comparationibus (1) proferimus, non secundum naturas corporales de Deo sentire credamur, nec passionibus nostris spiritalia comparare, sed potius rerum visibilium speciem ad intelligentiam invisibilium protulisse. Concedit præterea Augustinus, lib. 11 contra Maximi- A bis commemorata suni, ut cum aliquid ex humanis num, c. 26, n. 9, angelis illis licuisse Dei ac Domini se nomine commendare propter prophetiam futura nuntiantem, quia nimirum Christus, qui Deus ac Dominus est, in illis figuratus sit. Sic et Irenæus, lib. v, c. 1: Prædiximus quoniam Abraham et reliqui prophetæ prophetice videbant eum, id quod futurum erat per visionem prophetantes. Sed quovis modo intelligantur illa visa, stat prope eadem vis argumentorum, quæ ex illis Hilarius conficit. 3. Hæreticorum opiniones de Dei filio. Aiunt namque hæretici, non ex Deo esse Christum, id est, Filium non ex Patre natum, neque Deum ex natura, scd ex constitutione esse ; adoptionem scilicet ejus in (b) nomine, quia sicut plures Deo filii, ita et hic filius sit; dehinc liberalitatem in dignitate, quia sicut dii plures sunt, ita et hic Deus sit: indulgentiore tamen in eo et adoptionis et nuncupationis affectu, ut et præ cæteris sit adoptatus, et adoptivis aliis major creaturis ipse cæteris præstet. Aiunt etiam quidam eorum Dei omnipotentiam confitentes, in similitudinem cum Dei creatum, et ex nihilo 73 ut cætera in æterni illius Creatoris sui imaginem constitisse : verbo videlicet de non exstantibus jussum esse subsistere, Deo potente similitudinem sui ex nihilo coaptare. 1. Tria in hæreticos præmittenda veritatis assertioni. -Quamquam anterioribus libellis, quos jam pridem conscripsimus, absolute cognitum existimemus, fidem nos et confessionem Patris et Filii et Spiritus sancti ex evangelicis atque apostolicis institutis ob- B ipse sit filiis, et excellentius cunctis naturis creatus, tinere, neque quidquam nobis cum hæreticis posse esse commune, quippe illis divinitatem Domini nostri Jesu Christi sine modo et ratione et metu abnegantibus ; tamen etiam his libellis quædam necessario fuerunt comprehendenda, ut omnibus fallaciis eorum et impietatibus editis, absolutior fieret cognitio veritatis. Et primum cognoscendum est, quæ doctrinæ corum temeritas sit, quodve irreligiositas periculum : dehinc quid adversum fidem apostolicam, cui nos congruimus, habeant sententiæ, quidve dicere soIcant e contrario, quave verborum ambiguitate simplicitati audientium illudant: postremo qua interpretationum suarum arte veritatem divinorum dictorum virtutemque corrumpant. 2. Verbis humanis res divinas non bene explicari.— C Non ignoramus autem, ad res divinas explicandas, neque hominain elocutionem, neque naturæ humanæ comparationem posse sufficere. Quod enim inenarrabilc est, significantiæ alicujus finem et modum non habet: et quod spiritale est, id a specie corporalium exemploque diversum est. Tamen 72 cnm de naturis cœlestibus sermo est, illa ipsa, quæ sensu mentium continentur, usu (a) communis et naturæ et sermonis sunt eloquenda, non utique dignitati Dei congrua, sed ingenii nostri imbecillitati necessaria; rebus scilicet verbisque nostris ea quæ et sentimus et intelligimus locnturi. Atque hæc sicut primo libello (num. 19) testati sumus, nunc quoque idcirco a no(1) Proferemus. (a) Ha in mss. At in vulgatis, communi. (b) Editi, esse in nomine. Abest esse a mss. quorum aliqui subjiciunt, quia sicut plures Dei filii, ita et hic filius Dei sil. (c) In excusis, ab anterioribus esse episcopis, redundat esse, nec habent mss. Vocabulum homousion ab anterioribus episcopis prædicatum testatur epistola ad Paulum Samosat., tom. 1, concil. Dionysio Alexandrino adscripta, ipse fatetur Eusebius Cæsar. apud Socrat. 1. 1, c. 5: Nonnullos, inquit, veteres episcopos et scriptores, viros sane disertos atque illustres, in divinitate explicanda hoc verbo CONSUBSTANTIALI usos fuisse cognovimus. Inter eos, qui usi sint, duos Dionysios recenset Athanasius lib. de Synod., pag. 918, Tertullianus quoque adversus Praxeam num. 2, Patrem et Filium unius substantiæ prædicat. (d) Mss. de homousion In hoc nomine scribendu Ꭰ 4. Homousion ob sensus pravos respuere se confingunt. Qui illi sensus. Quin etiam id adjiciunt, cum unius substantia Patrem et Filium esse audiunt ab anterioribus (c) episcopis prædicatum, ut id subtiliter per speciem hæreticæ opinionis infirment: dicentes cos verbi hujus significationem, id est, unius substantiæ, quod grace oμoovarov dicitur, hoc sensu usurpare atque eloqui, tamquam ipse sit pater qui et filius, ex infinitate videlicet sua protensus in Virginem, ex qua corpus assumens, sibi in eo corpore, quod assumpsit, filii nomen addiderit. Et hæc quiden (d) de homousio corum falsitas prima est. Sequens illa est, quod affirment id enuntiationem homousii significare, quod rei anterioris atque alterius communio sit duobus, et tamquam prior substantia vel usia materiæ alicujus exstiterit, quæ participata duobus, et in utroque consumpta, utrumque illum ct naturæ anterioris, el rei esse testetur unius. Atque idcirco improbare se homousii aiunt confessionem, quod enuntiatio ejus neque Filium a Patre distinguat, et (e) posteriorem Patrem materia, (f) quæ sibi cum non sibi constat, illud quandoque per casus inflectentes, sæpius non. Hoc vocabulum priore illo sensu a Paulo Samosatensi prædicatum, et ab Antiochenis Patribus rejectum indicabat epistola Orientalium Sirmium delata, cujus argumentum refertur lib. de Synod. n. 81. (e) Unus codex Colb. cum. Vict. et Sorbon. potiorem: non malo sensu, si deinde subjiceretur, Patre materiam. Verius tamen alii habent posteriorem uti constat ex lib. de Synodis num. 63. Hune alterum sensum, cum a Paulo tantum per cavillationem ingestus esset, statim ab Antiochenis Patribus explosum fuisse tradit Athanasius lib. de Synod. pag. 920, quod cum Orientalium sententia proxime a nobis memorata num stare possit, suo loco ad librum de Synodis expendemus (f) Par. cum vetere ms. Colb. quæ sibi de filio. Forte, quæ sibi et filio. filie sit communis, ostendat. Tertio quoque hanc im- A Novit unum innascibilem Deum : novit ot unum uni probandi homousii causam comminiscuntur, quod socundum verbi hujuɛ significationem, ex divisione paternæ substantiæ esze Filius (a) existimetur; tamquam desectus ex eo încrit, ita ut (1) in duos sit res una divisa; et ideo substantiæ dicantur unius, quia portio desccta de toto, in natura ea sit unde desecta est : nee posse in Denm cadere divisionis passionem, quia et demutabilis erit, si imminutioni per divisionem fiat obnoxius : et imperfectus efficietur, perfectionis suæ in portionein alteram (2) docedente substantia, 5. Filium semper esse cur negent.- Nec non in eo se eleganter doctrina propheticæ, sed et evangelica atque apostolicæ 74 posse (3) existimant contraire, ut Filii nativitatem intra tempora prædicent. Cum cnim vitiosą a nobis asserant dici, Filium semper B fuisse; necesse est, excludendo quod semper fuerit, nativitatem ejus confiteantur ex tempore. Si enim non semper frit, erit tempus quo non fuit. Et si est tempus quo non fuit, orit anta eum tempus : quia qui non semper est, sase cœpit ex tempore. Qui au, tem oaret tempore, non potest eo carere quod sem, per est. Respuere se autem id, quod semper filius fuerit, ob eam causam aflirmant, ne per id quod semper fuit, sine nativitate esse credatur: tamquam per id, quod semper fuisse dicitur, inuascibilis prædicetur. : 6. Nec homousion nec semper esse Filium sensibus relatis admittit Ecclesia. O stultos atque impios metus, et irreligiosam de Deo sollicitudinem! Hæc, quæ in homousii significatione et in eo quod semper Filius esse dicitur arguuntur, Ecclesia abominatur, C respuit, dainnat. Novit enim unum Deum ex quo omnia novit et unum Dominum nostrum Jesum Christum per quem omnia, unum ex quo, et unum per quem; ab uno universorum originem, per unum eunctoram (6) creationem, In uno ex quo, auctoritatem innascibilitatis intelligit; in uno per quem, potestatem nihil differentem ab auctore veneratur : eum ex quo et per quem, ad id quod creatur, (c) in his quæ creata sunt (4) communis auctoritas sit. Novit in Spiritu Deum Spiritum impassibilem et indesecabilem; didicit enim a Domino, spiritui carnem et Ossa non esse (Luc. xxiv, 39): ne forts cadere in eum corporalium passionum detrimenta credantur, (1) In duobus. (2) Decidente. et (a) Tertium hunc sensum, quem Manichæi fuisse D liquet ex n. 12, testatur Eusebius apud Socrat. lib. 1, cap. 5, Constantinum ipsum respuisse, consubstantiale de corporeis affectionibus non posse intelligi, neque Filium Dei vel divisione vel descctione, ut ita dicam, constare, etc. Huc usque ac deinceps tli larius Filium consubstantialem Patri ita caute prædicat, ut omnem horum pravorum sensuum suspicionem procul amoveat. (b) Vetus codex Colb, cum Par. eunclis eventionem. Universorum, ut pote ipsius etiam Filii, a Patre est origo. (c) Val. bas. ns. et in his ; alii recentiores,et in kis. Hoe sibi vult, Patri ex quo et Filio per quem emnie, quantum ad virtutem creandi et respectu rerum creatarum, communem esse auctoritatem genitum Dei filium. Confitetar Patrem æternum et ab origine liberum : confitetur et Filii originem ab æterno: non ipsum ab initio, sed ab ininitiabili : non por se ipsum, sed ab co, qui a nemine semper est, natum ab æterno, nalivitatem videlicet ex paterna aternitate sumentom. Caret ergo fides nostra bæreticæ pravitatis opinione. Edita 75 namique est sellsus nostri professio, licet nondum sit ratio professionis exposita. Tamen pe quid, in homousii a Patribus nuncupati enuntiatione, et in ca quod semper fuerit confessione, suspicionis relinqueretur; ista memorala sunt, quibus et subsistere Filium in substantia qua genitus ex Patre est cognosceretur, el Patri de substantia qua manebat per Filii nativitatem nihil esse decerptum, et homousion Patri Filium non de commemoratis superius vitiis causisque a sanctis et (4) doctrina Dei calentibus viris essc memoratum ; ne quis forte existimaret adimi per usiam nativitatem unigeniti Filii, quod Patri homousios diceretur. 8. Scripture quibus simplices decipiunt Ariani. Conantur enim, sola Dei Patris divinitate celebrata, Filio auferre quod Deus est; quia scriptum sit : Audi, Israel, Dominus Deus tuus (g) unus est (Deut. vi, 4). Et id ipsum ad legis doctorem, interrogantem quod præceptum maximum esset in lege, Domino dicente : Audi, Israel, Dominus Deus tuus unus est (Marci xн, 29). Et rursum Paulo ita praedicante: Unus enim Deus, el unus Mediator Dei &t hominum (1 Tix. 11, 5). (A) Tum quod solus sapiens sit, ne quid sapientiæ Filio relinquatur, secundum Aposteli dictum : Ei (5) In anteriori, se existimant. (d) Er., Lips. et Per. doctrinam Dei callentibus 2 non male, si quis vetus liber suffragaretur. (e) Scilicet Filium et semper esse, et ejusaem cum Paire essc substantiæ. Quam autem necessario ad fidci securitatem vox homousion inventa sit, vide apud Athanasium lib de Synod. p. 921, et Gregor. Naz. Or. xx1, n. 25. (f) Perantiqui mss, Vai. bas. et Colb. ratione : quæ vox Hilario familiaris pro jure ac merito. (g) Ita meliores mss. constanter, nonnumquam etiam consentientibus excusis, in quibus bic, mox, o sæpius alibi repetitur vox Deus. (4) Verba sequentia in excusis suo loco mota, restituimus ad normam mss. seqq). Hunc quoque incorporeum, quia dictum sit : Spiritus enim Deus est, et adorantes eum, in Spiritn el veritate adorare oportet (Joan. iv, 24). Hunc immortalitatem habentem et invisibilem, Paulo dicente: Qui solus habet immortalitatem, et lucem habitat inaccessibilem, quem nemo kominum vidit, nec videre potest (1 Tim. vi, 16); et secundum Evangelium : Deum nemo ridit umquam, nisi unigenitus Filius, qui est in sinu Patris (Joan. 1, 18). flunc quoque solum manentem 77 (e) innascibilem, quia dictum sit Ego sum qui sum (Exod. m, 14); et rursum : Sic dices filiis Israel ; Misit me ad vos is qui est (Ibid.); et per Jeremiam: ( Qui es Dominus, Domine (Jerem. 1, 6). -- Atque 9. Fraus in prædictis latens retegitur. hæc quis non intelligat plena fraudis esse et plena fallacia? quæ quamquam sint subtiliter confusa alque permixta, tamen absolute artificiosam malitiæ et stultitia calliditatem et ineptiam testantur. Inter cætera enim addiderunt, solum se Patrem innascibilem cognovisse : tamquam hinc quisquam possit ambigere, eum, ex quo ille genitus sit per quem omnia sunt, id quod ipse est a nemine consecutum. In ipso enim, quod pater dicitur, ejus quem genuit auctor ostenditur ; id habens nomen quod neque profestum ex alio intelligatur, et ex quo is qui genitus est substitisse doceatur. Igitur id, quod Deo patri proprium est, proprium ei ac secretum relinquamus, confitenteş iu ep æternæ virtutis innascibilem potestatem. autem, qui potens est confirmare vos secundum Evan- A me, et tenebit me dextera tua (Psal. cxxxvm, 7 el gelium meum et prædicationem Jesu Christi, secundum revelationem sacramenti temporibus sæcularibus taciti, manifestați autem nunc per Scripturas propheticas secundum præceptum æterni Dei, in obedientiam fidei in omnes gentes cogniti, soli sapienti Deo per Jesum Christum, cui gloria in sæcula sæculorum ( Rom. xvi, 25 el segg.). Tum quod solus innascibilis, et quod sofus verus 76 sit; quia Esalas dixerit (LXV, 16): Benedicent (a) te Deum verum. Quodque id ipsum contestatus sit Dominus in Evangeliis dicens : Hae est autem vita æterna, ut cognoscant te solum verum Deum, el quem misisti Jesum Christum (Joan. XVII, 3). Tum quia solus bonus, ne quid sit bonitatis in Filio, quia per eum dictum sit : Nemo est bonus nisi unus Deus (Marci x, 18). Tum quod solus potens B sit; quia f'aulus dixerit : Quem temporibus suls ostendet nabis beatus et solus potens: Rex regum, et Dominus dominantium (1 Tim. vi, 15). Tum quod hunc noverint inconvertibilem et indemutabilem ; quia per prophetam dixerit: Ego sum Dominus Deus vester, et non demulor (Malach. m, 6); ct Jacobus apostolus dixerit (1, 17) : Apud quem non est demutatio. Hunc justum judicem (supple hic et infra, noverint), quia scriptum est : Deus judex justus, fortis et patiens (Psal. VII, 12). Hunc cunctis procurantem, quia Dominus dixerit, cum ei de avibus sermo esset : El Pater vester cœlestis pascit (1) (b) illas (Matth. vi, 26); et rursum: Nonne duo passeres asse veneunt, el unus ex illis (2) non cadit super terram sine voluntate Patris vestri? Sed et capilli capitis vestri numerati sunt C. Nemini autem dubium esse existimo, ob eam causanı (Matth. x, 29). Hunc omnia providentem, sicut beata Susanna dicit : Deus æternus, absconditorum cognitor, sciens omnia ante generationem eorum (Dan. x11, 42). Hunc etiam (r) inconceptibilem, secundum quod dictum est: Cœlum mihi thronus est, terra autem scabellum (3) pedum meorum. Quam domum ædificabitis mihi, aut quis locus requietionis meæ ? Hæc enim fecil manus mea, et sunt omnia hæc mea (Esa. LXVI, 1). Hunc quoque capientem omnia, Paulo testante : Quoniam in ipso vivimus, el movemur, el sumus (Act. xvi, 28); et Psalmographo dicente : (d) Quo abibo ab spiritu tuo, et a facie tua quo fugiam? Si adscendero in cœlum, tu illic es; si desoendero (4) ad infernum, ades; si sumpsero pennas meas ante lucem, et habitavero in postremis maris : etenim (5) illuc manus tua deducet D (1) Ita codex Ver. In anteriore, illa. (2) Non cadet In Græco, où nɛTEÏTAL. (3) Scamillum. Vitruviana vox. (a) In edit. te solum Deum. Abest hic solum a mss. sicut et l. v, n. 25 et 26. Ubi hunc locum ab hæreticis.corruptum esse demonstratur. (b) Edit. illas. At mss. illa, supple volatilia, ut legitur cap. 5 in Matth. num. 9. (c) Mss. Vat. bas,, et Carnut., inconspicabilem, Rectius alii libri, inconceptibilem, hoc est, qui nullo capi loco potest. (d) In compluribus mss. quo ibo. In antiquioribus abibo. est. дио (e) Vox innascibilem in prius vulgatis perperam in confessione Dei patris quædam ejus tamquam peculiaria et privata memorari, ne præter ipsum eorum quisquam particeps relinquatur. Cum enim dicunt, solum (g) verum, solum justum, solum sapientem, solum invisibilem, şolum bonum, solum potoniem, solum immortalitatem habentem; in co quad solus hæc sit, a communione eorum secundum hos Filius separatur. (h) Soli enim, ut aiunt, propria non participantur ab ailero. Quæ si iu Patre sola, nop etiam in Filio esse existimabuntur; necesso est ut Filius Deus et falsus, et insipiens, et secundum conspicabiles materias corporeus, et malevolus, et infirmus, et extra immortalitatem esse credatur, qui ab his omnibus, cum in his Pater sit solus, excipitur. 10. Filii honor nil detrahit Patri. Dicturi autem (4) In infernum. (5) In anteriore, illic. omissa est cum vel ex ea maxime Hilarius in ca teris Arianorum sententiis fraudem latore mox evineat. Restituitur ope mss. (1) Bad., Er. et Lips. quos et postrema editio Par. secuta est, qui es Domine, omissa voce Dominus præter fidem mss. el Septuaginta, v dozata κύριο. (g) Editi, verum Deum: renitentibus russ. (4) floo in modum effati philosophici enuntiatur. At si cum vetusto codice Colb. necnon Germ. preferas, Soli enim sunt, oiunt; referendum erit soli ad Patrem, aiunt ad Arianos. 19. Non tantum adfuit facienti omnia, sed et fecir.— A (Joan. v, 26). Hinc, Nemo novit Filium nisi Pater, ncSed (1) (a) sollicito de auctore, qui unus ingenitus que Patrem (6) nisi Filius (Matth. x1, 27). flinc, In est, ne in eo quod omnia diceres, nihil esset excep- ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter tum, solvisti metum dicendo: Et sine eo factum est (Coloss. 11, 9). nihil. Verum confundor et turbor in eo, quod sine eo factum est nihil. Est ergo aliquid per alterum factum, quod tamen non sit sine eo factum : et si aliquid per alterum, (2) licet non sine eo ; jam non per eum omnia; quia aliud est fecisse, aliud est intervenisse facienti. Non habeo hic, piscator meus, ut in cæteris, quod ex meo proferam ; a tuo statim respondendum est, Omnia per eum facta sunt. Sentio. Apostolus enim (3) docuit : Visibilia et invisibilia, sive Throni, sive Dominationes, sive Principatus, sive Potestates, omnia per ipsum, et in ipso (Coloss. 1, 16). 20. Qui omnia in Verbo creata Verbum non succes- B sive, sed nascendo perfectum existit.—Cum ergo omnia per ipsum, subveni et enarra, quid nou sine eo (4) factum sit. (b) Quod factum est in eo, vita (c) est (Joan. 1, 4). Hoc igitur non sine eo, quod in eo factum est: nam id quod in eo factum est, etiam per eum factum est. Omnia enim per ipsum et in ipso creata sunt (Coloss. 1, 46). In ipso autem creata, quia nascebatur creator Deus. Sed etiam ex hoc sine co nihil factum est, quod in eo factum est, quia nascens Deus vita erat: et (d) qui vita erat, non postea quam est natus, 38 effectus est vita; non enim in eo aliud est (e) quod natum est, et aliud est quod natus accepit. Non habent inter se tempus et nativitas et profectus. Sed nihil (5) sine se fiebat ex iis quæ in eo fiebant, quia vita est (supple is) in quo fiebant, et Deus C qui a Deo natus est, non postea quam natus est, (f) sed nascendo Deus exstitit. Nascens enim a vivente vivus, a vero verus, a perfecto perfectus, non sine potestate nativitatis suæ natus est, nativitatem videlicet suam non postea sentiens, sed se Deum in eo ipso quod Deus ex Deo nascebatur intelligens. Hoc unigenitus ab ingenito: hoc, Ego et Pater unum sumus (Joan. x, 50): hoc in confessione Patris et Filii Deus unus: hoc Pater in Filio, et Filius in Patre. Hinc, Qui me vidit, vidit et Patrem (Joan. xiv, 9). Hlinc, Omnia quæ habet Pater, dedit Filio (Joan. xvi, 15). Hine, Sicut habet Pater vitam in semetipso, ita dedit Filio vitam habere in semetipso (6) In codice nostro adjungitur : quis novit, sed se(a) Ita eleganter optimæ notæ mss. tacita voce mihi, scil. solvisti metum. At in vulgatis sollicitor. (b) Lips. et Par. post Er. hic addunt, quod factum sit, præter lidem veterum librorum. (c) Rursum hic editi præferebant vita erat: repu goantibus miss, ut et lib. 1, n. 40. Quamquam ex sequentibus suspicari licet hanc lectionem Hilario non fuisse inauditam. Ambrosius quoque lib. m de Fide c. 6, legit, vitu es1. (d) Ita meliores mss. At editi, et quia vita erat, 21. Verbi generatio humana ratione non capitur ; tenenda igitur fide. flac vita lux hominum est, bec lux tenebras illuminans. Et ut impossibilitatem generationis ejus enarrandæ secundum prophetam piscator consolaretur (Esa. Lu, 8); adjecit, Et tenebræ eam non comprehenderunt (Joan. 1, 4). Cessit sermo naturæ, et non habet quo excurrat; et tamen hoc piscator iste recubans in Domini pectus accepit. Non est iste sæculi sermo; quia de qua agitur, non sæculi res est. Edatur aliquid, si in significatione verborum reperiri potest ultra quam dictum sit et si qua suat alia exposite a nobis naturæ nomina, proferantur. Que si non sunt, immo quia non sunt; miremur hanc in piscatore doctrinam, et in eo (y) eloquia Dei sentiamus confessionemque Patris et Filii, ingeniti et unigeniti inenarrabilem, et excedentem complexum omnem et sermonis et sensus, teneamus atque adoremus et in Domino Jesu, exemplo Joannis, ut hæc possimus sentire et colloqui, accubemus (Joan. XIII, 25). : 22. Hæreticorum artes contra fidem vanæ. Fides una vincit omnes hæreses. Commendat autem fidei hujus integritatem, et evangelica auctoritas, et aposto lica 39 doctrina, et circumstrepentium undique hereticorum (7) (h) otiosa fraudulentia. Stat enim hoc fundamentum validum et immotum adversus omnes ventos, pluvias, torrentes, non flatibus pellendum, non stillicidiis penetrandum, non inundationibus (i) subluendum (Math. vu, 25); et optimum est, quidquid a plurimis incursatum, a nullo tamen poterit impelli. Ut autem quædam medicamentorum genera sunt ita comparata, ut non singulis tantum ægritudinibus utilia sint, sed omnibus in commune medeantur, habeantque in se virtutem generalis auxili: ita et fides catholica non adversum singulas pestes, sed contra omnes morbos opem medelæ communis impertit, non infirmanda genere, non vincenda numero, non diversitate fallenda; sed una atque eadem adversum singula omniaque consistit. Magnum est enim; (8) tot in ca una remedia esse, D cunda recensione. Concordat Vulgata nostra atque Græcus textus. (7) Ita legimus in nostro libro; secundis curis appositum est, odiosa. (8) In anterioribus editionibus, tot in una ca remedia esse. (e) Editi, quod natus est : dissidentibus mss. (f) I» ms. Vat. bas. hic adjicitur, effectus est Deus : glossema. (g) Vat. bas. codex cum altero Vatic. et Carnut., eloquentiam Dei. (h) In vulgatis odiosa. Aptius in mss. otiosa. Qui autem otiosa et inanis sit, continuo declaratur. (i) Quatuor mss. solvendum. Corb., Prat., Faur subruendum. Retinendum est subluendum, ut constat ex cap. 6 in Matth. n. 6, el ex tract. in psal. 1.xvm, æqualeni se Deo fecerit : et una cum iis audiant, Vel operibus meis credite, quia Pater in me, et ego in Patre (Joan. xiv, 28). Uaum igitur hoc est immobile fundamentum, una hæc felix fidei petra Petri ore confessa, Tu es Filius Dei vivi (Matth. xvi, 17), tanta in se sustinens argumenta veritatis, quantæ perversitatum quæstiones et infidelitatis calumniæ movebuntur. quat morbi sunt; et totidem veritatis esse doctrinas, A quod Christus proprium sibi patrem Deum confitens, quotidem erunt studia falsitatis. Contrahantur in unum nomina hæreticorum, et omnes scholæ prodeant audiant unum ingenitum Deum patrem, et unum unigenitum Dei filium perfecti patris progeniem perfectam; non per diminutionem genitum, non ex solido parte aliqua decisum, sed omnia habentem, genuisse (a) omnia consecutum;non ex derivatione fluxu. ve deductum, sed ex omnibus atque in omnibus natum ab eo, qui in omnibus in quibus est esse non desinat; liberum a tempore, solutum a sæculis, per quem omnia facta (1) sunt: neque enim esse in his (sæculis) potuit, quæ ab ipso sunt instituta. Hæc de Evangeliis catholica el apostolica confessio est. 25. Testimonia contra Sabellium, contra Hebionem, contra Arianos. Petra Petri confessio.-Patrem et Filium, si audet, Sabellius eumdem prædicet, et (b) ipsum illum esse qui utrumque sit nuncupatus; ut cum eo unus sit ambo, non unum. Audiet statim de Evangeliis non semel neque iterum, sed frequenter, Hic est filius meus dilectus, in quo bene complacui (Mat. XVII, 5). Audiet, Pater major me est (Joan. XIV, 2»). Audiet, Ego vado ad Patrem (Ibidem, 12); el, Pater gratias tibi ago (Joan. x1, 41); et, (2) Clarifica me, Pater (Joan. xvi, 5); 40et, Tu es Filius Dei vivi (Matth. xvi, 17). Subrepat Hebion, (c) initium filio Dei ex Maria concedens, et Verbum a diebus carnis intelligens. (3) Relegat, Pater, clarifica me apud temetipsum ea claritate, quam habui apud te prius quam mundus esset (Joan. xv, 5); et, In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum (Joan. 1, 1); ct, Omnia per eum facta sunt (Ibid. 3); et, In mundo erat, et mundus per ipsum factus est, el mundus eum non cognovit (Ibid., 10). Existant (d) novelli apostolatus, sed ab antichristo, prædicatores, omni contumelia Dei filium illudentes : et (4) audiant, Ego de Patre exivi (Joan. xvi, 28); et, Filius in Pa¡ris sinu (Joan. 1, 18); et, Ego et Pater unum sumus (Joan. x, 30); et, Ego in Patre, et Pater in me (Joan. XIV, 11). Et postremo una cum Judæis irascantur, B C (a) Post genuisse additur in uno ms. Colb. genitum. (b) Vat. bas. codex, ipsum sibi esse: non placet. D (c) In edit. omne initium. Abest omne a mss. quamvis exstet num. 4. (d) Excusi, sed sub antichristo. Carnut. codex cum uno Colb., novelli apostoli sub antichristo. Rectius alii, novelli apostolatus, sed ab antichristo, id est, novellum apostolatum nou a Christo, sed ab antichristo obtinentes. Quod confirmatur his lib. vi, n. 37: Mihi tu hodie, novi apostolatus mendax sacerdotium, ingeris Christum ex nihilo creaturam. (e) Spiritum sanctum hic Verbum ipsum intelligi manifestum est ex subsequentibus. Hinc cap. 2 in Matth. n. 5, diserte legitur Christus ex muliere natus, per Verbum caro factus. (f) llic et alibi sentire videtur iilarius Christum non singularem, sed universam generis humani naturam assumpsisse. At, ut ex subnexis liquet, hoc potius sensit, eum naturæ unius ac singularis suscep 24. Quæ nostræ salutis causa Christus susceperit. Jam in cæteris dispensatio voluntatis paternae est. Virgo, et partus, et corpus; postique crux, mors, inferi, salus nostra est. ¡lumani (Hæc citat cod, can. Eccl. Rom. c. 41) enin generis causa Dei filius natus ex virgine est et (e) Spiritu sancto, ipso sibi in hac operatione famulante; et sua, Dei videlicet inumbrante virtute, corporis sibi initia consevit, et exordia carnis instituit; ut homo factus ex virgine naturam in se carnis acciperet, perque hujus admixtionis societatem sanctificatum in eo universi generis humani (f) corpus exsisteret: ut quemadmodum omnes in se per id quod corporeum se esse voluit conderentur, ita rursum in omnes ipse per id quod ejus est invisibile referretur. Dei igitur imago invisibilis pudorem humani exordii non recusavit, et per conceptionem, partum, vagitum, cunas, oinnes naturæ nostræ contumelias transcucurrit. 41 25. Quod nihil dignum rependere valeamus. Quid tandem dignum a nobis tantæ dignationis affectui rependetur? Inenarrabilis a Deo originis unus unigenitus Deus, in corpusculi humani formam sanetæ Virginis utero insertus accrescit. Qui omnia continet, et intra quem et per quem cuncta sunt, bumani partus lege profertur, et ad cujus vocem Archangeli atque Angeli treniunt, cœlum et terra et omnia mundi hujus (5) (g) resolvuntur elementa, vagitu infantia auditur. Qui invisibilis et incomprehensibilis est, non visu, sensu, tactuque moderandus, cunis est obvolutus. Hæc si quis indigna Deo recolet, tanto se majoris beneficii obnoxium (5) Relegat mecum. (4) Audient. (5) Resolventur, noster cum aliis mss. tione universam in ea tenuisse. Haud absimili ratione Leo papa Serm. 1 de Epiphania ait Christum naturam universæ humanitatis assumpsisse et vulgatus Titus Bostrensis in Luc. cap. 12 Per massa nostræ primitias universam naturam humanam induisse. Hinc Gregorius Nyss. Or. catech. c. 32, a Theodoreto relatus dial. I, docet ideo nos cum Christo resurrexisse, quia non aliunde, quam ex massa nostra, erat homo qui Deum suscepit, qui per resurrectionem exaliatus est. Perinde, inquit ibid., ac ɛi universa natura unum quoddam essel animal, unius partis resurrectio in toium penetrat. Ita Ambrosius, lib. iv de Fide, cap. 10, nos in Christo ad dexteram Patris sedere enarrat per corporis unitatem. ¡liuc iliustratur quatenus Illarius cum Patribus aliis asserat Christum nature, sanctitatis, resurrectionis ac gloria sua nos jam participes effecisse. Vide in Adnot. ad Comm. in Matth. c. 2, num. 5 (g) In pluribus mss. resolventur. |