3) Sic a Davide Kimchi in libro radicum ad vocem discrimina inter hanc et vocem perbelle exponuntur, et in Mischna Megilla, cap. I. indicatur exacte, quomodo D' et ni vota, oblationes inter se differant. *) Tale est ? Job. IX, 9. XXXVIII, 31. Amos. V, 8., quod a Ges e nio in Lexico et a Fürstio in Concord. comparatum cum arab. II. conjug. accumulavit, unde do b. Berakot 114. dum exponit: ' گام cumulus, ad quod etymon accedit ¡ cumulus centum stellarum, et o’apia nylap'?, i. e. collectio stella rum parvarum, recte primum de acervo stellarum dicitur, dein speciatim transfertur ad Pleiades. 5) Exempla vitiosae interpretationis Talmudicorum et Rabbinicorum haec ponimus: festa, Exod. XXIII, 14. ubi a tres vices sunt; pediculi pro culicibus D' acini pro uvis non maturis, Num. VI, 4; □ II. COMPARATIO LINGUAE HEBRAICAE INTERIOR. §. 42. Hujus comparationis ambitus atque auctoritas. A traditione linguae hebraicae progredimur ad subsidia philologica, quae in comparatione hujus linguae tum cum semetipsa tum cum aliis linguis, cognatis potissimum, consistunt, inter quas comparationis species ordine, et ex parte etiam auctoritate, illa interior praeferenda est. Ea enim, praeterquam quod suffulta traditione quoad intelligentiam lexicalem plurima confert, omnia, quae ad doctrinam de formis et ad syntaxin spectant, subministrat *). Quae quidem emolumenta praestat primum ope contextus et parallelismi verbalis, dum voces ac phrases s. Scripturae hebraicas sive ex antecedentibus et consequentibus in eadem orationis serie obviis, sive ex adductis locis parallelis dilucidat atque determinat; dein ope etymologiae et analogiae linguae hebraicae, dum aut ex potestate elementorum vel significatione primaria vocabulorum, aut ex similitudine formae et loquendi modorum expressionibus non sat claris lucem affert. Ast ingens est inter haec usus loquendi investigandi subsidia ratione auctoritatis discrimen. Priora induunt naturam testimoniorum directorum, ita quidem, ut quoad contextum in eadem orationis serie atque locos parallelos ejusdem auctoris omnibus aliis praeferenda sint, et omnimodam certitudinem praebeant, dum contra posteriora, utpote inter subsidia indirecta inferioris ordinis referenda, nonnisi aliquam probabilitatem majorem minoremve suppeditant. (§. 22. 1. §. 23. 2. §. 24.) Quia vero de contextu Sect. I. Cap. II. Tract. I. et de locis parallelis Sect. I. Cap. III. Tract. I. uberior recurret sermo, hoc loco solummodo de etymologia et analogia linguae hebraicae pauca dicemus. *) Vide veteres Judaeorum grammaticos, veluti Da v. Kimchium in libro Miklol, qui in doctrina de formatione verborum, nominum et particularum ac de potestatibus vocalium signorumque diacriticorum, quaecunque monumenta prisci Hebraismi praebebant, studiosissime collecta nobis reliquerunt. §. 43. Etymologia hebraica. Licet etymologia sola vocabulorum notiones docere non valeat, ea tamen in linguarum studio minime sterilis censenda est (§. 23. II. 1. not. 4.); praeprimis linguae hebraicae investigatori multa et haud exigua commoda praestat. Etenim praeterquam, quod sicut in aliis linguis, ita et in hebraica multa illustrat, dum generatim significationes vocum hebraicarum derivatas ex significatione prima ejusque translatione ad alia significanda investigata clariores atque distinctas reddit 1), et syntaxin, quae abnormis videtur, ex significatione originali explicat 2), studium Hebraismi biblici singulari modo juvat. Et quidem 1. lucem desideratam affert pluribus locis, veluti si occurrit nonnumquam in Bibliis obliterata aut obscurata significatio prima 3), vel si ad primam vocis notionem alluditur), vel si omnino tropus, per quem vox a prima significatione ad alias notiones translata fuit, in similitudinem aut allegoriam transformatur 3), vel denique si synonyma junguntur, quorum alterum altero fortius est ); 2. confirmat aliorum, praesertim äñaž λɛyóμɛvwv ac rariorum, ubi aliis subsidiis sat firmata non est, potestatem ), nec non dubia, quae interdum de singulari vocis significatione a reliquis notionibus longius recedente oriuntur, dispellit, ostendendo, posse voci subesse hanc quoque notionem 3); 3. denique ad usum antiquarum versionum, quas inter fontes usus loquendi V. T. primo loco collocavimus, adeo necessaria est, ut ipsae, quae saepe etymologiam exprimunt, sine ejus lumine non intelligantur ). 1) E. g. significationem verbi 77 dominatus est, Genes. I, 26. Levit. XXVI, 17. coll. significatione prima adhuc residua, Joël. IV, 13. et in arabico et syr. 125 calcavit pedibus. Conf. etiam 7, D, etc. cum radicibus arabicis. 2) Sic, cur 2 amavit et elegit cum by et construatur, in eo esse dicunt, quod prioris origo in admiratione, posterioris vero in stupore quaerenda sit. Conf. §. 23. n. 4. 3) Talis est Exod. XIV, 5. in verbo п (fugit) prima significatio: sini strum latus obvertit, coll. برح Vide Suppl. J. D. Michaëlis p. 289 et Castelli Heptaglotton ad hanc radicem. *) Ita allusiones Eccles. VI, 10. Ps. IX, 20, 21, ex prima vocum DTNet significatione egregie illustrantur. Similiter, quae Jacobus moribundus dicit Genes. XLIX. alludens ad nomina propria filiorum suorum, coll. Genes. XXIX. XXX. ex etymologia nominum illorum lamen accipiunt. Conf. etiam Ruth. I, 20. etc. 5) Tale est: Carbones ignis conger ere super caput inimici (Rom. XII, 20. coll. Prov. XXV, 21. 22.), quod ex etymologia verbi by, in forma II. igni applicavit, tropice accepti est: emollivit, flexibilem et propensum reddidit. 6) Sic ope etymologiae eruitur, quae discrepantiae inter voces, nya, , nyt, by, ne etc., quae pro intelligentia et notionibus cognatis usurpantur, obtineant, et qui diversi videndi modi ac gradus verbis .etc. indicentur זָרָה צָפָה נָכַר נָבָט שָׁעָה חָזָה יְ רָאָה 7) Ita via, quod Exod. XXXII, 1. Jud. V, 28. postulante orationis con texta est: cunctatus est, tardavit, suffragio etymologiae w pudet (coll. Jud. III, 25.) confirmatur. Vide Gesenii Lexicon lat. edit. 1833. ad hanc vocem. 8) Fxemplo sit D, occurrens in titulis Psalmorum XVI, LVI, LVII, et al., quod ab Alexandrinis et Theodotione redditur snλoypapía, inscriptio in lapide vel columna, ita ut sit res memorabilis, et h. I. carmen memorabile, cui tamen interpretationi reliquae notiones (a □ abscondidit, recondidit derivatae) repugnare videntur; ast prima notio in dialecto syriaca superstes ( stigmata impressit, signavit) omnia conciliat. o) Quodsi LXX et Vulgatus, qui verba Ps. VII, 14. Syp: pub wyn reddiderunt: τὰ βέλη αυτὲ τοῖς καιομένοις ἐξειργάσατο, sagittas suas ardentibus effecit", vituperantur, etymologiae studio intelligitur, translationem non esse erroneam sed presse primae significationi verbi p arsit inhaerere, cujus notio translata est: ardenter persequutus est (Thren. IV, 19.), ita ut sint persecutores, et sententia nostri loci etymologice aestimati:,,Sagittas paravit illis, qui sunt persecutores (nostri)", quae interpretatio contextui congruit. §. 44. Analogia linguae hebraicae. Eodem fere loco cum etymologia inter linguae hebraicae subsidia ponenda est analogia linguae. Licet enim ipsa per se sola certitudinem non praebeat (§. 23. II. 1. not. 5), utilitate tamen non caret. Quid? quod in lingua hebraica analogia non tantum sicut in aliis linguis notiones vocabulorum illustrat atque confirmat, sed, quia apud Hebraeos in modo significationis formarum verbalium et nominalium definiendo frequentior est atque constantior, in studio hebraicorum usus hujus subsidii etiam securior, adeoque et frequentior esse poterit et debebit, saltem ubi alia subsidia desunt 1). Praesertim vero similitudinis rationem in significationibus verborum synonymorum et antitheticorum derivandis et determinandis hebraica crebro praeseferunt, quapropter attentio ad eam directionem, quam Hebraei hac in re sequuntur, multa declarabit 2). 1) Huc inprimis spectant conjugationes verbi hebraici, quae cum nihil aliud sint, quam variationes formae primae Kal ad constantem analogiam derivatae, etiam certam ac definitam significationis variationem annexam habent. Sic forma Hiphil verba intransitiva formae Kal in causativa vel transitiva variat, e. g. ? exivit, Hiph. exire fecit, eduxit 72 periit, Hiph. perdidit. Saepe tamen significatio formae Kal in Hiphil non mutatur, uti vợp et 'ợpṛ exuit, detraxit, ny et ŋŋ misit. Pari ratione formae nominales auctae ab initio per solent significationem formalem actionis vel loci actionis adjunctam habere, e. g. i cantus, 70 TT planctus, ♫ altare; exceptiones multae tamen non desunt, e. g. Do clavis, qua aperitur, crepusculum matutinum. Adjectiva terminantia in - sunt numeralia ordinalia, gentilicia vel patronymica, uti sextus, Hebraeus, ip aquilonaris, 'n Ephrataeus. Exquod idem est ac crudelis. T: cipitur 2) Sic, qui observaverit, Hebraeis virtutem dici a sapientia, uti scelus a stultitia, aroma poni pro grato et accepto, sicuti foetorem pro ingrato et odioso, et generatim theoretica transferri ad practica, physica ad spiritualia, plurima, quae in eorum usu obtinent, perspecta habebit. Ejusmodi sunt, si e. g. vocabula na intelligentia, ny¶ scientia, sapientia in s. Scriptura, praesertim in libris Salomonis, sexcenties de probitate, pietate et vitae integritate usurpata reperiuntur, et contra a stultitia pro scelere ac crimine dicitur, uti Genes. XXXIV, 7. Deut. XXII, 21. Jos. VII, 15. II. Sam. XIII, 12. et al.; si VN proprie foetuit, Exod. VII, 21. XVI, 20. etiam notat abominabilem et odiosum esse vel reddere, uti I. Sam. XXVII, 12. I. Sam. XIII, 4. II. Sam. XVII, 21. Genes. XXXIV, 30. Exod. V, 21. al., contra in odor stimulans frequenter pro sacrificiis Deo gratis et acceptis, e. g. Genes. VIII, 21. Levit. I, 9. 13. 17. etc. ponitur; si porro primum (physice) est: lapsus est, Prov. XIX, 2. et aberravit a scopo: Jud. XX, 16., dein (moraliter) peccavit, Levit. IV, 2. 3. Job. I, 22. al.; si 21, quod cum derivatis pro omnis generis bono physico dicitur, etiam passim pro bono morali usurpatur, contra y, quod pro malo physico varie frequentatur, non minus pro malo morali positum invenitur, et quae sunt plurima alia hujusmodi. §. 45. Leges et cautiones in usu horum subsidiorum adhibendae. Ne vero in usu etymologiae ac anologiae linguae hebraicae hallucinetur interpres, sed commodis laudatis potiatur, sequentia praecipere necessarium existimamus : 1. Quod etymologiam attinet, praeprimis curet, ut cognitionem de vocabulorum elementis, radicibus, accretione, compositione atque potestate originaria historicam sibi comparet (§. 23. II. 1.), ne collatio fundamento destituta in arbitraria atque inepta figmenta degeneret). In conferendis vero vocabulorum elementis diligens attentio ad leges, quae pertinent ad sonos eorumque convenientiam vel discrepantiam, ad permutationes et transpositiones literarum, ad vocales earumque vicissitudines, scrutatori linguae adhibenda est, quia ejus ope non solum sibi cavebit, ne heterogenea commisceat, aut quae sunt homogenea distinguat, sed plurima plana atque perspecta habebit 2). 2. Dein, ut ex cognita prima notione pro derivatis lucem repetere valeat, perspectas habeat rationes, quibus ducti Orientales, |