DZIAŁ IV. Gospodarstwo narodowe.

Rozdział 1. Pogląd.

Zamiana ciężarów na opłaty 315. prócz niezbędnie potrzebnych, które zatrzymano 316.

Rozdział II. Ciężary zamienione na czynsze, charakter swój pierwotny, w ziemskich powinnościach wydatny, zachowały.

Wszystkie ciężary spadły na lud 317. Ponosiły je gminy 318. Stosunek krajów przedkarpackich do zakarpackich 319. Ciężary fińskie i litewskie 320-2. ruskie i moskiewskie 323.

Rozdział III. Policya.

Na pograniczach utrzymywały policyą straże 324-5. Zakres policyjnych czynności 326-7. Szczegółowo o drogach publicznych 328. pocztach 329. strażach ogniowych 330. konfederacyach i rokoszu 331. Rząd policyjny 332. Osobną komissyą na to ustanowiła Polska 333.

Rozdział IV. Skarbowość.

Pogląd 334. Zabytkiem dawnej skarbowości był podatek gruntowy uchylany i przywracany 335. tudzież podymne 336. Podział skarbu na królewski i królestwa w Polsce i na Węgrach rozwinięty 337. Litewska skarbowość 338. i moskiewskiego państwa środkowała 339. Dochód skarbowi królewskiemu i carskiemu czyniły ekonomie i lasy, o czém szczegółowo 340-44. polowanie 345-7. górnictwo i mennica 348-51. kopalnie i warzelnie soli 352-3. cło 354. Carski miał regalia prócz tego. Z dochodów tych utworzono listę cywilną w Polsce i na Węgrach 355-6. Skarb królestwa w obu tych państwach ustanowiony, mając dochód z poborów, musiał okada

strować dobra ziemskie, w czém odznaczyła się Polska 357. Kwarty z poborem związek 358. Cło również do tego skarbu wpływało 359. tudzież podymne 360. i przychody niestałe 361. wrazie potrzeby powiększane 362. Dawne pomocne istniało już tylko na Węgrach 363. Budżet królewski a królestwa 364. Administracya skarbowa podrzędna była w rękach Poborców 365-6. tudzież komory skarbowéj 367. z połączenia których powstała Komissya skarbowa, dziś w Polsce Komissyą przychodów i skarbu nazywana 368. Pokazywały się i pierwsze zarody banków 369.

Rozdział V. Wojskowość, tudzież wojskowe i cywilne prawa.

Bardzo rzadko i mało znacząco walczono na morzu, nie posiadając floty (któréj historya napomyka się króciuchno), a przeciwnie na lądzie walczono przeważnie, 370. Za wiedzą sejmu Król wypowiadał wojnę i zaciągał wojsko 371. Różnica zaciążnego żołnierza, a na ruszenie pospolite ciągnącego obywatela 372. Główna siła Polaków na jezdzie 373. Rossyan na piechocie polegała; obu państw wojsko na dwa dzieliło się autoramenty 374-5. Artylerya, arsenały, twierdze i zaprzęgi wojskowe 376. Pospolite ruszenie wzięło nowy, za powodem Węgier obrót 377. w Czechach 378. i w Polsce 379. Prusacy je na okazowaniu oparli 380. Takież w Polsce, na Litwię i na Węgrach przyjąwszy sejm 381. raz na zawsze kto ma wyruszać w pole oznaczył. Dzisiejsza landwera pruska jest kopią tych urządzeń 382. Kozacy już do zaciągu, już do ruszenia należeli 383. Żołd, kwatera, zimowe leże, nagroda wysłużonego żołnierza zaciążnego 384. starszyzna wojskową czyli Oficerowię różnego stopnia 385. na uwagę zasługują. Prawa wojskowe i wojenne w artykułach się hetmańskich mieszczą; z nich układano zbiory praw, a w Polsce zamierzono ułożyć kodeks wojskowy 386. Reorganizazya wojska w Polsce i w Rossyi przedsięwzięta, zamierzyła całą siłę narodu na regularném oprzeć wojsku. Werbowano go lub rekrutowano z krajowców 387, Poczet polskiego nowo zreorganizowanego wojska zaciążnego 388. Instytuta naukowe, administracyjne i sądowe 389. Ostatecznie Komissyą urządzono wojny 390.

DODATEK

DO TOMU CZWARTEGO

HISTORYI PRAWODAWSTW SŁOWIAŃSKICH

Pogląd.

Szczegóły historyi téj w monografiach przedstawione być winny 391.

I. Pogląd na żrzódła pierwotnych dziejów Litwinów i praw ich, tudzież zapatrywanie się na takowe dzisiejszych historyków polskich.

Mój sposob zapatrywania się na ten przedmiot, inny jest niż pp. Kraszewskiego, autora listów z nad Krożenty, i Kukolnika 392.

II. Pogląd na wiejską a jednodworcową gminę.

Gminy wiejskiej dotychczasowe lub niedawno znikłe zabytki i ustrój 393. Gminy jednodworcowej Czechów, do takowéj Celtów i Holsztynian stosunek 394.

III. Król polski trzecim był stanem w narodzie.

Był stanem trzecim przeto, że pośredniczył między Senatem a szlachtą 395.

IV. Dyplomataryusz węgierski.

Na wielką zasługuje uwagę początek węgierskiej szlachty feudalny 396.

V. Początek i rozwój osławionego „liberum veto.“

Nie poszło polskie,,nie pozwalam" od rzymskich Trybunów 397. lecz się w gminach zawiązało, a rozwinęło w sejmach niemieckich, węgierskich, polskich, służąc sejmującym stanom a nie posłom pojedynczym przed rokiem 1652. gnich próżno się za nim ujmował 398–400.

VI. Co rzeczywiście znaczyła „,kunica.“

Len

Była opłatą za wywód niezamężnej niewiasty ze wsi 401.