de segminibus a factum idolum Osiridis sepelitur. A Abrahæ immolaturo filium jussu Dei aries supponi

tur, et in vicina arboris radicibus alligatur (Gen.
XXIX,
13). Liberaturus Deus summus ex Ægyptio-
rum tyrannide plebem suam, arietem nocte jussit
occidi, et sanguine ejus postes liniri præcepit. s Ip-
sum a certo numero hominum per nocturnas epulas
confici jubet, et sacrificio ipsi Paschæ nomen impo-
nit. Sed hoc ad imaginem futurorum providentia
divinæ majestatis invenit, ut per signum verum
Pascha nobis ostenderet. Ideo cum de passione Do-
mini nostri divino Spiritu jubente Propheta præca-
neret, ait: Sicut ovis ad victimam ductus est, sicut
agnus coram tondente se, sic non aperuit os suum. In
humilitate judicium ei sublatum est. Nativitatem ejus
quis enarravit? quoniam auferetur a terra vita ejus ".
(Esai. LI, 7, 8). Alius etiam propheta hæc eadem
simili respondit oraculo: Domine, significa mihi, et
cognoscam; tunc vidi meditationes eorum. Ego sicut
agnus sine malitia perductus sum ad victimam. In me
cogitaverunt cogitatum dicentes : Venite mittamus
lignum in panem ejus, et eradamus a terra vitam ejus i
(Jerem. xvi, 18, 19). Agnum autem appellari
Dominum nostrum, sancta nobis revelatione mons-
tratur. In Apocalypsi enim ita invenimus esse per-
scriptum : Et vidi in medio throni et quatuor animalium
el in medio seniorum agnum stantem, quasi occisum,
habentem cornua septem, et oculos septem, qui sunt
septem spiritus Dei missi per orbem terræ. Et venit et
accepit librum de dextra sedentis in throno. Et cum
accepisset librum, quatuor animalia et viginti quatuor

In Proserpinæ sacris cæsa arbor in effigiem virgi-
nis formamque componitur b, et cum intra civitatem
fuerit illata, quadraginta noctibus plangitur, qua-
dragesima vero nocte comburitur. Sed et illa alia
ligna, quæ dixi, similis flamma consumit; nam
etiani post annum ipsorum lignorum rogum flamma
depascitur c. Errasti miser, el vehementer errasti,
nihil tibi poterit ignis iste prodesse, frustra tibi
ex ista flamma blandiris, hunc ignem cominen-
tis tuis semper renovans. Ignis, qui de facino-
ribus tuis exigit pœnas, perpetua tormento-
rum continuatione grassatur. Divini ac liberantis
ligni ordinem disce, ut scias nulla tibi posse ratione
succurri. De cataclysmo humanum genus arca lignea
liberavit (Gen. VII, VIII). Deinde Abraham ligna B
unici filii humeris imponit (Gen. xx11 6). De Ægypto
recedentem populum Dei plebem lignea virga pro-
texit (Exod, xiv, 21, 26). Lignum dulcem saporem
amaræ myrrhæ fontibus reddidit (Exod. xv, 25).
Lignea virga ex spirituali petra salutaris unda pro-
fertur (Exod. xvii, 6; I Cor. x, 4). Et, ut Amalech
vinceretur, circa virgam Moyses expansis manibus
extenditur (Exod. xvII, 11, 12). Scala ligneæ
patriarcha incumbentem angelum somniat, et per
eamdem alios ascendere, alios cernit descendere e
Gen. xxvII, 12). Et lex Dei arcæ ligne creditur
(Exod. XL, 20). ut his omnibus, quasi per gradus
quosdam, ad lignum crucis salus hominum perveni-
ret. Quapropter lignum crucis coeli sustinet machi-
nam, terræ fundamenta corroborat, affixos sibi ho- C seniores prostraverunt se ante agnum, habentes singuli

mines ducit ad vitam. Lignum diaboli ardet semper
et moritur, et ad ima tartari credentes homines cum
favillis suis ducit. Illud etiam quale sit ratione trac-
tetur. Arborem suam diabolus consecrans, intem-
pesta nocte arietem in casa arboris facit radicibus
immolari f. Quis tibi hoc scelerate persuasit? unde
hoc pestifera cupiditate didicisti? Semperne te con-
tra Dominum summum nefaria cupiditate componis?
ideo te de cœlo severum divinitatis judicium caduca
humilitate præcipitat, ideo tibi Dei sententia perpe-
tua pœna decernitur, quod facinoribus tuis per dies
singulos novum semper additur facinus, quod ho-
minem Dei fraudulenta conaris persuasione decipe-
re. Vide quid sibi ludibriosus hostis invenerit.
Nescio an alius scriptor hujus ritus mentionem D
faciat. Vide tamen Plutarch. de Iside et Osiride
c. 42.

a Recte emendavit Wowerus lectionem edit. principis illis de seminibus. Vide Plutarch. de Iside et Osiride c. 21.

b Nescio an alius auctor hujus ritus mentionem faciat. Video quidem Santa-Crucium, 1, p. 157, Tatianum c. 16 allegare, qui vero de Rhea agit; atque Arnobii locos mox citatos de Matre deum loquentes. Qua de re Silvester Sacyus lectores quoque admonet. Laudare sane Santa-Crucius debuisset Firmicum, unicum, ut videtur, hujus narrationis fontem. Paucula affert Greuzerus, iv, 453.

e Itaque absoluto anno, cum festi dies redirent, tria hæc simulacra a sacerdotibus cremabantur. d De virga nil habet sacer textus, neque interpp. Latini

aureas citharas plenas odoramentis supplicationum, quæ erant orationes sanctorum, et cantaverunt novum canticum dicentes: Dignus es accipere librum, et aperire signa ejus, quoniam occisus es, et redemisti nos Deo sanguine tuo ex omni tribu et lingua et populo et nalione, el nos regnum Deo nostro sacerdotesque fecisti, et regnabimus super terram i. Joannes quoque Filium Dei agni nomine appellat, ut et ipse prophetica pollicitationi respondeat; ait enim in Evangelio: Altero die videt Joannes Jesum venientem ad se et ait: Ecce agnus Dei, ecce qui aufert peccata mundi. (1,35, 36) Pro salute hominum agni istius venerandus sanguis effunditur, ut sanctos suos Filius Dei profusione pretiosi sanguinis redimat: ut qui Christi

k

e De lignea scala in somno visa ne verbum quidem habet Moses, neque interp. Latini.

De pino haud dubie loquitur; in quibus vero mysteriis, reticet. Nec aliunde notus videtur hic ritus.

Agnum paschalem (Exodi x1, 4 seq.).

h Parum differt a textu Sabateriano. Vers. 8 convenit fere cum Cypr. Test. lib. 11, usque ad verba quæ in Cypriano desiderantur.

i Plane conspirat cum Cypriani Testim. libro . i Eadem pauculis exceptis habet quæ Cyprianus, in eo quoque cum eo conspirans, quod vers. 8 habet, aureas citharas plenas odoramentis supplicationum, omissis verbis intermediis, et phialas

aureas.

* Memoriter citatum.

sanguine liberantur, majestate prius immortali sangui- A Spiritus sanctus. Invenimus enim in psalmo cxxxiv,

a Taurobolium vel Crioboltum. Tarobolium, Crio- D bolium et Æmobolium, lustrationes per sanguinem victimarum quo mysta perfundebatur, quæ in Occidentem Romanum Antonini Pii et successorum ætate introductæ sunt, proprie pertinebant ad mysteria Matris deum, et componebantur cum baptismo Christiano, ita ut qui iis lustratus esset, renatus diceretur, verbumque percipere apud Christianos de baptismo usurpatum de hisce lustrationibus adhiberetur. Sed non semel, sed sæpius hocce regenerationis balneum iterabator. Totus ritus describitur a Prudentio Hymn. de Romano Martyre. Ex inscriptionibus qua: eum commemorant et quas collectas invenies in Fleetwoodii Sylloge Inscriptionum p. 1218, illam, quam Wowerus jam ad Firmicum illusrandum adhibuerat, seligo: DIS MAGNIS MATRI DEVM

1

que non discernent, neque regionem liberábunt ab in- A tibi dii alii absque mé (Deut. v, 7). Addit etiam, ut
jurid, quia nihil possunt. Et cum inciderit in domo
deorum ligneorum et inauratorum et inargentatorum
ignis, sacerdotes illorum liberabuntur : ipsi autem sicul
trabes in medio comburentur. Regi autem et bello non
resistent; quomodo existimandum est vel recipiendum,
quia suni dii? Neque a furibus neque a latronibus se
liberabunt dii lignei et aurati et inargentati, quibus hi,
qui fortes sunt, aurum et argentum, quo operti sunt,
auferent illis (Ibid. 50-57). Tollite, tollite securi 1,
sacratissimi imperatores, ornamenta templorum.
Deos istos aut monetæ ignis, aut metallorum coquat
flamma. Donaria universa ad utilitatem vestram
Dominique transferte. Post excidia templorum in
majus Dei estis virtute provecti; vicistis hostes,
propagastis imperium : et ut virtutibus vestris glo- B veneranda constitutione promulgat; ait ènim: Audi,

ria major accederet, mutato ac contempto tempo-
rum ordine, hyeme e (quod nec factum est aliquando,
nec fiet) tumentes ac sævientes undas calcastis
Oceani sub remis vestris. Incogniti jam nobis pene
maris unda contremuit, et insperatam imperatoris
faciem Britannus expavit. Quid amplius vultis?
Virtutibus vestris victa elementa cesserunt. Quod au-
tem Deus jubeat idola non fieri, sacrosanctæ legis
scripta declarant. In Exodo enim sic invenimus esse
perscriptum : Non facielis vobis deos argenteos, neque
deos aureos (Exod. xx, 23). Et rursus in eodem libro
vocem Dei jubentis invenio: Non facies tibi idolum,
nec cujusquam similitudinem 5 (ib. iv). Pudorem mi-
seris indicit Spiritus sanctus, quia cupit errantes
revocare, non perdere. Et ait per Esaiam Confunde-C
mini confusione, qui fiditis super sculptilia, qui dicitis
fusilibus: vos estis dii nostri ↳ (Esai. XLII, 17). Dat
etiam legem, quam consecratus populus devota
perpetuitate custodiat, et ita mandat: Dominum
Deum tuum adorabis, et ipsi soli servies (Deut. vi,
13; Matih. iv, 10; Luc. iv, 8). Et in Deuteronomio
similia Dei mandata noscuntur; ait enim : Non erunt

a Haud exstant hæc in Cypriano. Variantes lectionis haud ita paucas notavit Sabaterjus.

Sine metu obstaculorum vel rebellionum. e Legem Constantii et Constantis exhibet Cod. Theodos. lib. XVI, tit. 10, leg. 4. Liban. Orat. pro templis p. 23, de templis palatinis hominibus dono D datis. Reisk. 1, p. 185. De reditibus templorum dissipatis idem Orat. în nècem Juliáǹì. Haud tamen omnia templa destructà fuisse, posteriorum temporum usque ad Theodosium filiosque bistoria docet. Ipsumque Constantium Romæ moderate egisse, templa visitasse, virginum Vestalium privilegia confirmasse, testatur Symmachus Epistol. 10, n. 54.

d Plena sunt adulationum hæc. Nam in bello Persico res Romanis parum feliciter cesserunt.

é Versus finem Januarii 343: Constans pacata Gallia, cùm classe Bononia solvit, Britanniam inväsurus; Libanii Orat. 3; Ammianus Marcell. Lib. xx, 1: Hujus expeditionis exstat testis, nummus æreus maximi moduli, in cujus adversa BONONIA OCEANEN. Mulier stans in triremi. s. clypeum. d. hastam intorquet in figuram natantem; ad proram triremis Victoria, ad puppim duo signa militaria. Nummum exhibet Bandurius Numism. Impp. Roman. 1, p. 348. Egregie explicat verba Firmici: sævientes undas cal

animis eorum majestatis su pondus insinuet: Videte, videte quia ego sum, et non est Deus præter me. Egó interimam et vivere faciam, percutiam et ego sanabó, et non est, qui eripiat de manibus meis (Apoc. xvi, 6, 7). In Apocalypsi etiam hoc idem sancta revelatione monstratur; ita enim scriptum est: El vidi alium angelum volaniem medio cælo, habentem Evan gelium æternum, ut annuntiaret super terram per omnes nationes et tribus ei linguas et populos, dicentem voce magna: Metuite potius Dominum; et date illi claritatem; quoniam venit hora judicii ejus; et adorate eum qui fecit cœlum et terram, marẻ et omnia quæ in eis sunt. Dominus quoque noster Jesus Chrisius, paterna legis instituta custodiens, hoc idem

:

Israel, Dominus Deus tuus est, el diligeś Dominum Deum tuum de toto corde tuo; et de lola anima tuà, ei de iotá virtute luá, hoc primum est; et secundum simile huic diliges proximum tibi tamquam te. In his duobus præcepiis tola Lex pendet et Prophetæ (Deut. vi, 5; Matth. xxii, 37-40; Marc. x11,29-31: Luc. x, 27). Sequitur autem lioc divinum venerandumque præceptum immortalis Domini ac sancia conclusio; addit enim, ut manifestius viam salutis ostendat, et ita loquitur: Hæc est autem vita æterna, ui agnoscant te solum verum Deum, et quem misisti Jesum Christum (Joan. xvII, 3). Sacrorum mandatorum ordinem scitis; quid sequi, quid fugere debeatis, veneranda atque immortali voce didicistis. Audite rursus, quod maneat contemnentes exitium quibus illos calamitatibus necessitas venerandæ legis astrinxerit : clausula enim venerandorum mandatorum in hæc verba colligit: Sacrificans diis eradicabitur, præter Domino soli (Exod. xx11, 20). Si solum sacrilegum hominem metuenda pœna percuteret si peccanti soli minaretur severitas legis, bene se ad sacrilegium obstinati furoris temeritate

:

castis Oceani. Nummum vide ad catum hujus editionis.

f Haud quidem provinciæ Romanæ dudum pacala incola, sed Caledonius, in Scotiam irruptionem minitans. Belli exitus ignoratur; sed nummi victorian prædicant, etsi quoque in mémoriam belli cum Francis gesti procudi potuerunt: incertum tamen, utrum armis potius an argento hi in obedientiam reducti sint. At nummus maximi moduli, in quo imperátor eques hostem inermem atque in genua prolapsum hasta petit (v. Bandurium 1. c.) cui inscriptum DEBELLATOR GENTT. BARBARR, aliique Victoriam Augusti et Gloriam Romanorum prædicantes, eadem occasione qua primus cum Bononiæ nomine cusi, et ad expeditionem Caledonicam referendi videntur; de quibus cæterum conf. Le Beau Histoire du Bas-Empire, 11 p. 62, et Tillemont, Histoire des Empereurs, Iv, p. 336. All ad Francicum quoque bellum pertinebunt. Eckhel. Doctr. Nummor. Veterum vin, p. 5. 142. Facit cum Cypriano, exhort. ad Martyr.

h Parum differt. a textu Sabateriano.

i Fere ut Cypr. 1. I.

i Marcum imprimis præ oculis habuisse videtur cuin Cypriano 1.1.

Ut auctor I de Aleatoribus inter Cyprianicos.

ut manifestius instruaris, animadversionis exitium disce. Super hac re in Apocalypsi totus ordo responsi est; ita enim scriptum est: Si quis adorot bestiam et imaginem ejus, et accipit vota in fronte sua et in manu, bibet et ipse de vino iræ Dei, mixto in poculo iræ ejus. Et puniet igne et sulphure sub oculis agni, et fumus de tormentis eorum in sæcula sæculorum ascendet. Nec habebunt requiem die ac nocle, quicumque adorant bestiam et imaginem ejus 1 (Apoc. XIV, 9, 10).

CAPUT XXX.

Denique divinum de idololatris exstirpandis mandatum (Deut. x) imperatoribus inculpat, cui si morem gerant, et prosperum iis eventum et felix posthac imperium.

firmaret nunc etiam stirpi minatur et soboli, et A ad illud anceps, ubi spes, ubi vota deficiunt. Et hoc agit, ne qua pars nequissimi seminis relinquatur, ne quod profani generis vestigium maneat. Sacrificans, inquit, diis eradicabitur (Deut. xxxII, 17). Considera quid agas, misera ac luctuosa persuasio. Facinus tuum plurimos perdit, et per omnem substantiam generis tui fecunda pœna dividitur. Cur autem contra sacrificantes sic sæviat, ordinatæ legis auctoritatis in Deuteronomio manifesta significatione monstratur: ita enim invenimus esse perscriptum: Sacrificaverunt dæmoniis, et non Deo (Ibid.). Ad contaminatos ac pollutos te spiritus ne transferas, ab inferioribus ne speres auxilium ne his supplices, quibus Dei gratia, jam imperare debes. Ecce dæmon est quem colis; cum Dei et Christi ejus nomen audierit, contremiscit, et ut interrogan- B tibus nobis respondeat trepidantia verba, vix se colligit adhærens homini laceratur, uritur, vapulat, et statim de commissis sceleribus confitetur. Ne hunc colas, ne huic supplices, ne prostratus huic flectas genua, interdicto venerandæ legis juberis. Hinc severitatis pœna, hinc animadversionis metu metuenda sententia. Quid, Dei indulgentia libertate concessa, jugum potius eligis servitutis b? Non desinit Deus summus crimen hoc salutari voce pulsare, sed misericordia ejus errantes homines corrigere frequenti comminatione festinat. Audi per Esaiam prophetam vox divina quid dicat: Adoraverunt deos, quos fecerunt digiti eorum, et curvatus est homo, et humiliatus est vir, et non laxabo

............

с

Sed et vobis, sacratissimi Imperatores, ad vindicandum et puniendum hoc malum necessitas imperatur, et hoc vobis Dei summi lege præcipitur, ut severitas vestra idololatriæ facinus omnifariam per. sequatur. Audite et commendate sanctis sensibus vestris quid de isto facinore Deus jubeat. In Deuteronomio lex ista præscripta est: ait enim : quod si rogaverit te frater tuus, aut filius tuus, aut uxor lua, quæ est in sinu tuo, aut amicus tuus, qui est æqualis animæ tuæ, latenter dicens: Eamus et serviamus aliis diis gentium, non consenties ei, et non exaudies eum, et non parcat oculus tuus super eum, et non celabis, annuntians annuntiabis de illo. Manus tua erit super eum imprimis interficere eum, et manus omnis populi

illis (Esai. 11, 8, 9). Et jam vos, o profani ho- C deinceps. Lapidabunt eum et morietur, quoniam quæmines, iratum numen alloquitur, et adhuc errores vestros sacra convenit voce; ait enim in sequentibus per eumdem prophetam : Illis fudistis libamina, et illis imposuistis sacrificia. Super hæc non indignabor, dicit Dominus d (Esai. LVII, 6)? Adhuc indignationem suam salutaris Deus dilatat, severitatem suspendit, si vos forsitan peccare pœniteat, ut sacrilegæ voluntatis exitium aliquo genere relinquatis. Ecce in ipso indignationis impetu moderata rursus voce persuadet, et irarum suarum comprimit stimulos; ait enim per Hieremiam prophetam : Nolite ambulare post deos alienos, ut serviatis eis, et ne adoraveritis, ne incitetis me operibus manuum vestrarum ad disperdendos vos e (Jerem. xxv, 6). Quid hic ad sacrilegium pronus aures tuas obstruis? quid hic obstinati furoris ardore in exitium mortemque festinas? Liberum te Deus fecit, in tua manu est, ut aut vivas aut pereas. Quid te per abrupta præcipitas? in lubrico itinere constitutus, et in ipso lapsu positus, titubantia aliquando suspende vestigia ? Ecce sententia depromitur, ecce pœna decernitur : diu criminibus tuis pepercit divina moderatio : diu

sivit avertere te a Domino tuo 8 (Deut. xIII, 6-10). Nec filio jubet parci, nec fratri, et per amatam conjugem gladium vindicem ducit. Amicum quoque silblimi severitate persequitur, et ad discerpenda sacrilegorum corpora omnis populus armatur. Integris etiam civitatibus, si in isto fuerint facinore deprehensæ, decernuntur excidia : et, ut hoc providential vestra manifestius discat, constitutæ legis sententiam proferam. In eodem libro in integris civitatibus pœnam Dominus hac voce constituit; ait enim: Aut si audieris in una ex civitatibus, quas Dominus Deus tuus dat tibi, inhabitare illic, dicentes: Eamus et serviamus diis aliis, quos non nostis: interficiens necabis omnes, qui sunt in civitate cæde gladii, et incendes ciD vitatem igni, et erit sine habitatore. Non ædificabitur in æternum ↳ (Ibid., 12, 13, 15). Et avertetur Dominus ab indignatione iræ suæ, et dabit tibi misericordiam, et miserebitur tui, et multiplicabit te, si exaudieris vocem Domini Dei tui, et observaveris præcepta ejus (Ibid., 17, 18). Misericordiæ suæ vobis, sacratissimi imperatores, Deus summus præmia pollicetur, el amplificationis maximæ augmenta decernit. Facite

h

facinus tuum cum dissimulatione respexit : pervenis itaque quod jubet, complete quod præcipit. Auspi

a Cf. supra ad c. 14, pag. 57, not. a.

b Hanc vocem excipit lacuna.

Firmico suffragatur Cyprianus ep. 64. exhort.

ad Martyr. et de lapsis.

a Ut Cypr. exhort. ad Martyr.

e Ut idem.

Concinit plerumque cum Cypr. Testim. I. II, et exhort. ad Martyr.

Ei plerumque suffragatur Cypr. exhort. ad Martyr.
Concinit plerumque Cypr. 1. 1.

ia vestra majoribus cumulata sunt donis, initio A vobis Deus summus, sacratissimi imperatores, pro fidei positæ divini favoris incrementa sensistis. Numquam vos manus Dei veneranda deseruit, numquam vobis laborantibus denegavit auxilium. Strati sunt adversantium cunei, et rebellantia ante conspectum vestrum semper arma ceciderunt. Missi sunt superbi sub jugum populi, et Persica vota collapsa sunt a. Nec stare diu contra vos poterit malis suis armata crudelitas. Dei virtutem utrique diverso sensistis eventu. Vobis cœlestis victoriæ corona collata, et felicitate vestra nostra relevantur incommoda. Hæc

a Anno 344, Constantius res cum Persis haud infeliciter gessise videtur, unde factum, ut Theophane teste (Chronogr. p. 30. Scrip. Rerum Byzantin. tom. X), triumphum de Persis egerit; qui quidem Firmico occasionem praebere potuit de votis Persarum collapsis scribendi. Cæterum Constantius in cruento hoc bello a Sapore novies fuit fusus, imprimis ad Singaram anno 348; nec nisi Massagetarum invasio victorem ab obsidione Nisibis avocavit. Zonaras, lib. xm c. 5 : Βασιλεὺς Κωνστάντιος, πολλάκις τοῖς Πέρσαις συμβαλών, τὴν ἥττονα μοῖραν εἶχε, καὶ Β

fide vestra reddidit praemia. His vos interim remuneratos insignibus ad arcana venerandæ legis invitat. Pura mente, devota conscientia, incorrupto animo clementia vestra cœlum semper aspiciat, a Deo semper exspectet auxilium, Christi venerandum numen imploret, et pro salute orbis terrarum ac vestra salutari Deo spirituales offerat victimas. Sic vobis feliciter cuncta provenient, victoria, opulentia, pax, copia, sanitas et triumphi, ut divina majestate protecti, orbem terræ felici gubernetis imperio.

πollovs tāv oixɛīwv ànéßade. Eutropius, x, 6. Constantius a Persis multa et gravia perpessus, sæpe captis oppidis, obsessis urbibus, cæsis exercitibus; nullumque ei contra Saporem prosperum prælium fuit, nisi quod apud Singaram haud dubiam victoriam ferocia militum amisit, qui pugnam seditiose et stolide contra rationem belli die jam præcipite poposcerant.

b De Constante tantummodo dicere potuit Firmicus, qui Nicænam fidem amplexus, eam in Oriente protexit. Constantius contra Arianis aperte favit.

SANCTUS PHILASTRIUS,

BRIXIÆ EPISCOPUS.

EPISTOLA DEDICATORIA PRIMA (a),

veneratio.

Sanctissimo domino nostro Clementi papæ XII, C priscis Ecclesiarum monumentis lux major accedat, ac ANGELUS MARIA tituli sancti Marci presbyter cardinalis QUIRINUS Apostolicæ Sedis bibliothecarius, et episcopus Brixiensis.

Equidem, Beatissime Pater, cum plura ejuscemodi monumenta non desint, quibus Brixiana Ecclesia mirum in modum decoratur, præclarissimum illud est, quod in ejus cathedra præsules quatuor sederunt, sanctitate æque editis Scriptis illustres, quorum duo, Sancti scilicet, Philastrius, et Gaudentius, divi Augustini Hipponensis episcopi ætatem attigerunt, Beatus vero Ramperius a nonagentis, ac venerabilis Adelmannus a septingentis circiter annis floruerunt. Porro Philastrius suppar adeo fuit Augustino, ut hic a Quotvultdeo diacono per epistolam rogatus tractatum de Hæresibus conscribere, Philastrium sibi notum Mediolani apud Ambrosium, id ipsum abunde præstitisse respon

Quæ me impulit causa, Beatissime Pater, ut a Sanctitate Vestra Vaticana bibliothecæ præpositus, ad proferendam ex litterario illo locupletissimo penu novam S. Ephræm Syri editionem animum appulerim, ipsa modo efficit, ut ad Brixianæ Ecclesiæ, cui pariter præsum, el nomen et decus augendum, veteres quatuor ejusdem antistites simul atque scriptores nunc primum in unum volumen redactos repræsentem. Ea nimirum est sacrarum litterarum amor, qui summo Dei immortalis beneficio a teneris mihi inditus annis, mecum postea adolevit, mihique per omnem ætatem ubique locorum ita D derit. Gaudentius autem eo ipso Mediolanensium sancfidus comes adhæsit, ut non tantum peregrinari, pernoctare et rusticari, quæ omnia nobiscum facere ex Tulliano dicto litteræ assolent, sed et mecum, si ita fari liceat, episcopari comperiatur. Quo postremo munere haud profecto laudabilius defungi posse videtur, quam si conatus sui atque labores eo colliment, ut

(a) In hac et sequenti epistola facile animadvertet lector, de Philastrio, quamvis specialiter, non tamen unice sermonem haberi. Quod ne miretur lector, sciat necesse est, collectionem ex qua Sancti nostri opera excerpsimus, ita componi ut tali titulo respondeat: Veterum Brixiæ episcoporum, S. Philastrži

tissimo Præsule satagente, dum in Oriente ad sacra Loca peregrinaretur, Brixianam Ecclesiam florenti adhuc ætate sibi delatam accepit. Rampertum ad eamdem sedem subvectum et translatio S. Philastrii in majorem Ecclesiam, et cœnobii, ubi sanctorum Faustini, et Jovita corpora requiescunt, constructio, ac

et Gaudentii opera, necnon B. Ramperti et Ven. Adelmanni opuscula. Illis autem epistolis, ut quæ nonnihil luminis tam in Philastrium quam in ejus operum editionem injiciat, lectorem fraudare religioni duximus.