CALENDARIUM ANGLICANUM.

Hebraice Sivan, Ægytiace Parni, Græce Deseos,
Latine Junius, Saxonice Litha vocatur.
Luna Junii tertia hora accenditur.

Kal. Junii, sancti Nicomedis martyris.

IV Nonas, sanctorum Marcellini et Petri martyris.
II Nonas, sancti Petroci confessoris.

Nonis, sancti Bonifacii episcopi.

VII Idus, sancti Audomari episcopi.

VI Idus, Depositio sancti Medardi episcopi.

V Idus, sanctorum Primi et Feliciani martyrum.
III Idus, sancti Barnabæ apostoli.

II Idus, sanctorum Basilidis, Cyrini, Naboris et Na-
zarii.

XVII Kal. Jul., sanctorum Viti, Modesti, et sanctæ
Eadburgæ virginis.

XVI Kal., sanctorum Cyrini et Julittæ cum sociis

D

XVIII Kalendas Octobris, Exaltatio sanctæ crucis. A
Sanctorum Cornelii et Cypriani.

XVII Kal., sancti Nicomedis martyris.

XVI Kal., sanctorum Euphemiæ, Lucia et Geminiani.

XV., sancti Landberthi episcopi.

XII Kal., Vigilia.

XI Kal., sancti Mathæi apostoli et evangelista.

X Kal., sancti Mauricii cum sociis suis.

IX Kal., sanctæ Tecla virginis.

VIII Kal., Conceptio sancti Johannis-Baptistæ. Æquinoctium.

VII Kal., sancti Firmini martyris.

V Kal., sanctorum Cosma et Damiani martyrum.
III Kal., sancti Michaelis archangeli.
II Kal., sancti Hieronymi presbyteri.

OCTOBER.

Hebraice Theseri, Æpyptiace Faosi, Græce yperbereteos, Latine October, Saxonice Pinter pillith. Luna Octobris inter nonam et vesperam accenditur. Kal. Octobris, sanctorum Germani et Remigii episcoporum.

VI Nonas, sancti Leodegarii.

III Nonas, sanctæ Cristinæ virginis.

Nonis, sancti Marci papæ, Marcelli et Apulei.

VII Idus, sanctorum Dionysii, Rustici et Eleutherii.
II Idus, sancti Calesti papæ.

XVI Kal. Novembris, sanctæ Ætheldrythæ virgi-
nis.

XV Kal., sancti Lucæ evangelistæ.

VIII Kal., sanctorum Crispini et Crispiniani marty

rum.

VII Kal., sancti Amandi episcopi.

VI Kal., Vigilia.

V Kal., sanctorum apostolorum Simonis et Judæ.
III Kal., Ordinatio sancti Swithuni episcopi.
II Kal., sancti Quintini martyris Vigilia.

B

C

NOVEMBER.

Hebraice Imare, Egyptiace Athiri, Græce Dios,
Latine November, Saxonice Blotmonad.
Luna Novembris in vespertino tempore accenditur.
Kal. Novembris, Omnium Sanctorum. Sancti Cæ-
sarii.

IV Nonas, sancti Eustachii martyris.

VI Idus, sanctorum quatuor Coronatorum.
V Idus, sancti Theodori martyris.

III Idus, sancti Martini episcopi. Saneti Mennæ mar-
tyris.

Idus, sancti Bricii episcopi.

XV Kal. Decembris, sancti Aniani episcopi.

X Kal., sanctæ Ceciliæ virginis.

IX Kal., sancti Clementis martyris.

VIII Kal., sancti Chrisogoni martyris.

III Kal., sancti Saturnini martyris. Vigilia.
II Kal., sancti Andreæ apostoli.

DECEMBER.

Hebraice Casleu, Egyptiace Choeac, Græce Apileos,
Latine December, Saxonice Giuli.

Luna Decembris inter vesperam et medium diem ac-
cenditur.

III Nonas Decembris, Depositio sancti Byrini episcopi.

II Nonas, sancti Benedicti abbatis.

IV Idus, sanctæ Eulaliæ virginis.

III Idus, sancti Damasi papæ.

Idus, sancti Judoci confessoris, et sanctæ Luciæ virginis.

XII Kal. Januarii, sancti Thomæ apostoli.

VIII Kal., Nativitas Domini nostri Jesu Christi.

VII Kal., sancti Stephani Protomartyris.

VI Kal., sancti Johannis evangelistæ.

V Kalend., Necatio Infantium CXLIV millia.
IV Kal., sanctæ Tibbæ virginis.
II Sancti Silvestri papæ.

MABILLONII MONITUM IN SEQUENTES LITANIAS.

Veteres hasce Litanias, quæ una cum libro Psalmorum in membraneo Codice Remigianæ apud Rhemos Bibliothecæ continentur, Anglicanas dicere non vereor, non solum ob veteris Codicis characteres semisaxonicos, et nomina sanctorum plurimum Britannica seu Anglicana: sed maxime propter aliam obsecrationem, quæ adhibetur sub finem litaniarum : Ut Deus clerum et plebem Anglorum conservare digne

tur.

Earum antiquitatem probat in primis vetustas Remigiani Codicis ab annis prope nongentis exarati. Deinde sanctorum ætas, quorum suffragia postulantur; ex quibus nullus est medio sæculo vi inferior. Ad hæc, quod multi sancti apud Anglos, sub finem sæculi vii et initium sæculi vIII maxime celebres, in ipsis Litaniis omittuntur, scilicet Cuthbertus, Wilfridus, Aidanus, Aldhelmus, Ethildrita, ut taceam Mellitum, Laurentium, Paulinum, Columbanum, Biscopum, Geolfridum, Theodorum, Hadrianum, Bedam et alios. Ex quibus infero litanias istas labente sæculo vi in Anglicana Ecclesia usitatas fuisse. Unum huic sententiæ objici potest, nimirum Augustinum proximo post Gregorium loco nominari. Quod videtur emanasse ex decreto concilii Cloveshoviensis, anno 747 celebrati, in cujus capitulo 17 constitutum est, ut dies depositionis sancti Augustini archiepiscopi, qui ad gentem Anglorum a Gregorio prædicationis gratia missus est, ab ecclesiasticis et monasterialibus feriatus haberetur; ejus nomen in litaniæ decantatione post sancti Gregorii vocationem semper diceretur. Ego vero concedo sanctum Augustinum, qui in prædictis litaniis memoratur, non esse magnum Ecclesiæ doctorem, sed alium cognominem, Gregorii Magni discipulum, et Anglorum apostolum, quem

illum

in litaniis Anglicanis omissum fuisse nequaquam verisimile est. At nihil vetat Augustinum hunc sæculo vii in publicis litaniis apud plerasque Anglorum Ecclesias invocatum fuisse, tametsi nullum ejus rei decretum præcessisset. Sic enim in Ecclesiæ ritibus usu venire solet, ut quod prius in quibusdam Ecclesiis usurpatum est, communi dein episcoporum decreto confirmetur, totique uni provinciæ sive regno approbetur. Denique etiam permisso hunc Augustino locum in præmissis litaniis tributum fuisse ob decretum concilii Cloveshoviensis, repono id nihil detrahere earumdem litaniarum antiquitati, prout a me superius asserta est. Cum enim scriptor amanuensis veteres litanias sæculo vii usitatas paulo post concilium Cloveshoviense describeret, nil mirum si Augustinum post Gregorium inseruerit, concilii statuto hac in re obsecutus. Neque par est ratio de Cuthberto, aliisque celebrioribus sanctis superius laudatis : qui etsi publico tum cultu honorarentur, nulla tamen Anglicanæ Ecclesiæ lex excriptorem adegit ut vetustis ac pridem receptis litaniis recentiores sanctos pro arbitrio suo ascriberet.

Ex his porro validissimum argumentum pro Benedictinæ regulæ in Anglia propagatione, quæ invictis aliunde testimoniis demonstrata est, deduco. Siquidem in publicis Anglicanæ Ecclesiæ litaniis unus ex omnibus monasticæ vitæ institutoribus sanctis laudatur Benedictus, non Antonius, non Pachomius, non Basilius, non Augustinus, non Cæsarius, non Æquitius, non Aurelianus, non denique Columbanus. Unde consequens est, sæculo vii desinente vitæ monasticæ fundatorem apud Anglos unum audiisse Benedictum, cujus nempe regulam Augustinus in eam insulam invexerat. Accedit quod in dictis litaniis sancti Benedicti nomen bis repeti præscribitur, magna sane singularis honoris ac venerationis prerogativa, quæ nulli alii sancto, præterquam sancto Stephano et beatæ Mariæ virgini usque tertio laudatæ concessa est. Hic vero tam singu. laris sancti Benedicti apud Anglos cultus sine dubio processit ex commendatione tam Gregorii, quam Augustini, qui ambo sanctum Benedictum præceptorem ac institutorem suum venerantes, eumdem sibi subditis affectum inspirarunt.

Neque dici potest Augustinum alia quam sancti Benedicti regula in Andreano Gregorii cœnobio informatum fuisse, sed tamen ei ad Anglos in Britanniam abeunti Gregorium præscripsisse ut sancti Benedicti regulam in monasteriis institueret. Nam præterquam quod hoc gratis et sine fundamento adduceretur, ac naturali consecutione legitime inferri debeat Augustinum non secundum aliam quam quæ ab ipso in Anglia propagata est regulam in cœnobio Gregoriano vixisse, illud præterea hoc argumento validissime revincitur, quod si alium a sancto Benedicto vitæ religione institutorem Romæ habuisset Augustinus, ejusdem (ut fit) cultum ac venerationem etiam apud Anglos non neglexisset. Quod puto, facile concedent æqui rerum æstimatores. Cum ergo inter vitæ monasticæ auctores unius sancti Benedicti cultum Anglicanis Ecclesiis præscripserit, uti et regulam monasteriis, nullus jam dubitationi locus relinquitur eum sub eadem Benedicti regula Romæ duce Gregorio militasse. Hæc dixerim, non animo revocandi controversiam jam satis fuse agitatam, sed illustrandi argumentum quod ex his litaniis strictius ac brevius in dissertatione mea exposui. De aliis sanctis, qui in his litaniis memorantur, plerisque fere ignotis, plura hic observare non vacat. Illud tantum adverto, Columcillum eum esse, qui Columba Hiiensium abbas fuit, et sanctam Margaretam, cujus in his partibus non adeo antiqua memoria videbatur, in præmissis litaniis locum habere.

Ora. Propitius esto, parce nobis, Do-
Ora.

Ora. Propitius esto, libera nos, Domine.
Libera.
Ora. Ab omni malo,

Ora. Ab omni immundia cordis et cor-
poris, libera nos, Domine.
A morbo malo,

Ora. Ab hoste malo,

Ora. Ab insidiis diaboli,

Ora. A persecutione inimici,

Ora. A periculo mortis,

Ora. A ventura ira,

Ora. Per adventum tuum

Ora. Per nativitatem tuam,

Ora. Per baptismum tuum,

Ora. Per passionem tuam,

Ora. Per crucem tuam,

Ora. Per resurrectionem tuam, Libera.
Ora. Per ascensionem tuam,

Ora. Per descensionem Spiritus sancti,

Hæc oratio post litaniam canitur.

Magnificis mirificisque orationibus atque meritis recensitorum patriarcharum, prophetarum atque apostolorum, plurimorumque martyrum, vel electorum, atque confessorum omnium, petimus et oramus, ut quemadmodum eorum nomina vel memoriam in hoc sæculo memorare et recitare frequentamus, ita atque ipsi pro nobis in regnis cœlestibus affectuales ac privatas preces fundere dignentur, ut a Deo veniam et indulgentiam impetrare atque obtinere, et eorum desiderandam et aspiciendam speciem et gloriam in regno Dei videre, et congaudere mereamur, præstante Domino nostro Jesu Christo, cui est honor, et potestas, et imperium una cum Patre atque Spiritu sancto in sæcula sæculorum. Amen.

ANNO DOMINI DLXXVI.

SANCTUS DOMNOLUS,

EPISCOPUS CENOMANENSIS.

DE SANCTO DOMNOLO,
EPISCOPO CENOMANENSI, IN GALLIA.

(Ex Bollandio.)

§ I. Vita scripta, cultas sacer, reliquiæ. 1. Inter episcopos Cenomanenses in Gallia nonus habetur sanctus Domnolus, sive Donnolus, cujus fortia facta et præclara trophæa quæ novit sua ætate perpetrata, scripto reliquit auctor Vitæ, qui cum eo in hac vitæ mortalis peregrinatione plurimum se conversatum esse testatur in prologo, additque, num. 10, se cæcum ejus meritis illuminatum sæpius vidisse atque ab illo plura alia viri sancti miracula didicisse; et sub finem asserit energumenum ad sepulcrum ejus sanatum, multis annis sanum secum permansisse, imo tres cæcos, se aspectante, luce redintegrata, incolumes abiisse, et multos alios morbis afflictos se conspiciente venisse, eosque beati viri meritis sanos inde recedere vidisse. Fuit autem is ex præcipuis ecclesiæ cathedralis presbyteris, unde ecclesiæ no- C stræ bona restituta et villas indicat, num. 11, 15 et 18; ipsamque Vitam vulgavit sub auspiciis sancti Hadoindi episcopi Cenomanensis, inter quem et sanctum Domnolum fuerunt Badegisilus et Bertigramnus. Vitam sancti Hadoindi dedimus (Bolland.) in addendis ad 20 diem Januarii cum ejus Testamento, in quo, num. 3, basilicæ sancti Vincentii, quam Domnolus sanctæ recordationis episcopus suo labore construxit, donat pratellum, juris sui villulam, ut vel inde ejus erga sanctum Domnolum affectus queat agnosci. Vitæ stylum nonnihil se emendasse ait Surius, quam inde damus nostro modo illustratam et distinctam, quia primogenio stylo hactenus non potuit apud Cenomanos inveniri, magna licet adhibita diligentia. Hisce adjungimus aliam breviorem Vitam ex vetusto Codice monasterii Anisolani nobis

Ba Joanne Dardez procuratam et a Guilielmo Quirini transmissam, utroque nostræ societatis sacerdote et studiorum nostrorum amantissimo. Hæc Vita post priorem, cujus meminit, scripta est eo potissimum ut possessiones collatæ monasterio sancti Vincentii accuratius explicarentur. Cui subjungimus testamentum sancti Domnoli per modum obtestationis circa illud monasterium factæ clero Ecclesiæ suæ, cujus testamenti alterum exemplar pridem habebamus, alterum ex Ms. R. P. Ludovici Jacob a sancto Carolo, ordinis Carmelitani sacerdote, ipsi Parisiis descripsimus. 2. Mortuum esse sanctum Domnolum Kalendis Decembris indicant Acta, ad quem diem illius festum anniversaria celebritate recolitur a Cenomanensibus, et Saussaius in Martyrologio Gallicano ista scribit : «Cenomanis depositio sancti Domnoli, episcopi illius urbis et confessoris, cujus elogia expressa sunt die ejus ordinationis, scilicet 16 Maii: qua die ibidem celebriori cultu ejus est illustris memoria. » Idem Saussaius ad 16 Maii, post longum encomium ista habet: «Abiit quidem vir divinus ad superos Kalendis Decembris, quo die et in sacris Cenomanensis Ecclesiæ tabulis memoria ejus fulget, proprio cultu consignata.Verum Romana omnium mater Ecclesiarum hodie sacram ejus coronam veneratur, tanti antistitis ordinationem, etc. » Verum nulla ordinationis mentio fit in Martyrologio Romano, aut apud Molanum, Galesinium Canisium et alios, sed nuda memoria proponitur hoc 16 Maii, apud Cenomanos, sancti Domnoli episcopi. Nos, quod et Surius fecit, ejus vitam ad hunc diem damus. Joannes Bondonnetus, monasterii sancti Vincentii a sancto Domnolo