consumentur (Isai. xxx1, 3). Redeo tamen, post ve- A muelem etiam prophetam mirificum de conscientiæ

tusta exemplorum suffugia, ad novellas canonum definitiones. Clamat in alio loco Carthaginieuse concilium Quascunque ad accusationem personas leges publicæ non admittunt, his impugnandi alterum et nos licentiam submovemus: et, Nullæ accusationes a judicibus audiantur ecclesiasticis, quæ legibus sæculi prohibentur. Quæro a vobis, viri quibus indita est ad unguem polita perfectio, cujus conditionis fuerunt ista mancipia, quæ postulata scriptis principalibus intimastis? Si ea servilis adhuc in potestate alterius catena retinebat, et nulla ad obscenæ obligationis compedibus vestigia in libertatem missa laxabant, vel vobis disceptantibus fidem aliquam prædictorum verba portassent. Sed, credo, replicabitis : veritatem quam sponte prolata in illis vox habere non poterat, hanc diversis cruciatibus e latebris suis religiosus tortor exegerat : ut dum pœnis corpora solverentur, quæ gesta fuisse noverat anima non celaret. Sed quæso, primum ad leges publicas, deinde ad. judices ora convertite : qui possunt in defensione sua sic eloqui: Nos quos Dei servitium post istarum rerum abjectionem fecit ingenuos; qui servulorum insultantium contumelias aut despicimus, aut ridemus; quibus scriptum est de famulis per Apostolum: Mementote quia vester et illorum in cælis est Dominus (Ephes. vi, 9), ad hæc sæculi mala revocabimur? faciendum a nobis est, quod facientem alterum profanum esse contendimus? quod per ministerium jussionis et manus alienæ incestaret aspectum, nostro peragetur imperio? Nolite hanc ad universas Ecclesias mentem rapacium luporum more et natura servare quia postquam nos maculasset forte pro desideriis vestris cruenta discussio, effectum in his, quo tenditis, non haberet. Sed dicente vobis propheta : Ponamus circulum in naribus vestris, et frenum in labiis, et reducamus vos in viam quavenistis (Isai. XXXVII, 29; IV Reg. XIX, 28): qui eodem propheta asserente impugnamini, qui dicit: Erunt quasi non sint, et peribunt viri, qui contradicunt vobis (Isai. XLI, 11).

suæ serenitate vulgi dicitis implorasse testimonium. Quid enim Samuel dixit? scire Dominum, quos nullius unquam substantiam, nullius pecus abegisset, adversatum se muneribus, et quod est supra hominem, sponte venientia dona vitasse providens scilicet, ne per suspicionum præjudicia, opinionis damna pateretur. Postremum sub divina attestatione patefecit innocentiam, ne humanum subiret examen. Redemptor noster judicium, quod inter se et vineam suam optat evenire, dum vestra in præsenti negotio mala respicit, magis implorat. S. Athanasius Alexandrinæ urbis episcopus, dum participum vestrorum argueretur invidia, agnoscens sibi per contumeliarum multitudinem exercitium contingere, non timoB rem, vere ad coronæ pretium junxit, quod de dignitate submisit: et ante cœlestem de absolutione sententiam, personam rei innocentiæ bonus æstimator implevit. Sic enim Christi milites sudore suo honorum sibi incrementa parturiunt, dum concessa fastigia celsiore humilitate castigant : inde laudum cumulos mercaturi, unde indepta culmina sublimi parcitate moderantur. Sed quamvis beatum Athanasium Romano antistiti, quantum nosse datur, imparem locus ostendat; facto tamen in negotiis comparantur. 1 Ille præsto fuit judicibus: iste quantum et vos dicitis, advocavit. Ille intentatam discussionem ut Dei famulus non refugit iste triumphi sui spem in discussorum collectione constituit. Sed quid his longius C collationibus immoremur? Judicia et iste voluit, amavit, attraxit, ingressus est et quod posset fideli corda doloris justi aculeis excitare, venerando 2 concilio auctoritatem etiam contra se, si mereretur, indulsit. Quis in hac allegationis ipsius fronte nesciret fultum ad coepiscopos puritatis testimoniis convenisse, qui hoc quod districtionem eorum minus licebat, exhorruit, æstimans illud magis quolibet modo labefactandum, quod statuisset censor invalidus? Quid præfatum incessistis canina loquacitate? quid læditis non merentem? Votum ejus est quod vestrum putatis esse terrorem sed astutior in vobis, quam in Athanasii adversariis novelli virus serpentis insibilat. Illi nescierunt quod vos optime calletis, qualiter triumphus tolleretur impetito. Illi provocatum, ne audien

Hoc etiam novo adversus nos subdidistis invento, ipsum Dominum et Redemptorem nostrum, servorum subiisse judicia; et coli operatorem particulæ cuidam sponte subjacuisse terrena: dum testatur, et loquitur, Homo Juda, et qui habitas Jerusalem, judicate D dus non occurreret, formidabant: vos moram quam

inter me et vineam meam (Isai. v, 3): hoc etiam beatum Petrum; hoc Paulum apostolum non horruise narratis, et illam vestram elegantiam ad jus pertrahitis exemplorum nexibus præcedentem: quasi vobis in hac parte remanserit cum renitente contentio, et validis facundiæ vestræ digitis exigantur oblata. Sa

Ille præsto fuit judicibus] In synodo quæ contra ipsum Tyri fuerat convocata: ad quam etsi propter apertam vim et conjurationem adversariorum, aliquandiu, ut Sozomenus lib. II, cap. 24, scribit, an Vocatus veniret, cunctatus est, postea tamen innocentia fretus, et ne judicium declinare videretur, profectus est.

2 Concilio auctoritatem] Synodus ipsa de Symmacho, cum synodum quæ ipsius causa ad basilicam Julii convenerat, esset ingressus: Auctoritatem, in

3

habebant examina non ferentes, venientem jaculis repulistis; et tædium vobis de sententia præparatum armorum ultricium assumptione commutastis. O malorum commemoratio, quæ vocem et præstat et subruit; dum illos quos in clamorem coegerit, eorum etiam gravitate facti verba confundit.

quit, ordinis corrigendi, sicut poscebant ecclesiastica statula,in omnium qui ibidem convenerant episcoporum præsentia se dare professus est.

3 Venientem jaculis repulistis] Symmachum papam, cum ad alterum synodi conventum pergeret, qui in basilica Sessoriana coactus erat. Tum enim, ut synodi acta narrant, ab irruentibus æmulorum turbis ita tractatus est, ut cæsis qui cum ipso erant presbyteris, ægre ad beati Petri septa, unde egressus fuerat, incolumis a comite Aligerno reductus sit.

Quis patiatur vos æquo animo garrientes? Ergo A medicorum exercitus subveniret: quia quotiens mornos secundum assertionem vestram, novellæ utilitatis commoda non amamus, dum definitis senioribus præstamus obsequium? Hic tota ingenii vela suspenditis hic resupinæ cervicis ex secessu pectoris quidquid habuit flaminis ructus emovuit. « Aiunt enim: Moysi a vobis jejunia, et Elisæi miracula quæ egit dum mortuum suscitavit, si annosa tantum sectamini, condemnantur. Quid hic rationis invenit scrutator idoneus? non si auri pallidus inquisitor occurrat, in sensibus vestris latentium venarum motus inveniat, et insuetis lucem latebris sermonum fossor admittat. Idcirco ergo cana miracula non probamus, si juvenilibus consensum non præbemus excessibus? Si servum Domino discipulum magistro Evangelii memores subjungamus (Matth. x, 24; Luc. vI, 40; Joan. vi, 40, et xxv, 20), quidquid potuit prodesse negligimus? Alia sunt, improbissimi hominum, quæ ad usum recentem sine injuria vetustatis adhibemus.

Novam deinde culpam, et quam investigatio nostra transierat, reclusistis: « Quare papa, sine exempli instituto præcedentis, synodum convocavit, ut de criminum ejus objectione cognosceret? » Post hæc nos falsitatis arguitis, cur a principe, quæ in præfato negotio scripta sunt, dicimus postulata. « Præsta, Domine, ut labyrinthi hujus sine errore sinuosos superemus anfractus : » dirige semitam, quam flexilis coluber juxta fabricam proprii corporis aut mentis operatur, ut vere dicamus: Dominus virtutum nobiscum, adjutor Deus Jacob (Psal. XLV, 8). Et cum Salomone exsultemus dicente: Equus paratur in die belli; apud Dominum est autem omne præsidium (Prov. xxi, 31). Superforaneum quidem est absurdis respondere propositionibus, dicente propheta: Ne respondeas imprudenti ad imprudentiam ejus (Prov. XXVI, 4). Sed si quid contemptus transierit, vereor ne quasi validum putetur non tetigisse formido. Melius est nobis cum beato Paulo insultationis causas incidere, et plena voce testari : Factus sum insipiens, vos me coegistis (II Cor. xi, 11). Hoccine ergo nullo constabat exemplo, ut sacerdotum papa concilium convocaret, cujus arbitrium est collectio synodalis? aut parva erant, quæ de vestris cum hac multitudine facinoribus damnarentur? 1 Nonne directa verba sunt canonum: Quicumque clericorum ab episcopo suo, ante sententiæ tempus, pro dubia suspicione discesserit, manifestam in eum remanere censuram? Ad hujus rei ministerium devotum Deo oportuit agmen occurrere, ut perditi et profligati gregis ulceribus

1 Nonne directa verba sunt canonum] Symmachi nomine, non Ennodii citatur hic locus a Gratiano VIII, q. 6, quia cum libellus Ennodii synodis Symmachianis, ut paulo ante dictum est, cum pari auctoritatis prærogativa insertus esset, quæ in eo erant, pro Symmachi ipsius decretis aut sententiis haberi cœperunt. Percellebant autem canones illi schismaticos, qui criminum obtentu quibus Symmachum impetebant, discessionem ab eo ante judicii, nedum sententiæ tempus fecerant.

* Dist. 8, quæst. 4.

3 Didascalici libelli] Ironice. Nam diduoxadıxoi λóyor.

B

borum violentia celeri gressu ad animæ secreta festinat, obvias manus afferre non potest salutare consilium, nisi ex collatione multorum. Nam et hoc a rege nostra poposcit allegatio, ut abscissis clericorum præjudiciis de accusatorum papæ merito per humanum os supernum judicaret imperium. Videamus tamen si placet, et illas 3 didascalici libelli vestri relegamus argutias: habentibus etiam nobis ante oculos patrum sanctiones, quibus excessuum vestrorum sentina ponderetur. Lex ecclesiastica pontificem ab aliis accusatum, priusquam sub lucem objecta constiterint, exigit non relinqui. Vos vero divini, ut puto, juris memores, qui levia errata despicitis, qui peccati nobilitate gaudetis, ne qua vos ex desertione sacerdotis culpa respiceret, accusastis cum incrementis delictorum. Ad hanc vos valitudinem ille qui est prævius vester, adduxit, ut post desolatum, post impetitum pontificem, sine ullius vigore sententiæ, totius pene Italiæ improbandam antistitum crederetis esse censuram: quomodo quidam dixit de cohorte vestra Festinantem animam morti non credidit uni. Potestne mens indocilis, criminum jam ditata successibus, a detestabili proposito, velut effeta feriari? Ille vos locupletes malis effecit, cui elationum copiæ opes angelicas sustulerunt (Isai. xiv, 12) et divinum censum nocendi quo exuberat, thesaurus invidit.

Sed promissi memores universa quæ operi ipsorum recolimus inserta, tangamus. « Arguitur stylo splenc didissimo papa Symmachus, quare conventionem præveniens, cum populorum cœtibus examen intravit, et postea judicia, cum evocatus quater fuisset, sprevit. Sic a vobis veri discessit affectio, ut mendaciorum nebulis urbis testimonium putetis involvi, et fallacia perniculo depicta verba plus virium credatis habere, quam veritatem Roma quam retinet? Ergone ille disceptationem vel importunus adiit, vel exspectatus aufugit? Ergone illam multitudinem devotæ Deo plebis, non pro fidei diligentia Christiana magis exspectatio, quam furor evocavit? Quisquamne ad inferendam violentiam currens lacrymas comites habet, et qui studet esse formidini, vultum timentis ostendit? Multitudo illa juncta sacerdotis officiis attulit ad nos lamenta, non jacula: nec venit D telis minax, sed fletibus miserabilis: una tantum intentionem vestram ostentatione gravatura; quia uberibus oculorum fluminibus demonstrabat, quam esset per acerbitatem vestram conditio dolenda pulsati, et in sobrietate venerandi examinis afflictione propria

didascalicæ disputationes dicuntur accuratæ et ad docendum idoneæ: unde ab Aristotele una copulantur τὸ ἀκριβέστερον καὶ διδασκαλικώτερον.

Cum evocatus quater fuisset] Ingressus est synodum Symmachus primo conventu, qui in basilica Julii actus est; ad alterum item Sessorianum proficiscebatur, cum ab adversariis in via circu.nventus ac cæsis suis pene oppressus est: quod utrumque jam supra commemoravimus. Post eam cædem commonitus an rursum ad synodi judicium exire vellet, compelli se jure posse negavit.

commendabat, quem voce non poterat. Sed habetis A dum alimentis distributor egebat, ut fieret in domimanifestum ex hac re qui bilem furor accendat : quia pene absolutus ad judicia venit, pro quo orbis illacrymat, et dum rebus extraneam in prædictum invidiam sermone colligitis, paulisper reverentiæ nostræ diu cervix superba submittitur. Sacram enim congregationem tunc vocatis, quando exstinctorem nostrum Symmachum vultis asserere: et crudeli pietate honori nostro putatis accrescere, quod residens in Ecclesiarum arce perdiderit. Nos ista non solum non sensimus, sed diversa sentimus: ad alios magis tutelæ vestræ venena convertite. Non habet testimonium defensoris, qui repugnanti impenditoris obsequium: perdit quam esse putat beneficii gratiam, qui aliquid præstat invito: quia non est munus nisi quod velis accipere.

nemur. Vere hinc conjicimus esse vos servos ventris et corporis, et per hanc sententiæ vestræ vilitatem declaratis mancipia vos esse terrena. Scriptum est enim Animatis homo non percipit ea quæ sunt spiritus (I Cor. 11, 14).

portum habet in fluctibus. Certa est generalitatis A segregent, si uno in supera mansione conclave retisecuritas, quando rempublicam nobilibus regit artibus institutus. Scit imperatoris nostri cœlo infusa dispensatio obviam manum famosis in fallendum ingeniis exhibere. Labore apud eum non opus est, quem sortita est olim nuda veritas defensorem. Cessent impii commentitia apud illum simplicitatem fraude mentiri : quidquid se adversus justitiam moverit, mox tenetur : nihil apud prædictum tutius innocentia est legatione valida utitur, qui æquitati res congruentes insinuat: quæ gravis est plerumque principibus impugnatio, minus fidelium blanditiis non legatur. Sed hæc Deo minus narrantur, a quo frugis hujus planta descendit.

1

Ad vos me reduxit propositi operis non amica conditio, qui melioribus, hactenus operam volui navare sermonibus, dum captivam orationem exigit imperiosa necessitas. Dixistis enim : « Quomodo de causa vel qualitate ejus primitus tractabatis, cum 1 necdum haberet synodus firmitatem? » O frontem dictionis immundæ, et faciem libelli, quam non sola maculavit imperitia. Tractatus nostri provinciam et narratis et quæritis. Hinc eramus nempe dubii, quia quemadmodum loquimini non habebat synodus firmitatem transibat negotii qualitas audituros, et plus adhuc remanserat in reverentia pulsati, quam esset in nostri integritate collegii.

• Deinde pro quæstionum tormentis venerabilem 2 Laurentium et Petrum episcopos, a communione papæ se suspendisse replicatis, et quidquid providit cautio convocatorum, ducitis ad crimen impetiti. >> Ullone ergo tempore, dum celebrarentur ab his sacra missarum, a nominis ejus commemoratione cessatum est? Unquam pro desideriis vestris sine ritu catholico et cano more, semiplenas nominati antistites hostias obtulerunt? Aliquando, quod capiti vestro ascribatur, facta est apud Deum offensa per gratiam, et exstitit nutrix veniæ, peccati mater oblatio? Fuerunt quidem corporis tantum conventione separati, quos loqueris; animarum tamen præsentiam non vitarunt. Si eos putas a consortio mutuo dissociatos quos fibula religionis pio mordens dente conjungit, procul te ab æstimatione catholica culparum duxit affectus. Mandati coelestis habitatio nos aut miscet, aut separat: non interest quæ intervalla nos

1 Necdum haberet synodus firmitatem] Cum adhuc incerti penderent episcopi an Symmachus illam approbasset. Quod ubi coram ab eo confirmatum fuit, Tum, ut est in actis synodi, causa de sacerdotum animis quæ de concilio nondum firmato tristitiam ministrabat, abscissa est. Sentiebant nimirum episcopi concilium hoc sine pontificis assensu ratum esse non posse. Quod ipsum tamen, sed frustra, improbabant schismatici.

* Laurentium et Petrum episcopos] Quorum hic Ravennas, ille Mediolanensis, synodi ambo moderatores ac præsides: quod declarant synodi ipsius subscriptiones, et Theoderici regis ad synodum præceptio quæ Laurentio, Marcelliano, Petro ac reliquis episcopis inscripta est. Sed Marcellianus Palmari conventui non interfuit. Quod vero studio egerant Laurentius et Petrus, ut a Symmachi consuetudine ante judicii disceptationem abstinerent, ne præjudi

B

c

C

Post hæc, versis in fugam ordinibus, lymphatici more sermonis addidistis: «< Ergo concilia sacerdotum ecclesiasticis legibus quot annis decreta per provincias, quia præsentiam papæ non habent, valitudinem perdiderunt? >> Legite, insanissimi, aliquando in illis præter apostolici apicis sanctionem aliquid constitutum, et non de majoribus negotiis, ad collationem si quid occurrit, præfatæ sedis arbitrio fuisse servatum. Sic enim habet : Si quis episcoporum judicio provinciali depositus fuerit, Romanum papam, si placet, rursus appellit; et ipse, si videtur, reparet judicia in opitulatione damnati. Ecce enode est, quod ad laqueum præparastis: nisi forte arctissimis in illa parte nexibus astringamur, et replicationum nobis itinera non patescant; dum callis ante pervius dumetis novella interclusione vestitur.

« His enim nos eloquii vepribus, dum gradimur per plana, retinetis, cum dicitis, læsum principem, quare attributum visitatorem, contra ecclesiasticas regulas, prima voluimus fronte discedere: » et nihil amplius liceret hunc vitiis, ne duresceret lolium, ne profana messis, nulla disciplinæ ante maturitatem succisa falce decumberet. et putaretur licere quod judices non vetabant. Unde ex aperto constat, nulla vos, extra præstantiam piissimi regis, quam frustra desideratis, noxæ copulari, exemplorum auctoritate fulciri. Superest, ut et ipsum doceam in his excessibus, quod bono universitatis contingit non teneri : quia directum non occasionem litis, nec fomentum jurgii, sed causam voluit esse concordiæ prævidens scilicet, quos nisi simplicem jussionum suarum tutela vallaret, cito in escam dissidii toxica vestra subreperent. Scriptum est enim: Vir simplex credit omni verbo (Prov. xiv, 15). Idcirco mandati limitem fixit, quem nulla liceret transgressione violari. Præfatum ad beati Petri basilicam, mox Romam perductus fuisset, mandavit occurrere, faciens de sacerdotis voto regis imperium. Quis enim non putaret pontifiD cem sponte pariturum in ea parte quam licere sibi cium aliquod facere viderentur, id adversarii aliam in partem rapiebant, quasi de objectis Symmacho criminibus compertum ipsis exploratumque jam

esset.

Syn. Sardic. cap. 3.

" Attributum visitatorem] Petrum episcopum Altinatem qui a Theoderico rege, flagitantibus schismaticis Ecclesiæ Romanæ præter fas moremque datus fuerat visitator, quem propterea submoveri, ut ante dictum est, postulabat Symmachus. Acta synodi : Sperans ut visitator qui contra religionem, contra statuta veterum, contra regulas majorum, a parte cleri vel aliquibus laicis fuerat postulatus, ex ordinatione antistitum, sicut decebat sanctum propositum, prima fronte cederet. At Ennodius non solum Symmachi desiderium, ut æquissimum defendit: sed Theoderici etiam factum, quasi Symmacho ipsi visitatoris præsentia consulere voluerit, excusare conatur.

rendæ passionis penetralia contigisset. Ecce non habetis in regia auctoritate subsidium: ecce post cœlestem commotionem juste vos et principalis quam sperni fecistis, censura percellit.

diu

princeps non credidit, etiam si vetaret? Ibique papam A errorum vestrorum sectator esse desisteret, si reveab eo salutatum suo ore jussit affari, ut traderet coepiscopo mancipia, nullis subdenda tormentis ; servanda profecto ad disceptationem synodalis examinis. O castitatem præcepti, quæ dum facem præsentibus præfert temporibus, in umbram cogit antiqua! quæ rapit lumen veteribus inauspicato splendore novitatis! Quis taliter commentitiis laudibus locupletavit fama dominum actuum suorum veritate mendicum? Non derogo vobis de scriptoribus, quorum beneficio contigit ornata ad nos majorum gesta perduci sed Dei beneficia non tacebo: quia princeps noster rebus superat decora sermonum. Obnoxiam linguis gloriam venerabilis causarum trutinator inspexit: ut cum petitioni vestræ effectus artifex præstaretur, in omnibus tamen jura ecclesiastica custodiret. Quæ ad hanc æstimationem, quamvis acutiora cæteris corda, sufficiunt? uno tempore, una scriptione, sine æquitatis detrimento, desideria vestra supplentur, et eadem charta ad ministerium religionis, et vestrum destinatur ad gaudium. Boni enim principis prævidit inquisitio, servilem assertionem innocenti examine non probandam. In electione enim venerandorum judicum ipse accusantes extra ordinem repulit, ipse ad spem retulit accusatum.

B

Videamus tamen ista si facta sunt: si Dei inimici, etiam terreni domini non fuistis, dum Christum et regem parili temeritate despicitis, et unus vobis ad utramque contumeliam ductus est criminum. Desti- c natus antistes ab ipso complendæ jussionis confinio oris vestri spiris adripitur, et ad incentivam confusionis aptatur, qui paci militaturus advenerat. Invisis beati Apostoli liminibus ad usum furoris vestri jam nescius sui advocatur; et illud quod ex omnibus orbis cardinibus devotos attrahit, positum in vicinitate transitur. Ecclesiarum fundamentum adire non permittitur structura mediocris : tunc spem bonorum fructuum perdidit a radice separatus. 2 Dicatis forsitan, Apostoli genio decerpi, si putatur coeli civis terrarum locis includi. Tamen quamvis benedictio poscentibus ubique præstetur, et exigat præsentiam martyris fides et devotio supplicantis : negari non postest, diligentiæ natali solo plus tribui, et majorem affectum loca impetrare, de quibus ad supernatrans- D itur. Quam fidem allegationi curationum multitudo jam præstitit? et utimur post obsidionem diabolicam testibus jam sanatis. Hæc licet per Redemptorem nostrum in toto orbe celebrentur: est tamen non modica monumenti illius per frequentiam comparata nobilitas quia per eum qui hominem mutavit in angelum, illustrari potuit natura telluris. Hanc visitatori vestro invidistis gratiam, æstimantes quia

1 Nullis tormentis subdenda] Ac proinde Symmacho, et si contra ipsum testarentur, nihil obfutura : quia non ignorabat, ut mox dicet, Theodericus, servilem assertionem innocenti examine non probandam. Ita regii præcepti invidiam hac etiam in parte amolitur.

2 Dicatis forsitan] Locus insignis ad eos revincen

Videamus si superest aliqua de regulari propositione defensio. « Visitatores, inquiunt, et aliis episcopis ipse dedit, et justum est, ut facti sui lege teneatur. Non vos in hoc titulo falsitatis incesso mendaciis adhærentia verba non arguo. Dico tamen, latorem juris definitionis suæ, nisi velit, terminis non includi; et nisi princeps fastigii summa moderetur, frustra ad illud quod dederit, jus vocatur. Lex probitatis et mentis est, quæ hominem viventem sine lege castigat proprie moribus impendit, qui necessitati non debet disciplinam. 3 Aliorum forte hominum causas Deus voluerit per [homines terminare : sed istius præsulem suo, sine quæstione, reservavit arbitrio. Voluit beati Petri apostoli successores cœlo tantum debere innocentiam, et subtilissimi discussoris indagini inviolatam exhibiere conscientiam. Nolite æstimare eas animas de inquisitoribus non habere formidinem, quas Deus præ cæteris suo reservavit examini. Non habet apud illum reus de allegationis nitore subsidium, quando ipso factorum utitur teste, quo judice. Dicas forsitan, omnium animarum talis erit in illa disceptatione conditio. Replicabo uni dictum : Tu es Petrus, et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam (Matth. xvi, 18); et, Quæcunque solveris super terram, erunt soluta et in cœlo (Ibid., 19); et rursus sanctorum voce pontificum dignitatem sedis ejus factam toto orbe venerabilem, dum illi quidquid fidelium est, ubique submittitur, dum totius corporis caput esse designatur: de qua mihi videtur dictum per prophetam : Si hæc humiliatur, ad cujus fugietis auxilium, et ubi relinquetis gloriam vestram (Isai. x, 3)?

Quid si immunda mihi labia habenti, et nullis succensi carbonis, ut Isaiæ concessum est, undis abluta, ipsum ad possessionis suæ tuenda privilegia Petrum apostolum liceret evocare, et quod agit precibus, humana voce loqueretur? quem si audiretis, hoc diceret: Filii hominum, usquequo graves corde? ut quid diligitis vanitatem et quæritis mendacium? Scitote quoniam mirificavit Dominus sanctum suum (Psal. iv,3). Quid stabilita Christi manibus cupitis fundamenta subruere? quid canum possessionis genium illius qua per culpas juvenescit, ariete pulsatis, et divisione ecclesiastici gregis novis me et post [carnem passionibus subjugatis? Inauditum sacrilegii genus est, quod mentitæ religionis honore coloratis: dehonestat venerandi reverentiam nominis, qui adjutorem se in his quæ in Deum jactat commissa, pollicetur. Condos quibus sacrorum hodie locorum, neque ad vota et preces concipiendas, neque ad coelestia beneficia consequenda, nullum est discrimen.

3 Aliorum forte hominum causas] Et hic quoque illustris est locus de primatu summi pontificis, et prærogativa sedis apostolicæ.