mystico-allegorica, quam vario modo recoxerant, substituta. Quo factum est, ut eorum expositiones spirituales speciosis quidem verbis exornatae, at fundamento grammatico-historico destitutae, non essent, nisi inania somnia et figmenta, quae nulli sano rerum aestimatori arridere possunt.

ad

Utraque interpretatio a suis asseclis diverso modo exculta fuit, dum alii grammatico - historicam, alii mystico - allegoricam aut moderarent, aut longius, imo usque ad extremas partes extenderent, alii alteram cum altera ratione minus apta conciliare conarentur3). Recentissima aetate inter Acatholicos extitisse, qui, cum exegesis, qua confessionis suae sectatores in diversas partes distractos viderent, ipsis non satisfaceret, methodum veterum et usum sanctorum Patrum reverterentur, alio loco videbimus*). Hoc loco notiores, quas Protestantes excoluerunt, interpretandi rationes plus minusve a recto tramite alienas paucis recensere ac dijudicare juvat. Ad finem potiores illorum interpretes subjiciemus, et cautelas in iisdem usurpandis observandas assignabimus.

1) Profecto illimitata s. Scripturam interpretandi libertate factum est, ut jam reformatores ipsi eorumque primi sectatores in perpetuo inter se conflictu essent, et quidem circa praecipuos doctrinae articulos, quo spectant dogmata de Christi praesentia in Eucharistia, de baptismo infantium, de justificatione, praedestinatione aliisque non paucis. *) Inde a tempore, quo singularum Ecclesiarum confessiones libris symbolicis stabilitae fuerunt, usque ad alterum saeculi XVIII. dimidium omnes fere Protestantium doctores uno ore profitebantur, Biblia, esse divinae originis, et interpretem Ecclesiae fide teneri. Caeteris ferventiores hac in re erant theologi Jenenses, inter quos Joh. Gerhard, Loc. theol. Francof. et Jen. 1610-22. Tom. II. p. 422 sqq. septem canones de interpretatione S. Script. proposuit, quorum sequentes adducere juvat:

II. Omnis Scripturae interpretatio debet esse fidei analoga.

VII. In Scripturae interpretatione tum veterum, tum recentiorum Ecclesiae doctorum laboribus grata mente uti et possumus et debemus.

Ast aliquot annis post medium saeculum XVIII. extiterunt duo viri, quorum scriptis magna ratione interpretationis biblicae mutatio adducta

est.

Alter erat Jo. Aug. Ernesti, qui sua institutione interpretis N. T. anno 1761. primum edita grammaticam potissimum interpretatiobem commendavit, statuens sensum in divinis libris non alio modo neque quaerendum neque confirmandum esse quam in humanis, licet caeterum

sublimiorem Scripturae indolem et analogiam fidei superioris aetatis, diversa tamen ratione restrictam adhuc respiceret.

Alter, Jo. Sal. Semler, ulterius progressus historicam interpretationem adeo promovit, ut omnia ex adjunctis historicis et opinionibus Judaeorum aetatis biblicae explicanda esse statueret, Jesu et Apostolis accommodatione dogmatica imputata et analogia fidei ab interpretatione Scripturae penitus exclusa. Praecipua ejus Scripta, quae huc pertinent, sunt: Apparatus ad liberalem N. T. interpretationem. Halae 1776. Item, Apparatus ad liberalem V. T. interpretationem. Ibid. 1773. Dein: Vorbereitung zur theologischen Hermeneutik. Ibid. 17604769. Denique : Abhandlung von freier Untersuchung des Kanons. Ibid. 1771 — 1774., et alia. Eum secutus est J. Gottfr. Eichhorn, ita ut magistrum discipulus superaret, dum, quae Semlero verbis tegere adhuc opus esse videbantur, ea palam proferret, ac magna cum libertate proponeret. Id fecit in operibus: Einleitung ins A. T. Lips. 1780-1783.; Einleitung in die apocryphischen Schriften des A. T. ibid. 1795. et: Einleitung in das N. T. ibidem 1804-1814. Eandem viam ingressi sunt plures, qui principia Semleriana magis magisque excoluerunt, inter quos praeprimis G. L. Bauer, qui primus Hermeneuticam s. V. T. solius conscripsit, Lips. 1797.; Th. Guil. Mayer, qui edidit: Versuch einer Hermeneutik des A. T. Lübeck 1799 et alii. Conf. Augusti, Einleitung p. 28 sqq. 53 sqq. 3) Conatum interpretum acatholicorum, pravis consectariis interpretationis grammatico-historicae ad sublimiorem sacrarum literarum indolem plane non attendentis varia ratione occurendi vides infra apud recentiores mysticos, imo etiam apud sectatores interpretationis moralis et panharmonicae SS. 244-246. Confer quoque Augusti op. cit. §. 103. 318-321. 4) Exempla interpretum acatholicorum, qui recentissimo tempore ad interpretandi rationem veterum et usum ss. Patrum recurrendum esse existimarunt, invenis infra S. 247., ubi opera Acatholicorum recensentur.

§. 239. Interpretatio rationalistica.

Ut jam praecipuas, quibus Acatholici utuntur, perversas interpretandi rationes singillatim recenseamus, eas praemittimus, quae methodum grammatico-historicam ultra modum extendunt, illas vero subjungemus, quae magis directionem mystico-allegoricam sequuntur, vel hanc cum ista plus minusve conjungere et moderare student. Ad priorem classem primum interpretatio, quam rationalisticam vocant, referenda videtur.

Equidem hoc nomine, si significatu latiori accipitur, interpretatio Acatholicorum generatim nuncupari potest, utpote quae rejecta omni auctoritate solius cujusvis interpretis intelligentiam, nempe ipsius rationem vel phantasiam sequitur. Imo ita accepta est supremum erronearum, quibus Acatholici adstipu

lantur, interpretandi rationum genus, cujus reliquae nonnisi diversae species seu immutationes sunt, et ex ipso primario Protestantismi principio prodit, quo s. Scripturae unica fidei norma statuitur, ad quam interpretandam insuper summa cuivis libertas a reformatoribus concessa est 1). Et licet Protestantium interpretibus mox post reformationem per fidem suae Ecclesiae, libris symbolicis consignatam, aliquod frenum injectum fuerit, quo, quamdiu ad illam respiciendum existimarunt, a gravioribus, quibus ratio humana sibi soli relicta obnoxia est, excessibus munirentur, quia tamen haec fides ipsa rationi humanae tantum innitebatur, utpote privata Theologorum, qui Symbola conficiebant, intelligentia e sacris literis desumta; patet, Acatholicorum interpretationem ne tunc quidem, quando ad confessionis suae fidem respiciunt, a rationalismo penitus liberam esse 2).

Ast hoc loco interpretatio rationalistica, significatu strictiori accepta, perstringenda est, per quam eam sacras literas tractandi et exponendi rationem intelligimus, quae recentiori tempore orta libros sacros cum profanis ejusdem generis esse vult, et in iis explicandis non solum fidei analogiam et Ecclesiae Symbola repudiat, sed etiam cuncta, quae complectuntur, seclusa omni immediata Dei actione, revelatione ac inspiratione ad solius rationis humanae captum ita exigit, ut quae hunc superant, puta mysteria, miracula et vaticinia, paucis quidquid supernaturale redolet, aut plane eliminet, aut modo naturali, adhibitis etiam, ubi opus fuerit, artificiis criticis vel exegeticis interpretetur.

Quantopere reprobanda sit ejusmodi s. Scripturam exponendi methodus, facile patet, quia per eam pia, quae sacris utriusque foederis documentis scriptis eorumque auctoribus debetur, et inde ab illorum origine per plurima saecula a cultissimis orbis terrarum nationibus exhibita est, veneratio plane evertitur, verbis loquentium non is, quem intenderunt, sed qui praeconceptis rationalistarum opinionibus respondet, sensus tribuitur, imo obtruditur, quod profecto primariis sanae Hermeneuticae legibus e diametro adversatur, et denique omnem positivam religionem e s. Scriptura exturbat 3).

1) Confer supra §. 236. not. 2. et 3.

2) Conf. dicta §. 238. nota 2. collatis, quae de auctoritate analogiae fidei generatim acceptae S. 158. in nota, et S. 170. not. 2. monuimus.

3) Indolem hujus interpretandi rationis et pessima consectaria, quae Protestantismo ipsi inde parantur, Protestantium cordatiores satis perspecta habent et deplorant. Sic I. A. Fessler in opere supra (S. 237. not. 2.) citato, Tom. III. p. 99. haec scribit:,,Die Freiheit der Schriftbehandlung war nicht mehr zu begrenzen, nachdem Semler seinen Grundsatz von der Perfectibilität der göttlichen Offenbarung in ihrem Inhalte durch Menschen gelehrt, und die Adoption desselben die Geburt einer neuen Theologie begonnen hatte. Das künstlich erzeugte Kind führte in seiner Entstehung den Namen: rein biblische Theologie und gab sich alle erdenkliche Mühe, seine wunderbare Gestalt in der heiligen Schrift abzudrücken und sie hernach als das unverkennbare Urbild der Bibel zur gefälligen Aufnahme darzustellen. In seinem Jünglingsalter hiess es Exegese, und es beschäftigte sich in seinem kräftigsten Muthwillen damit, aus der heiligen Urkunde des Kirchenglaubens mit der Fackel einer weltweisen Kritik ein Wunder nach dem andern, jetzt dieses kirchliche Dogma, und dann ein anderes wegzubrennen. Gegenwärtig steht der Mann als Rationalismus in seiner vollen Kraft da, im innigen Bunde mit der Weltweisheit, frei und muthig kämpfend gegen Bibel und kirchliches Dogmen-System, mit kühner Hand die evangelische Kirche zu demjenigen Ziele hinleitend, welches ihre berühmtesten Repräsentanten im fleissigen Gebrauch ihrer Lehrfreiheit bereits aufgesteckt haben. Sie wird nun fortfahren, die Offenbarungs- und Inspirationslehre, das Glaubensgeheimniss der Dreieinigkeit, die übernatürliche Heilsordnung, das Versöhnungswerk Jesu, die geistliche Wiedergeburt der Menschen durch die Gnade, die Auferstehung der Todten etc. noch eine Weile nach den Ansichten der Weltweisheit aufzuklären, und sich sodann ganz in die Arme derselben werfen müssen, um wenigstens in der Form einer reinen MoralSchule fortzudauern."

Exempla interpretationis rationalisticae in biblicis recentiorum Protestantium Commentariis frequentissima occurrunt; unum adduxisse sufficiat. Joannes II, 1 - 11. narrat, Jesum, cum Canae Galilaeae una cum matre et discipulis suis convivio nuptiali interesset, aquam in vinum convertisse. Usus loquendi, omnis orationis complexus et contextus, diserta denique ipsius auctoris inspirati declaratio eum miraculum enarrare voluisse, sat evidenter docent. Quapropter si nihilominus factum narratum non qua miraculum, sed qua singulare humanitatis specimen exponitur, qua ductus Jesus ad minuendam patris familias inopiam atque angustiam nocturno tempore, insciis convivis, clam per apparitores largam vini copiam apparasset, profecto hujusmodi violenta explicatio non sanae Hermeneuticae regulis, sed rationalismi studio attribuenda est. Conf. S. 201. not. 7.

S. 240. Interpretatio psychologica.

Non minus libera atque perversa est ea, quam Dr. Henr. Eberh. Gottl. Paulus invexit atque excoluit, interpretatio,

quae ad miracula in historia evangelica occurrentia expungenda legibus psychologiae abutitur, propterea psychologica dicta 1).

Equidem haec interpretatio veritatem historicam factorum prodigiosorum, quae Evangelistae ita referunt, ut manifestum sit, eos miracula narrare velle, tueri videtur; at ea per leges psychologicas ita explicare conatur, ac si plane naturali modo evenissent. Quem in finem, qui hanc interpretandi methodum sequuntur, innixi arbitrariis conjecturis, additis etiam, ubi opus fuerit, aut immutatis absque justa ratione, imo invito textu variis adjunctis, loquentem vel eum, ad quem eventus narratus spectat, ita animo affectum fuisse fingunt, ut, quae ipsi contingebant, prodigiosa esse putaret, licet reapse non essent, nisi effectus illius animi status, quo tunc occupatus erat. Quare ejusmodi narrationem ad leges psychologiae exigendam esse volunt eo fine, ut intelligatur, rem narratam non revera, sed in imaginatione solum loquentis vel ejus, de quo agitur, miraculosam esse 3).

Quam vitiosa sit haec interpretandi ratio, nemo rerum peritus non videt, cum textui sacro vim inferat, et historiam evangelicam pervertat, miraculis, quae ei ex certis Hermeneuticae legibus inesse cognoscuntur, pro libitu effervescentis cerebri figmenta substituens. Hinc mirum non est, quod Dr. Paulus, auctor hujus interpretandi methodi, non solum a Catholicis vehementer impugnatus fuerit, sed Protestantes quoque caeteris moderatiores acerbius in eum inveherentur 3).

sacras

1) Praecipua opera, in quibus Paulus Heidelbergensis hanc pravam literas ad sensus rationalismi detorquendi methodum exercet, sunt: Philologisch-kritischer und historischer Commentar über das N. T. Edit. II. Lübeck 1804 1805. IV Tomi. Exegetisches Handbuch über die drei ersten Evangelien. Heidelb. 1830. III Tomi. Das Leben Jesu als Grundlage einer reinen Geschichte des Urchristenthums. Heidelb. 1828. II Tomi. Hanc suam psychologicam interpretandi rationem Paulus ipse his verbis declarat atque commendat:,,Diese Ansicht ziehet uns aus dem Felde des Unglaublichen auf das Gebiet der Seelenlehre zurück, ohne dass der Neigung, was als Factum umständlich erzählt wird, auch als solches zu deuten, Gewalt geschähe. Ist doch das Meiste, was der Mensch Thatsache nennt, inneres Factum," Comment. T. I. p. 20. Quodsi vero hanc psychologicam, quam Dr. Heidelbergensis ad historiam evangelicam pervertendam adhibebat, interpretandi methodum vehementer reprobamus, consideratis tamen, quae S. 83. de contextu psychologico et §. 123. not. 4. de affectu cognoscendo diximus, psychologiam rite applicatam interpretationis biblicae subsidium esse

minime negamus.