Transmittenda censuimus, ut nec in fide retinenda, A nec in confulando Ariminensi concilio aliqua videretur (a) esse condissensio. Quicumque igitur nos træ unanimitatis optat habere consortium, quicum · que individuam pacem nobiscum habere desiderat, que sunt nostri sententiæ comprobare festinet, et idèi nobis (f. a uobis) memoratæ subscriptionem, et rescissionem Arimincusis concilii sine ambiguitate mittendo. Id certe petimus, quod complurium barum provinciarum porrigimus ipsi (6) consensu. Auctores autem hæresis Arianæ vel Aetiana, Valcutem et Ursacium, cæterosque eorumdem consortes non nunc esse quod manifestari apud Illyricum cœperunt, sed olim condemnasse (id est, ibi condeınnatos esse) manifestum est. Explicit. INCIPIT FRAGMENTUM XIII (Alias 11 partis). EPISTOLA (c) GERMINII EPISCOPI ADVERSUS ARIANOS (d) JAM SUBSCRIPSERANT IN CONCILIO ARIMINENSI, SCIENTES QUOD MALE FECERUNT (Circa an. 365 edita). Ego Germinius episcopus credo et profiteor esse unum verum Deum patrem, æternum, omnipotentem : et Christum filium ejus unicum et Dominum Deum nostrum, 705 de vero Deo patre verum Dei filium, ante omnia genitum, divinitate, charitate, majestate, virtute, claritate, vita, sapientia, scientia Patri per omnia similem, atpolc perfectam de perfecto genitum: susceptionem eliam hominis ex virgine Maria, sicut prophetæ futuram prædixerunt, et evangelicæ atque apostolicæ voces completum docent. Passiones quoque ejus et mortem et resurrectionem et in cœlis adscensionem sascipimus, credimus, profitemur: et quod in fine mundi de cœlis descensurus sit judicare vivos et mortuos, et reddere unicuique secundum opera ejus. Et in Spiritum sanctum, id est paraclitum, qui nobis a Deo patre per Filium datus est. Explicit. (a) Verbum esse suppletur ex ms. Sirm. Tum in Pithovano habetur condescensio. (b) Alias ex ms. consensum. Legendum esse consensu liquet ex superioribus his verbis, consensu omnium provinciarum jure rescindimus. (c) Germinii resipiscentiam, atque a Valente et Ursacio discessionem nulla nobis alia' vetcrum mionimenta produnt. Ipsemet Hilarius Tractatu adversus Auxentium anno 364 scripto cum adhuc cum Arians harresis fautoribus conjungit. Hæc igitur Germinii protessio ei adscribenda est tempori, quo, Lampsacena synodi legatis Occidentem peragrantibus, rerum Ariauarum lacies prorsus mutata est. Quod confirmatur ex epistola sequenti anno 366 consignata : quam a Valente et Ursácio, ubi primum secii alias sibi devinctissimi demutationem audierunt, scriptam esse non dubium est, ut cum ad suas partes revocarent. (d) In archetypo ins. Pithoeano hie relictum est spatiolum quoddam, quod relativo qui suppleveral Nic. Faber. Aliquid aliud desiderandum su-picamur. Est enim potius hæc epistola adversus eos, qui tune rescindere nolebant, quod in Ariminensi concilio male subscripserant. Videri etiam potest scripta adversus eos, qui in Sirmiensi congressu auni 358 reFaciare coacti sunt, quod paule ante in eadem vi‹ FRAGMENTUM XIV (Alias 1 partis). INCIPIT EXEMPLUM EPISTOLÆ VALENTIS, URSACH ET ALIO- 1. Germinius accusatur quod homœusion defendat.-- Сс D 2. Retractatio illius deposcitur. Dignare igitur hoc, quod quæritur, evidenter litteris tuis declarare: non dixisse, aut dicere, vel dicturum, similem esse per omnia Filium Patri excepta innativitate: ne quod perlatores litterarum Jovianus diaconus ct Martyrius subdiaconus verbo deprecationis suæ anto prædictos dominos meos fratres et coepiscopos nostros Valentem et Paulum asserebant, magis credivitate male fecerant. Et quidem subjecta fidel con fessio opposita est blasphemiæ, quam Osius subscrip tione sua ratam facere compulsus est, uti jam më nuimus pag. 460 (col. 482 nost. edit.), not. i, (e) Vix Paulus ac Valens per Jovianum diaconum ac subdiaconum Martyrium didicerunt, eam a Germinio editam esse fidci confessionem, quæ superiori Fragmento continetur, cum illum super ea re convenere. Sed ad ea, quorum maxime curiosi erant, nullo accepto responso, rursum apud Singidunum, una cum aliis congregati has ipsi litteras fecerunt. (f) In ms. contentione. Legenduni esse conventione liquet ex postreinis his verbis, sicut prima conventione admonitus es. Tum editi ex ms. Pith. ad omnes nostros fratres et coepiscopos nostros : corriguntur ex ms. Sirm. ex quo niox reponimus jactital, pro latitat. Integrior sic esset oratio : conventione facta a dominis... Valente et Paulo admonita Sanctitas tua noluerit, etc. (g) Nic. Faber mavult seu absolute. (k) Haud dubie Ancyrani, quo maxime auctore primum Ancyre Filium Patri substantia similem, ac postea Sirmii per omnia similem esse definitum est. Quae assertio ab Arianis Constantinopoli an. 360 congregatis dainnata est bile esse videatur, quia per omnia similem esse Fi- A ter judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio, lium Patri profitearis. Si enim sie te, sicut optaviInus, sentire scriptis tuis manifestaveris; querelam pro injuria a quibusdam clericis fuis Palladio et Gaio fratribus et coepiscopis nostris factam (f. facta), licet nolueris, sicut prima conventione admonitus es, exquirere ad æstimationem tuam (a) pertinet, illis scilicet præstantibus pro sua temeritate rationem. Hæc per Secundianum presbyterum, Pullentium lectorem, et Candidianum exorcistam transmisimus Charitati tu xv calendas januarias (anno 366), Gratiano nobilissimo P. et Dagalaifo conss., exemplum penes nos retinentes. FRAGMENTUM XV (Alias 1 partis). INCIPIT RESCRIPTUM (b) GERMINI! AD RUFIANUM, PALLA- Dominis Fratribus religiosissimis Rufiano, Palladio, ut omnes honorificent Filium sicut honorificqut Patrem (Joan. v, 22, 23); et iterum cui Pater dixit, Faciamus hominem ad imaginem el similitudinem nostram (Gen. 1, 26), nec dixit, ad imaginem tuam, vel, ad imaginem meam, ue aliquam dissimilitudinem in Filii sui divinitate demonstraret: sed propterea conjunxit, ad imaginem et similitudinem nostram, ut Filium suum sibi similem per omnia Deum manifesfaret. Iterum Evangelista, Vidimus gloriam ejus, glo. riam quasi unigeniti a Patre, plenum gratia et veritate. (Joan. 1, xiv.) Et Apostolus ad Corinthios, In quibus Deus hujus sæculi excæcavit mentes infidelium, ut non refulgerent illuminatione Evangelii gloriæ Christi, quæ est imago Dei (I Cor. iv, 4). Et iterum idem ApostoBlus: Et transtulit nos in regno filii charitatis suæ, in quo habemus redemptioner et remissionem pecculorum, qui est imago Dei invisibilis, primogruitus omnis creaturæ (Coloss. 1, 13 ci segg.). Et iterum idem Apostolus: 708 Hoc enim sentite in vobis, quod et in Christo Jesu, qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est se esse æqualem Deo, sed semetipsum exinanivit formam servi accipiens, in similitudine hominum factus (Philip. x, 5 et seqq.). Quis non C mam vera fuit caro nostra in Christo; ita et in Dei forma vera sit divinitss Patris in Filio? Et iterum : Vid-te ne quis vos seducat per philosophiam et inakem fallaciam secundum traditionem hominum, secundum elementa hujus mundi, et non secundum Christum ; quiæ in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter (Coloss. 11, 8). Si ergo omnis plenitudo divimlatis inhabitat in Christo, jam non ex parte similis et ex parte dissimilis, sicut nunc asserunt, qui propter contentionem sue libidinis retrorsum abeuntes, semetipsos a nobis averterunt. 1. Filium Patri per omnia similem esse et traditione et Scripturis doceri. Vitalis V. C. (c) militantis in officio sublimis Præfecturæ relatione comperimus, desiderare Sanctitatem vestram, significari 707 vobis aperte quid est, quod de fide nostra Valenti, Ur-intelligat, quia quemadmodum secundum servi forsacio, Gaio et Paulo displiceat. Necessarium duxi, his litteris patefaciendum Sanctitati vestræ, et id, quod in vobis ipsis ab initio esse confido, dicere. Nos boe quod et a patribus traditum accepimus, el divinis Scripturis quod semel didicimus, et quotidie docemus, Christum Dei filium Dominum nostram per omnia Patri similem, excepta innativitate, Deum de Deo, luinen de lumine, virtutem de virtute, integrum de integro, perfectum de perfecto, ante scula et anic universa, quæ intelligi vel dici possunt, genitum, cujus nativitatem nemo seit nisi solus Pater, ipso Filio adserente : Quia nemo novit Filium nisi Pater, neque Purem quis novit nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare (Matth. x1, 27): per quem facta sunt omnia, sine quo factum est nihil, secundum divinas Voces ipsius Salvatoris nostri Filii dicentis: Pater meus usque modo operatur, et ego operor (Joan. v, 18); et iterum, Quæcunque enim Pater facil, hæc et simili. ter Filius facit (Ibid., 19); et iterum, Ego et Pater unum sumus (Joan. x, 30); et iterum, Qui me vidit, vidit et Patrem (Joan. xiv, 9); et iterum, Quomodo D Pater vitam kabet in semetipso, itu dedit et Filio vitam habere in semetipso (Joan, v, 26); et iterum, Sicut Pater suscitat mortuos et vivificat, ita et Filius quos vult vivificat (Ibid., 21); et iterum, Creditis in Deum, et in me credite (Joan. xiv, 1); et iterum, Neque enim Pa (a) In ms Sirm., non pertinent illi scilicet. (b) Non ad superiorem epistolam, qua Valentis, Ersacii, Gail et Pauli, non Ruliani, Palladii, etc., nomine inscripta est. quæque son per Vitalem, sed per Secundianum, Pullentium et Candidianum est delata. Mam tamen huic occasionem pr.ebuisse concedendum est: ut qui se epistolæ suæ exemplum penes se retinere snperius testati sunt, illud subinde publicum fecerint. Quod nacur Rulianus, Palladius, 2. Quæ in contrarium afferuntur qui explicanda. Nim quod putant se pro magno de divinis Scripturis proferre, ut dicant Christum facturam ei ereaturam: e contrario nos secundum Scripturas dicimus viam, et januam, et lapidem offensionis, et petranı scandali, et fundamentum, et brachium, et manum, el sapientiam, el verbum, et agnam, et orem, et pastorem, el sacerdotem, et vilem, et dicu, es alia. Sed hæc omnia sic intelligimus et dicimus, ut virtutes el operationes filii Dei intelligamus, non ut divínam ejus ex Patre nativitatem hujuscemodi nominibus comparemus; quia ex nihilo omnia per Filium facta sunt, Filius autem non ex nihilo, sed ex Deo patre est genitus. 3. Valenus inconstantia, et fidei a Marco Arethusio Severinus ac socii, ab ipsomet Germinio rescire desideraverint, quid in ipsius fide Ursacio, Valenti, Gaio et Paulo displiceret. lis hoc rescripto facit satis: quod proinde aliquanto post prædictam epistolam, hoc est, non longe post aoní 367 in1tia, missum sit necesse est. (c) Editi ex ms. Pith., nunc ; ubi ex Sirm. restituiinus v. c. id est, viri clarissimi. Simile mendum cx codem ms. Sirm. jam castigatum est Fragm. 18, 11.5. editæ occasio. Miror antem prædictum Valentem A cum ab omnibus nobis (c) electum fidem dictasse, in aut oblitum esse, aut certe subdole dissimulare, quid in præteritum gestum definitumque sit. Nam sub bonæ memoriæ Constantio imperatore, quando inter quosdam cœperat esse de fide dissensio, in conspectu ejusdem imperatoris, præsentibus Georgio rpiscopo Alexandrinorum Ecclesiæ, (a) Pancratio Pelusinorum, Basilio episcopo tune Anquiritano, presente etiam ipso Valente et Ursacio, et (b) mea parvitate, post habitam usque in noctem de fide disputationem et ad certam regulam perductam, Mar (a) Vocem Pancratio, que prius deerat, supplcmus ex lib. u Socratis, cap. 29. (b) Sic legendum esse sentiebamus, non ut prius, et in ea pravitate, cum sententiam nostram ms. Sirm, confirmavit. (c) Ita emendandum esse constat, licet antea obtinuis ejectum. Quarnam sit illa fides a Marco dictata, ubi, quando et qua occasione edita sit, nunc paucis est disserendum. Eam Sirmii editam fuisse facile deprehenditur ex verbis Socratis lib. 11, cap. 20 et 30, quamvis ibi tres conventus Sirmienscs confundens, multa veris falsa intermisceat. Nam cum vere scribat synodum anno 351 Sirmii adversus Photinum esse celebratam ; falsum est quod ait, ei interfui-se Georgium Alexandriæ episcopum, quippe qui huic civiTali anno dumtaxat 356, præfectus est. Deinde cum veritati consentanenin sit quod memorat, in co conventu Sirmiensi, in quo Georgios Alexandrinus præsens aderal, a Basilio Ancyrano acerrime fuisse disputatum; illi tamen concedendum non est, Basilo wum certaminis quidquam cum Photino fuisse, si quidem huic jam longe antea deposito Germinio successerat. Vere etiam audierat Socrates formulam fidei in prædicto conventu a Marco Arethusio dictatam : sed hoc falso ad fidem contra Photinua scriptam retulit, in qua nusquam occurrit primarium illud decreto, similem esse per omnia Patri Filium. Jam vero convenit inter omues, conventum: de quo hic agitur post Ancyranam synodum anni 358 fuisse habitum. Neque minus constare debet, nibil in eo de Photino actuni, sed totam Basilii disputationem adversus Sirmiensis blasphemiæ auctores ac fautores exstitisse. Ex libro autem de Synodis certum est, Basilium aliosque Orientales anno 358, Ancyra Sirminm properantes ibi Valentem az sucios coegisse, ut fidei ipsis propositæ subscriberent, ac danimarent quod paulo ante fecerant. Quod non sine magna partium contentione factum nemo inficias ierit. Neque negabit quisquam, Basilino ac socios, cum Ancyræ ante Pascha eonvenissent, Sirmium ante Pentecosten pervenire potuisse. Quocirca quod apud Epiphanium her. 2x111, n. 22, habetur de subscriptique Valentis nocte Pentecosics jam illucescentis, ad coactain illam subscriptionem commode referas, quam Sirmii A»cyranæ synodi legati a Valente ac sociis extorseruit. Quod si ita est, hic Germinins de formula -anno 558 edita sermonem habet. Epiphanius enim quod nocte jam illucescentis Pentecostes, hoc item narrat factum esse, quando fidei sub-criptum quu Filius per omnia Putri similis esse definitur. Alia præterea suceurrunt in hujus opinionis gratiam. Plura tamen favent sententiæ Nicolai Fabri, qua existimat eam a Germinio indicari formulam, quæ Sirmii, imperatore præsente, xi kal. jun. Eusebio et Hypatio coss., edità est. et ab Athanasio, lib. de Synod. p. 875, inserta. Primo enim in cam convenit dies ab Epiphanio notatus. Nam Eusebio et Hypatio coss., hoc est 359 anno, Pentecostes nox in xi kal. jun. incidebat. Deinde cum scribit Epiphanius, Valentem professionis ibi editæ exemplum habere voluisse. B C D qua fide sic conscriptum est: Filium similem Patri per omnia, ut sauctæ dicunt et docent Scripturæ: cujus integræ professioni consensimus omnes, 709 et manu nostra subscripsimus. Si autem nunc aliquid spiritus hujus mundi suggerit, ex aperto adhuc scire non possumus. Nam ut nos professi sumus de Scripturis per omnia similem Filium Patri, excepta innativitate; exponant et illi de Scripturis, quemadmodum parte similis sit, parte dissimilis. 4. Et ideo, Fratres dilectissimi, hæc intrepidanter quod ad Ariminensem synodum deferret; Ariminense concilium tum in proximo fuisse significat. Et hre ipsa quidem a Valente et sociis Ariminensi synodo est proposita, que Eusebio et Hypatio cass. vulgata est. Demum in hac legitur Filium Patri per omnia Sed cum in ea ipsa etiam substante silentium desimilem esse, ut sanciæ dicunt et docent Scripturæ. cernatur; ægre intelligitur qui Basilius buic definitioni consensisset. Reponi quidem posset, cum hine Valentem inter et Basiliom nata esset controversia, quod ille substantie silentium, hie Filium per omnia Patri similem vellet; eam a Marco ita sedatam esse, ut quod vellet uterque, in una eamdemque ecthesi reperiret. Sed apud Epiphanium loco laudato perspicuum est, neque etiam tunc Basilium consensisse, ut substantiæ nomen taceretur, sicut ex Seleuciensis synodi gestis constat, cum illud postea constanter retinuisse. Præterea quis credat hoc nomen a Marco Arethusio suppressum, qui cum cæteris Orientalibus primæ Antiochena formulæ adhærebat, in qua, ut notat Sozomenus, lib. iv, c. 16, substantia assereba tur ? Quamquam non satis sibi constat Sozomenus, cum lib. v. c. 16, inquit, solos Anomœorum principes formule ejus auctores esse, que Sirmii au. 359, edita est; et tamen cap. 22, conceptis verbis testatur eos, quibus in Seleuciensi synodo placebat nt substantiæ nomen e medio tolleretur, prætendisse formulam fidei, quam paulo ante Marcus Sirmii composuerat, quam tum ulii susceperant episcopi qui tunc erant in Comitatn, tum Basilius episcopus Ancyræ. De Sirmiensibus formulis restat quærendum, quenam Constantii edicto suppressa sit. Multi cum Socrate, lib. 11, c. 30, ac Sozomeno, lib. iv, c. 6, hec ad secundam referendum esse existimant. A quibus percontari libet, quando prtent illius auctores laborasse ut illius exemplaria ex omnium manibus eriperent? an statim atque edita est? Sed etiam post in Gallias missa est. An post quam Ursacius ac Valens Ancyranæ synodi decretis subscribere coacti sim? At hoc certe Hilarius silentio non præterisset in libro de Synodis, quem et posi formulæ hujus editionem, el post coactam illam Ursacii ac Valentis subscriptionem composuit. Neque vero hoc consilii Arimimensiɛ tempore factum dixerint: quo nimirum Valens ac socii doctrinam in illa contentam revocare atquc confirmare cogitabant. Verius itaque juxta Athanasing, lib. de Synod. p. 905, dixeris, Valentem el socios, cum proposita Ariminensi concilio tertia forinula ob consules in ea prænotatos ab omnibus irrisi essent, apud imperatorem effecisse, ut ereptis exemplaribus tollere possent unde omni probro ac pudore suffici fuerant Sublatis igitur consulum nominibus, necnon vocabulis in omnibus, que ipsis valde incommoda, Sirmii pro tempore inviti tergiversantesque susceperant, camdern formulam et Nicææ in Thracia, et Arimini ar Seleucia subscribendam curarant. Cui sententiæ in hoc favet Sozomenus, lib. ¡v, c. 6. quod non dicat auctores Sirmiensis formula operam dedisse ut eam prorsus supprimerent, sed wi emendandam reciperent. Quod in tertiam, non in secundam convenit 723 et sinc mora vestræ dilectionis ad conscientiam, per A ignorans implicetur. Jam vestræ est unanimitatis, Cyriacum officialem, cujus prima inventa occasio est post Carinium diaconem quein ad vos misi, professionem destinavit : 710 ut per vestram quoque vi· gilantissimam devotionem apud Deum universæ fraternitati intimetur, ne quis fallacis diaboli laqueis rescribere mihi quid vobis sanctus Spiritus suggeral. Save intimo Charitati Vestræ, me huic epistolæ, propterea quod manus dolerem, subscribere non potuisse : subscribendum autem mandasse fratribus et compresbyteris nostris Innocentio, Octavio et Catulo. 711 712 FRAGMENTA EX ALIIS SANCTI HILARII IN VETERIBUS MONIMENTIS RELICTA. Ex tractatibus (a) in Job. B omni re maligna, quia Deum sola mente vitiis non admixta venerabatur? Deum autem colere, justitiæ. proprium officium est. I. Tanta enim et tam admirabilis in nos misericordiæ Dei bonitas est, ut per quem in Adæ offensa generositatem primæ et beatæ illius creationis amisimus, per eum rursum id quod amisimus obtinere mereamur. Tunc enim diabolus invidens nocuit: nunc autem, cum nocere nititur, vincitur. Movet enim infirmitatem per carnis nostræ omnia potestatis suæ tela, cum ad lasciviam accendit, rum ad ebrietatem illicit, cum ad odia stimulat, com ad avaritiam provocat, cnm ad cædes instruit, cum ad maledicta exacerbat. Sed cum per firmitatem animi horum omnium subrepentia incentiva reprimuntur, emundamur a peccato per hujus victoria gloriam; dictum enim ita est: Aut quomodo se emundabil natus ex muliere (Job xxv, 4)? Quia non exstante hoste, non erit bellum : cessante deinde bello victoria C deerit. Collidentium autem adversus nos vitiorum victoria non adepta, non erit emundatio ulla vitio rum: quia his insidiis corporis nostri pirata victo, colluctantium adversus nos passionum concertatione purgamur. Memores igitur et conscii illa ipsa corpora nostra omnium vitiorum esse materiem, per quam polluti et sordidi, nihil in nobis mundum, nihil innocens obtinemus; gaudeamus nobis esse hostem, in cujus concertatione quodam concertationis nostræ bello dimicemus. Item (b). II. Quas Job litteras legerat, ut abstineret se ab (a) Fragmentum hoc laudat Augustinus, et qua- D dam præfatione sic explicat lib. n contra Julianum, c. 8, n. 27: In quadam verg homilia de libro sancti Job, attende quid dicat, quemadmodum ipsius diaboli adversus nos indesinens bellum ex hoc fieri asserat, cum ea mala quæ in nobis sunt, excital contra nos : quod in nostrom fieri utilitatem vult docere, converiente scilicet divina misericordia malitium diaboli nd purgationem nostram. Tania enim, clc. (b) Ex jisdem homiliis in Job excerptum esse liquet hoc alterum fragmentum, quod Aitarii nomine, tacito operis titulo, primus iandavit Pelagius, ac deinde commemoravit et exposuit Augustinus," lib. de Nat. et grat. c. 62. (c) Hoc fragmentum cum subsequente Cassiano IV. Tertium deinceps illud congruuni fuit, ut quia Deus homo genitus in mundo, etc. De (d) expositione epistola ad Timotheum. V. Nam et cum dicit Scriptura, homo Christus, (1 Tim. 1, 5), et cum dicit, Christus mortuus est (Rom. vin, 34), et cum dicit, Verbum caro factum est (Joan. 1, 14); non est spoliandus per fraudulentiam legentis expositionibus suis sermo. Nam ubi homo Christus est, præcedit, Mediator Dei atque hominum : nt ex utroque, Deo et homine, unus subsista!; sitque inter hominem et Deum medius, confessione in se utriusque naturæ. Ubi vero Christus mortuus est, subjicitur, Qui resurrexit, qui est in dextera Dei. In morte ejus carnis nostræ infirmitas est, in resurrectione virtus ejus, in consessu Dei dignitas. 713 Ex libro (e) ad Constantium imperatorem. debemus, quæ quidem lib. vn Incarn. c. 24 (utinam (d) Titulus hic etsi inauditum Hilarii Opus notat, sulinexis tamen verbis donatur in hunc modum a concilio Spalensi c. 12: Sanctus ergo Hilarius in expositione epistolæ ad Timotheum sic loquitur : Nam et cum, etc. thee porro Hilarii nostri esse, puto, non ambiget, qui in ipsius lectione prorsus peregrinns non crit, aut etiam qui cum his alia ipsius verba lib. x de Trin. n. 66, compararit. An vero totain ad Timotheum exposuerit epistolam, dubitare per noS licet. (e) Ilec Hilarii verba a Cœlestino Papa I, in concilio laudata esse testis est Arnobius, lib. 11 de Conflictu cum Serapioue ubi et eadem sic adscripsit : est, a peccato scilicet Adam parente deducta; in sivilitudine peccati carnis est missus, exsistente in eo, non peccato, sed peccati carnis similim.. dine. Fragmentum (d) dubium. (a) filius hominis factus est (homo enim factus est A buit et peccatum. Sed quia ex peccato omnis caro Deus, non Deus factus est homo), et (f. scd) filius hominis factus est filius Dei. Superavit enim magnitudo Domini parvitatem servilis forma: ita ut ipsa servilis forma, quam assumpsit, cessaret esse servilis per eum Dominum, qui eam assumpsit. Si enim qui natura non filii Dei, per ipsum efficiuntur filii Dei; quanto magis ipse, qui natura filius Dei est, hunc cum quo voluntate sua alvo virginali conceptus et natus est, Ita sublimavit in Deum, ut in ejus nomine omne genu flectatur, cœlestium et terrestrium et infernorum, et omnis fingua confiteatur, quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei pa Hilarius quoque vir acris ingenii scribens ad Constan- (a) Magis placeret, Non Dei filius hominis plius factus est (homo enim factus est Deus, non Deus factus est homo): sed filius hominis factus est filius Dei. Hujusmodi sententiam Augustinus, Serm. CLXXXVI, n. 2, notat his verbis: Non ergo, inquit, vobis subrepat quorumdam sententia minus attentorum in regulam fidei et in Scripturarum oracula divinarum. Dicunt enim, Qui filius est hominis, factus est filius Dei; qui vero filius est Dei, non est factus filius hominis. Hoc ut dicerent, quod verum est attenderunt, sed verum eloqui non valuerunt. Quid enim altenderunt, nisi quia humana natura potuit in melius commutari, in deterius autem divina non potuit? Hoc verum est. Sed etiam sic, id est, noquaquam in deterius divinitate mutata, Verbum tamen caro factum est........... ac per hoc qui erat Dei filius, fucius ext filius hominis, assumptione inferioris, non conversione potioris. Apprime quidem solet. Hilarius ad oracula Scripturarum suum exigere sermonem, dum, v. g. lib. ix de Trinit. n. 5. de Christo ait: Hunc per omnia evangelict sermonis modum tenuit, ut se filium Dei credi doceret, et hominis filium prædicari admoneref, etc. ; el num. 3: Jpɛe ex unitis in idipsum naturis naturæ utrisque res eadem est; ita tamen, ut neutro careret in utroque, ne forte Deus esse homo nascendo desineret, et homo rursum Deus manendo non esset. Plura in promptu sunt: sed pluribus non eget, cui jam Ifilarij lectio familiaris est. Igitur in allato illius fragmento alios quidam latet abstrusior seusus. Quippe cum: Hilarius triplicem in Christo statum distinguat, primum ante suscepiam carnem, alterum in D IX. In quo omnes peccaverunt. In quo, id est, in Adam omnes peccaverunt..... Manifestum est in Adam peccasse, quasi in massa Ipse enim per peecalum corruptus, omnes quos genuit, nati sunt sub peccato. Testimonium de Hilarii doctrina circa Spiritus sancti processionem. Αγιος Ιλάριος ἐν τοῖς εἰς τὸν ̓Απόστολον ἐξηγηματι κοῖς, περὶ Πατρὸς καὶ Υἱοῦ θεολογών, φησὶ, μηδεμίαν ἐν τῷ ἁγίῳ Πνεύματι διπλόην νοεῖσθαι διὰ τὸ τὸν Πατέρα και τὸν Υἱὸν τὸ εἶναι παρέχειν αὐτῶν· ὅθεν ἄμφω μία ἀρχὴ τοῦ ἁγίου Πνεύματος χρηματίζουσιν : Hilarius in ex planationibus ad Apostolum, de Patre Filioque theologice loquens, ait nullam in Spiritu sancto duplicitatem intelligi, propterea quod Pater et Filius exsistentiam illi suppedisent; unde ambo unum principiun Spiritus sancti sunt. Eu miram atque perspicuan carne mortali, postremum qui resurrectionem ipsius excepit; ita eum in secundo stato Deum et hominem passím profitetur, ut in tertio hominem in Deum transiisse sensu a nobis sæpius explicato dicat. Unde allatus locus totus esse videtur de glorioso Christi statu, ad quem pertinet subjectum Apostoli testimo nium. Et quidem qui in Psal. CXLIII, n. 4, in Verbo assumente carnem formam Dei ita exinanitam dicit, ni totus in forma servi sit, procul abest ut servilem formam per susceptionem Verbi servilem esse cessa se prædicet. Qui igitur illum hic rationem reddere existimant cur una in Christo subsistentia sit, sententiam illius non satis videntur assecuti. (b) Vel ex homiliis in Job, vel ex perditis tractatibus in Psalmos excerptum est, quod a concilio Toletano iv, c.10, sic memoratur : Sanctus Hilarius dicit : Panem nostrum, etc.V. Ambros. lib. v de Sacr. n. 25. (c) Hæc verba non sine Hilarii elogio sic celebrat Augustinus, lib. 1 cont. Julian. c. 3, n. 9: Ecclesia catholicæ adversus hæreticos acerrimum defensorcm quis ignorat Hilarium episcopum Gallum? Qui cum de Christi carne ageret, attende quid dixerit: Ergo cum missus, etc. Eadem rursum indicat libro subsequenti cap. 4: Et ideo venerandus Hilarius, ex peccato esse omnem carnem, non cunctatus est dicere: scd num quid ideo negavit ex Deo? verum ea unde excerpse. rit, non declaravit. Non enim crediderim, librum hic indicari, cui titulus de carne Christi fuerit; sed tantum lectorem admoneri, Hilario in eo loco de carnis Christi prerogativa esse sermonem. Similis sententia occurrit, lib. x de Trinitate, num. 23. (d) Subjecta verba occurrunt in commentariis Ambrosio adscriptis in epistolas Pauli Rom. v. Ea tamen cum Augustinus, lib. iv contra duas epist. Pelagian. c. 4, ita profert, Sie sanctus Hilarius intellexit, in quo omnes peccaverunt, etc., bæreticam sententiam refellere voluisse videtur S. Hilarii Pietavensis auctoritate. Et merito quidem existimetur commentarios illos numquam legisse ; cum alias etiam plura in iis exstent Pelagio adversa, nec tamen quidquam aliud ex is adversus illum adducat. Itaque cum in hoc fragmento phrasim Hilarianam non satis internoscamus. iliud veluti dubium proponimus. |