callidus huic signo ponebam milia centum;
hortos egregiasque domos mercarier unus
cum lucro noram: unde frequentia Mercuriale
imposuere mihi cognomen compita. Hor. novi,
et miror morbi purgatum te illius. Dam. atqui
emovit veterem mire novus, ut solet, in cor
traiecto lateris miseri capitisve dolore,

25

ut lethargicus hic, cum fit pugil et medicum urget. 30 Hor. dum nequid simile huic, esto ut libet. Dam. o bone,

[ne te

frustrere: insanis et tu stultique prope omnes,
siquid Stertinius veri crepat, unde ego mira
descripsi docilis praecepta haec, tempore quo me
solatus iussit sapientem pascere barbam
atque a Fabricio non tristem ponte reverti.

35

nam male re gesta cum vellem mittere operto me capite in flumen, dexter stetit et,,cave faxis te quicquam indignum: pudor" inquit,,te malus angit, insanos qui inter vereare insanus haberi. primum nam inquiram, quid sit furere: hoc si erit in te solo, nil verbi, pereas quin fortiter, addam.

quem mala stultitia et quemcumque inscitia veri caecum agit, insanum Chrysippi porticus et grex

40

autumat. haec populos, haec magnos formula reges 45 excepto sapiente tenet. nunc accipe, quare

desipiant omnes aeque ac tu, qui tibi nomen insano posuere. velut silvis, ubi passim

palantis error certo de tramite pellit,

ille sinistrorsum, hic dextrorsum abit, unus utrique 50 error, sed variis inludit partibus: hoc te crede modo insanum, nihilo ut sapientior ille, qui te deridet, caudam trahat. est genus unum stultitiae nihilum metuenda timentis, ut ignis, ut rupes fluviosque in campo obstare queratur. alterum et huic varum et nihilo sapientius ignis per medios fluviosque ruentis. clamet amica.

55

mater, honesta soror, cum cognatis pater, uxor:
,hic fossa est ingens, hic rupes maxima: serva!'
non magis audierit quam Fufius ebrius olim,
cum Ilionam edormit, Catienis mille ducentis
,mater, te appello' clamantibus. huic ego volgus
errori similem cunctum insanire docebo.

60

insanit veteres statuas Damasippus emendo: integer est mentis Damasippi creditor? esto.

65

,accipe, quod numquam reddas mihi' si tibi dicam
tune insanus eris, si acceperis? an magis excors
reiecta praeda, quam praesens Mercurius fert?
scribe decem a Nerio: non est satis; adde Cicutae
nodosi tabulas centum, mille adde catenas:
effugiet tamen haec sceleratus vincula Proteus.

70

cum rapies in ius malis ridentem alienis,

fiet aper, modo avis, modo saxum, et, cum volet, arbor. si male rem gerere insani est, contra bene sani, putidius multo cerebrum est, mihi crede, Perelli dictantis, quod tu numquam rescribere possis.

audire atque togam iubeo componere, quisquis

ambitione mala aut argenti pallet amore, quisquis luxuria tristive superstitione

75

aut alio mentis morbo calet: huc propius me, dum doceo insanire omnis, vos ordine adite.

danda est ellebori multo pars maxima avaris; nescio an Anticyram ratio illis destinet omnem. heredes Staberi summam incidere sepulcro, ni sic fecissent, gladiatorum dare centum damnati populo paria atque epulum arbitrio Arri, frumenti quantum metit Africa. ,sive ego prave seu recte hoc volui, ne sis patruus mihi. credo, hoc Staberi prudentem animum vidisse. ,quid ergo sensit, cum summam patrimoni insculpere saxo heredes voluit? quoad vixit, credidit ingens. pauperiem vitium et cavit nihil acrius, ut, si forte minus locuples uno quadrante periret,

80

85

90

95

100

105

110

ipse videretur sibi nequior. omnis enim res,
virtus, fama, decus, divina humanaque pulchris
divitiis parent; quas qui construxerit, ille
clarus erit, fortis, iustus. ,sapiensne?' etiam, et rex
et quicquid volet. hoc, veluti virtute paratum,
speravit magnae laudi fore. quid simile isti
Graecus Aristippus, qui servos proicere aurum
in media iussit Libya, quia tardius irent
propter onus segnes? uter est insanior horum?
nil agit exemplum, litem quod lite resolvit.
siquis emat citharas, emptas comportet in unum,
nec studio citharae nec Musae deditus ulli,
si scalpra et formas non sutor, nautica vela
aversus mercaturis: delirus et amens
undique dicatur merito. qui discrepat istis,
qui nummos aurumque recondit, nescius uti
compositis metuensque velut contingere sacrum?
siquis ad ingentem frumenti semper acervum
porrectus vigilet cum longo fuste, neque illinc
audeat esuriens dominus contingere granum,
ac potius foliis parcus vescatur amaris;
si positis intus Chii veterisque Falerni
mille cadis, nihil est, ter centum milibus, acre
potet acetum; age, si et stramentis incubet unde-
octoginta annos natus, cui stragula vestis,
blattarum ac tinearum epulae, putrescat in arca:
nimirum insanus paucis videatur, eo quod
maxima pars hominum morbo iactatur eodem.
filius aut etiam haec libertus ut ebibat heres,
dis inimice senex, custodis? ne tibi desit?
quantulum enim summae curtabit quisque dierum,
ungere si caules oleo meliore caputque
coeperis inpexa foedum porrigine? quare,
si quidvis satis est, periuras, surripis, aufers
undique? tun sanus? populum si caedere saxis
incipias servosve tuos, quos aere pararis,

115

120

125

insanum te omnes pueri clamentque puellae;

130

cum laqueo uxorem interemis matremque veneno, incolumi capite es? quid enim? neque tu hoc facis Argis, nec ferro ut demens genetricem occidis Orestes.

an tu reris eum occisa insanisse parente,

ac non ante malis dementem actum Furiis quam 135

in matris iugulo ferrum tepefecit acutum?

quin, ex quo est habitus male tutae mentis Orestes,
nil sane fecit, quod tu reprehendere possis:
non Pyladen ferro violare aususve sororem
Electran, tantum maledicit utrique vocando
hanc Furiam, hunc aliud, iussit quod splendida bilis.
pauper Opimius argenti positi intus et auri,
qui Veientanum festis potare diebus
Campana solitus trulla vappamque profestis,
quondam lethargo grandi est oppressus, ut heres
iam circum loculos et clavis laetus ovansque
curreret. hunc medicus multum celer atque fidelis
excitat hoc pacto: mensam poni iubet atque
effundi saccos nummorum, accedere pluris

140

--

145

ad numerandum. homimem sic erigit, addit et illud: 150 ,ni tua custodis, avidus iam haec auferet heres."

,men vivo?",ut vivas igitur, vigila. hoc age.',quid vis?“ ,deficient inopem venae te, ni cibus atque ingens accedit stomacho fultura ruenti.

tu cessas? agedum, sume hoc tisanarium oryzae.' 155 ,quanti emptae ? parvo.',quanti ergo?,octussibus." [,eheu!

quid refert, morbo an furtis pereamqne rapinis ?"
,quisnam igitur sanus?" qui non stultus. ,quid

[avarus ?

stultus et insanus. ,quid, siquis non sit avarus, continuo sanus ? minime. ,cur, Stoice? dicam. Craterum dixisse putato

non est cardiacus

hic aeger: recte est igitur surgetque? negabit, quod latus aut renes morbo temptentur acuto.

160

non est periurus neque sordidus: immolet aequis hic porcum Laribus; verum ambitiosus et audax: 165 naviget Anticyram. quid enim differt, barathrone dones quicquid habes, an numquam utare paratis? Servius Oppidius Canusi duo praedia, dives

antiquo censu, gnatis divisse duobus

fertur et hoc moriens pueris dixisse vocatis

170

ad lectum: postquam te talos, Aule, nucesque ferre sinu laxo, donare et ludere vidi,

te, Tiberi, numerare, cavis abscondere tristem,
extimui, ne vos ageret vesania discors,
tu Nomentanum, tu ne sequerere Cicutam.
quare per divos oratus uterque Penatis,

175

tu cave ne minuas, tu ne maius facias id,
quod satis esse putat pater et natura coercet.
praeterea, ne vos titillet gloria, iure

iurando obstringam ambo: uter aedilis fueritve
vestrum praetor, is intestabilis et sacer esto.
in cicere atque faba bona tu perdasque lupinis,
latus ut in circo spatiere et aeneus ut stes,
nudus agris, nudus nummis, insane, paternis ?
scilicet ut plausus, quos fert Agrippa, feras tu,
astuta ingenuum volpes imitata leonem.'

180

185

190

,nequis humasse velit Aiacem, Atrida, vetas cur?' ,rex sum.',nil ultra quaero plebeius.',et aequam rem imperito; ac sicui videor non iustus, inulto dicere quod sentit permitto.',maxime regum, di tibi dent capta classem reducere Troia. ergo consulere et mox respondere licebit?" ,consule.',cur Aiax, heros ab Achille secundus, putescit, totiens servatis clarus Achivis?

gaudeat ut populus Priami Priamusque inhumato, 195 per quem tot iuvenes patrio caruere sepulcro?" ,mille ovium insanus morti dedit, inclitum Ulixen et Menelaum una mecum se occidere clamans.' ,tu, cum pro vitula statuis dulcem Aulide gnatam