De Theodosii in Thessalonicenses, et pænitentia ejus publice apud sacerdotes gesta. Per idem tempus subreptione quadam dæmonis, turpis macula religioso principi inusta (Al ingesta) est. Etenim cum apud Thessalonicam seditioneexorta, quidam ex militaribus vir impetu fuisset populi furentis extinctus, repentini nuntii atrocitate succensus, adludos Circenses invitari populum eique ex improviso circumfundi milites, atque obtruncari passim, ut quisque occurrisset, gladio jubet, et vindictam dari non crimini, sed furori. Ob hoc cum a sacerdotibus Italiæ argueretur, agnovit delictum. culpamque cum lachrymis professus, publicam pœnitentiam in conspectu totius Ecclesiæ exegit: et in d hoc sibi tempus adscriptum, absque regali fastigio patienter implevit. Quibus omnibus istud quoque mirabiliter adjecit : Lege sanxit in posterum, 289 ut sententiæ Principum super animadversione prolatæ in diem tricesimum ab executoribus differrentur: quo locus misericordiæ, vel(si res tulisset) pœnitentiæ non periret. * Antea vulgati, tolius. Tum Guarnerian., Valentiniani impia, etc., absque intermedio quoque. Tum Cacciarius male, ipse violaverat, pro ipsa, etc. b Sublato scilicet Maximo, quem quinto tyrannidis anno, ut Pacatus cap. 24. narrat, et tertio ab Aquileia milliari, ut Philostorgius testatur lib. X. c. 8. Theodosius fregit. Tum cum tradit Zosimus lib. IV. habitu Imperatorio exutum deductum ad Theodosium qui paucis, quæcumque contra Rempublicam deliquissel, velut exprobrationis loco recensilis, hominem carnifici tradidit. Bononiens., obtruncare; tum Guarnerian., ut passim quisque, et vindictam etiam dare. Sozomensus lib. VII. cap. 25. virum illum ex militaribus, qui interfectus est, Buthericum vocat, et Magistrum militum per Illyricum dicit, quo loco et seditionis Thessalonicensium caussas refert. Vicissim Theodoretus lib. V. cap. 18. periisse in Thessalonicensi cæde septem hominum milia, tradit. Et cum primis S. Ambrosio, a quo increpitus est Epist. quinquagesima prima. Tum Imperator, ut reTert Theodoretus loco citato, cum ab Ecclesiastica synaxitotos octo menses abstinuisset, voluit Natalis Dominici festo interesse : sed ab codem S. Ambrosio prohibitus, caput publicæ pœnitentiæ ex ejus præscripto submisit. Adito ipsum Ambros. de obitu Theodosii. Vitiose Cacciarius, ibi; tum Guarnerian., fastu De restitutione Ecclesiarum, quæ per ipsum jam catholicum in Oriente restitutæ sunt. Igitur ad Orientem regressus, ibique, ut ab exordio principatus sui, summa cura summoque studio pulsis hæreticis, Ecclesias catholicis tradere: idque ea moderatione agere, ut ultione contenta, tantum catholicis de Ecclesiarum restitutione consuleret, quo fides recta absque prædicationis impedimento proficeret : communem se præbere erga sacerdotes Dei fide religione, et munificentia cunctis regium animum exhibere:accessu facilis et absque imperiali fastu ad colloquium se humilibus præbere: hortatu Bejus et largitionibus, Ecclesiæ plurimis locis ornatæ satis magnificeque constructæ : præstare multa poscentibus, sed frequentius ultro offerre, Idolorum cultus, qui Constantini institutione et deinceps negligiet destrui coeptus fuerat, eodem imperante collapsus est. Pro quibus in tantum Deo charus fuit, ut speciale ei munus contulerit divina providentia. Etenim in Thebaidos partibus monachum quendam Joannem nomine, spiritu prophetico replevit, cujus monitis atque responsis pacem retinere, an bellum gerere, esset melius, sciscitabatur. C D habet pro fastigio. S. Ambros. loco citato: Stravit omne, quo nitebatur insigne regium : deflevit in Ecclesia peccatum suum,quod ei aliorum fraude obrepserat gemitu et lacrymis oravit veniam. Quod privati erubescunt, non erubuit Imperator publice agere pænitenliam, etc. 'Guarnerian.,Legem. Hæc porro hodie non exstat. Bononiens, ut voculam tacet. Paulo post Cacciarius ex duobus Vatic. tradidit pro tradere, et agere cæpit pro simplici agere, minus certe bene, et contradicentibus tum suorum majore numero, cum nostris mss. atque editis libris omnibus. b Idem, sed et frequentius; tum neglegi pro negligi. Guarnerian, aliique nonnulli apud Cacciar. mss. repletum. Recole de ipso S. Joanne quæ dicta superius sunt cap. primo Historiæ Monachorum. Eum S. quoque Hieronymus,cætera infensior Rufinianæ illi Historiæ, Epist. 133. ad Ctesiphontem,et catholicum, inquit, el sanctum fuisse,non dubium est. Vide et nos ibi. ¡ Idem, inter cæteros ; tum nimium agitatur ; Bononiens., nimio. * Hoc donabant nomine Incarnationis mysterium Veteres. Theophilus Epist. Paschali II.inter Hieronymianas. 98. Cessent Apollinaris discipuli, etc., et sciant quod in Dispensatione hominis quam pro salute nostra Unigenitus Filius Dei dignatus est adsumere, non sit alienus a culpa, qui super anima illius perversa et in a natur. Sed et in multis aliis urbibus Orientis, hujusmodi confusiones contentio genuit sacerdotum. Apud Constantinopolim vero Nectarius ex Prætore Urbano catechumenus et nuper baptisma consecutus, sacerdotium suscepit. CAPUT XXII. De seditione Paganorum contra Fideles. niis urgeretur (quibus ipse Dominus et Salvator A destia ejus contemta, alius a Meletii partibus ordihabere se animam profitetur, et ponere eam quando vult, et iterum assumere eam; quamque turbatam et tristem dicit esse usque ad mortem) vertit sepost et ne ex toto verli, vel vinci videretur, ait, eum quidem habuisse animam, sed non ex ea parte quæ rationabilis est, sed ex ea solum qua vivificat corpus. Ad supplementum vero rationabilis partis, ipsum Verbum Dei fuisse perhibebat. Quæ assertio primo in urbe Roma [Al. Romana] a Damaso et Petro Alexandrino Episcopo concilio congregato tali sententia depulsa est, ut decernerent, Si quis Filium Dei, qui sicut vere Deus, ita et vere homo fuit, vel humanitatis aliquid, vel deitatis minus diceret habuisse, alienus ab Ecclesia judicaretur. Quæ sententia et apud Alexandriam confirmata est, et apud Constantinopolim decreto concilii. Ex illo Apollinaristæ ab Ecclesia declinantes, et Episcopos sibi suæ partis, et dogmata propria Ecclesiasque defendunt. CAPUT XXI. De Episcoporum successionibus per Orientem. d Interea apud Alexandriam novi motus et contra temporum fidem adversum Ecclesiam concitantur ex occasione hujuscemodi oborti. Basilica quædam publici operis, vetusta et admodum neglecta fuit, quam f Constantius Imperator donasse Episcopis perfidiam suam prædicantibus ferebatur. Quæ longa Bincuria nihil validum præter parietes habebat. Vi 291 Igitur in urbe Roma post Damasum Siri.. cius Ecclesiæ suscepit sacerdotium. Apud Alexandriam vero defuncto Petro, Timotheus,et post hunc Theophilus in Jerosolymis autem post Cyrillum Joannes, Apostolicas reparant sedes. Apud Antiochiam vero defuncto Meletio substituitur Flavianus. Sed quod Paulinus adhuc supererat, qui in catholicorum semper societate permanserat, multa ibi jurgia et multæ controversiæ sæpe commotæ, nec C tamen summa vinitentibus aliis, aliis obnitentibus [Al. obtinentibus], ipsisque in hoc elementis terræ marisque fatigatis, potuit aliquando pacis ullus obtineri modus, cum utique fidei jam nulla videretur subesse discordia. Hoc idem apud Tyrum fuit: Ubi cum Diodorus, unus sane ex antiquis catholicis vir, et tentationum documentis probatus, Athanasii testimonio esset a confessoribus Episcopus factus, mo tellexit et scripsit. Adeoque et Græco vocabulo oixovouíav. Idem Hieron. Epist. 84.Apollinaris dimidiatam Christi introduxit œconomiam. Plura nos ibi. Cæterum Guarnerian. ms. susceptam pro susceptum legit. a Addit ex duobus Vatic. Cacciarius noster, quod pronomen tum reliqui mss. quibus usus ipse est cum nostri, et vulgati libri omnes heic reticent. Paulo infra Guarnerian. vertit se post hæc, et ne ex toto vinci D videretur, etc. Verba vertit se, tum illa verti vel in antea vulgatis deerant, quæ plerique mss. sufficiunt Denique et in sequentibus Barræus tacet parte. Libellus Synodicus apud Labbeum tom. III. Petrus (Alexandrinus Episcopus Alexandria pulsus) Romam contendit: eoque recepto, Papa Damasus Romæ divinam et sanctam Synodum convocavit, quæ amentem illum Apollinarium, Stephanumque [facile rescribendum Timotheumque] et latronem Lucium ( hic Alexandriam sedem invaserat) anathemate damnavit Proinde nihil est dubium, qui ad hanc Synodum, cui Petrus Alexandrinus interfuit, Decreta subnexa pertineant: eamque antea fuisse celebratam, quain Petrus Alexandriam remearet. Eo autem reversus est Petrus, teste Socrate lib. IV. c. 37. antequam Valens exiret Regia urbe ad bellum adversus Gothos, in quo et periit die 9. Augusti anno 378. Igitur h sum est Episcopo qui per idem tempus gubernabat Ecclesiam, hanc ab Imperatore deposcere, 232 ut crescentibus fidelium populis, orationum quoque crescerent domus. Quamque cum acceptam vellet excolere, reperta sunt in loco antra quædamlitentia et terræ defossa, latrociniis et sceleribus magis quam cæremoniis apta. Igitur Gentiles, qui retegi criminum suorun latebras et flagitiorum cavernas vide runt |Al. viderent], non ferentes operta tot seculis mala et tenebris obtecta reserari, velut draconum calice potato, insanire omnes ac palam furere cœperunt. Nec vocibus jam et seditionibus, ut solebant, sed manu ferroque decertare nituntur. Crebros conflictus agere in plateis, belloque aperto uterque populus inter se coire. At nostri numero et potentia multo plures, sed modestia religionis minus feroces erant. Ex quo frequenter nostrorum plurimis vulneratis, aliquantis etiam interfectis, ad templum quasi ad arcem quandam refugiebant. Quo nonnullos ex Christianis captos secum abducentes [Al. adducentes], accensis aris immolare cogebant: renitentes novis et exquisitis suppliciis excruciatos necabant, alios patibulis affigentes, alios confractis cruribus circa hujusmet anni initium Synodus acta est, quam Rufinus tradit primum dixisse anathema Apollinari, quod et Sozomenus lib. VI. cap. 25. iisdemque fere atque is verbis testatur. C Addit est, verbum Guarnerian. paulo post Bononiens, decreta Concilio, pro decreto Concilii. Sub finem anni 384. successit Damaso Siricius. De reliquis majorum Ecclesiarum Episcopis consule Socratem lib. V. cap. 3. e recentioribus Pagium atque alios. Guarnerian., pacis illius ; et paulo post, juncto etiam Bononiensi, Cum Athanasii testimonio, et a Confessoribus, etc. f Idem. ms., Constantinus Imperator. Antea impressi, loca. Cacciarius domos in accusandi casu, tum quamquam pro quamque. Nos codices nostros præferimus. Bononiens., cum retegi. Mox duo Vatic., flagitiorum suorum, etc. Specus hoc Mithræ fuisse, propius ad verum narrat Socrates lib. III. cap. 2. Rescripsit Cacciarius crucibus, Lectore nec verbo tenus admonito. Et Socrates ipse quidem affixus quosdam cruci narrat, quod Gentiles hoc genere supplicii eos de industria afficerent in sacræ Crucis contumeliam. Heic tamen, præterquam quod incongruo a in speluncas præcipitantes, quas ob sacrificiorum A centum, aut eo amplius gradus, in sublime auspensanguinem, cæterasque impuritates delubri recipiendas, vetustas curiosa construxerat. Verum hæc per dies singulos primo cum metu, deinde cum fiducia et d. speratione gerere, atque intra templum clausi rapto et præda vivere. Ad postremum grassantes in sanguinem civium, ducem sceleris et audaciæ suæ deligunt Olympium quendam, nomine et habitu philosophum, quo antesignano arcem defenderent, et tyrannidem tenerent. At hi quibus Romanarum legum custodia, jurisque dicendi cura permissa est, cognitis quæ gesta fuerant, turbati atque perterriti ad templum convolant, caussas audaciæ perconctan tur, et quid sibi vellet ille concursus, in quo cum tanto scelere ante aras sanguis civium funderetur, inquirunt. Sed illi obfirmato aditu confusis et dis- B sonis vocibus 293 rationem facti nullam, sed clamorem reddebant. Missis tamen ad eos nuntiis, de Romani imperii potestate, de vindicta legum, et de his quæ talia solerent subsequi, commonebant. Cumque loci munitio nihil adversum vesana molientes agi, nisi vi majore, sineret, res gesta ad Imperatorem refertur. Ille qui ingenita mentis clementia errantes mallet emendare quam perdere, rescribit, illorum quidem vindictam, quos ante aras sanguis effusus Martyres effecit, non esse poscendam, in quibus dolorem interitus superaverit gloria meri torum. De cætero vero malorum caussam radicesque discordiæ, quæ pro simulachrorum defensione veniebant, penitus debere succidi: quibus exterminatis, etiam bellorum caussa pariter conquiesceret. Cumque hæc scripta venissent, et velut post inducias parvi temporis ad audiendum uterque populus convenisset ad templum, statim ut prima Epistolæ pagina reserata est, in cujus exordio vana Gentilium superstitio culpabatur, clamor a nostris immensus attollitur, stupor ac pavor Gentilium populos invadit. Latebras unusquisque quærere,angustos fulgæ calles rimari, aut nostris se latenter immergere: ut ab omnibus qui aderant nosceretur, præsentia Dei populo audaciam tribuente, furorem dæmonis qui in illis prius debacchatus fuerat, effugatum. CAPUT XXIII. De silu templi Serapis, et subversione ejus. sus, quadratis et ingentibus spatiis omni ex parte distentus: cuncta vero, quo ad summum pavimentorum evadatur,opere 294 forniceo constructa. quæ immensis desuper luminaribus, et occultis adytibus invicem in semet distinctis, usum diversis ministeriis et clandestinis officiis exhibebant. Jam vero in superioribus extrema totius ambitus spatia occupant exedræ et pastophoria (tabernacula), domusque in excelsum porrectæ, in quibus vel æditui, vel hi quos appellabant &yvedovtas, id est, qui se castificant, commanere soliti erant. Porticus quoque post hæc omnem ambitum quadratis ordinibus distinctæ intrinsecus circumibant. In medio totius spatii ædes erat, pretiosis edita columnis et marmoris saxo extrinsecus ample magnificeque constructa. In hac simulachrum Serapis ita erat vastum, ut dextra unum parietem, alterum leva f perstringeret: quod monstrum ex omnibus generibus metallorum lignorum. que compositum ferebatur. Interiores delubri parietes laminis primo aureis vestiti, super has argenteis, ad postremum æreis habebantur, quæ munimento [Al. monimenta] pretiosioribus metallis forent. Erant etiam quædam ad stuporem admirationemque videntium, dolis et arte composita. Fenestra perexigua ab ortu solis ita orat aptata, ut die qua fuerat institutum simulachrum Solis ad Serapin salutandum introferri, diligenter temporibus observatis, ingrediente simulachro radius solis per eandem fenestram directus, os et labra Serapis illustraret, ita ut Cinspectante populo, osculo salutatus Serapis videretura sole. Erat et aliud fraudis genus hujusmodi : Natura lapidis Magnetis hujus virtutis esse perhibetur, ut ad se rapiat et attrahat ferrum. Signum Solis ad hoc ipsum ex ferro subtilissimo manu artificis fuerat fabricatum, ut lapsis, cujus naturam ferrum ad se trahere diximus, desuper in laquearibus fixus, cum temperate sub ipso radio ad libram fuisset positum simulachrum, et vi naturali ad se raperet ferrum, assurexisse populo simulachrum, et in aere pendere videretur. Et ne hoc lapsu 295 propero proderetur, ministri fallaciæ, Surrexit [Al. Surrexerit], aiebant, Sol, ut valedicens Serapi, discedat ad propria. Sed et multa alia decipiendi caussa a veteribus in loco fuerant constructa, h Serapis apud Alexandriam templum auditum qui- D quæ nunc longum est enumerare per singula. Ve dem omnibus puto, plerisque vero etiam notum. Locus est non natura, sed manu et constructione per satis sensu confractis crucibus diceretur. Mss. quos consuluimus, editorumque omnium librorum fides consensusque optimam lectionem crucibus mutari non sinunt. Addit Cacciar., ex duobus Vatic., solo, quod cœteri libri omnes nomen ignorant. Alias vulgati, solent; tum Bononiens. ms, obsequi pro subsequi; Guarnerianus deinde vesaniam pro vesano ; et paulo infra sanguis fusus pro effusus. Haberi dicitur horum Martyrum memoria in Rom. Martyrologio die 17 Martii. Cacciar. ex duobus Vatic. recentioribus recitata, minus certe bene. Paulo post Guarnerian. quoque rum ut dicere cœperamus, Rescripto recitato, parati quidem erant nostrorum populi ad subverten ms. cum vulgatis nosceretur pro dignosceretur. e Tacet Guarnerian., vero; infra habet evaditur pro evadatur; tum Bononiens. immissis pro immensis. Bononiens. Latinis literis agnevoles; tum Guarnerian. castigant pro castificant. Taceo leviora alia menda, et Cacciarii, quoties Græcum verbum occurrit, perpetuos errores. f Guarne. jan., pertingerel, et paulo post Interioris, cum vulgatis antea libris pro Interiores. Idem direptus, os, et labia Serapis, etc. Idem in recto, lapis ; qui et deinde plus habet Signum vero Solis, etc. Mox Cacciarius male, cujus natura ferrum, etc. dum erroris auctorem: persuasio tamen quædam ab A truncus, qui superfuerat, in amphitheatro concreipsis Gentilibus fuerat dispersa, quod si humana manus simulachrum illud contigisset, terra dehiscens illico solveretur in chaos, cælumque repente rueret in præceps. Quæ res paululum stuporem quemdam populis dabat. Cum ecce [41. esset] unus ex militibus fide quam armis magis munitus,correptam bipennem,insurgens omni nisu, maxillæ veteratoris inlidit. Clamor attollitur utrorumque populorum neque tamen aut cælum ruit, aut terra desedit. Inde iterum atque iterum 296 repetens, putrisligni fumosum genium cædit: quo dejecto, igni adhibito tam facile, quam lignum aridum conflagravit. Post hoc revulsum cervicibus, et depresso modio, trahitur caput: tunc pedes, aliaque membra cæsa securibus et rapta funibus distrahuntur, ac B per singula loca membratim in conspectu cultricis Alexandriæ senex veternosus exuritur. Ad ultimum : b a Nihil dubitavimus rescribere ex ingenio desedit, pro quo lectum est hactenus incongruo sensu descen⚫ dit., Mirari autem subit, nullum e tot mss. libris, quos vocat Cacciarius Archetypos, tantisper variare heic loci, ut depravatæ lectionis, errore saltem suo, aliquis moneat. Quod ego vix unquam adducar ut credam; nam e duobus, quibus utor, Bononiensi, et Guarneriano, hic qui et melioris est notæ, literula una varians, discindit, de impressæ lectionis vitio injecit suspicionem, et ut medicinam adhiberem, commonefecit. Cæterum et superior contextus, ubi terra dehiscens scribitur, et rectus ad Rufini mentem sensus, desedit pro descendit corrigi postulabat. Dictum et Ciceroni eo sensu, terra desedit. Heic genium, ut nemo non videt, proprio vocabulo, et sipovixo tamen scribit Rufinus, quod perinde est, ac si deum dixisset: Putris ligni fumosum deum cædit. Cacciarius autem nec Auctoris sui sensum assecutus, nec sibi, vel ab lectore, quem falleret, vel a me quem suggillare in animo fortassis habuit, metuens, trium versuum adnotatiuncula errores quatuor, aut quinque errat, quos et mendaciis totidem ornat. His, inquit, verbis fumosum genium, etiam utitur Theophilus de Alexandrino Serapidis templo loquens in Epistola Synodica. Vix credo potuisset plura breviore stylo peccare ac mentiri. Falsum primo est, Theophilum his verbis uti fumosum genium. Falsum deinde, quod unice memorat Genium, loci nomen (etiamsi recte habeat scriptura, qua de re mox dicemus) habere commune aliquid cum fumoso isto genio apud Nostrum. Denique et falsum est, de Serapidis templo loqui Theophilum, aut de ejus Idoli genio. Vicum scilicet, aut forum, aut quid simile dicit, in quo se adversarii sui recepissent ad ciendas contra se turbas, sibique majorem apud Gentiles invidiam concitandam. In loco, inquit, urbis celeberrimo, quem ni fallor, Genium vocant, collocantur. Sed expenda quæ in nos bonus Carmelita reliqua illa adnotatiuncula sua blaterat. Novissimus autem (ait) Editor Operum S. Hieronymi existimat Évrov seu xěvíov (sic) locum fuisse, ubi hospites reciperentur. Deus meliora. Ego cum Epistolam illam auro ac gemmis contra æstimandam, cum aliis nonnullis quantivis pretii, fato proximas, et blattis tineisque ereptas primus orbi literario communicarem (id quod vir religiosus silentio premit, tametsi dictu necessarium, ut quam laudaret Theophili Synodicam, Lector intellige et ) ad laudatum modo locum suspicatus sum, Xenium accipi posse pro Genio, quandoquidem loci in urbe celeberrimi, sive plateæ nomen erat: idque paucissimis hisce verbis complexus, Est autem ut videtur Eéviov, Xenion locus, ubi hospites convenirent. Falsum igitur est quam C Ꭰ matur: vanæque superstitionis et erroris antiqui Serapis hic finis fuit. De cujus origine diversa fertur opinio Paganorum. Alii Jovem putant: cujus capiti modius superpositus, vel quia cum mensura modoque cuncta indicet moderari, vel vitam mortalibus frugum largitate præberi (Al. præbere]. Alii virtutem Nili fluminis, cujus Ægyptus opibus et fœcunditate pascatur. Quidam in honorem nostri Joseph formatum perhibent simulachrum, 297 ob dimensionem frumenti, qua famis tempore subvenit Egyptiis. Alii repertum in historiis Græcorum veteribus ferunt, Apin quemdam patremfamilias seu regem in Ægypto Memphis positum, cum famis tempore frumenta apud Alexandriam defecissent, ex proprio affatim civibus alimenta præbuisse. Quo defuncto, in honorem ejus instituerint apud Memphis templum in quo bos quasi indicium optimi agricolæ nutritur, quod maxime, dixisse me, aut existimasse évtov seu xévíov (sic) locum fuisse, etc. Multo etiam magis falsum est, hæc me scripsisse portenta verborum, quæ Cacciarius de cerebro suo cudit, et ut nihil, vel Græce significent, vel ad rem sint, aliquot etiam pravæ scripturæ vitiis cumulavit. Scilicet ut obtreclationi caussam in speciem quæreret : quod quidem σuxogav. tías genus est longe turpissimum, mihi ut adscribat hallucinationes suas ipsas et perperam dicta, et Leclorum interim vulgo, minime id quod res est scire cupido, imponat. Sed et illud falsum est, et calumniam redolet, quod me ait, locum illum existimasse ubi hospites reciperentur: nempe ut Xenodochium dixisse viderer, quod forum et plateam esse convenarum sentiebam. Alia prætermitto multa; piget enimvero me reponere hæc homini, qui et Religiosus audit, et Theologus, et Cleri Romani Examinator Apostolicus, atque in collegio Urbano Propagandæ Fidei Sacræ Theologiæ Dogmaticæ Lector. • Cacciarius quoquo rescribit, ignotum, suane an mss.auctoritate, neque enim Lectorem monet. Guarnerian., quodque dejectum, igne adhibito, etc. Deinde Post hoc revulsum cervicibus, et depressum modio,trahitur caput: cui et Bononiens. consonat, excepto modio pro quo in medio habet. Cacciarius heic desipit, qui et vulgatam lectionem retinet, et in Notis quoque laudat, et aliam ab ea tamen dicit esse, quam ex codicibus mss. præferat. Serapidis modium de quo Noster, multa etiamnum Gentilitatis monimenta repræsentant, canistro senis Dei capiti imposito, ad fructus agricolationis ferendos, et panes, quos dicebatur ipse primus facere docuisse. Hujusmodi est etiam in domestico Musæo nostro unum atque alterum numisma, capite ipso senis radiato. Cæterum ejus destructionem templi, quod spectat videndus Eunapius in Vita Ædesii, ubi et ab Evagrio Egypti Præfecto, et a Romano Comite rei militaris egregiam operam præstitam fuisse Theophilo Episcopo ad illud evertendum, tradit. Est etiam in eam rem Theodosii Lex ad Evagrium titulo de Paganis. Hinc templi fatum referunt alii ad an. 391. Valesius autem ex Marcel ini Chronico, toto biennio prævertit, et triennio etiam ex alio Zosimi testimonio lib. I. ubi Theodosium narrat imperasse Cynegio Præf. Prætorio, cum in Ægyptum mitteretur, ut Gentilium fana destrueret. Vide Idatium in Fastis. et quæ nos ad Hieroymum, cum Epist. 107. ad Lætam, tum lib. de Scriptor. Eccles. cap. 134. ob servamus. Ita ex Guarneriano optimæ notæ exemplari rescripsimus, pro quo minus bene hactenus visum est legi detrahuntur. Idem mox paulo aliter, qui superfueral truncus igne concrematur in amphiteatro. habens quædam coloris insignia qui ex nomine A dicebat, Saturnum sibi præcepisse, ut uxor sua ejus Apis appelletur : copòv vero, id est, sepulchrum, in quo corpus ejus inerat Alexandriam deduxerint, et Soron Apis primo ex compositione Sorapin, post vero per corruptionem Serapin nominarint. Quod an verum sit, aut nihil omnino, de his Deus viderit. Sed ad inceptum redeamus. d CAPUT XXIV. De fraudibus, quæ in templis Paganorum detectæ sunt. CAPUT XXV. De Saturni sacerdote Tyrano totius pene Alexandriæ adultero. Sacerdos erat apud eos Saturni, Tyrannus nomine. Hic [ Al. Is] quasi ex responso numinis, adorantibus in templo nobilibus quibusque et primariis viris, quorum sibi matronæ ad libidinem placuissent a Bononiens., quæ; tum Guarnerian., appellatur; et Latinis literis Soron vero, etc. Mirum est, et legi Cacciario ab ipso vulgatum deduxerint, et simul improbari in Notis, tanquam a fide Vaticanor, codicum omnium alienum. Quid igitur ferunt tandem Vaticani ? Silet. Utique Guarnerian. apud nos deduxerunt. Sed placet receptam lectionem retinere utpote contextui, et superiori instituerint, etinsequenti nominarint verbis cohærentem magis, et quam Bononiens. præterea ms. probat. Notatum Barræo ad libri oram, allias correctio nem; Guarnerian., correptione, et mox nominarunt; Bononiens., nominaverunt. Pergit porro ille, Quid verum sit, aut si nihil omnino, etc. Ab hoc loco caput 24. inchoat Guarnerian. ms. qui et mox præparati sunt legit, et Latinis literis adyta, tum invecta sunt pro inventa, nam et Bononiens. sunt habet pro sint, et truciabiles pro cruciabiles. Pronomen sibi Guarnerian., duoque alii Vaticani mss. sufficiunt. f Habent hæc utique duo verba, traditis clavibus, tum Barræana editio, cum Basileensis Rhenani, ut eas modo laudem, quæ in promptu sunt. Habent et D h pernoctaret in templo. Tum is qui audierat, gaudens qnod uxor sua dignatione numinis vocaretur, exornatam comptius insuper et donariis onustam, ne vacua scilicet repudiaretur, conjugem mittebat ad templum. In conspectu omnium conclusa intrinsecus matrona, Tyrannus clausis januis, et traditis clavibus discedebat. Deinde facto silentio, per occultos et subterraneos adytus, intra ipsum Saturni simulachrum patulis erepebat cavernis. Erat autem simulachrum illud a tergo exesum, et parieti diligenter annexum. Ardentibusque intra ædem luminibus, intentæ supplicantique mulieri vocem subito per simulachrum æris concavi proferebat, ita ut pavore et gaudio infelix mulier trepidaret, quod dignam se tanti numinis putaret alloquio. Postea quam vero quæ libitum fuerat, vel ad consternationem majorem, vel ad libidinis incitamentum, 299 disseruisset numen i impurum, arte quadam linteolis obductis, repente lumina extinguebantur universa. Tum descendens obstupefactæ et consternatæ mulierculæ adulteri fucum prophanis commentationibus inferebat. Hæc cum per omnes miserorum matronas multo jam tempore gererentur, accidit quandam pudicæ mentis fœminam horruisse facinus et attentius designantem, cognovisæ vocem Tyranni, ac domum regressam, viro de fraude sceleris indicasse. Ille de injuria conjugis, imo potius sua, ardentius inflammatus, inscriptum Tyrannum ad tormenta deducit. Quo convicto atque confesso, cæcisque fraudibus revelatis, pudor omnis et dedecus Paganorum pervaserat domos, adulterus matribus, incestis patribus, liberis spuriis deprehensis. Quibus divulgatis et proditis, raptim cum simulachris et ædibus excidebantur et crimina. mss. codices nostri, Bononiensis et Guarnerianus pari consensu. Quid est itaque, quod Cacciarius somniat, aut lectori credulo imponit, ea dicens abs se addita ex vetusto codice Regio, quod male deesse viderentur in editis, utpote ad complendam fraudem prorsus necessaria ? Nempe ipse fraudem sciens facit, ut suas curas quoquo modo anteactis editionibus præferat et locum restituisse, expleta lacuncula, videatur. Pignore etiam ausim contendere, in aliis quoque Vatic. mss. quibus utebatur, ea legi. Guarnerian., infra; tum Bononiens., patulis se repedabat cavernis; duo Vatic., repebat. legi. Notatum Barræo ad libri album, alias excissum Guarnerian. ms., numini impuro; mox pro linteolis habet Cacciarius lineolis, quod malim Operarum incuriæ vitium adscribi. Ita et vulgati libri, et mss. nostri habent. Cacciar., de fraudis scelere. Tum Bonosiensis, ad tormentum pro tormenta, ac deinde pudor omnes pro omnis fortasse rectius. In fine Barræus male excitabantur pro excidebantur. Hic locus est, quem Hieronymus in Prologo ad Regulam S. Pachomii tomo Operum II. ex recensio |