rem catamiti Juno spernitur, et ad Endymionem A dum Alexandriæ numen unde sumpserit exordium, Luna descendit b, et contra voluntatem uxoris et fi- ac i a communi nostra fragilitate detecta ad veritaliæ Trojanis auxilium ferens deceptus Jupiter dor- tis exordium mortalitatis nostræ sermo revocetur. mit . O flagitiosa confessio, o miserabiles deflendi- Cum ingrueret arescentibus frugibus malitiosa faque cultus; o duræ servitutis miseranda conditio! Ad mes, Jacobi religiosi patriarchæ semine procreatus istorum cultum deorum sanctos homines, et Deum juvenis Joseph, interpretatusque somnium regis, todevota mente colentes, sacrilegum tyrannorum traxit tum, quicquid innuebat, ostendit (Gen. XL1). Joseph imperium, et ut huic facinori aliud facinus addere- (est Jacobi filius i) qui ob pudicitiam in carcerem tur, mors est decreta nolentibus d. Ad theatrum po- missus, ereptus post interpretationem somnii, fuit tius templa transferte, ut in scenis e religionum ista- particeps regni. Nam septem annorum collectis et rum secreta tradantur, et ut nihil prætermittat servatis frugibus, alterius septennii egestatem diviimprobitas, histriones facite sacerdotes. Alter di- næ manus providentia mitigavit. Huic post mortem gnior locus religionibus istis inveniri non poterit. Ægyptii patrio gentis suæ instituto templa feceIllic amores deorum vilis turba decantet. Illic casus runt : et, ut justam dispensationis gratiam posterimortesque saltatores......... Illic deorum in tem- tas disceret, quo modio 1 esurientibus et ementibus plis ab impiis et facinorosis magistris melius mens B frumenta diviserat, capiti is superpositus est. Nomen perdita et muliebris docetur facinus. CAPUT XIV. Serapidem, ejus nomen et sacra e Josephi patriarchæ historia fictum esse contendit; et dæmones in simulacris ex assiduis sacrificiis colligi et hostiarum sanguine nutriri. Serapidem humanis obedire jussis et nolentem ad loquendum adactum fuisse, ex Porphyrio probat; et idem hoc de omnibus reliquis Gentilium diis, Christianorum imperio obnoxiis, statuit. Discite etiam, sacrosancti imperatores, veneran nis ne verbum quidem in hoc loco. Unde hauserit C Firmicus nescius sum. Latet certe sphalma veteris librarii, Spartanorum nomen cum nomine cujuspiam populi Italici haud absimili confundentis. a Ganymedis. Ovid. Metam. x, vers. 155; Just. Mari. Ap. 1, c. 33; Tatianus c. 16; Minuc. Felix c. 22; Arnobius iv, 44: Et quid pro illis Ganymedibus raptis atque in libidinum magisteria substitutis? Catamitum habet Cyprianus epist. 1, n. 2. Arnobius, IV, 26: Catamitus rapitur delicium futurus, et poculorum custos. Lactant. 1, 11: Rapuisse dicitur in aquila Catamilum. Theodor. de curandis Græc. Affect. Disp. 3, Opp. iv, p. 767. Festus: Calamitum pro Ganymede dixerunt. Papias: Calamitus..... Ganymedes. Ganymedes mollis fuit; ex quo Catamiti dicuntur molles. Piura apud Orellium. Addo Plauti Menæchm. 1, 2, 35. Dic mihi, nunquam vidisti tabulam pictam in pariete, Cf. Observationes Taubmanni p. 587. b Arnobius IV, 27. Notissima fabula. Apollod. 1, c. 7, et Heyne ad eumdem. e Iliad E, 352; Minuc. Felix c. 22. d Hunc locum Hertzius intelligit de persecutione a Sapore in Christianos mota. Sozomen. H. E. 11, 1-13; Cassiod. Hist. Tripartita 1, c. 2. Sed proxime cohærent cum iis que Firmicus paulo ante de mythologia Græcorum et Romanorum dixerat, quam Persas plane ignorasse constat. Itaque respiciunt persecutiones quibus impp. Romani ante Constantini M. imperium Christianos vexarunt. • Tertull., Apologet. c. 6, theatra vocal stuprandis moribus orientia. Alio loco consistorium impudicitiæ, de Spectac. c 16; sacrarium Veneris, ibid. c. 10. Cyprianus ep. 2, ad Donatum : Deinde morum quanta labes! quæ probrorum fomenta! Quæ alimenta vitiorum! histrionis gestibus inquinari. Augustinus de CiviLate Dei 1, 13, laudat veterem Romam: Illas theatricas artes diu virtus Romana haud noverat : quæ etsi gd oblectamentum voluptatis humanæ quærerentur, vitio morum irreperent humanorum. Dii sibi eas exhi m etiam, ut sanctius coleretur, ex primo auctore generis accepit. Nam quia Sara pronepos fuerat, ex qua nonagenaria (Gen. xxi, 2) Abraham indulgentia Dei susceperat filium, Serapis dictus est Græco sermone, hoc est, Eαpas àπò". Sed hoc invito Joseph accidit, immo mortuo. Neque enim ad hoc facinus religiosus animus et Deo summo dicatus adduci potuisset, ut erroris illecebras ex nomine suo superstitiosis hominibus ipse præberet, præsertim cum sciret hæc esse in Dei sacrosanctis legibus, ne quis hominum tale ali beri petiverant. Havercamp ad Apolog. I. 1. V. c. in Bacchis Euripidis, et in Aristophane. g Locus est mutilus. Sic supplere tentavit Wowerius: Tilic casus mortesque saltatores exhibeant, illic deorum in templis, etc. Probo : pauca saltim desiderari videntur. Serapis. Multi in eo sunt Patres, ut doceant Gentiles complura ex antiquissimis Judæorum fontibus hausisse (v. c. Theophilus ad Antolyc. m, 19; Justini Cohortat. c. 8-10), sed multis modis corrnpisse. Justini Cohortat. c. 14 seq.; Tatiani Orat. c. 40; Tertull. ad Nationes 11, 2; Meyer de Arnobio p. 196. Idem hoc inter recentiores Petr. Daniel Huetins libro cæteroquin doctissimo Demonstrat. Evang. probare aggressus est. i Emenda ut a communi. i Glossema quod e margine in textum irrepsit : in ed. principe legebatur et. Wow. k Fabula, unice ex confusione Josephi cum Serapide orta. Apim fuisse Josephum dicit Rufinus 11, 23. D De Api confer Orellii notas ad Arnob. 1, c. 36, p. 317. 1 Emendatio Wowerii loco quomodo. Respicit modium capiti Serapidis impositum. m Serapidem eumdem cum Josepho jam facit Paulinus Nolanus Nat. x1, S. Felicis, vers. 100: .. Ut Serapis sanctum formaret loseph, Nomine ferali abscondens venerabile nomen, Cum tamen ipsa fidem simulacri forma doceret, Qua modius capiti superest. Ob annonam haud dubie Ægyptiis a Josepho levatam. Suidas quoque, ut Firmicus, verbo Eάparis: ÀÀТ δὲ ( ἔφασαν εἶναι τὸν Ἰωσήφ. Sed Serapidis nomen esse Egypti originis, minime vero Græcæ, per se patet. Dificile ejus etymon tentavit Georg. Zoega in egregio opere de Origine et Usu Obeliscorum p. 506, assignavitque vocem Egyptiacam qua significatur pater tenebrarum, cui respondet Graecorum ons s. diồng. Originem nominis dudumjam incertam fuisse patet ex Plutarcho de Iside c. 29, quia complures opiniones recenset. De hoc numine cujus vis atque potestas late patere credebatur, vide Creuzerum 1, 312 seq. 1013 quid aut veneraretur aut coleret. Hic in Ægypto A est. Imprimis enim librorum partibus (id est in ipsis colitur, hic adoratur, hujus simulacrum Neocororum turba a custodit, et ad memoriam vetustatis errans populus ordinem sacrorum in honorem integerrimi ac prudentissimi hominis constitutum contentiosa hodie animositate custodit. Sed et in ipso simulacro, sicut in cæteris, ex assiduis sacrificiis immundi dæmonum spiritus colliguntur c. Nihil enim operantur animæ, et cruor ex assidua pecudum cæde profusus, nisi ut dæmonum substantia, qui diaboli procreatione generantur, ex isto sanguine nutriatur 4. Nam ita esse Porphyrius, defensor Stoicorum, hostis Dei et veritatis, in multis sceleratarum impietatum scriplis, manifestis nobis probationibus prodidit. In libris enim, quos appellat nepi τns evλoyian pihocopias e, περὶ τῆς εὐλογίων φιλοσοφίας majestatem ejus prædicans, de infirmitate confessus a De Neocoris, templorum ædituis et custodibus, quem honoris titulum non solum singuli homines gerebant, sed et multæ, imprimis in Asia minori, nationes et civitates ambitiose affectabant atque repetitis vicibus ter quaterque assumebant; vide Eckhelii Doctrinam Nummor. Veter. iv, p. 288. Ilic sermo est de Neocoris Serapidis, quorum unum (multi enim erant, cum de turba Neocororum Firmicus loquatur) M. Aurelium Asclepiadem, commemorat Marmor Farnesium apud Gruterum p. 314, 1, qui dicitur: Ο ΠΡΕΣΒΥΤΑΤΟΣ ΤΩΝ ΝΕΩΚΟΡΩΝ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΡΑΠΙΔΟΣ. b Josephi ex mente Firmici, qui eum unum cum Serapide facit. c Constans fuit veterum Christianorum opinio, sub statuis et imaginibus delitescere dæmones. Cf. Krog-Meyerum de Arnobio, p. 254. Hoc iisdem hisce verbis statuit Minucius Felix c. 27 (legendum autem sub statuis et imaginibus consecratis, haud vero, ut editt. habent, consecrati: nam statuæ, haud vero impuri spiritus consecrabantur. Vid. Lindnerum ad hunc Minucii locum). Idein asserit Cyprianus de Vanitate Idolorum c.4: Hi ergo spiritus sub statuis alque imaginibus consecratis delitescunt, ni fallor, ex Minucio. Lactantius, u, c. 15, 16. Tertull. Apologet. c. 21, extr. Si ea est, qua cognita ad bonum quis reformatur (sc. divinitas Christi), sequitur ut falsa renuntietur quævis alia contraria comperta, imprimis illa omni ratione, quæ delitescens sub nominibus et imaginibus mortuorum, quibusdam signis et miraculis et oraculis fidem divinitatis operatur. Cf. de spectaculis c. 12: În mortuorum autem idolis dæmonia consistunt, ul et titulos consideremus. d Nidore ex sanguine et carne hostiarum exorto numina nutriri communis fuit veterum populorum persuasio. Porphyr. de Abstinentia lib. 1, c. 42, p. 182; Goens. Lucianus de Sacrificiis c. 9; Aristoph. in Avibus v. 183 seq. et 1513 seq. Ilinc quoque ad Christianos transiit, idem de dæmonibus statuentes. Athenagoras c. 22 : Οἱ δαίμονες εἰσιν οἱ προειρημένοι, οἱ προστετηκότες τῷ ἀπὸ τῶν ἱερείων αἵματι, καὶ ταῦτα περιλιχμώμενοι, et c. 25 : Οἱ περὶ τὴν ὕλην δαίμονες λίχνοι περὶ τὰς κνίσσας καὶ τὸ τῶν ἱερείων αἷμα ὄντες. Justin. M. Apol. 2, c. 6: Tà pév ( dæmonum imperium in homines, angeli mali).... ἐπέφερον.... τὰ δὲ διὰ διδαχὴς θυμάτων καὶ θυμιαμάτων καὶ σπονδῶν, ὧν ἐνδεεῖς γεγόνασι μετὰ τὸ πάθεσι ἐπιθυμιῶν δουλωθῆ vat. Minuc. Felix c. 27: morbos fingunt, terrent menles, membra distorquent, ut ad cultum sui cogant, ut nidore altarium vel hostiis pecudum saginali, remissis quæ constrinxerant, curasse videantur. Huc referri quoque poterit Clementis Alex. Protrept. c. 2, p. 55 : Αὐτοί που ἐξομολογοῦνται οἱ δαίμονες τὴν γαστριμαργίαν τῶν αὐτῶν, «Λοιβῆς τε κνίσσης τε, τὸ γὰρ λάχομεν γέρας » ἡμεῖς λέγοντες. Tertull. Apolog. c..... oi auspiciis positus f) dixit: Serapis vocatus, et intra corpus hominis collocatus, talia respondit 8. Dicant nunc mihi perditi homines, quis potior est, qui vocat et imperat et includit, an qui vocatur et paret? Et cum venerit, in suscipientis hominis corpore potestate jubentis includitur. Gratias agimus, Porphyri, quod libris tuis deorum tuorum nobis substantiam prodidisti. Didicimus per te, quatenus dii tui hominibus viventibus serviant. Serapis tuus ab homine vocatur, et venit, et, cum venerit, statim jussus includitur, et loquendi necessitas nolenti forsitan imperatur. Sic apud nos deos vestros, cum hominibus nocere cœperint, religiosi sermonis flagella castigant h. Sic in corpore hominum constituti dii vestri B verbo Dei spiritualium flammarum igne torquentur, ut et sibi pabula propria nidoris et sanguinis procuret simulacris et imaginibus oblata. Plura vide in Havercampii notis ad h. 1. Arnobii tantum locum vii, 3, addam nisi forte hostiarum deus animas devorat, aut ex aris ardentibus nidorem consectatur et fumos, pasciturque de cnissis, quas evomunt ardentia viscera adhuc uda de sanguine et prioribus humecta de sacris. Cf. quoque v, 19, et vii, 28. C D • Lege : περὶ τῆς ἐκ λογίων φιλοσοφίας. Creuz. 1, p. 215. Liber dudum deperditus. Citatur ab Eusebio Præp. Evang. III, 4, et sæpius; Augustino de Civ. Dei x, 23; Theodoreto, aliisque. Holstenius de vita et scriptis Porphyrii c. 9, p. 55; et in Fabricii Bibliotheca Græca lib. Iv, parte 11. f Puto irrepsisse e glossa. Wow. Verba Porphyrii respicit haud dubie. Sanationes miraculosas et imprimis incubationes, quas in templo Serapidis Canopico peracias fuisse testatur Strabo XVII, c.1, § 17; Tzschukke vi, p. 533; Cic. de Divinat. II, c. 59. Serapidis Salutiferi mentio quoque exstat in marmoribus, Grut. p. xxiii, no. 7-10. Forte hoc adytum Firmici adhuc ætate frequentabatur. Nam inde fere ab Alexandri Severi ævo maxime celebrabatur reconditioribus sacris, quibus sedulo operam dabant philosophi Platonici. Creuzeri Dionysus 1, p. 122. h H. e. exorcismi: adhærens homini laceratur, uritur, vapulat, et statim de commissis sceleribus confitetur, Orig. Hom. 24 in Josuam. Si inimica virtus dæmonis obsideat alicujus corpus, adhibeantur autem multæ exorcistarum invocationes et ad hæc omnia surdus dæmon in obsesso corpore persistat, facilius ferens exorcistarum pœnas et adhibita sibi ex Dei nominis invocatione tormenta, Tertull. Apologet. c. 23. Cyprianus de Idolor. vanitate c. 4: Videas illos (dæmonas) nostra voce et operatione majestatis occulta flagris cædi, igne torreri, incremento pœnæ propagantis extendi, ejulare, gemere, deprecari. Idem ad Demetrianum, p. 191 Fell. Quando a nobis adjurantur et torquentur spiritualibus flagris et verborum tormentis, de obsessis corporibus ejiciuntur. Idem ep. 78: Per exorcistas voce humana et potestate divina flagellatur et uritur et torquetur diabolus. Epist. 191: Exorciste spiritalia flagra, et sæpius. Minuc. Felix c. 27: Adjurati enim per Deum verum et solum, inviti, miseri, corporibus inhorrescunt, vel exsiliunt statim, vel evanescunt gradatim, prout fides patientis adjuvat, aut gratia curantis aspirat. Lactantius, 11, 15: Cujus (Dei) nomine adjurati, de corporibus excedunt. quorum verbis, tamquam flagris verberati, non modo, dæmonas se esse confitentur, sed etiam nomina sua edunt..... itaque maximis sæpe ululatibus editis, verberari se et ardere, et jamjam exire proclamant; v, 21: sic extorti et virtute divini numinis exululant (al. exulant). Arnob. 1, c. 46: unus fuit enobis... cujus nomen et qui apud vos quasi dii coluntur, apud nos religio- A respondens ei Dominus dixit: Non in pane tantum sæ fidei medela Christi gratia humano subjacentes imperio, et tormenta repugnantes sustinent, et victi pœnis ultricibus subjugantur. CAPUT XV. De Penatibus agit, quorum nomen ex PENU derivat, et de Vesta, domestico tantummodo igne; rebus igitur hominibus gratis, utilibusque, quas deos fecerint. Penates a etiam qui sint, explicare contendam, ne quid a me sit prætermissum. Qui nihil aliud putant esse vitam, nisi vescendi et potandi licentiam, hos sibi deos ex cupiditatis suæ humilitate finxerunt, nutrimenta corporis, quæ ex quotidianis epulis comparantur, hoc nomine pro salute hominum consecrantes. Quia per epulas corporis reficitur infirmitas, alimenta solum esse Deum sanxerunt, scientes divini oraculi veritatem. Cum enim Dominus noster Jesus Christus cum diabolo, pro nostra salute sollicitus, divina majestatis suæ colluctatione certaret, et ut de faucibus ejus quem gerebat hominem liberare, hac eum responsione quassavit. Nam cum diceret ei diabolus: Si filius Dei es, fac ut isti lapides panes fiant (Matth. IV, 3; Luc. IV, 3), auditum fugat noxios spiritus. Prudent. Apothes. 438: .. Torquetur Apollo ne B Nomine percussus Christi; nec fulmina Verbi Ferre potest, agitant miserum tot verbera linguæ ! Notandum ad h. 1. ex Historia ecclesiastica: Catholicos spiritum erroneum objurgasse et ultro loqui prohibuisse; C Montanistas contra ad loquendum plura provocasse. ROUTH Reliquiæ Sacræ 1, 416. Eamdem quoque Gentilibus de vi adjurationum inhæsisse persuasionem docet locus in Firmici Astronom. 11, c. 9: Faciet exorcistas et qui laborantes dæmonum incursione homines aptis remediis liberent. Plura de exorcistis vide ap. Binghamum Origg. eccl. tom. II, p. 19 seq. a Cicero de N. deor. 11, c. 27, et ibi Creuzer. Tob. Hempelii de Diis Laribus. Zwickavia 1797. Jerm. Muller Dissert. Inaug. de Diis Romanorum Laribus et Penatibus. Hafu. 1811. Creuzer 11, 747 seq Fac unice exstat apud Firmicum. In reliquis Codicibus et Patribus, qui Antelieronymianam habent Matthæi et Lucæ Versionem, legitur dic. Non in pane tantum. Reliqui habent solo. Maximus Taurinensis consentit cum Firmico. Vide Sabaterii Bibl. Sacror. Latinas versiones antiquas 3, p. 277. d Festus: Penora. Varro de Lingua Latina lib. IV. Wow. e De Vesta cf. Cic. de Nat. Deor u, c. 27; Ovid. Fastor. m, 45, et vi, 250 seq.; Arnob. in, 32, iv, 35; Isidori Origg. ix, c. 11. f Irrisio! Haud intelligo quomodo ad peccandum cogi diei possint virgines Vestales, in quarum incontinentiam ex legibus Pontificalibus Romanorum severissime animadverteretur. Neque contemnentes illud Firmici cum verbis aut in virginitate perseverantes perdunt, etc., quadrare videtur. Totus locus laborat, et vix in integrum restitui poterit. h Sc. quia calibem vitam non Deo, sed impuræ dæmoni Vestæ consecraverant. i Cogitat de humero Pelopis, quem Ceres in epulo a Tantalo diis parato parum cauta, cum Proserpinam amissam lugeret, comederat. Serv. ad Virgil. Georg. I, 7: Čui a diis in vitam revocato Ceres D c vivit homo, sed in omni verbo Dei (Luc. IV, 4). Nescientes itaque substantiam generis humani, quotidianas epulas hoc nomine consecrarunt. Nam omne, quo vescuntur homines, penus vocatur; hinc et cella penaria, hinc et dii penates, ab abjectis et prostratis hominibus misera sunt cogitatione composita. Vesta autem quid sit discite e, ne putetis antiquum aliquid, aut cum summo terrore inventum. Ignis est domesticus, qui in focis quotidianis usibus servit. Quapropter coquos habeat, non miseras virgines sacerdotes, quæ contemnentes ignis ipsius favillas, aut prostituto corpore peccare coguntur, aut in virginitate perseverantes perdunt honestam gloriosi nominis dignitatem h. CAPUT XVI. Palladii originem exponit, ejusque numine neque Trojam, neque Romam, ab incendio tutam fuisse, nec ejus cultores in posterum tulos futuros. Palladii etiam quid sit numen audite. Simulacrum est ex ossibus Pelopis factum . Hoc Abaris i Sctyha fecisse perhibetur; jam quale sit considerate, quod Scytha barbarus consecravit. Estne aliquid apud Scythas humana ratione compositum, humerum eburneum loco amissi restituit. Hyginus fab. 85. Serv. 1. c. Lycophron v. 152: Hic deinceps cum ex Pisis Trojam deferretur, quod sine illo osse el arcu Philoctelis "Dov dvσúkwtov oraculo accepissent, naufragio periit juxta Eubœam; a Damarmeno vero piscatore Eretriensi expiscatum, illi et posteris custodiendum tradebatur. Pausan. Eliac. 1, c. 13. Ex illa traditione, humerum Pelopis ad Græcos Trojam obsidentes delatum fuisse, orta est altera fabula, ex eo a Trojanis Palladium factum esse. fianc præter Firmicum habet Clemens Alex. Protrept. c. 4. p. 41, ed. Potter : Πολλοὶ δ ̓ ἂν τάχα θαυμάσειαν, εἰ μάθοιεν τὸ Παλλάδιον τὸ διοπετές καλούμενον ὁ Διομήδης καὶ Ὀδυσσεὺς ἱστοροῦν ται μὲν ὑφελέσθαι ἀπὸ ̓Ιλίου παρακαταθέσθαι δὲ Δημο φῶντι, ἐκ τῶν Πέλοπος ὀστῶν κατεσκευάσθαι, καθάπερ τὸ Ὀλύμπιον ἐξ ἄλλων ὀστῶν Ἰνδικοῦ θηρίου. Hujus ehurnei humeri mentionem quoque facit Philostratus, Imagg. c. 30. Cum Clemente consentit Arnob. iv, 23: Quis ex reliquiis Pelopis compactum esse Palladium prodidit? non vos? Huc pertinere Cassandræ verba apud Lycophronem v. 53, Meursius existimat: Λεύσσω σε, τλήμον, δεύτερον πυρουμένην Ταῖς τ' Αίακείοις χερσί, ταῖς τε Ταντάλου, Λαιτρίναν οἰκουροῦσι λειψάνοις πυρος Παιδὸς καταβροχθέντος αιθάλῳ δέμας. Ex comparatione Palladii cum Jove Olympio probabile est Clementem de humero eburneo Pelopis cogitasse. Acceperat forte, Palladium apud Vestales Romanas servatum ex osse factum esse; vetustæ igitur fabulæ fidem habuit. Palladii, cujus primi auctores exstitisse feruntur Lesches et Arctinus (Hesych. v. Acoperidecos), ultimam, quantum scio, notitiam suppeditat Herodianus lib. 1, c. 14. Vestæ templo Commodi tempore igne deleto, Vestales virgines Palladium una cum aliis quæ servabant piguoribus imperii Romani ad pontificem maximum eumdemque imperatorem in Palatinas ædes detulisse. Uude Firmicus quæ de Palladio tradit hauserit, nos latet. Plura habet quam Clemens; venditum, subhastatum fuisse ait. Ilæc vero ex Eubiemero eum sumpsisse, conjicere licet. In editionibus Avarus Scytha bis legitur. Sine hæsitatione correxi Abaris Scytha, quem Aristoteles Barin appellat. Cf. Scaligerum in Gronovii Minuc. Felice et Firmico, p. 434. ardebis ut stipula, cujus inanis vilitas in cineres favillasque servatur, quam rapax ignis violentia congeniti spiritus pascitur. Hic est exitus finisque vester hæc est pœna, quam pro deceptis hominibus Deus statuit, ut perpetuis ardeat flammis, qui contra voluntatem Dei miserum hominem aut decepit aut perdidit. Volo sane diligenter inquirere, cujus Minervæ hoc volunt esse signum . Plures enim Minervas fuisse constat, nec aliquis in ista parte dissentit. Singularum itaque genus, institutum, artem propositumque dicamus, ut ex his omnibus inveniri possit, Palladium cujus Minervæ sit nomine conse cratum. CAPUT XVII. ladium dedicatum fuisse, cujus ut concremetur imago, deleanturque templa, hortatur, simul in sacrorum ritus, quibus homines peccare docentur, turpes et cruentos invehitur, eosque abrogari postulat. et illa effera gens (hominum) et crudeli atque inhu- A ex te collectum in apothecis Dominicis reponi possit : mana semper atrocitate grassata, in constituendis religionibus rectum aliquid potuit invenire? Simulacrum hoc Trojanis Abaris vendidit, stultis hominibus vana promittens. Vendebatur Deus, ut prodesset emptori, et emptor suppliciter adorabat, quicquid paulo ante viderat subhastatum. Substantia autem simulacri ipsius ex ossibus Pelopis est. Si humana vis miseros homines ossa venerari, purioris saltem et castioris hominis reliquias a collige. Accedat idolo, quod facis, ex hominis virtutibus meritum. Pelops in deliciis amatoris fuit, et diu prostituti pudoris damna sustinuit. Sed nec adulto ei scelus defuit. Is enim, cujus filiam petebat, eum fraude proditoris occidit. Proditorem etiam ipsum perjuriis aggressus est, et ne promissa redderet præmia, B De quinque Minervis agit. Quintæ Pallantis filiæ, Palhunc eumdem per abrupta præcipitia jactavit. En cujus electa sunt ossa, ut Deus fieret, qui urbes et regna servaret. Sed nec servavit aliquando nec profuit, et quid se maneat, ex urbium, in quibus fuit, casibus vidit. Incensa est Troja a Græcis, a Gallis Roma et ex utroque incendio Palladium reservatum est. Sed reservatum non propriis virtutibus, sed humano præsidio ab utroque enim loco homines liberant, et translatum est, ne humano flagraret incendio. Tanto numini humana fuerunt præsidia necessaria, et ne arderet, humanum quæsivit auxilium. Dilatum est Palladium ab incendio, non liberatum a. Stat sententia, manet pœna, ignis imminet, ignis urget, quem vitare non poterit. Jam parturit flamma cœlestis, jam divinæ animadversionis monstratur adventus, jam futuræ cladis nuntiatur exitium, in boc incendio Palladium latebras invenire non poterit; ignis iste scrutatur abdita, quærit absconsa: et quidquid errantes homines vanis persuasionibus perdidit, rapida flammarum populatione complectitur : Venit enim (inquit) dies Domini ut ardens clibanus e (Malach. iv, 1). Audisti quid veniat. Nihil est, quod : Neptunus sc. Pelopem amasse dicitur. Pindar. Olymp. 1, 38; Tatianus Orat. ad Græcos c. 42; Arnob. iv, 26. Vide supra col.1008, not. k. bec fabula a solo Firmico narratur. Ex primo ab Enca, ex secundo a virginibus Vestalibus in bello Gallico ann. Urbis conditæ 365. Livius v, 40, tertium sub Commodo haud commemoral. Forte vero de Enea haud cogitavit Firmicus, sed de Cæcilio Metello, qui cum templum Vesta arderet (A. U. C. 512), sacra pignora a Vestalibus derelicta e flammis eripuit. Ovid. Fasti vi,vers. 437 seq. dItaque, cum Firmicus scriberet, Constantino et Constante impp. incolume adhuc sub virginum Vestalium custodia permansit. Fabulæ enim sunt quæ J. Malela et auctor Chronici Alexandrini ex traditione Byzantina referunt, Constantinum M. simulacrum hoc, Byzantium translatum, in foro ab eo nuncupato defodisse. Jo. Georg. Ræser de Palladio, in Jo. Christoph. Martini Thesauro dissertationum, etc.. tom. II, part. 1 (Norimb., 1765), p. 290. Quo autem tempore Palladium perierit, ab Auctoribus haud est memoriæ proditum. Vestales vero virgines post leges a Gratiano et Valentiniano Il adversus Idololatriam latas contemptui sunt habita et sensim desierunt. Nadal, Histoire des Vestales; Mémoires de Liltérature tirés du Registre de l'Académie des Inscript. el B. L., tóm. v, edit, in octava forma; Jo. Frid. Ei C D Quinque Minervas fuisse legentibus nobis tradit antiquitas. Una est Vulcani filia, quæ Athenas condidit, quam ex agrestibus locis ad urbanæ conversationis ordinem rustica turba comitata est. Fuit alia in Ægypto, Nili regis filia i, textrinæ artis magistra. Tertia patre Saturno genita est. Sed hanc vira ginem fuisse commemorant: nam numquam se intra feminei sexus verecundiam tenuit, sed arma semper strepitumque pugnarum et cruenta secuta est studia bellorum. Quarta Jovis Cretici regis fuit filia, quæ occisum patri detulit Liberum. Quinta Pallante patre et Tritonide i matre orta est, quæ patris appellata nomine, Pallas est ab hominibus nuncupata. Hæc parricidalis amentia furoris et vesanæ temeritatis instinctu, patrem Pallantem crudeli morte jugulavit k nec simplici patris morte contenta, ut diutius malis suis frueretur, et ut de morte patris crudelius senbart de Vestalibus et Jure Vestali P. R. Helmst. 1752; et in Opusculis p. 99 seq. e Hanc lectionem solus habet Firmicus. SABBATIER, II, p. 1011. f Hoc nimirum Palladium. 8 Cf. Ciceronem de Nat. Deor. I, c. 25, qui omnes parum diverse recenset. Cf. Creuzeri notas. Primam Vulcani, alteram Nili filiam, tertiam (Ciceroni secundam) Saturni habet quoque Clemens Protrept. c. 2, p. 24, τὴν τοῦ πολέμου εὑρέτιν, quartam Jovis, quintam Pallantis. Noster sequitur Clementem, qui c. 2. p. 8, de quinque Minervis egit. Vide porro Arnobium, iv, c. 17; et Epiphan. in Ancorato, p. 513. Ciceroni et Arnobio quoque secunda est Saitica ab Ægyptiis nomine quod Græce sonat'Eleno designata. Sic etiam in Cypro Venus cœlestis 'Expo salutabas tur (Hesych., Ελεήμων· ἐν Κύπρῳ Αφροδίτη. Cf. de Neitha Arnob. iv, 16; Jablonskii Pantheon Ægypt. 1, 53 seq.; et Zoege Abhandl., p. 101. i Nili regis filia. Elmenhorst. ad Arnob. 11, 21, p. 117. 1 Eadem habet Clemens Alex. Sed, ut et Ampelius c. 9, Titanidem eam vocat. Cf. Creuzerum ad Cic. de Nat. Deor., l. 1., p. 326. L. Ampelius c. 9. Tzetzes ad Lycophr., v. 255. triumpharet, exuviis corporis ejus ornata est, ut A et in exitium suum prona animositate festinal. Tunc parricidii facinus ex crudeli ostentatione publicaret. Hujus est Palladium, proh nefas ! nomine consecratum. Hæc est Pallas quæ colitur, hæc est quæ pontificali lege servatur a, et cujus imago suppliciter adoratur. Apponite ignem, augete flammas, ut quotidianis sacrificiis vestris dicatur ardere. Quid enim meretur aliud parricida, nisi ut perpetua mutatione flammarum ante sententiam Dei quotidie flammis ultricibus concremetur? Busta sunt, sacratissimi imperatores, appellanda, non templa b. Rogi sunt potius dicendi miserorum. Nam in honorem hominum perditorum ædes pro sepulcris miseranda hominum servitus facit. Hic crematorum corporum favillæ servantur, hic cineres mortuorum irreligiosa lege conduntur, ut acerbarum mortium casus quotidiano victimarum sanguine recrudescat, ut tristis lamentationis exitus renovatus annuis luctibus renascatur, ut sopitos fletus recentior ululatus exagitet, ut parricidia vel incesta vel mortes ex sacrorum ritu misera mens hominum et colere discat et facere. Amputanda sunt hæc, sacratissimi imperatores, penitus atque delenda, et severissimis edictorum vestrorum legibus corrigenda, ne diutius Romanum orbem præsumptionis istius error funestus commaculet, ne pestiferæ consuetudinis convalescat improbitas. Quidquid hominem Dei e conatur perdere, ne diutius in terra dominetur. Nolunt quidem et repugnant, et exitium suum prona cupiditate desiderant sed subvenite miseris, liberate pereuntes, ad hoc vobis Deus summus commisit imperium, ut per vos vulneris istius plaga curetur. Facinoris eorum periculum scimus, erroris notæ sunt pœnæ ; sed melius est, ut liberetis invitos, quam ut volentibus concedatis exitium. Ægrotantes contraria delectant, et cum corpus hominis adversa valetudo possederit, contra salutem suam a laborantibus perversa poscuntur. Capta mens languoris vitio morborum semper augmenta desiderat, et medelas artificum aspernatas contemnit 4, respuit remedium medicinæ, B Heraclid. Ponticus Alleg. Homer., p. 73. De tertia D Minerva : τρίτη δ' ̓Αθηνᾶ, διὰ μιᾶς ἐπιβουλῆς εἰς πατέρα καὶ μητέρα δυσσεβοῦσα. a Palladium sc. a Vestalibus, pontificibus Vesta, custoditum. Gutherius de Vet. Jure pontifico Urbis Romæ p. 21. In vet. inscriptione dicuntur : PONTIFICES VESTAE V. V. C. C. (Virgines Vestales castissima). Ibid. b Templa ut busta despiciunt. Minuc. Felix. c. 8. Tertull. de Spectac., c. 13: Nec minus templa quam monumenta despicimus. Nempe cum in plerisque Gentilium templis defunctorum cadavera sita essent ac tumulata (quod Clem. Alex., Arnobius, Eusebius, et alii pluribus comprobant), Christiani ab eo usu ea sæpius et denominabant et æstimabant. Hanc denominationem videtur ex I Timoth. vi, 11, II Timoth., III, 17, mutuatus esse. Hertz. d Wowerius correxit Aspernal ac contemnit. Nescio cur. e Diem, quo sol in cœlo lucet, in horas duodecim dividit, more Romano. Facile hæc admonent sublimis loci in Somnio si malum morbi fortius creverit, majora remedia satur. ୧ Accipite etiam, sacrosancti principes, nomina eorum qua sunt ratione composita; lumen hoc, quod hominibus jussu Dei, fugatis tenebris, diem reddit, quod per duodecim horarum spatia cursus sui ordinem dirigit, solem dici voluerunt, non quia solus est, ut quidam volunt, quia ibi et cœlum est et luna et alia plurima sidera quæ videmus, ex quibus quædam una serie et cohærentia perpetua simulque copulata lucent, alia toto sparsa cœlo vagos cursus suis metiuntur erroribus f. Sed ideo Sol appellatur, quia, cum ortus fuerit, obscuratis cæteris sideribus, luceat solus 8. Luna etiam hæc eadem Lucina a nocturno lumine nomen accepit. Hanc etiam quidam dici voluerunt Dianam, quod per noctem lucens hominibus alterum pene diem faciat. A natando Neptunum dici voluerunt, ex hoc, quod libenter faciebant, substantiam nominis fi gurantes. Terrenam vim omnem atque naturam, Ditem patrem dicunt; quia hæc est natura terræ, ul et recidant in eam omnia, et rursus ex ea orta procedant, quæ res opulentiam terræ divitiasque monstravit. Frugum substantiam volunt Proserpinam dicere; quia fruges hominibus, cum seri cœperint, Scipionis apud Ciceronem de Republica, lib. vi, c. 17 el 18. Cic., de Nat. Deor., 11, 27: Cum Sol dictus fuerit, quia solus ex omnibus sideribus est tantus. Boethius Cons. Philos. v, Metr. 2: Quem, quia respicit omnia solus, Quin et ̓Απόλλων, μυστικῶς κατὰ τήρησιν τῶν πολλῶν Cic. de Nat. D., 11, 26: Neptunus a nando, paulum primis litteris immutatis. Vide notam Creuzeri 83. Arnobius, 11, 31, aliud affert etymon, quod aqua nubat terræ. Sic quoque Varro de L. L. IV. Fortassis derivandum videtur a végos, vepów (Orell. ad Arnob. II, 31), nisi sit originis peregrina. Aliud etymon ex Nepto unus dedit Hermannus (Herrmanns |