Obrazy na stronie
PDF
ePub

99) se pene triennium Romæ mansisse, pariterque A chium scribens his verbis : « Jam canis spargebatur post obitum Damasi recessisse, constetque ex his quæ superius dicta sunt venisse Romam sub consulatu Antonii et Syagrii, anno Domini trecentesimo octogesimo secundo, ipsum hoc anno ab urbe oportuit recessisse. Præsenti igitur anno, Augusti mense, ad Romanum portum se conferens, navem conscendit, prout ipse satis aperte demonstrat in apologia adversus Ruffinum (fier., lib. 11 advers. Ruffinum). Porro qui fuerint ipsius Hieronymi in navigatione comites, et quando solverit e portu, idem in apologia adversus Ruffinum his verbis describit : « Vis nosse profectionis meæ de urbe ordinem? narrabo breviter. Mense Augusto, flantibus Etesiis, cum sancto Vincentio presbytero, et adolescente fratre (Paulinianus hic erat, quem ultimo loco natum, Romæ dum esset, ad se ut veniret accersivit) et aliis monachis, qui nunc Jerosolymis commorantur, navim in Romano portu securus ascendi, maxima me sanctorum frequentia prosequente. Veni Rhegium, in Scyllæo littore paululum steti, ubi veteres didici fabulas, et præcipitem fallacis Ulyssis cursum, et Sirenarum cantica,et insatiabilem Charybdis voraginem. Cumque mihi accolæ illius loci multa narrarent, darentque consilium ut non ad Protei columnas, sed ad Jona portum navigarem; illum enim fugientium et turbatorum,hunc securi hominis esse cursum, malui per Malæas et Cycladas Cyprum pergere; ubi susceptus a venerabili episcopo Epiphanio, cujus tu testimonio gloriaris, veni Antiochiam, ubi fruitus sum

caput, et magistrum potius quam discipulum decebat; perrexi tamen Alexandriam ; audivi Didymum, et in multis ei gratias ago: quod nescivi, didici ; quod sciebam, illo docente non perdidi (Hier. epist. 65). » Atque alibi ad eumdem : « Cum essem Alexandriæ, vidi Didymum, et eum frequenter adivi, virum sui temporis eruditissimum; rogavique eum ut quod Origenes non fecerat ipse compleret, et scriberet in Osex commentarios; qui tres libros me petente dictavit, quinque quoque alios in Zachariam (Hieron., proœm. in Oscam). » Hactenus ad Pammachium. Et ad sanctam Paulam : « Denique nuper ob hanc vel maxime causam Alexandriam perrexi, ut viderem Didymum, et ab eo in Scripturis omnibus, B quæ habebam dubia, sciscitarer (Hieron, in proơm. 1. IV Comment. in Epist. ad Ephes.). » Hæc ad Paulam: quibus cum nullam mentionem habeat quod eam comitatus fuerit peregrinantem in Ægyptum, nec alibi, cum de ejusdem Paulæ profectione in eamdem provinciam agit, se illi comitem inhæsisse dicat (Hier. Epist. 27), plane conjectura ducimur, Hieronymum nequaquam cum ea peregrinationem illam suscepisse. Cæterum ad modicum temporis spatium,nempe triginta tantum diebus commoratum esse Hieronymum Alexandriæ, Ruffinus exprobrat in invectiva; sed an vere, ipse scit.

communione pontificis confessorisque Paulini ; et de-C ductus ab eo, media hieme et frigore gravissimo, intravi Jerosolymam. Vidi multa miracula; et quæ prius ad me fama pertulerat, oculorum judicio comprobavi. » Hactenus Hieronymus de suo adventu Jerosolymam.

Peregrinatio Egyptiaca.

-

[ocr errors]

Cæterum qui aliquantipser Didymum auditurus Alexandriæ consedit, antequam rediret in Palæstinam, Ægypti monasteria peragravit; de quibus ipse: Contendi Egyptum, lustravi monasteria Nitriæ, et inter sanctorum choros aspides latere perspexi (Ilier., Apolog. advers. Ruffinum). » Per aspides enim se significasse Origenistas, ipsemet alias sæpe declarat; sed nos de his suo loco pluribus.

At quid postea egerit, mox subdit : « Protinus concito gradu Bethleem meam reversus sum, ubi Anno Christi 386. Baron., ad eumdem an. Cum adoravi præsepe et incunabula Salvatoris. Vidi quoigitur Jerosolymam sanctus Hieronymus advenisset que famosissimum lacum ; nec me inerti tradidi otio, media hieme, haud dubium ibi moratus; profectus sed multa didici quæ ante nesciebam. » At quænam vero est postea in Egyptum, discendi cupiditate ista? alibi declarat his verbis post recensitum redipellectus. Nam licet orbis pene totius magisterexsti- tum ex Ægypto in Palæstinam : « Putabant me hotisset, cum eum jam pridem etiam Damasus papa mines post auditum Didymum finem fecisse diconsulere consuevisset, cujus nomine ad consul- scendi; veni rursum Jerosolymain et Bethleem; tationes episcoporum rescribens, omnes ferme Ec- quo labore, quo pretio Barrabanum nocturnum haclesias docuisset ; ibi tamen Didymum Alexandrinum Dbui præceptorem? timebat enim Judæos, et mihi conveniens, ipsi se tradidit, ut discipulum, sacris litteris imbuendum. Testatur id ipse ad Pamma

ROSWEYDI

(a) Aquileiam pervenisse.] Summa quidem laude (ait Baronius anno Christi 372) florebat tunc Aquileiensis Ecclesia, ubi exstincto Fortunatiano episcopo, Arianæ sectæ fautore, eam Arianorum labe fœdatam, Valerianus vir sanctissimus, ab omni prorsus impietatis fæce purgavit, ut idem sanctus Hieronymus tradit (Hier. epist. 43); ascitisque ad officia ecclesiastica viris optimis ac eruditis sic claruit, ut de eis ipse Hieronymus in Chronico ita digne meminerit: Aquileienses clerici, quasi chorus beatorum habentur. (Hieron., in Chron., an. 11 Va

alterum exhibebat Nicodemum (Hier. epist. 65). » Hæc ipse.

NOTATIO.

leat.). Per quos omne« Ariani quondam dogmatis virus exclusum est (Hier., epist. 43). » Sed et quod, qui ibi erant clerici, essent et monachi, hoc præconio ex iisdem tres potissimum laudantur in Chronico, cum ait : « Florentius [Florentinus], Bonosus et Ruffinus, insignes monachi habentur: ex quibus Florentius tam misericors in egenos fuit, ut vulgo pater pauperum nominatus esset (Hieron.,in Chron., an. 13 Valent.). » Ab hoc adjutum Heliodorum in Orientem peregrinationem confecisse, ejusque expensis Hieronymum complures libros exscribendos

curasse, ejusdem litteræ ad eumdem datæ signifi-
cant (Ilier., epist. 5, 6); quibus rursus ejusdem viri
misericordia erga pauperes commendatur, illis potis-
simum verbis: Prætermitto innumerabiles, quibus
Christum sustentasti, pavisti, vestisti, visitasti, » etc.
(b) Evagrio presbytero Antiocheno.] At quod pri-
mum (notat Baronius anno Christi 372)ad Evagrium
Antiochenum spectat, hunc insigniter eruditum dixi-
mus jam superius temporibus Juliani Apostatæ,eum-
que una cum sancto Eusebio, episcopo Vercellensi,
in Occidentem venisse; idque testificatione sancti
Basilii, de eo ita testantis in epistola ad Eusebium
Samosatenum (Basil. epist. 8), ubi ait ipsum redeun-
tem ex Italia ad se litteras attulisse.

A

epist. 78. Quem idem Baronius ait saltem pervenisse
ad annum It Theodosii ex ipso Hieronymi catalogo,
De illustribus Ecclesiæ scriptoribus, cap. ultimo.

(d) Ad Theodosium, magni nomiņas virum.] Quod
autem ad Theodosium (monet Baronius ad annum
Christi 372) anachoretam spectat, cujus precibus
adjutus sanctus Hieronymus monasticæ vitæ arduum
institutum animo ardenti arripuit: idem ille est qui
hoc tempore in iis regionibus egregia claruit sancti-
tate. Cujus res præclare gestas Theodoretus conscri-
psit (Theodoret., in Philot., cap. 10); eumque patria
Antiochenum, eo sanctitatis pervenisse tradit, ut
nautæ, ejus nomine invocato, tempestatem maris
ingruentem sedarent: quem Antiochiæ defunctum
affirmat, sepulturaque sanctorum honorifice tumu-
latum.

(c) Ad papæ Evagri.] Baronius, anno Christi 372.
Nominat Hieronymus Evagrium papam, quod cum
ipse senex ea scriberet, jam ipse Evagrius factus (e) Chalcidensem.] Ut habet vetus exemplar, non
fuerat (ut suo loco dicemus) episcopus Antiochenus. Celedensem: degebat enim ipse, ut dictum est, in
Qui post, anno Christi 389, Theodosii senioris 11, Syriæ solitudine Chalcidensi. Ita Baronius, ad an-
ait eumdem Evagrium factum episcopum Antioche- num Christi 378. Sed alii libri Celedensem præferunt,
num, ex Theodoreto, libro v, cap. 23; Socrate, lib. Buti apud eumdem occurrit epistola 79. Annianus,
v, cap. 15; Sozomen., lib. VII, cap. 15; Ambrosio, Celedensis pseudodiaconus.

INDEX VITARUM LIBRI PRIMI.

1 VITÆ VIRORUM

Sancti Pauli primi eremitæ, auctore divo Hieronymo pres-
bytero (10 Jan.).

Sancti Antonii abbatis, auctore sancto Athanasio, episcopo
Alexandrino; interprete Evagrio, presbytero Antiocheno
(17 Jan.).

Sancti Hilarionis monachi, auctore divo Hieronymo pre-
sbytero (21 Octob.).

Sancti Malchi, captivi monachi, auctore divo Hieronymo
presbytero (21 Octob.).

Sancti Onuphrii eremitæ, auctore Paphnutio abbate, in-
terprete anonymo (12 Juni).

Sancti Pachomii, abbatis Tabénnensis, auctore Græco in-
certo, interprete Dionysio Exiguo, abbate Romano (14
Maii).

Sancti Abrahæ eremitæ, auctore sancto Ephræm archidia-
cono, interprete anonymo (16 Mart.).

Sancti Basilii, Cæsarea Cappadocia archiepiscopi, auctore
Amphilochio Iconiensi episcopo, interprete Urso S. R.
E. subdiacono (Jan.)..

Sancti Ephræm Syri, diaconi Edessæ, auctore Græco in-
certo, interprete Gerardo Vossio (1 Febr.).

Sancti Simeonis Stylitæ, auctore Antonio ejus discipulo
(5 Jan.).

Sancti Joannis Eleemosynarii, auctore Leontio, Neapoleos
Cyprorum episcopo, interprete Anastasio S. R. E. biblio-
thecario (23 Jan.).

Sanctorum Epicteti presbyteri, et Astionis monachi, au-
clore incerto (8 Julii).

C

Sancti Macarii Romani, servi Dei, qui inventus est juxta
Paradisum, auctoribus Theophilo, Sergio, et Hygino
(23 Octob.).

Beati Posthumii, Patris quinque millium monachorum,
incerto auctore.

Sancti Frontonii abbatis, incerto auctore (14 Apr.).
Sanctorum Barlaam et Josphat, auctore Joanne Dama-
sceno, interprete Jacobo Billio (27 Nov.).

VITÆ MULIERUM.

Sanctæ Eugeniæ virginis ac martyris, auctore incerto (25
Dec).

Sanctæ Euphrasiæ virginis, auctore incerto (13 Mart.).
Sanctæ Euphrosynæ virginis, auctore incerto (4 Jan.).
Sanctæ Mariæ meretricis, neptis Abrahæ eremitæ, au-
ctore sancto Ephrem archidiacono, interprete anonymo
(23 Octob.).

Sanctæ Thaisis meretricis, auctore incerto (8 Octobr.).
Sancta Pelagiæ meretricis, auctore Jacobo diacono, inter-
prete Eustochio (8 Octobr)

Sanctæ Mariæ Ægyptiaca meretricis, auctore Sophronio
Jerosolymitano episcopo, interprete Paulo diacono san-
ctæ Neapoleos Ecclesiæ (2 Apr.).

Sanctæ Mariæ virginis, auctore incerto (12 Febr.).
Beatæ Fabiolæ, auctore divo Hieronymo presbytero.
Sanctæ Paulæ Romanæ viduæ, auctore divo Hieronymo
presbytero (26 Jan.).

Sanctæ Marcellæ viduæ, auctore divo Hieronymo presby-
tero (31 Jan.).

LIBER PRIMUS

AUCTORE DIVO HIERONYMO PRESBYTERO

ET ALIIS VARIIS

PRELUDIA IN VITAM SANCTI PAULI

PRIMI EREMITÆ

SIVE

13 DE HOC IPSO PAULO EJUSQUE VITA TESTIMONIA.

Gelasius, dist. 15, cap. Sancta Romana Ecclesia. A Vitas Patrum, Pauli, Antonii, Hilarionis et omnium eremitarum, quas tamen vir beatus scripsit Hieronymus, cum omni honore suscipimus. Hieronymus,in Chronico,anno 19ConstantiiJunioris. Antonius monachus, centesimo quinto ætatis anno, in eremo moritur; solitus multis ad se venientibus, de Paulo (a) quodam Thebao, miræ beatitudinis viro, referre complura: cujus nos (b) exitum brevi libello explicavimus.

Idem, epist. 21 ad Paulum Concordiensem. Misimus interim te tibi, id est, Paulo seni Paulum seniorem (c); in quo propter simpliciores quosque multum in dejiciendo sermone (d) laboravimus. Sed nescio quomodo, etiamsi aqua plena sit, tamen eumdem odorem lagena servat (e) quo dum rudis esset B ¡mbuta est.

Idem, Catal. illustr. Ecclesiæ Script., cap. 135.
Scripsi vitam Pauli monachi.

Klem. epist. 22, ad Eustochium.
Hujus vitæ auctor Paulus, illustrator Antonius, et
ut ad superioria conscendam, princeps Joannes Ba-
ptista.

Idem, epist. 27, ad Eustochium.

Paula sola, si dici potest, et incomitata, ad eremum Antoniorum atque Paulorum pergere gestiebat. Paulinus, prologo vitæ sancti Ambrosii, 4 Aprilis.

14 Hortaris, venerabilis Pater Augustine, ut sicut beati viri, Athanasius episcopus et Hieronymus presbyter, stylo prosecuti sunt vitam sanctorum Pauli et Antonii, in eremo positorum, etc. Sidonius, carmine xv1 Eucharistico, ad Faustum. Nunc vocat in tunica nudus te Antonius illa, Quam fecit palmæ foliis () manus alma magistri. ROSWEYDI NOTATIO.

(a) Paulo] Pauli primi eremita nativitas et obitus, quia nullis consulibus vel imperatorum annis assignata habentur, investiganda sunt ex ætate Antonii, ut recte monuit illustrissimus Baronius: Antonii vero natalem diem et mortualem, expressum habemus in Chronico Eusebii et Hieronymi, certis imperatorum annis. Quibus Christianos ex postrema Pontaci et Scaligeri editione adjungam, qui a posterioribus sunt appositi, cum in Ms. vetustis desint. Illud ante moneo, Baronium vitiosa editione Eusebii usum, quæ Antonii obitum ponit anno 21 Constantii Junioris. Quare sequarms. Codicem amandinum Eusebii, quo utor, ab annis 1000 scriptum capitalibus litteris, quod indicium antiquitatis est. Cum quo Pontaci et Scaligeri editio hoc quidem loco conspirat. Vitiosam eam editionem esse, qua usus est Baronius, probabo fusius ad Vitam sancti Antonii.

Antonii igitur natalis dies in eo assignatur anno 1 Decii imperatoris quem Pontacus statuit Christi 254, Scaliger 252; mortualis vero anno 19 Constantii Junioris, quem Pontacus statuit Christi 359, Scaliger 357. Cumque hoc posteriore loco in Chronico dicatur Antonius ætatis suæ anno 105 obiisse, juste tantum inter annum 1 Decii et 19 Constantii Junioris intercedit.

Et quidem hac ratione juxta calculum Pontaci et Scaligeri, annus 1 Decii non annumeratur inter annos ætatis Antonii. Alias enim cvi anni ætati Antonii tribuerentur. Qui tamen annumerandus sit annus 1 Decii, et non nisi cv anni inde ad 19 Constantii Junioris annum exsurgant, dicam ad Vitam Antonii.

Jam vero, cum in vita Pauli dicatur Antonius fuisse xc cum Paulum invisit, quo ipso tempore Paulus obiit cx existens annorum, ut in eadem Vita habetur; et Antonius vixerit cv annos, ut jam dictum, sequitur Antonium supervixisse Paulo annis xv.

Pauli igitur obitus statuendus est xv annis ante mortem Antonii. Cum autem Antonius obierit anno 19 Constantii seu Christi 359 secundum Pontacum, vel 357 secundum Scaligerum, manifeste deducitur Paulum obiisse anno 4 Constantii, qui est Christi 344 putatione Pontaci, vel 342 putatione Scaligeri.

Unde natalis Pauli statuendus est anno 7 Alexandri imperatoris qui est annus Christi 231 juxta Pontacum, vel 229 juxta Scaligerum.

Ergo anno 5 Gordiani, qui est Christi 245 secundum Pontacum, vel 243 secundum Scaligerum, agebat Paulus annum 15, qui annorum circiter xv dicitur fuisse ab Hieronymo, cum post mortem parentum relictus est hæres.

Cum vero Hieronymus dicat in ejus Vita, eum se

cessisse in villam remotiorem, « cum persecutionis A procella detonaret,» scilicet Decii et Valeriani, de quibus apud eum præcedit; si ad annum 1 Decii fugam Pauli referas, qui est 254 secundam Pontacum, vel 252 secundum Scaligerum, sequitur tunc Paulum fuisse annorum XXIV.

Cæsar certe Baronius (ut in notationibus ad hanc Vitam fusius) Pauli fugam Decii anno 1 ponit, cui parallelum facit Christi annum 253: ejusdem vero obitum statuit anno 7 Constantii, Christi vero 343. Sed inemendatum, ut dixi, secutus est Eusebii codicem, in anno mortis Antonii, quem fundum suæ structuræ statuit; quo labefactato, corruere reliqua necesse est.

Mirus Florarii sanctorum ms. calculus, quod Pauli obitum ad Christi annum 355 refert; mirabilior vero Theodorici Loher a Stratis, qui Coloniensem editionem Vitarum Patrum curavit. Ille enim ad finem vitæ Pauli annotavit, obiisse eum circa annum Domini 287, qui erroneum cum calculum a Petro in Catalogo sanctorum, lib. II, cap. 60 accepit.

(b Nos] Baronius, tom. III, anno Christi 343, Constantii et Constantis imperatorum 7.Cujus (Pauli quidem vitæ historiæ, divina Providentia bene consultum voluit, ut a sancto Hieronymo scriberetur, viro ab omni fabularum commento longissime abborrente, et qui non nisi sibi exploratissima, stylo suo, perpetuæ memoriæ potuerit consecrasse; cum præsertim sui sæculi res gestas conscribens, a quovis prudente mendacii redargui valuisset, atque a quolibet e vulgo homine pariter derideri; et qui sciret se adversarios emunctæ naris habere, quamlibet, levissinam licet, occasionem captantes ipsius scripta carpendi.

At quod dolendum est) quæ tot succedentia sibi sæcula assidua lectione probarunt, et venerata sunt scripta, effugere minime potuerunt nostri temporis Hagiomachos Aristarchos, ex Hippocentauro atque Fauno, quorum in ejus vitæ Actis mentio habetur, ducentes argumentum, totum id, quod scribitur ludierum esse commentum. Hactenus Baronius.

Qui autem illi Hagiomachi sint, qui vitam hanc commentum esse censuerint ludicrum, ob memoriam in ea Hippocentauri atque Fauni, mihi inexploratum est. Imo vero ludicrum eorum argumentum esse, patebit notatione ad eum locum. Alia ratione Erasmus et Magdeburgenses Centuriatores lusisse in hac Vita volunt sanctum Hieronymum: de quo mox.

B

Græca atque Latina Ecclesia hactenus locum habuit. Quo quid vanius dici aut fingi potest?

Quod, ut omnem aliunde auctoritatem seponamus, ipsa narrationis series, et ea præsertim clausula quæ narrationem terminat, perspicue demonstrat. «Obsecro, inquit, quicunque hæc legis, ut Hieronymi peccatoris memineris, cui si Dominus optionem daret, multo magis eligeret tunicam Pauli cum meritis ejus, quam regum purpuram cum regnis suis. An hæc ludentis oratoris videntur ? pauca certe ista verba non paucas plagas Magdeburgensibus inferunt, ut vel propter ea totam historiæ fidem labefactatam cuperent. Ecce enim memoriam et preces pro defuncto; ecce monachi vestem summo loco habitam; ecce demum monachorum merita (quos cum eorum meritis, quæ nec in eis, nec in quoquam sancto ulla esse dicunt, odiosissime isti exagitant) totis regnis ab Hieronymo præposi'a.

Qui si nihil aliud, quam periculosa quadam rhetorica, de tanto Patre, et tam seriis rebus ludat; tantaque vafritie sub historia titulo fabulam concinnet; non jam dignus est cujus quisquam apud Deum reminiscatur, sed quem omnes potius boni ab eo ita illusi exsecrentur.

Sed bene est, et res omnino in tuto, neque nostra defensione opus habet. Hieronymus enim quasi prævidisset, Magdeburgenses istos olim orituros, et se et Paulum suum, atque Hilarionem quoque, contra istorum ineptias et calumnias defendit. «Maledicorum, inquit, voces contemnimus, qui olim detrahentes Paulo meo, nunc forsitan detrahent et Hilarioni; illum solitudinis calumniati, huic objicientes frequentiam; ut, qui semper latuit, non fuisse; qui a multis visus est, vilis existimetur. Fecerunt hoc et majores eorum quondam Pharisæi, quibus nec Joannis eremus ac jejunium, neque Domini Salvatoris turbæ, cibi, potusque placuerunt. Verum destinato operi imponam manum, et Scyllæos canes obturata aure transibo. »

a

(e) Eumdem odorem lagena servat.] Eadem phrasi Cet similitudine sæpius utitur divus Hieronymus: ut epist. 7, ad Lætam: «Recens testa diu et saporem retinet, et odorem, quo primum imbuta est. » Idem, 1. 1Apolog. adversus Ruffinum: « Si litteras didicisses, oleret testa ingenioli tui, quo semel fuisset imbuta. » Et in cap. I ad Ephesios: «Qualisque fuerit liquor, qui novæ testæ infusus est, talem diu testa et odorem retinet, et saporem » Expressum est ex illo Horat. ep. 11:

(c) Paulo seni Paulum seniorem] Nam Paulus Concordiensis centenarius tantum erat, ut eadem epistola exprimitur: « Ecce jam centenus ætatis circulus volvitur. » Paulus vero, primus eremita, centum et tredecim annorum,ut habetur in ejus Vita. De Paulo Concordiensi idem divus Hieronymus de illustr. Eccles. Scrip., cap. 53, in Tertulliano: «Vidi ego quemdam Paulum Concordiæ, quod oppidum Italiæ est, senem, » etc. De eodem forte divus Hieronymus, epist. 6, ad Florentium: Scripsit mihi et quidam de patria supradicti fratris Ruffini, Paulus D senex, Tertulliani sui Codicem apud eum esse, » etc. (d) In dejiciendo sermone.] Mirus Novatorum genius, qui volunt Hieronymum non versatum hic serio sed lusisse exercendi ingenii causa. Ita ex Erasmo Magdeburgens, centur. IV, cap, 10. Quos vel hic solus locus refutet, quo testatur se tantum abfuisse ab eo, ut rhetorum more stylum hic suum exerceret et extolleret, ut ex industria potius cum, in simpliciorum gratiam, conatus sit dejicere.

Quibus egregie annectit Alanus Copus, vir eruditissimus, dial. II. cap. 14. Atisti, inquit, potius novi ex Magdeburgo rhetores, nimium in rebus seriis ludunt, et orbi nefarie hic illudunt. Atque o stultum et hebetem Gelasium, qui inter Vitas Patrum hanc historiam ex Hieronymi auctoritate, non joco, sed serio, ponit (Gelas., d. 15, c. Sancta). Quæ tamen incredibilis stupiditas (siistos tam acutos disputatores audiamus) non in Gelasio solum sed in tota

Quo semel est imbuta, recens servabit odorem
Testa diu.....

IG(f)Quam fecit palmæ foliis. Hieronymus in ejus Vita, cap. 5: Cibum et vestimentum ei palma præbebat. » Et cap. 10: «Contextis palmarum foliis vestiebatur. » Et cap. 13: «Quam in sportarum modum, de palmæ foliis ipse sibi contexuerat. » Quam postmodum pius hæres Antonius ex intestati bonis possedit, ut habes cap. 43.

Quæret hic aliquis cur tam pauci veterum Pauli Thebai meminerint? Respondeo, quia totam pene ætatem in eremo vixit, ignotus omnibus, sibi Deoque tantum notus. De quo non nisi Antonii relatu pauca quædam cognita. Nam quomodo in media ætate vixerit, aut quas Satanæ pertulerit insidias, nulli hominum compertum habetur, utait Hieronymus in prologo ad hanc Vitam. Quare ipse de principio tantum et fine Pauli pauca se scripturum profitetur, quod ea res ad suam usque ætatem omissa fuerat. Quam causam quoque fuisse existimo cur Hieronymi adversariijam olim, ut ante vidimus, de Paulo hoc Thebao dubitaverint, existimantes eum non fuisse qui semper in solitudine vixerit, et cujus proinde nulli, præter unum Hieronymum meminissent.

Unde colligi quoque potest divum Hieronymum Pauli eremita gesta posterorum memoriæ primum scriptis prodidisse. Nam et si in Bavarica Bibliotheca quædami Græce existent, quæ cum Hieronymianis

A

conveniunt, paucis exceptis, quæ Hieronymus intermixta habet; ea tamen existimarim ex Latino Hieronymi textu post translata. Quod si ea Hieronymi ætate exstitissent, ipseque ea vidisset, eorum utique meminisset: nec dixisset, de Antonio « tam Græco quam Romano stylo diligenter memoriæ traditum; >> de Paulo vero, quod « res omissa est. »

Existimo autem Hieronymum hæc sua de Paulo ex Amatha et Macario Antonii discipulis didicisse, qui illi indicarunt Paulum Thebæum principem rei eremiticæ fuisse.

Quando vero Hieronymus Vitam Pauli in litteras

retulerit, nescio an alicunde colligi possit. Ex prologo hujus Vitæ colligitur eam scriptam, cum adhuc Amathas et Macarius,discipuli Antonii,in vivis erant. Ait enim de iis: «Etiam nunc affirmant. » Quod si lectio veterum editionum et quorumdam manuscriptorum librorum vera est cap. 5 hujus vitæ, videtur in Syriæ eremo eam scripssisse. Ita enim habet eo capite « In ea parte eremi, quæ juxta Syriam Saracenis jungitur, et vidisse me monachos et videre. » Quanquam istud, et videre, abest a quibusdam Mss. et recentioribus editionibus.

JANUARII X

VITA SANCTI PAULI

PRIMI EREMITÆ

AUCTORE DIVO HIERONYMO PRESBYTERO

(Hujus Vitæ textum videsis intér opera sancti Hieronymi, Patrol. tom. XXIII, col. 17, a Vallarsio Maffeioque editum et annotatum. Hic tamen Rosweydi annotationes, quia maximi sunt momenti, exscribere juvat, rem lectoribus gratissimam agere arbitrantes. Loca notarum initio citata asterisco notamus sicubi a Vallarsiang textu variant.)

ROSWEYDI NOTATIO.

21 Vita] Erasmus ait tantam in exemplaribusB tur Piamon, cum neuter horum prius in cœnobiis fuisse varietatem, ut appareat divum Hieronymum institutus fuerit. sæpius idem argumentum aliis tractasse verbis ; aut alium exercendæ copiæ causa hoc fecisse. Ego vero tantam varietatem non invenio, nec in impressis, nec in manuscriptis exemplaribus. Quædam subinde verba mutata inveni, librariorum vel incuria vel audacia. Sed vetustissimam semper lectionem expressi.

Sancti Pauli.] Martyrologium Romanum, 10 Januarii In Thebaide natalis beati Pauli, primi eremitæ, qui a sexto decimo ætatis suæ anno usque ad centesimum decimum tertium solus in eremo permansit. Cujus animam inter apostolorum et prophetarum choros ad cœlum ferri ab angelis sanctus Antonius vidit. Ejus autem dies festus XVIII Kal. Februarii celebratur. Nihil de hoc in Menologio. Menæa breve vitæ compendium habent 15 Januarii.

De eo paria cum Martyrologio Romano habet Be-C da, Usuardus, Rhabanus, Ado, Notkerus, præter clausulam de festo XVIII Kal. Februarii celebrato. Pauli etiam meminit Hieron. epist. 13 ad Paulinum; Cassianus, collat. 18, cap. 5 et 6; sanctus Aldelmus, de Laud. virgin., lib. 1, cap. 31; Isidorus, lib. 11, de Offic., cap 15; Vincentius, Specul. histor. lib. xr, cap. 86, et duobus sequentib.; Antoninus, Chronic., parte u, tit. xv, cap. 3; Petrus Equilinus, in Catalogo sanctorum, lib. I. cap. 60.

Quod vero Petrus Galesinius, suis ad Martyrolog Rom. notationibus 10 Januarii ait, hujus Pauli meminisse Cassiodorum lib. 1, cap. 11, Tripart. Hist., et Heraclidem multis locis, omnino labitur. Eo enim loco Cassiodorus ex Sozomeno Pauli Simplicis meminit. Heraclides vero, non Pauli primi eremitæ, sed etiam Pauli Simplicis, et aliorum Paulorum mentionem facit.

Primi Eremita.] Rodolphus Hospinianus, de Orig. Monach., lib II, cap. 1. Piamon, inquit, abbas, apud Cassianum, collat. xvIII, cap. 4, eos ana-D choretas, id est, secessores vocat, qui prius in cœnobiis instituti, solitudinis elegere secreta. Similia habet libro v Instit., cap. 36. Sed dum, subdit hæreticus, auctores horum primos scribit collat. xvIII, cap. 6, vel Paulum quemdam Thebaum, vel Antonium Ægyptium, facile erroris convinciPATROL. LXXIII.

Sed ineptit hæreticus, nullam non sanctis viris obtrectandi occasionem captans. Non enim vult Piamon omnes omnino anachoretas ex coenobiis prodiisse, sed suo tempore ex fecundissima cœnobiorum radice, sanctorum etiam anachoretarum post hæc flores fructusque prolatos esse : id est, cœnobia fuisse anachoretarum seminaria; licet Paulus et Antonius, hujus professionis principes, non e cœnobiis, sed e domo paterna, quisque peculiari ratione, ad eremum provolarit.

A quo potissimum monachorum eremus habitare capta sit.] Varia de primo eremi habitatore opinio, quæ jam a plerisque asceticorum, scriptoribus excussa. Vide Bellarminum, tom. II, controvers. I gener.; lib. II de Monachis, cap. 39, quod est de Eremitis, ubi et hæreticorum calumnias contra hunc ordinem et statum egregie refutat.

Quod hic divus Hieronymus subdit, de Joanne, Paulo et Antonio, habet et epist. 22, ad Eustochium: «Hujus vitæ auctor Paulus, illustrator Antonius; et, ut ad superiora conscendam, princeps, Joannes Baptista fuit. »

A beato Elia et Joanne.] Hujus opinionis cre-bra apud sanctos Patres et historicos mentio. Basilius, epist. ad Chilonem: 'Evτaŭ0α to opos to Kapμήλιον, ἐν ᾧ Ἠλίας αὐλιζόμενος τῷ Θεῷ εὐηρέστηκεν, etc. Ἐντασό, ἡ ἔρημος, ἐν ᾗ ὁ μακάριος Ιωάννης ἀκριδοpaydy, μetávolav tots άvopcóπols expužev, « Hic mons celeber, Carmelus, in quo Elias demoratus perplacuit Deo, etc. Hic sita eremus est, in qua beatus Joannes, esitans locustas, formulam pœnitentiæ hominibus perficiundæ, sua prædicatione præscripsit et evulgavit. Gregorius Nazianzenus, orat. v. seu apologet. post reditum ex fuga, 'Itou RepLevάouv Tov Κάρμηλον, καὶ Ἰωάννου τὴν ἔρημον. « Eliæ Carmelum animo agitabanı, et Joannis desertum. » Idem de iisdem, orat. xxv. Joannes Chrysostomus, homil. 69 in Matth. vestium inter monaches usum ad Eliæ, Elisei et Joannis Baptistæ exemplum refert. Theophylactus, in cap. 1 Lucæ: 'Ev dováμer xal veúμati Πλίου ἦλθεν ὁ Ἰωάννης, διότι ἐρημίτης ἦν καὶ αὐτὸς, καὶ népittos. In virtute ac Spiritu Eliæ venit Joannes, eo quod eremita fuit etiam ipse, et frugalis vitæ. » Cassianus, collat. xvm, cap. 6: Vastos eremi re

4

« PoprzedniaDalej »