heroicis et ecclesiasticis Quæstionibus Boethii Eponis Duaci, anno 1581. incidit annus 5 Childeberti junioris. Sic Mabillonius (a). A opera Gilberti Cognati anno 1562, Basileæ, tum in Qua de re videsis Pagium (b) et Bollandianos (c). Ejus dies festus celebratur die 20 Martii. Exstat apud Fortunatum (d) luculentum carmen cui præmittitur epistola eidem Martino inscripta, ubi præclare ejus gesta miris laudibus exornantur. De eo item refert alia nonnulla, præter superius allata, Gregorius Turonensis (e). IV. Plura exstant ipsius ingenii monumenta : «< In his, inquit Mariana (f), quoniam crebris sententiis et styli acumine ad Senecæ similitudinem proxime accedit, duo libri De moribus, et De differentia quatuor virtutum cardinalium, ejus philosophi nomine inter reliqua ejus opera circumferuntur. » Septem itaque beati hujus præsulis typis excudenda tradidimus opuscula, quæ in antea editis divulsa habebantur. Eo- B rum primum inscribitur Formula honestæ vitæ, prout illud ex auctoris sententia laudant Trithemius (g) et Sigebertus (h). Idem tamen se legisse testatur sanctus Isidorus sub titulo De differentiis quatuor virtutum (i); cui proxime accedit anonymus Mellicensis (j). Hujusmodi libellum dicavit auctor Mironi regi Galliciæ: quam nuncupatoriam epistolam velut adhuc ineditam Dacherius in suo Spicilegio evulgavit (k); cum jam pridem eam edidisset Pictavis anno 1544 Elias Vinetus, et quidem alicubi emandationem, ut ex collatione ab editore Dacheriano instituta constat. Prodiit vero libellus idem absque præfatione tum inter (a) Mabill. loc. cit, pag. 247, num. 15. (b) Pagi. ad ann. 583, § 8. (e) Bolland. Act. sanct. tom. III. Mart., pag. 86, § 1, nom 2. (d) Fortun. lib. v, carm. 1, Bibl. PP. Ludg. tom. X, pag. 552 seq. (e) Greg. Turon. lib. 1 de Mirac. sancti Martin. cap. 11. Marian. de Reb. Hispan. lib. v. cap. 9, tom. I, p. 177, edit. Hag. Com. 1733. (g) Trithem. de Scciptor. eccl. cap. 221. C Opusculum istud excipit alterum De moribus, cura Leodegarii a Quercu anno 1556, Parisiis, in lucem emissum. Utrumque porro excusum exstat in bibliotheca PP. Lugdunensi (l), ut alias editiones omittamus. Quæ vero sequuntur reliqua quinque, Pro repellenda jactantia, De superbia, Exhortatio humilitatis, De ira et De Pascha, ex codicibus manu exaratis descripsit ediditque Joannes Tamayus Salazar in suo Martyrologio Hispano (m), unde illa desumpsimus. subjectis nonnullis conjecturis, quibus melior lectio fortasse alicubi reddatur. Denique septem hisce opusculis subdidimus ejusdem sancti Martini carmina tria, quæ Sirmondo accepta referimus (n), quorum prius Gregorio Turonensi memoratur his verbis (0) : «< Versiculos, inquit, qui super ostium sunt a parte meridiana in basilica sancti Martini, ipse (Martinus Galliciensis episcopus) composuit. » Qui quidem Gregorii locus cl. editori haud succurrit. Porro non est cur hic disseramus neque de Sententiis patrum Ægyptiorum ab auctore nostro ex Græco Latine redditis, quas in Vitis Patrum edidit Rosweydus; neque de Collectione canonum orientalium ex Græcis synodis, quorum item Latinam versionem idem elucubravit, de qua vero Collectione plura videas apud Fabricium (p). (h) Sigebert. de Scriptor. eccl. cap. 19. (k) Dacher. Spicil. tom. III, p. 312 nov. edit. 328. (n) Sirmond. opp. tom. II, p. 907 seq. edit. Paris. SANCTI MARTINI DUMIENSIS EPISCOPI BRACARENSIS OPUSCULA SEPTEM OPUSCULUM PRIMUM. FORMULA HONESTÆ VITÆ. AD MIRONEM REGEM GALLICIÆ a. Gloriosissimo ac tranquillissimo, et insigni catho-D milis episcopus. Non ignoro, clementissime rex, flalicæ fidei prædito pietate, Mironi regi Martinus hu- grantissimam animi tui sitim sapientiæ insatiabiliter Hanc præfationem desumpsimus ex Dacherii Spicilegio, tom. III, pag. 312. Eam laudat Trithemius lib. de Scriptor. eccl. cap. 221. poculis inhiare, eaque te ardenter quibus moralis A videtur, non continuo falsum est. Crebro siquidem scientiæ rivuli manant, fluenta requirere. Et ob hoc humilitatem meam tuis sæpius litteris admones, ut Dignationi tuæ crebro aliquid per epistolam scribens aut consolationis aut exhortationis alicujus, et qualiacunque sint dicta offeram b. Sed quamvis hoc a me exigat laudabile tuæ pietatis studium, scito tamen tenuitatis meæ insolentem continuo a cautis impingi propterviam, si regalis reverentiæ gravitatem aut assiduis aut vilibus, ut libet, dictis adjungam. Et ideo ne aut ego licentia piæ invitationis abuterer loquendo, aut vestro magis desiderio obsisterem reticendo, libellum hunc nulla sophismatum ostentatione politum, sed planitie puræ simplicitatis excerptum, capacibus fidenter auribus obtuli recitandum. Quem non vestræ specialiter instituo potestati cui naturalis sapientiæ sagacitas præsto est, sed generaliter his conscripsi, quos ministeriis tuis astantes hæc convenit legere, intelligere et tenere. Titulus autem libelli est Formula vitæ honesta; quem idcirco tali volui vocabulo superscribi, quia non illa ardua et perfecta, quæ a paucis et peregregiis Deicolis patrantur, instituit; sed ea magis commonet, quæ et sine divinarum Scripturarum præceptis, naturali tantum humanæ intelligentiæ lege etiam a laicis recte honesteque vivantibus valeant adimpleri. Quatuor virtutum species multorum sapientium sententiis definitæ sunt, quibus animus humanus componi ad honestatem vitæ possit. Harum prima est prudentia; secunda magnanimitas; tertia, continentia; quarta, justitia. Singulæ tibi in officiis quæ subsunt, annexæ sunt, ac bene moratum virum efficiunt. CAPUT PRIMUM. De prudentia. Quisquis prudentiam sequi desideras, tunc per rationem recte vives, si omnia prius existimes et perpenses, et dignitatem rebus non ex opinione multorum, sed ex earum natura constituas. Nam scire debes quia sunt quæ videantur esse bona et non sunt, et sunt quæ videantur non bona esse et sunt. Quæcunque autem ex rebus transitoriis possides, non mireris, nec magnum existimes quod caducum est; nec apud te quæ habes tanquam aliena servabis, sed pro te tanquam tua dispenses et utaris. Si pru dentiam amplecteris, ubique idem eris; et prout rerum ac temporum varietas exigit, ita te accommodes tempori; nec te in aliquibus mutes, sed potius aptes sicut manus quæ eadem est, et cum in palmam extenditur, et cum in pugnum astringitur. Prudentis proprium est examinare consilia, et non cito facili credulitate ad falsa prolabi. De dubiis non definias, sed suspensam teneas sententiam. Nihil inexpertum affirmes quia non omne verisimile statim verum est; sicut et sæpius quod primum incredibile B : faciem mendacii veritas retinet. Crebro mendacium specie veritatis occulitur. Nam sicut aliquando tristem frontem amicus, et blandam adulator ostendit; sic verisimilitudine coloratur veritas et ut fallat vel subrepat, coloratur. Si prudens esse cupis, in futurum, prospectum intende; et quæ possunt contingere, animo tuo cuncta propone. Nihil tibi subitum sit, sed per otium ante conspicies. Nam qui prudens est, non dicit: Non putavi quidem hoc fieri; quia non dubitat, sed exspectat; nec suspicatur, sed cavet. Cujuscunque facti causam require: cum initia inveneris, exitus cogitabis. Scito te in quibusdam debere perseverare, quia cœpisti : quædam vero nec incipere in quibus perseverare sit noxium. Prudens fallere non vult, falli non potest. Boni est viri, etiam in morte neminem fallere. Opiniones tuæ judicia sint. Cogitationes vagas et inutiles, et velut somnio similes non recipies; quibus si animus tuus se oblectaverit, cum omnia disposueris, tristis remanebis sed cogitatio tua stabilis, et certa sit; sive deliberet, sive quærat, sive contempletur, non recedat a vero. Sermo quoque tuus non sit inanis, sed aut suadeat, aut moneat, aut consoletur, aut præcipiat. Lauda parce, vitupera parcius. Nam similiter reprehensibilis est nimia laudatio, ut immoderata vituperatio. Illa siquidem adulatione, ista malignitale suspecta est. Testimonium veritati, non amicitiæ reddes. Cum consideratione promitte plenius quæ promiseris præsta. Si prudens est animus tuus, C tribus temporibus dispensetur. Præsentia ordina, futura prævide, præterita recordare. Nam qui nil de præterito cogitat, perdit vitam, qui nil de futuro. præmeditatur, in omnia incautus incidit. Proponas in animo tuo futura mala et bona ut illa sustinere possis et ista moderari. Non semper in actu sis, sed interdum animo tuo requiem dato : et requies ipsa plena sit sapientia studiis, et cogitationibus bonis: nam prudens nunquam otio marcet. Habet autem aliquando remissum animum nunquam solutum. Accelerat tarda, perplexa expedit, dura mollit, exæquat ardua. Scit enim quid qua via aggredi debeat : et distincte cuneta videt. Consilium peritorum, ex apertis obscura æstimat ex parvulis magna, ex D proximis remota, ex partibus tota. Non te moveat dicentis auctoritas, nec quis, sed quid dicat, intendito. Nec quam multis, sed qualibus placeat, cogita. Id quære quod invenire possis. Id disce, quod potes scire. Id opta, quod optari coram bonis potest. Nec altiori te rei imponas, in qua tibi stanti tremendum, ascendenti cadendum sit. Consilia tibi salutifera advoca. Cum tibi alludit vitæ prosperitas, tunc te velut in lubrico retinebis ac sistes, nec tibi dabis impetus liberos, sed circumspicies quo eundum sit, vel quousque. addidit ante illa sæpius litteris. b Sic idem rescribit, ubi antea erat afferam dictu. CAPUT II. A De magnanimitate. Magnanimitas vero, quæ et fortitudo dicitur, si insit animo tuo, cum magna fiducia vives liber, intrepidus, alacer. Magni animi hominis bonum est non vacillare, constare sibi, et finem vitæ intrepidus exspectare. Nil aliud magnum in rebus humanis, nisi animus magna despiciens. Si magnanimus fueris, nunquam judicabis tibi contumeliam fieri. De inimico dices: Non nocuit mihi, sed animum nocendi habuit; et cum illum in potestate tua videris, vindictam putabis, vindicare potuisse. Scito enim honestum et magnum genus vindicta esse ignoscere. Neminem susurro appetas, neminem suffodias, palam aggredere. Non geres, conflictum nisi indixeris; nam fraudes et doli imbecillum decent. Eris magnanimus, si pericula nec appetas, ut temerarius, nec formides, ut timidus; nam nil timidum facit animum, nisi reprehensibilis vitæ conscientia. Mensura ergo magnanimitatis est, nec timidum esse hominem, nec audacem. CAPUT III. De continentia. B riliter effusus, si muliebriter fractus. Odibilem quoque hominem facit risus, aut superbus, aut clarus [An elatus?] aut malignus et furtivus, aut alienis malis evocatus. Si ergo ipsos jocos exigis, hoc quoque dignitate sapientiæ gere, ut te nec gravent tanquam asperum, nec contemnant tanquam vilem. Non erit tibi scurrilitas, sed grata urbanitas. Sales tui sint sine dente, joci sine vilitate, risus sine cachinno, vox sine clamore, incessus sine tumultu : quies tibi, non desidia erit; et cum ab aliis luditur, tu sancti aliquid honestique tractabis. Si continens es, adulationes evita: sitque tibi tam triste laudari a turpibus, quam si lauderis ob turpia. Lætior esto, quoties displices malis, et malorum de te existimationes malas, veram tui laudationem ascribe. Difficillimum continentiæ opus est, assentationes adulatione repellere, quarum sermones animum voluptate resolvunt. Nullius per assentationem amicitiam merearis, nec ad tuam promerendam per hanc aditum pandas. Non eris audax, nec arrogans: submittes te, non projicies; gravitate servata, admoneberis libenter, et reprehenderis patienter. Si merito objurgabit aliquis, scito quia profuit; si immerito, scito quia prodesse voluit. Non acerba, sed blanda timebis verba. Esto vitiorum fugax ipse; aliorum vero neque curiosus scrutator, neque acerbus reprehensor, sed sine exprobratione correptor, ita ut admonitionem hilaritate prævenias, et errori facile veniam dato. Nec extollas quemquam, neque dejicias. Dicentium esto tacitus auditor, audientium promptus receptor. Requirenti facile responde, contemnenti facile cede: ne in jurgia exsecrationesque discedas. Si continens es, animi tui motus corporisque observa, ne indecori sint. Nec illos ideo contemnas quia latent; nam nil differt, si nemo videat, cum tu ipse illos videas. Mobilis esto, non levis; constans, non pertinax. Alicujus rei scientiam habere te nec ignotum sit, nec molestum. Omnes tibi pares facies sed inferiores superbiendo non contemnes. Superiores recte vivendo, non metuas. In reddenda officiositate, neque negligens, neque exactor appareas. Cunctis esto benignus, nemini blandus, paucis familiaris, omnibus æquus. Severior esto in judicio quam sermone, vita quam vultu : cultor clementiæ, detestator sævitiæ, bonæ famæ, neque tuæ seminator, neque alienæ invidus. Rumoribus, criminibus, suspicionibus minime credulus vel malignus, sed potius his qui per speciem simplicitatis ad nocendum aliquibus subrepunt, oppositissimus. Ad iram tardus, ad misericordiam pronus, in adversis firmus, in prosperis caulus et humilis occultator virtutum, sicut alii vitiorum. Vanæ gloriæ contemptor, et bonorum quibus præditus es, non acerbus exactor. Nullius imprudentiam despicias. Rari sermonis ipse, sed loquentium patiens. Severus, non sævus; sed hilarem non aspernens. Sapientiæ cupidus et docilis : quæ nosti, sine arrogantia postulanti imparties; quæ nescis, sine occultatione ignorantiæ tibi postula impartiri. Non conturbabit sapiens mores publicos, nec Continentiam vero si diligis, circumcide superflua et in arctum desideria tua constringe. Considera tecum, quantum natura poscat, et non quantum cupiditas expetat. Si continens fueris, eo usque pervenies, ut te ipso contentus sis. Nam qui sibi ipsi satis est, cum divitiis natus est. Impone concuC piscentiæ tuæ frenum et modum, omniaque blandimenta quæ occultam voluptatem trahunt, rejice. Ede citra cruditatem, bibe citra ebrietatem. Observa ne in convivio aut in qualibet vitæ communitate, quos non imitaberis, damnare videaris. Nec præsentibus deliciis inhærebis, nec desiderabis absentes. Victus tibi ex facili sit, nec ad voluptatem, sed ad cibum accede. Palatum tuum fames excitet, non sapores. Desideria tua parvo redime, quia hoc tantum curare debes, ut desinant: atque quasi ad exemplar compositus divinum, a corpore ad spiritum, quantum potes, te festina reducere. Si continentiæ studes, habita non amone, sed salubriter : nec dominum esse velis notum a domo, sed domum a domino. Non tibi ascribas quod non eris, nec quod D es; nec majus quam es videri velis. Hoc majus observa, ne paupertas tibi immunda sit, nec parcimonia sordida, nec simplicitas neglecta, nec lenitas languida; et si tibi res exigua sunt, non tamen sint angustæ: Nec tua defleas, nec aliena mireris. Si continentiam diligis, turpia fugito ante quam accedant; nec quemquam alium vereberis plus quam te. Omnia tolerabilia præter turpitudinem crede. A verbis quoque turpibus abstineto, quia eorum licentiam imprudentiam nutrit. Sermones utiles magis quam facetos et amabiles ama, rectos potius quam obsecundantes. Miscebis interdum serii3 jocos, sed temperatos, et sine detrimento dignitatis ac verecundiæ. Nam reprehensibilis risus est, si immodicus, si pue populum in se vitæ novitate convertet. Justitiæ post A ergo maculas prudentia immensurata perducet. Quihæc virtus est. CAPUT IV. De justitia. Quid est justitia, nisi naturæ tacita conventio, in adjutorium multorum inventa? Justitia non nostra constitutio, sed divina lex est, vinculum societatis humanæ. In hac non est quod æstimemus quid expediat: expedit tibi, quidquid illa dictaverit. Quisquis ergo hanc sectari desideras, Deum time prius et ama, ut ameris a Deo. Amabilis eris Deo, si in hoc illum imitaberis, ut velis omnibus prodesse, et nulli nocere. Et tunc te justum virum appellabunt omnes, sequentur, venerabuntur et diligent. Justus enim ut sis, non solum non nocebis, sed etiam nocentes prohibebis: nam nil nocere, non est justitia, sed abstinentia alieni est. Ab his ergo incipe, ut non auferas, ut ad majora proveharis, et aliis ablata restituas. Raptores quoque ipsos ne aliis timendi sint, castiga et cohibe. Ex nulla vocis ambiguitate coutroversiam nectes, sed animi qualitatem speculare. Nihil tibi intersit, an firmes, an jures a. De fide et religione scias agi, ubicunque de veritate tractatur: nam si jurejurando Deus invocetur, et non invocanti testis est, tamen non transies veritatem, ne justitiæ transcas legem. Quod si aliquando coarcteris uti mendacio, utere non ad falsi, sed ad veri custodiam b; et si contigerit fidelitatem mendacio redimi, non mentieris, sed potius excusaberis : quia ubi honesta causa est, justus secreta non prodit, tacenda enim tacet, loquenda loquitur: atque illi aperta, et secura tranquillitas, ut dum alii vincantur a malis, vincantur ab illo mala. Hæc ergo si studere curaveris, lætus et intrepidus cursus tui finem exspectabis, prospicies hæc tristia hujus mundi hilaris, tumultuosa quietus, extrema securus. CAPUT V. De mensura et moderatione prudentiæ. His ergo institutionibus observatis, quatuor virtutum species perfectum te facient virum, si mensuram rectitudinis earum æquo, vivendi fine servaveris. Nam si prudentia terminos suos excedat, callida et pavida commiseris, investigator latentium, et scrutator qualiumcunque noxarum ostenderis, notaberis timidus, speciosus forte, suspiciosus], attentus semper aliquid quærens, semper aliquid timens, semper aliquid dubitans, et subtilissimas suspiciones suas ad animi tui apprehensionem impingas. Monstraberis digito astutia plenus versipellis, e simplicitatis inimicus, contemplatere culparum et postremo uno nomine vocaberis a cunctis, malus homo. In has a Caute lege: nam multum interest inter simplicem assertionem et juramentum. Et hoc sane opus est religionis illud non. Forsan hyperbolice ita locutus est, quod vir probus atque perfectus. Est est, Non non, nisi major adsit necessitas, contentus esse debet, ut Christus monet in Evangelio. b Caute ista lege: nam certum est, mendacium B C D cunque in illa mediocri lance persistit, nec obtusum in se aliquid habeat, nec versutum. CAPUT VI. De moderanda fortitudine. Magnanimitas autem si se extra modum suum extollat, faciet virum minacem, inflatum, turbidum, inquietum et in quascunque extollentias dictorum actorumque, neglecta honestate, festinum; qui momentis omnibus supercilia subrigens, et bestiarius etiam quieta excitat, alium ferit, alium fugat. Sed quamvis audax sit impugnator, tamen multa extra se valentia ferre non poterit. Sed aut miserum appetit finem, aut ærumnosam sui memoriam derelinquit. Mensura ergo magnanimitatis est, nec timidum esse hominem, nec audacem. CAPUT VII. De modo temperantiæ. Continentia deinde his terminis astringat: cave ne parcus sis, ne speciose et timide manum contrahas. Ne in minimis quoque speculum ponas. Nam talis et tam circumcisa vilis putabitur integritas. Hac ergo mediocritatis linea continentiam observabis, ut nec voluptati deditus, prodigus et luxuriosus appareas nec avara tenacitate sordidus aut obscurus exsistas. CAPUT VIII. Qualiter sit moderanda justitia. Justitia postremo co mediocritatis tibi itinere regenda est, ut nec ductu jugiter [Al. turpiter] levi immotam semper animi rationem negligentia subsequatur. Dum neque de magnis, neque de minimis errantium vitiis corrigendi curam geris, sed neque licentiam peccandi, aut illudentibus tibi blande, aut illudentibus proterve permittis, neque rursus nimia rigiditate et asperitate, nil veniæ aut benignitati reservans, humanæ societati durus appareas. Ita ergo justitiæ regula tenenda est, ut reverentia disciplinæ ejus neque nimia negligentiæ communitate despecta vilescat, neque severiori atrocitate diuturna gratiam humanæ amabilitatis amittat. Conclusio præmissorum. Si quis ergo vitam suam ad utilitatem non tantum pariat, sed multorum inculpabiliter componere desiderat, hanc prædictarum virtutum formulam pro qualitatibus temporum, locorum, personarum atque causarum sequatur: eo mediocritatis insistens, quo per abrupta altrinsecus præcipitia, aut ruentem corporis devitet insaniam, aut efficientem puniat ignaviam c. quantumvis officiosum, nunquam esse licitum. Vide S. Thomam 2. 2. quæst. 110, art. 3, et Sixtum Senensem lib. v, Bibl. annot. 107. In ms. Codice his verbis desinit hoc opusculum: Aut deficientem contemnat invidiam, ut observat laudatus editor Bucherianus. LIBELLUS DE MORIBUS. I. Omne peccatum actio est. Actio autem omnis Alis displicere, est laudari. Male de te loquuntur hovoluntaria est tam honesta quam turpis; ergo voluntarium est omne peccatum. Tolle excusationem; nemo peccat invitus. Educatio et disciplina mores faciunt; et id unusquisque sapit, quod didicit. Itaque bona consuetudo excutere debet quod mala instruxit, nihil interest quo animo facias quod fecisse vitiosum est, quia facta cernuntur, animus vero non videtur. Nulla autem laus est non facere quod facere non possis. Quid homini est inimicissimum? Homo. Libenter feras quod necesse est; dolor patientia vincitur. Exspecta quo nunquam pœniteas. Non quam multis placeas, sed qualibus stude. In hoc tantum incumbe, ut libentius audias quam loquaris. Multos vitam differentes mors juncta prævenit. Itaque omnis dies velut ultimus judicetur. Tristitiam, si potes, ne admiseris; sin minus, ne ostenderis. Amico secreto admone, palam autem lauda. Verba rebus, non personis æstimanda sunt. Oratorem te puta, si tibi ante omnes quod oportet persuaseris. Ut licentiosa mancipia animi, imperio coerce linguam, ventrem et libidinem. Quod tacitum esse velis, nemini dixeris. Si tibi non imperasti, quomodo ab alio silentium speras? Ridiculum est aliquem odio nocentis innocentiam perdere. II. Monstro similis est avaritia senilis. Quid enim stultius est, quod dici solet, quam via deficiente viaticum augere? Omnes infantes terra nudos excipit. Non pudet te fortius nasci quam vivere? Quid dulcius quam habere amicum cum quo audeas ut tecum omnia loqui? Magnarum virium est negligere lædentem. Quid sis interest, non quid habeas. Nondum es felix si te turba non deriserit. Si vis beatus esse, cogita hoc primum, contemnere et contemni. Prius quam promittas deliberes; et cum promiseris, facias. Id agas, ne quis merito te oderit; et si nullos inimicos tibi faciet injuria, multos facit invidia. Solitudinem quæret, qui vult cum innocentibus vivere, optimus ergo animus et pulcherrimus cultor Dei est. Abstinebis ab alieno matrimonio. Præstabis parentibus pietatem, cognatis indulgentiam, omnibus æquitatem. Devitabis crudelitatem, et ministram crudelitatis iram. Non aliter vivas in solitudine, aliter in foro. Nihil petas, quod negaturus fuisti: nihil nega mines, bene autem loqui nesciunt; non quod merearis, sed quod solent ipsi. Homines de te mala loquuntur? Si merito, non quod loquuntur molestum est, sed quod non mentiuntur. Si immerito? Innocentia mea nunc maxime gaudeo; apparet enim illos vera objecturos si possent. Non es in patria tua? Patria tua est, ubicunque bene es; illud enim per quod bene est, non est in loco, sed in homine. Nihil magnum, nisi magno animo despicias. Quæ sunt maximæ divitiæ? Non desiderare divitias. Quis plurimum habet? Is qui minimum cupit. Quid est dare beneficium? Deum imitari. Honestius est cum judicaveris amare, quam cum amaveris judicare. Dissensio ab alio incipiat, a te autem reconciliatio. Succurre pauB pertati, amicorum, imo occurre. Amicos secundæ res parant, adversæ certissime probant. Pejora sunt tecta odia quam aperta. Itaque te minus loquax inimicus offendit quam tacitus. Mira ratio est, quæ non vult prædicari quod gaudet intellegi. Ignosci amat, qui quod odit ostendit. Eleemosyna non tam accipientibus quam dantibus prodest. Et spes præmii solatium sit laboris. Quæ est maxima egestas? Avaritia. Pecuniæ imperare oportet, non servire. Nullum conscium peccatorum tuorum magis timueris quam temetipsum. Alium potes effugere, te autem nunquam. Quis est pauper? Qui sibi videtur. Qui a multis timetur, multos timet. Infelicem erige, submitte felicitatem. Vera felicitas innocentia est. Nequitia ipsa sui pœna est Mala conscientia sæpe tuta est, secura qui exitum cogitabit. Beneficii accepti nunquam oportet oblivisci; dati, protinus. C IV. Inhonesta victoria est, suos vincere. Salis est pœnarum, potuisse punire. Inimicitias tarde suscipe, amicitias exerce moderate. Simultates depone. Imago animi sermo est. Qualis vir, talis oratio. Magna res est vocis et silentii temperamentum. Qui æquo animo malis immiscetur, malus est. Neminem laudaveris, neminem cito accusaris : semper puta te cum diis testimonium dicere. Vitium est omnia credere, vitium nihil credere. Utendum est divitiis, non abutendum. Nullum putaveris locum sine teste. Excusationem quærere, vitium. Fortior est qui cupiditatem vincit quam qui hostem subjicit. Est difficilli bis quod petiturus fuisti. Pacem cum hominibus ha- D mum, se ipsum vincere. Inique irascitur, qui suis bebis, cum vitiis bellum. Hoc habet omnis affectus, ut in quod ipse insanit, in id putet etiam cæteros furere. Maximum in eo vitium est, qui non melioribus vult placere, sed pluribus. Vis omnibus esse notus? prius effice ut neminem noveris. Bonum est non laudari, et esse laudabilem. Stultum est timere quod vitare non potes. III. Male opinentur de te homines, sed mali. Ma irascitur. Amare sic incipe, tanquam non liceat desinere. Maguarum rerum etiam si successus non fuerit honestus est ipse conatus. Nobilitas animi est generositas sensus; nobilitas corporis, generosus animus. Honestior est quem senectus ad otium returit, quam quem in otio invenit, et tunc incipit laborare. Turpe spectaculum præbet animus æger. Nunquam sit tristis facies tibi in commodo alterius. |