

1 Scientiæ bona. Consilii divini de nostra per Christi mortem salute: cui soli, non autem Juda: referri gratias a nobis, neque proditionem pro causa salutis nostræ habere oportet, cum divina Sapien. tia, cui malitiam Judæ in bonum finem deflectere placuit, aliis etiam modis consulere saluti nostrae potuisset. Præclare hanc in sententiam S. Chrysostomus homilia 82 in Matthæum, p. 854, et homilia 84, pag 875. FABRIC.

m Virtutibus in cœlo nolentibus pati Christum. Angelorum Ipsum sive peccatum aliqui veterum olim putarunt fuisse invidiam in homines, non modo quod ad imaginem Dei essent conditi, sed etiam quod Salvatorem Deus missurus peccantibus fuisset, ut docuit B. D. Spenerus in vindiciis germanice editis adversus Danielem Hartnaccium pag. 19 sq. Eadem sententia placuit recenti ætate paulo Sherlogo in dioptra antiquitatum Hebraicarum; ait enini Luciferum rabide tulisse, cum inter magna alia arcana Şacramentum Incarnationis futurum rescivisset. FABRIC.

« PoprzedniaDalej »