ELENCHUS AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXXXII CONTINENTUR. REGINO PRUMIENSIS ABBAS. De ecclesiasticis Disciplinis et Religione Christiana. 175. Stephani Baluzii notæ ad librum Reginonis De ecclesiasticis Disciplinis. 400. — Appendix actorum veterum quorum in notis facta mentio est. 455. De harmonica Institutione. 483. BERTARIUS VIRDUNENSIS PRESBYTER. Gesta episcoporum Virdunensium. 502. Diplomata et epistolæ. 529. ROBERTUS METENSIS EPISCOPUS. S. RADBODUS TRAJECTENSIS AD RHENUM EPISCOPUS. Radbodi breve Chronicum. 548. Sermo de S. Switberto. 548. Sermo de Vita S. virginis Christi Amelbergæ. 550. Homilia de S. Lebwino. 553. Carmina. 557. SALOMON CONSTANTIENSIS EPISCOPUS. Versus ad Dadonem episcopum. 562. Carmina. 575. WALDRAMMUS ARGENTINENSIS EPISCOPUS. ODILO MONACHUS S. MEDARDI SUESSIONENSIS. De translatione reliquiarum S. Sebastiani martyris et Gregorii papæ. 576.- Epistola ad Hucbaldum monachum S. Amandı. 628. Sermones tres. 629. Vita S. Lamberti. 643. STEPHANUS LEODIENSIS EPISCOPUS. HERVÆUS RHEMENSIS ARCHIEPISCOPUS. Epistola ad Witonem archiepiscopum Rothomagensem. 661. Concilium Rhemense præside Hervæo. 673. Statüta. 717. WALTERIUS SENONENSIS EPISCOPUS. - RADBODUS DOLENSIS. Epistola ad Adelstanum regem. 719. ABBO SANGERMANENSIS MONACHUS. De Bello Parisiaco. 721. DADO EPISCOPUS VIRDUNENSIS. De Vita Hattonis et Berhardi. 779. Fragmentum historicum. 779. AGIO ARCHIEPISCOPUS NARBONENSIS. Historia abbatiæ Vabrensis. 782. CYPRIANUS CORDUBENSIS ECCLESIÆ ARCHIPRESBYTER. OPERUM PARS PRIMA. HAGIOGRAPHICA. 825. Epistola de S. Theoderico. 825. Hymnus de S. Theoderico. 826. Vita S. Rictrudis abbatissæ Marcianensis. 828. — Passio S. Quirici et Julittæ martyrum. 851. - Vita S. Aldegundis virginis. 857.- Vita S. Lebwini presbyteri et confessoris. 875. De S. Jonato confessore 893. OPERUM FARS SECUNDA MISCELLANEA. 905.- Opuscula de musica. 905. De Harmonica Institutione, 905. Musica Enchiriadis. 958. Scholia de arte musica. Monachi egloga de laudibus Calvitii. 1041. - Epistola metrica ad Carolum Calvum imperatorem. 1048. Epitaphium Milonis monachi S. Amandi Elnonensis Hucbaldi magistri. 1049. epitaphium duplex. 1049. PERTZII PREFATIO IN CHRONICON REGINONIS. Regino, si Annalibus Prumiensibus, sæculo decimo sexto conscriptis, fides, nobilibus parentibus Altrepii ad Rhenum natus, inde ab anno 892 Prumiensis in Arduenna monasterii regimen tenuit. Quo æmulis agentibus, ut ipse conqueritur, destitutus, anno 899 Richarium, fratrem Gerhardi et Mathfridi, potentissimorum in Lotharingia comitum, « invidiosum sui negotii successorem sustinuit, » et reliquo vitæ in monasterio sancti Maximini prope muros Treverice urbis exacto, ibi etiam diem suppremum obiit. Lapis ejus sepulcralis una cum pedo fracto an. 1581 repertus, inscriptis elegis, licet valde mutilatis annum obitus 915 indicare videtur : Otium quo ultimis vitæ annis fruebatur, conscribendis tum chronicis, tum, ex jussu Ratbodi Trevirorum archiepiscopi, libris duobus de ecclesiasticis Disciplinis et religione Christiana, atque epistolæ de harmonica Institutione ad eumdem Ratbodum, lectionario totius anni præfixæ, impendit. Et hæc quidem nondum luci dâta est; libros de ecclesiastica Disciplina, quorum prior de rebus et personis ecclesiasticis, alter de vita et conversatione laicorum agit, post Joachimum Hildebrandum Stephanus Baluzius Parisiis an. 1671 edidit; Chronicorum libri, una cum anonymi continuatione usque ad an. 967, sæpius typis dati sunt, quod eos historiæ illustrandæ multum conferre dudum omnibus persuasum esset. Quibus tamen paulo diligentius inspectis, maximam eorum partem nullam legentibus utilitatem afferre fateamur necesse est. Nam liber primus, Bedæ Chronico de sex ætatibus mundi velut fundamento suo superstructus, in rebus enarrandis nihil fere nisi ipsa fontium verba sententiasque profert. Exscribuntur in eo præter Bedam Martyrologium aliquod (1) Exempli gratia anno 796, Iringum gentis Avarorum principem; a. 799, civitatis quæ dicitur Oscaclavis; a. 803, Calistus et Candidatus ; a. 806, Geta patricius; a. 808, rex Nortdanibrorum; a. 810, transito Rheno in loco qui Lippa dicitur; et plura ejusmodi. (2) Bouq., t. V., pag. 9, 10. A antiquum aut Vitae sanctorum, tum gesta regum Francorum, Pauli Diaconi Historia Longobardorum, gesta pontificum Romanorum, gesta Dagoberti, Vitæ sanctorum Goaris et Lamberti; sub finem etiam libri, dum Bedæ Cronicon rebus in temporum ordinem redigendis non amplius sufficeret, annis Caroli majorisdomus 4, 5, 10, 15, 16, 17, 18, 20, 21, 22, 24, 26, Annales Petaviani adhibiti sunt. In libro secundo triplex scribendi genus distinguas. Annis 741-814 auctor, Annalibus Laurissensibus innixus, praeter ea quæ inde desumpsit et haud raro corrupit (1), clausulam de Pippini regis consecratione (2), et annis 746 et 753 quædam ex narratione seniorum audita in rem suam vocavit, quæ, dubiæ licet fidei serioris tamen ævi scriptoribus placuerunt annis 814-870 rerum gestarum ordinem in tantum pervertit, ut omnia ea non monumentis, sed, quas ipse fontem suum esse confitetur. Patrum relationibus et meB moriæ non satis fidæ deberi pateat. Annis tantum 829, 847, 851, 860, necrologium monasterii sui, et in causa Lotharii et Theatberga enarranda collectionem aliquam epistolarum, qualem hodieque Treveris superesse V. cl. Wyttenbachius refert (3), consuluisse videtur. Denique post annum 870 ipse, non indiligens temporis sui spectator, plurima alias incognita memoriæ servavit ; nec tamen vel in iis fieri potuit, ut quidquid suo anno assignaret, cum totum opus post annum demum 900 (1) inchoaverit. Absolvit illud anno 907, antequam nuntius de Alani, Brittonum regis, obitu (5) in Germaniam perferretur, præfationem ad Adalberonem, Augustensem episcopum, initio anni 908, Burchardo Thuringorum duce nondum defuncto (6), addidisse videtur. Jam igitur, qualis et in quibus Reginoni auctoritas tribuenda sit, dijudicari potest. Quæ ex aliis hausit, non apud eum, sed in fontibus ipsis requiras; reliqua quo propius ad anum 900 accedunt, eo majorem fidem merentur; auctorem vero consulto nunquam veritatem adulterasse, tota operis ratio, et ea quæ annis 892 et 899 de se ipso profitetur, persuadent. Annos ab incarnatione Domini numerat, qua la tum. Cf. a. 888 narrationem de Ruodolfo rege; fortasse et post annum 901, cui Ungarorum irruptio in Italiam, quæ jam 900 contigerat, ascribitur. (5) Cf. Chron. a. 374 : Alanus qui et hanc (Britanniam) strenue hactenus gubernat. (6) Cf. Chron. a. 892: ducatus..... Burchardo comiti committitur, qui eum hactenus strenue gubernat, et præfationem. State University of Iowa 1 men voce hic diem Nativitatis intelligi, et annum A Nostris temporibus a quodam monacho Prumien- Opus posterioris ævi hominibus ita se acceptum reddidit, ut non solum eodem jam sæculo conti- nuatorem nancisceretur et ab annalista Metensi totum fere transcriberetur, sed postea quoque a principibus historicorum, Hermanno Contracto, Sigeberto Gemblacensi et Ottone Frisingensi, in rem suam versum sit. Præterea in Gesta Trevero- rum narratio de Treverorum eversione an. 882, plura in Chronographum Saxonem ot Hugonem Flaviniacensem, multo tamen plurima in Anna- listam Saxonem inde derivata sunt. Quæ omnia quantum ad restituendum Reginonis textum con- ducant, neminem fugiet, Majoribus tamen eam in rem subsidiis usus sum, dum mihi et eodices Regi- nonis antiquos, aut sociorum nostrorum studio re- pertos, aut Societatis impensis cum editis collatos, consulere licuit. Novæ igitur editioni inservierunt: B 1. Codex bibliothecæ publicæ civitatis Scafhu- sanæ, membranaceus in 4o, sæculi x vel xi, a bea- 2. Codex bibliotheca aulica Carlsruhanæ,mem- branaceus in 8° majori, foliorum 88, sæculo unde- cimo exaratus. Detexit eum et diligentissimam col- lationem a se confectam ultro Societati obtulit V. el. Molterus, serenissimi Magni Ducis Badensis e consiliariis, et bibliothecæ Carlsruhanæ præfectus. Codex, inscriptione ad calcem ejus teste, olim Al- C berti (ni fallor) cujusdam de Kneringen fuisse vi- detur. Primæ lineæ ante verba et tocius philoso- phiæ studiis deleta sunt; continuatio nulla adjecta. Folium unum, annorum 901 et 902 historiam con- tinens, excidit; tota quoque annorum 773-794 nar- ratio inde a verbis Tunc rex castra posuit ad eas- dem clusas usque Cum vero audissent loco suo deest, ita tamen ut inter verba anni 801 Hujus factionis fuere principes et initium anni se- quentis omnia quæ apud Reginonem inde a verbis an. 783 Post hæc (eodem anno) obiit Bertrada usque ad exitum anni 795 leguntur, inserta sint. 3. Codex olim monasterii Prumiensis, jam vero bibliothecæ publicæ Trevirensis, membranaceus in 4° minori, qui post Reginonem octo priora The- gani capita, Eginhardi Vitam Caroli atque Anna- les, et tum demum reliqua Thegani capita conti- net. In fine inscriptionem veterem præfert : Anno dominice incarnationis MLXXXIV scriptum est hoc D volumen ab Arnoldo scolari, præcipiente domno Wolframmo pio ac venerabili abbate Prumiensis cenobii. Totius codicis collatio viro cl. Wyttenba- chio debetur, cujus observationem de variis libri fatis legere juvabit. « Codex ms. a me collatus, a quodam Prumiensis cœnobii monacho anno 1084 est exaratus, sed, nescio quo casu, pervenit ad ma- nus cujusdam prioris cœnobii Epternacensis sæ- culo decimo sexto. Iste prior, Pater Henricus, ad instantiam et diligentem petitionem Petri Uren,pas- toris in Sefferen, Treveris in monasterio S. Maximi- ni factam, transmisit rursus Prumiam anno 1582. Sed postmodum ad multorum iterum manus suc- cessu temporis pertransiit; sic quoque Societatis Jesu collegio, tum in Trevirensis historiæ curam incumbenti anno 1589 ab archiepiscopo Joanne concessum fuit hoc exemplar ms., donec tandem sis abbatiæ conservabatur; quo mortuo, ad meum anno 1820 pertransiit usum.»Codex ab imperitis pro autographo habitus; quamvis bonæ certe notæ, tamen ne descriptus quidem ex autographo est, sed una cum Scafhusano et Carlsruhano ex codice jam aliquot locis corrupto fluxit, cujus etiam lacu- nas explere Arnoldus monachus conatus est. Qui tres codices, ut in aliis plurimis, ita in eo præcipue consentiunt, quod nullus eorum continuationem aliquam post annum 906, ut anno 892 sentiam il- lam, in quo tamen non diutius immoratus, æmulis agentibus, Richarium, fratrem Gerhardi et Math- fridi, invidiosum mei negotii successorem sustinui exhibeat; eam igitur in reliquis quoque codicibus 3. b. Præter hos codicem cui continuatio desit, Cantabrigiæ in collegio Claroballensi asservari, ex Gattereri libro Historische Bibliothek, tom. X, pag. 251, didici, cujus tamen compos fieri nequivi. 4. Annales Metenses, sæculo x aut XI compilati, Prumiensia omnia ideoque et utramque illam sen- 5. Editiones Reginonis omnes principi, anno 1521 6. Omnes Reginonis codices in quibus et conti- Moguntinæ dioecesis, pertinuisse videtur (7). Con- A 7. Contra codices quinque in Austria asservatos 8. Annalista Saxo Reginonem ejusque continuationem ita exscribit, ut eum haud raro contractum in usus suos vertat, quare et hic in censum venire debet. Notavi et aliquas lectiones codicis olim in monasterio S. Godehardi Hildesiæ conspicui, aut Reginonis aut, ut Eccardus contendit, Annalistæ Saxonis, margini editionis Pistorianæ a Meibomio seniore ascriptas atque in bibliotheca regia Hannoverana asservatas. 9. 10. Codices bibliothecæ palatina Vindobonensis inter historicos profanos n. 669 et 1068, membranacei in folio, sæculi xã. Cf. Mabillonii Annales Bened. t. III, p. 328. (8) Cf. Prodomum Germaniæ Sacræ, p. vin, ix, XIV; Archiv. der Gesellschaft, etc., t. III et V, p. 762; Placidi Braun Notitiam codicum mss. monasterii SS. Ulrici et Afræ, p. 110. 41. Codex bibliothecæ monasterii Claustroneoburgensis in Austria membranaceus, in folio, sæculi XII. 12. Codex Vindobonensis hist. prof. n. 1080, chartaceus in folio, sæculi xv, omnes unum eumdemque fontem agnoscunt. Id præter alia multa eo patet, quod Arnulfum imperatorem non Odingis, sed Ratisbonæ in cœnobio sancti Emmerammi, sepultum tradunt, et eadem clausula Huc usque Regino. Hæc quæ secuntur nos addimus, continuationem Reginoni adnectunt. Cum vero Austria litteras a Bawaria acceperit, et eadem clausula in codice membranaceo sæculi x, olim Frisingensi, jam in bibliotheca regali Monacensi asservato, legatur (9), eum Austriacorum fontem esse opinatus, Docenium nostrum de aliquot ejus lectionibus consului. Et V. cl. reliquas ut in codicibus illis se habere respondit, de Arnulfi vero serasura deletum, et ibi in margine ascriptum esse, pultura locum, qui jam ut in editis legatur, olim Frisingensem codicem Austriacorum fontem esse, perdes omnes qui loquuntur mendatium. Hinc certo jam asseverare licet. Nihilominus tamen, Austriacis mirum in modun consentientibus, Frisingensem totum cum editis conferri minime necesse erat. Hæc subsidia sunt, quorum ope novam Reginonis editionem institui. Præterea Modena in bibliotheca ducali codicem Reginonis anno 1093 exaratum evolvi, qui tamen nonnisi librum primum continebat, nec ullius nobis utilitatis esse poterat. Codex Gemblacensis Mabillonio teste una cum monasterio conflagravit; Parisiis codices regii n. 5017 sæc. xu, et n. 5018 sæc. xn cum continuatione, a. 5922 sæc. XII, mancus in fine; Londini codex Harleyanus n. 3676, et Cottonianus Tib. c. xi, 1 ; Cantabrigiæ in bibl. S. Benedicti Chronica abbatis Calii Gatterero teste in Hollandia exstant, et in abPrumiensis monasterii a Christo nato ad a. 1002; batia Murensi olim codicem sæculi x fuisse tradunt (10); quorum utinam desiderium apud hujus editionis lectores non moveatur. Cæterum librum primum et partem secundi usque ad an. 814 non ipsi ope codicis Schafhusani obiter recognovi, adjectis tamen quæ majoris momenti in reliquis occurrere videbatur, annis 814-906 codicem Schafhusanum reliquorum auxilio emendavi. Regino opus suum Adalberoni episcopo inscripsit; duo tunc ejus nominis, alter Basiliensi, alter Augustanæ ecclesiæ, præfuerunt; unum Augustanum Regino an. 887, et magna cum laude, in Chronico suo nominat, eique opus dedicatum esse opinari licet. (9) Cf. Docenium in v. Aretin Beitrare Bd. vII, p. 239, 242. (10) Cf. Archiv., etc., t. V, p. 767. 6 nostrorum temporibus litteris comprehendi, vestræ A lus ad hæc litteris mandanda idoneus inventus singulari prudentiæ examinandam transmisi, ut fuerit, notariis per incuriam otio torpentibus. vestro perspicaci judicio aut approbetur, aut con- Hac itaque de causa non passus sum tempora pademnetur. Quam in duobus libellis distinxi, exor- trum nostrorum et nostra per omnia intacta prædium capiens a primo incarnationis Dominicæ an- terire, sed ex multis pauca notare curavi, et ubi no, et consummans cœptum opus usque in præ- ad præsentia tempora ventum est, stylo temperasentem annum, qui computatur a præfata incar- vi propter quorumdam offensam qui adhuc sunt natione Domini nongentesimus octavus. Indignum superstites, latius hæc posteris exsequenda relinetenim mihi visum est, ut cum Hebræorum, Græ- quens. Accipite ergo hoc parvum munusculum ea corum et Romanorum, aliarumque gentium histo- benignitate qua devotione missum est a mea parriographi res in diebus suis gesta scriptis usque vitate. In calce autem obsecro lectorem, ut si illi ad nostram notitiam transmiserint, de nostris, hæc dicta nostra qualiacunque sint, placuerint, et quanquam longe inferioribus, temporibus ita per- ea sibi describi voluerit, hanc præfatiunculam petuum silentium sit, ut quasi in diebus nostris nullatenus omittat [quin eam in prima fronte liaut hominum actio cessaverit, aut fortassis nil di- belli adnotari faciat.] Gloriam celsitudinis vestræ gnum quod memoriæ fuerit commendandum ege- B multorum utilitatibus profuturam superna provirint, aut si res digna memoratu gestæ sunt, nul- dentia diu incolumem conservare dignetur. EXPLICIT PRÆFATIO 8. VARIE LECTIONES. . 7 quin eam 7 faciat deest 1, 2, 3. 8 inventus fuerit notarius, per 6. 6 notarius. torpens 7. explicit præfatio. Multi decertant et adhuc sub judice lis est, Feminei generis vel neutri chronica constent, Sed nobis pocius neutro proferre videtur. ita codex 2. INCIPIT LIBELLUS DE TEMPORIBUS DOMINICE INCARNATIONIS. Anno imperii Octaviani Cæsaris quadragesimo C secundo Jesus Christus, Filius Dei, natus est. Eadem nocte ab angelis evangelizatur, a pastoribus visitatur, octava die circumciditur, tertio decimo die, stella duce, a magis adoratur, et mysticis muneribus prædicatur. Quadragesimo die in templum cum oblatione a parentibus inducitur, a Symeone suscipitur, ab Anna agnoscitur, post hæc in Ægyptum deportatur, ubi manet usque ad obitum Herodis. Anno Dominicæ incarnationis secundo Herodes mittens in Bethleem et in omnibus finibus ejus, pueros innocentes jugulare præcepit. Deinde in domesticos arma convertens, multos perimit, dilectam sibi conjugem Mariamnem interfecit, filios quos ex ea susceperat Aristobulum et Alexandrum D in Samaria strangulari jubet, novissime Antipatrem ex Doside natum, incentɔrem et insimulatorem omnium malorum, gladio percutit. Post hæc miserabili morte perit, anno Dominicæ incarnatio_ nis sexto, regni vero sui 36. Anno Dominica incarnationis 7 Archelaus filius Herodis in Judæa regnat. Dominus Jesus ex Ægypto reducitur, et propter metum prædicti regis in Nazareth civitatem Galilee divertit, ibique usque ad tempora baptismi inhabitavit. Duodecimo suæ ætatis anno Dominus Jesus Hierosolymam conscendit, ibique in templo in medio doctorum residens, a parentibus post triduum invenitur. Anno Dominicæ incarnat. 15. Archelaus a Judæis apud Cæsarem accusatus, in Viennam urbem Galliæ exsilio relegatur. Regnum Judæorum inter quatuor fratres ejus Herodem, Antipatrem, Lisanam et Philippum dividitur. Cæsar Augustus postquam 56 annis et 6 mensibus Romanum rexit imperium, moritur. Anno Dom. incarnat. 16 Tiberius regnare cœpit, et regnavit annos 26. Anno Dominicæ incarnationis 27 Pilatus Judææ procurator a Tiberio dirigitur. Anno Dominicæ incarnationis 30, Tiberii autem 15, Johannes circa regionem Jordanis baptismum pœnitentiæ in remissionem peccatorum prædicat, multosque baptizat; inter quos ipsum redemptorem mun.li, qui omnium peccata abluit, aquis Jordanicis tinguit, post baptismum Dominus in desertum secedit, 40 dies jejunat, post jejunium temptatore superato, in virtute spiritus Galilæam ingreditur, apostolos vocat, regnum Dei evangelizat, multa signa et miracula facit. Anno Dominicæ incarnationis 32 Johannes bapti |